Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā

    ५. पठमसहसेय्यसिक्खापदवण्णना

    5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā

    इध ‘‘भिक्खुं ठपेत्वा अवसेसो अनुपसम्पन्‍नो नामा’’ति (पाचि॰ ५२) वचनतो तिरच्छानगतोपि अनुपसम्पन्‍नोयेव, सो च खो न सब्बो, मेथुनधम्मापत्तिया वत्थुभूतोवाति आह ‘‘अन्तमसो’’तिआदि। तस्स च परिच्छेदो मेथुनधम्मापत्तिया वुत्तनयेनेव वेदितब्बो। दिरत्ततिरत्तन्ति एत्थ दिरत्तवचनेन न कोचि विसेसत्थो लब्भति, केवलं लोकवोहारवसेन ब्यञ्‍जनसिलिट्ठताय, मुखारुळ्हताय एवं वुत्तन्ति वेदितब्बं। द्विन्‍नं वा तिण्णं वा रत्तीनन्ति पन वचनत्थमत्तदस्सनत्थं वुत्तं, निरन्तरतिरत्तदस्सनत्थं वा दिरत्तग्गहणं कतन्ति दट्ठब्बं। सहसेय्यन्ति एकतो सेय्यं। सेय्याति च कायप्पसारणसङ्खातं सयनम्पि वुच्‍चति ‘‘सयनं सेय्या’’ति कत्वा, यस्मिं सेनासने सयन्ति, तम्पि ‘‘सयन्ति एत्थाति सेय्या’’ति कत्वा। तदुभयम्पि इध सामञ्‍ञेन, एकसेसनयेन वा गहितन्ति आह ‘‘सब्बच्छन्‍नपरिच्छन्‍ने’’तिआदि।

    Idha ‘‘bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampanno nāmā’’ti (pāci. 52) vacanato tiracchānagatopi anupasampannoyeva, so ca kho na sabbo, methunadhammāpattiyā vatthubhūtovāti āha ‘‘antamaso’’tiādi. Tassa ca paricchedo methunadhammāpattiyā vuttanayeneva veditabbo. Dirattatirattanti ettha dirattavacanena na koci visesattho labbhati, kevalaṃ lokavohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya, mukhāruḷhatāya evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā rattīnanti pana vacanatthamattadassanatthaṃ vuttaṃ, nirantaratirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Sahaseyyanti ekato seyyaṃ. Seyyāti ca kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ sayanampi vuccati ‘‘sayanaṃ seyyā’’ti katvā, yasmiṃ senāsane sayanti, tampi ‘‘sayanti etthāti seyyā’’ti katvā. Tadubhayampi idha sāmaññena, ekasesanayena vā gahitanti āha ‘‘sabbacchannaparicchanne’’tiādi.

    तत्थ यं सेनासनं उपरि पञ्‍चहि छदनेहि (पाचि॰ अट्ठ॰ ५१), अञ्‍ञेन वा केनचि अन्तमसो वत्थेनापि सब्बमेव परिच्छन्‍नं, भूमितो पट्ठाय याव छदनं आहच्‍च, अनाहच्‍चापि वा सब्बन्तिमेन परियायेन दियड्ढहत्थुब्बेधेन पाकारेन वा अञ्‍ञेन वा केनचि अन्तमसो वत्थेनापि परिक्खित्तं, इदं सब्बच्छन्‍नसब्बपरिच्छन्‍नं नाम। यस्स पन उपरि बहुतरं ठानं छन्‍नं, अप्पं अच्छन्‍नं, समन्ततो च बहुतरं परिक्खित्तं, अप्पं अपरिक्खित्तं, इदं येभुय्येन छन्‍नं येभुय्येन परिच्छन्‍नं नाम। तस्मिं सब्बच्छन्‍नपरिच्छन्‍ने, येभुय्येन छन्‍नपरिच्छन्‍ने वा।

    Tattha yaṃ senāsanaṃ upari pañcahi chadanehi (pāci. aṭṭha. 51), aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi sabbameva paricchannaṃ, bhūmito paṭṭhāya yāva chadanaṃ āhacca, anāhaccāpi vā sabbantimena pariyāyena diyaḍḍhahatthubbedhena pākārena vā aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi parikkhittaṃ, idaṃ sabbacchannasabbaparicchannaṃ nāma. Yassa pana upari bahutaraṃ ṭhānaṃ channaṃ, appaṃ acchannaṃ, samantato ca bahutaraṃ parikkhittaṃ, appaṃ aparikkhittaṃ, idaṃ yebhuyyena channaṃ yebhuyyena paricchannaṃ nāma. Tasmiṃ sabbacchannaparicchanne, yebhuyyena channaparicchanne vā.

