| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
३. पठमरूपारामसुत्तं
3. Paṭhamarūpārāmasuttaṃ
१३६. ‘‘रूपारामा, भिक्खवे, देवमनुस्सा रूपरता रूपसम्मुदिता। रूपविपरिणामविरागनिरोधा दुक्खा, भिक्खवे, देवमनुस्सा विहरन्ति। सद्दारामा, भिक्खवे , देवमनुस्सा सद्दरता सद्दसम्मुदिता। सद्दविपरिणामविरागनिरोधा दुक्खा, भिक्खवे, देवमनुस्सा विहरन्ति। गन्धारामा… रसारामा… फोट्ठब्बारामा… धम्मारामा, भिक्खवे, देवमनुस्सा धम्मरता धम्मसम्मुदिता। धम्मविपरिणामविरागनिरोधा दुक्खा, भिक्खवे, देवमनुस्सा विहरन्ति। तथागतो च खो, भिक्खवे, अरहं सम्मासम्बुद्धो रूपानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवं च निस्सरणञ्च यथाभूतं विदित्वा न रूपारामो न रूपरतो न रूपसम्मुदितो। रूपविपरिणामविरागनिरोधा सुखो, भिक्खवे, तथागतो विहरति। सद्दानं… गन्धानं… रसानं… फोट्ठब्बानं… धम्मानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं विदित्वा न धम्मारामो, न धम्मरतो, न धम्मसम्मुदितो। धम्मविपरिणामविरागनिरोधा सुखो, भिक्खवे, तथागतो विहरति’’। इदमवोच भगवा। इदं वत्वान सुगतो अथापरं एतदवोच सत्था –
136. ‘‘Rūpārāmā, bhikkhave, devamanussā rūparatā rūpasammuditā. Rūpavipariṇāmavirāganirodhā dukkhā, bhikkhave, devamanussā viharanti. Saddārāmā, bhikkhave , devamanussā saddaratā saddasammuditā. Saddavipariṇāmavirāganirodhā dukkhā, bhikkhave, devamanussā viharanti. Gandhārāmā… rasārāmā… phoṭṭhabbārāmā… dhammārāmā, bhikkhave, devamanussā dhammaratā dhammasammuditā. Dhammavipariṇāmavirāganirodhā dukkhā, bhikkhave, devamanussā viharanti. Tathāgato ca kho, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho rūpānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavaṃ ca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā na rūpārāmo na rūparato na rūpasammudito. Rūpavipariṇāmavirāganirodhā sukho, bhikkhave, tathāgato viharati. Saddānaṃ… gandhānaṃ… rasānaṃ… phoṭṭhabbānaṃ… dhammānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā na dhammārāmo, na dhammarato, na dhammasammudito. Dhammavipariṇāmavirāganirodhā sukho, bhikkhave, tathāgato viharati’’. Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘रूपा सद्दा रसा गन्धा, फस्सा धम्मा च केवला।
‘‘Rūpā saddā rasā gandhā, phassā dhammā ca kevalā;
इट्ठा कन्ता मनापा च, यावतत्थीति वुच्चति॥
Iṭṭhā kantā manāpā ca, yāvatatthīti vuccati.
‘‘सदेवकस्स लोकस्स, एते वो सुखसम्मता।
‘‘Sadevakassa lokassa, ete vo sukhasammatā;
यत्थ चेते निरुज्झन्ति, तं तेसं दुक्खसम्मतं॥
Yattha cete nirujjhanti, taṃ tesaṃ dukkhasammataṃ.
पच्चनीकमिदं होति, सब्बलोकेन पस्सतं॥
Paccanīkamidaṃ hoti, sabbalokena passataṃ.
‘‘यं परे सुखतो आहु, तदरिया आहु दुक्खतो।
‘‘Yaṃ pare sukhato āhu, tadariyā āhu dukkhato;
यं परे दुक्खतो आहु, तदरिया सुखतो विदू॥
Yaṃ pare dukkhato āhu, tadariyā sukhato vidū.
‘‘पस्स धम्मं दुराजानं, सम्मूळ्हेत्थ अविद्दसु।
‘‘Passa dhammaṃ durājānaṃ, sammūḷhettha aviddasu;
निवुतानं तमो होति, अन्धकारो अपस्सतं॥
Nivutānaṃ tamo hoti, andhakāro apassataṃ.
‘‘सतञ्च विवटं होति, आलोको पस्सतामि।
‘‘Satañca vivaṭaṃ hoti, āloko passatāmi;
मारधेय्यानुपन्नेहि, नायं धम्मो सुसम्बुधो॥
Māradheyyānupannehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
‘‘को नु अञ्ञत्र मरियेभि, पदं सम्बुद्धुमरहति।
‘‘Ko nu aññatra mariyebhi, padaṃ sambuddhumarahati;
यं पदं सम्मदञ्ञाय, परिनिब्बन्ति अनासवा’’ति॥ ततियं।
Yaṃ padaṃ sammadaññāya, parinibbanti anāsavā’’ti. tatiyaṃ;
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ३. पठमरूपारामसुत्तवण्णना • 3. Paṭhamarūpārāmasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ३. पठमरूपारामसुत्तवण्णना • 3. Paṭhamarūpārāmasuttavaṇṇanā
