Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
౫. పఠమసహసేయ్యసిక్ఖాపదవణ్ణనా
5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ఇధ ‘‘భిక్ఖుం ఠపేత్వా అవసేసో అనుపసమ్పన్నో నామా’’తి (పాచి॰ ౫౨) వచనతో తిరచ్ఛానగతోపి అనుపసమ్పన్నోయేవ, సో చ ఖో న సబ్బో, మేథునధమ్మాపత్తియా వత్థుభూతోవాతి ఆహ ‘‘అన్తమసో’’తిఆది. తస్స చ పరిచ్ఛేదో మేథునధమ్మాపత్తియా వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో. దిరత్తతిరత్తన్తి ఏత్థ దిరత్తవచనేన న కోచి విసేసత్థో లబ్భతి, కేవలం లోకవోహారవసేన బ్యఞ్జనసిలిట్ఠతాయ, ముఖారుళ్హతాయ ఏవం వుత్తన్తి వేదితబ్బం. ద్విన్నం వా తిణ్ణం వా రత్తీనన్తి పన వచనత్థమత్తదస్సనత్థం వుత్తం, నిరన్తరతిరత్తదస్సనత్థం వా దిరత్తగ్గహణం కతన్తి దట్ఠబ్బం. సహసేయ్యన్తి ఏకతో సేయ్యం. సేయ్యాతి చ కాయప్పసారణసఙ్ఖాతం సయనమ్పి వుచ్చతి ‘‘సయనం సేయ్యా’’తి కత్వా, యస్మిం సేనాసనే సయన్తి, తమ్పి ‘‘సయన్తి ఏత్థాతి సేయ్యా’’తి కత్వా. తదుభయమ్పి ఇధ సామఞ్ఞేన, ఏకసేసనయేన వా గహితన్తి ఆహ ‘‘సబ్బచ్ఛన్నపరిచ్ఛన్నే’’తిఆది.
Idha ‘‘bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampanno nāmā’’ti (pāci. 52) vacanato tiracchānagatopi anupasampannoyeva, so ca kho na sabbo, methunadhammāpattiyā vatthubhūtovāti āha ‘‘antamaso’’tiādi. Tassa ca paricchedo methunadhammāpattiyā vuttanayeneva veditabbo. Dirattatirattanti ettha dirattavacanena na koci visesattho labbhati, kevalaṃ lokavohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya, mukhāruḷhatāya evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā rattīnanti pana vacanatthamattadassanatthaṃ vuttaṃ, nirantaratirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Sahaseyyanti ekato seyyaṃ. Seyyāti ca kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ sayanampi vuccati ‘‘sayanaṃ seyyā’’ti katvā, yasmiṃ senāsane sayanti, tampi ‘‘sayanti etthāti seyyā’’ti katvā. Tadubhayampi idha sāmaññena, ekasesanayena vā gahitanti āha ‘‘sabbacchannaparicchanne’’tiādi.
తత్థ యం సేనాసనం ఉపరి పఞ్చహి ఛదనేహి (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౫౧), అఞ్ఞేన వా కేనచి అన్తమసో వత్థేనాపి సబ్బమేవ పరిచ్ఛన్నం, భూమితో పట్ఠాయ యావ ఛదనం ఆహచ్చ, అనాహచ్చాపి వా సబ్బన్తిమేన పరియాయేన దియడ్ఢహత్థుబ్బేధేన పాకారేన వా అఞ్ఞేన వా కేనచి అన్తమసో వత్థేనాపి పరిక్ఖిత్తం, ఇదం సబ్బచ్ఛన్నసబ్బపరిచ్ఛన్నం నామ. యస్స పన ఉపరి బహుతరం ఠానం ఛన్నం, అప్పం అచ్ఛన్నం, సమన్తతో చ బహుతరం పరిక్ఖిత్తం, అప్పం అపరిక్ఖిత్తం, ఇదం యేభుయ్యేన ఛన్నం యేభుయ్యేన పరిచ్ఛన్నం నామ. తస్మిం సబ్బచ్ఛన్నపరిచ్ఛన్నే, యేభుయ్యేన ఛన్నపరిచ్ఛన్నే వా.
Tattha yaṃ senāsanaṃ upari pañcahi chadanehi (pāci. aṭṭha. 51), aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi sabbameva paricchannaṃ, bhūmito paṭṭhāya yāva chadanaṃ āhacca, anāhaccāpi vā sabbantimena pariyāyena diyaḍḍhahatthubbedhena pākārena vā aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi parikkhittaṃ, idaṃ sabbacchannasabbaparicchannaṃ nāma. Yassa pana upari bahutaraṃ ṭhānaṃ channaṃ, appaṃ acchannaṃ, samantato ca bahutaraṃ parikkhittaṃ, appaṃ aparikkhittaṃ, idaṃ yebhuyyena channaṃ yebhuyyena paricchannaṃ nāma. Tasmiṃ sabbacchannaparicchanne, yebhuyyena channaparicchanne vā.
విదహేయ్యాతి కరేయ్య, తఞ్చ ఖో అత్థతో సమ్పాదనన్తి ఆహ ‘‘సమ్పాదేయ్యా’’తి. అయఞ్హేత్థ సఙ్ఖేపత్థో ‘‘సేనాసనసఙ్ఖాతం సేయ్యం పవిసిత్వా కాయప్పసారణసఙ్ఖాతం సేయ్యం కప్పేయ్య విదహేయ్య సమ్పాదేయ్యా’’తి. దియడ్ఢహత్థుబ్బేధో వడ్ఢకిహత్థేన గహేతబ్బో. ఏకూపచారోతి వలఞ్జనద్వారస్స ఏకత్తం సన్ధాయ వుత్తం. సతగబ్భం వా చతుసాలం ఏకూపచారం హోతీతి సమ్బన్ధో. తత్థ వాతి పురిమపురిమదివసే యత్థ వుట్ఠం, తస్మింయేవ సేనాసనే వా. అఞ్ఞత్థ వా తాదిసేతి యథావుత్తలక్ఖణేన సమన్నాగతే అఞ్ఞస్మిం పుబ్బే అవుట్ఠసేనాసనే వా. తేన వాతి యేన సహ పురిమపురిమదివసే వుట్ఠం, తేన వా. అఞ్ఞేన వాతి యేన సహ పురిమపురిమస్మిం దివసే వుట్ఠం, తతో అఞ్ఞేన వా. సఙ్ఖేపోతి సఙ్ఖేపవణ్ణనా. యది ఏవం విత్థారో కథం వేదితబ్బోతి ఆహ ‘‘విత్థారో పనా’’తిఆది.
Vidaheyyāti kareyya, tañca kho atthato sampādananti āha ‘‘sampādeyyā’’ti. Ayañhettha saṅkhepattho ‘‘senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ pavisitvā kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ seyyaṃ kappeyya vidaheyya sampādeyyā’’ti. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakihatthena gahetabbo. Ekūpacāroti valañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catusālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho. Tattha vāti purimapurimadivase yattha vuṭṭhaṃ, tasmiṃyeva senāsane vā. Aññattha vā tādiseti yathāvuttalakkhaṇena samannāgate aññasmiṃ pubbe avuṭṭhasenāsane vā. Tena vāti yena saha purimapurimadivase vuṭṭhaṃ, tena vā. Aññena vāti yena saha purimapurimasmiṃ divase vuṭṭhaṃ, tato aññena vā. Saṅkhepoti saṅkhepavaṇṇanā. Yadi evaṃ vitthāro kathaṃ veditabboti āha ‘‘vitthāro panā’’tiādi.
ఉపడ్ఢచ్ఛన్నపరిచ్ఛన్నాదీసూతి ఆదిసద్దేన ‘‘సబ్బచ్ఛన్నే చూళకపరిచ్ఛన్నే దుక్కటం, యేభుయ్యేన ఛన్నే చూళకపరిచ్ఛన్నే దుక్కటం, సబ్బపరిచ్ఛన్నే చూళకచ్ఛన్నే దుక్కటం, యేభుయ్యేన పరిచ్ఛన్నే చూళకచ్ఛన్నే దుక్కట’’న్తి (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౫౩) అట్ఠకథాయం వుత్తానం గహణం. తతియాయ రత్తియా పురారుణా నిక్ఖమిత్వా పున వసన్తస్సాతి తతియాయ రత్తియా అరుణతో పురేతరమేవ నిక్ఖమిత్వా అరుణం బహి ఉట్ఠాపేత్వా చతుత్థదివసే అత్థఙ్గతే సూరియే పున వసన్తస్స. సబ్బచ్ఛన్నసబ్బాపరిచ్ఛన్నాదీసూతి ఏత్థ పన ఆదిసద్దేన ‘‘సబ్బపరిచ్ఛన్నే సబ్బఅచ్ఛన్నే, యేభుయ్యేన అచ్ఛన్నే యేభుయ్యేన అపరిచ్ఛన్నే’’తి (పాచి॰ ౫౪) పాళియం ఆగతానం, ‘‘ఉపడ్ఢచ్ఛన్నే చూళకపరిచ్ఛన్నే అనాపత్తి, ఉపడ్ఢపరిచ్ఛన్నే చూళకచ్ఛన్నే అనాపత్తి, చూళకచ్ఛన్నే చూళకపరిచ్ఛన్నే అనాపత్తీ’’తి (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౫౩) అట్ఠకథాయం ఆగతానఞ్చ గహణం.
Upaḍḍhacchannaparicchannādīsūti ādisaddena ‘‘sabbacchanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena channe cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, sabbaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena paricchanne cūḷakacchanne dukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ vuttānaṃ gahaṇaṃ. Tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasantassāti tatiyāya rattiyā aruṇato puretarameva nikkhamitvā aruṇaṃ bahi uṭṭhāpetvā catutthadivase atthaṅgate sūriye puna vasantassa. Sabbacchannasabbāparicchannādīsūti ettha pana ādisaddena ‘‘sabbaparicchanne sabbaacchanne, yebhuyyena acchanne yebhuyyena aparicchanne’’ti (pāci. 54) pāḷiyaṃ āgatānaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, upaḍḍhaparicchanne cūḷakacchanne anāpatti, cūḷakacchanne cūḷakaparicchanne anāpattī’’ti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ āgatānañca gahaṇaṃ.
పఠమసహసేయ్యసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.