    विदहेय्याति करेय्य, तञ्‍च खो अत्थतो सम्पादनन्ति आह ‘‘सम्पादेय्या’’ति। अयञ्हेत्थ सङ्खेपत्थो ‘‘सेनासनसङ्खातं सेय्यं पविसित्वा कायप्पसारणसङ्खातं सेय्यं कप्पेय्य विदहेय्य सम्पादेय्या’’ति। दियड्ढहत्थुब्बेधो वड्ढकिहत्थेन गहेतब्बो। एकूपचारोति वलञ्‍जनद्वारस्स एकत्तं सन्धाय वुत्तं। सतगब्भं वा चतुसालं एकूपचारं होतीति सम्बन्धो। तत्थ वाति पुरिमपुरिमदिवसे यत्थ वुट्ठं, तस्मिंयेव सेनासने वा। अञ्‍ञत्थ वा तादिसेति यथावुत्तलक्खणेन समन्‍नागते अञ्‍ञस्मिं पुब्बे अवुट्ठसेनासने वा। तेन वाति येन सह पुरिमपुरिमदिवसे वुट्ठं, तेन वा। अञ्‍ञेन वाति येन सह पुरिमपुरिमस्मिं दिवसे वुट्ठं, ततो अञ्‍ञेन वा। सङ्खेपोति सङ्खेपवण्णना। यदि एवं वित्थारो कथं वेदितब्बोति आह ‘‘वित्थारो पना’’तिआदि।

    Vidaheyyāti kareyya, tañca kho atthato sampādananti āha ‘‘sampādeyyā’’ti. Ayañhettha saṅkhepattho ‘‘senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ pavisitvā kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ seyyaṃ kappeyya vidaheyya sampādeyyā’’ti. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakihatthena gahetabbo. Ekūpacāroti valañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catusālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho. Tattha vāti purimapurimadivase yattha vuṭṭhaṃ, tasmiṃyeva senāsane vā. Aññattha vā tādiseti yathāvuttalakkhaṇena samannāgate aññasmiṃ pubbe avuṭṭhasenāsane vā. Tena vāti yena saha purimapurimadivase vuṭṭhaṃ, tena vā. Aññena vāti yena saha purimapurimasmiṃ divase vuṭṭhaṃ, tato aññena vā. Saṅkhepoti saṅkhepavaṇṇanā. Yadi evaṃ vitthāro kathaṃ veditabboti āha ‘‘vitthāro panā’’tiādi.

    उपड्ढच्छन्‍नपरिच्छन्‍नादीसूति आदिसद्देन ‘‘सब्बच्छन्‍ने चूळकपरिच्छन्‍ने दुक्‍कटं, येभुय्येन छन्‍ने चूळकपरिच्छन्‍ने दुक्‍कटं, सब्बपरिच्छन्‍ने चूळकच्छन्‍ने दुक्‍कटं, येभुय्येन परिच्छन्‍ने चूळकच्छन्‍ने दुक्‍कट’’न्ति (पाचि॰ अट्ठ॰ ५३) अट्ठकथायं वुत्तानं गहणं। ततियाय रत्तिया पुरारुणा निक्खमित्वा पुन वसन्तस्साति ततियाय रत्तिया अरुणतो पुरेतरमेव निक्खमित्वा अरुणं बहि उट्ठापेत्वा चतुत्थदिवसे अत्थङ्गते सूरिये पुन वसन्तस्स। सब्बच्छन्‍नसब्बापरिच्छन्‍नादीसूति एत्थ पन आदिसद्देन ‘‘सब्बपरिच्छन्‍ने सब्बअच्छन्‍ने, येभुय्येन अच्छन्‍ने येभुय्येन अपरिच्छन्‍ने’’ति (पाचि॰ ५४) पाळियं आगतानं, ‘‘उपड्ढच्छन्‍ने चूळकपरिच्छन्‍ने अनापत्ति, उपड्ढपरिच्छन्‍ने चूळकच्छन्‍ने अनापत्ति, चूळकच्छन्‍ने चूळकपरिच्छन्‍ने अनापत्ती’’ति (पाचि॰ अट्ठ॰ ५३) अट्ठकथायं आगतानञ्‍च गहणं।

    Upaḍḍhacchannaparicchannādīsūti ādisaddena ‘‘sabbacchanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena channe cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, sabbaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena paricchanne cūḷakacchanne dukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ vuttānaṃ gahaṇaṃ. Tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasantassāti tatiyāya rattiyā aruṇato puretarameva nikkhamitvā aruṇaṃ bahi uṭṭhāpetvā catutthadivase atthaṅgate sūriye puna vasantassa. Sabbacchannasabbāparicchannādīsūti ettha pana ādisaddena ‘‘sabbaparicchanne sabbaacchanne, yebhuyyena acchanne yebhuyyena aparicchanne’’ti (pāci. 54) pāḷiyaṃ āgatānaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, upaḍḍhaparicchanne cūḷakacchanne anāpatti, cūḷakacchanne cūḷakaparicchanne anāpattī’’ti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ āgatānañca gahaṇaṃ.

    पठमसहसेय्यसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।

    Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact