| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៥. បឋមសហសេយ្យសិក្ខាបទវណ្ណនា
5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ឥធ ‘‘ភិក្ខុំ ឋបេត្វា អវសេសោ អនុបសម្បន្នោ នាមា’’តិ (បាចិ. ៥២) វចនតោ តិរច្ឆានគតោបិ អនុបសម្បន្នោយេវ, សោ ច ខោ ន សព្ពោ, មេថុនធម្មាបត្តិយា វត្ថុភូតោវាតិ អាហ ‘‘អន្តមសោ’’តិអាទិ។ តស្ស ច បរិច្ឆេទោ មេថុនធម្មាបត្តិយា វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។ ទិរត្តតិរត្តន្តិ ឯត្ថ ទិរត្តវចនេន ន កោចិ វិសេសត្ថោ លព្ភតិ, កេវលំ លោកវោហារវសេន ព្យញ្ជនសិលិដ្ឋតាយ, មុខារុឡ្ហតាយ ឯវំ វុត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។ ទ្វិន្នំ វា តិណ្ណំ វា រត្តីនន្តិ បន វចនត្ថមត្តទស្សនត្ថំ វុត្តំ, និរន្តរតិរត្តទស្សនត្ថំ វា ទិរត្តគ្គហណំ កតន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ សហសេយ្យន្តិ ឯកតោ សេយ្យំ។ សេយ្យាតិ ច កាយប្បសារណសង្ខាតំ សយនម្បិ វុច្ចតិ ‘‘សយនំ សេយ្យា’’តិ កត្វា, យស្មិំ សេនាសនេ សយន្តិ, តម្បិ ‘‘សយន្តិ ឯត្ថាតិ សេយ្យា’’តិ កត្វា។ តទុភយម្បិ ឥធ សាមញ្ញេន, ឯកសេសនយេន វា គហិតន្តិ អាហ ‘‘សព្ពច្ឆន្នបរិច្ឆន្នេ’’តិអាទិ។
Idha ‘‘bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampanno nāmā’’ti (pāci. 52) vacanato tiracchānagatopi anupasampannoyeva, so ca kho na sabbo, methunadhammāpattiyā vatthubhūtovāti āha ‘‘antamaso’’tiādi. Tassa ca paricchedo methunadhammāpattiyā vuttanayeneva veditabbo. Dirattatirattanti ettha dirattavacanena na koci visesattho labbhati, kevalaṃ lokavohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya, mukhāruḷhatāya evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā rattīnanti pana vacanatthamattadassanatthaṃ vuttaṃ, nirantaratirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Sahaseyyanti ekato seyyaṃ. Seyyāti ca kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ sayanampi vuccati ‘‘sayanaṃ seyyā’’ti katvā, yasmiṃ senāsane sayanti, tampi ‘‘sayanti etthāti seyyā’’ti katvā. Tadubhayampi idha sāmaññena, ekasesanayena vā gahitanti āha ‘‘sabbacchannaparicchanne’’tiādi.
តត្ថ យំ សេនាសនំ ឧបរិ បញ្ចហិ ឆទនេហិ (បាចិ. អដ្ឋ. ៥១), អញ្ញេន វា កេនចិ អន្តមសោ វត្ថេនាបិ សព្ពមេវ បរិច្ឆន្នំ, ភូមិតោ បដ្ឋាយ យាវ ឆទនំ អាហច្ច, អនាហច្ចាបិ វា សព្ពន្តិមេន បរិយាយេន ទិយឌ្ឍហត្ថុព្ពេធេន បាការេន វា អញ្ញេន វា កេនចិ អន្តមសោ វត្ថេនាបិ បរិក្ខិត្តំ, ឥទំ សព្ពច្ឆន្នសព្ពបរិច្ឆន្នំ នាម។ យស្ស បន ឧបរិ ពហុតរំ ឋានំ ឆន្នំ, អប្បំ អច្ឆន្នំ, សមន្តតោ ច ពហុតរំ បរិក្ខិត្តំ, អប្បំ អបរិក្ខិត្តំ, ឥទំ យេភុយ្យេន ឆន្នំ យេភុយ្យេន បរិច្ឆន្នំ នាម។ តស្មិំ សព្ពច្ឆន្នបរិច្ឆន្នេ, យេភុយ្យេន ឆន្នបរិច្ឆន្នេ វា។
Tattha yaṃ senāsanaṃ upari pañcahi chadanehi (pāci. aṭṭha. 51), aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi sabbameva paricchannaṃ, bhūmito paṭṭhāya yāva chadanaṃ āhacca, anāhaccāpi vā sabbantimena pariyāyena diyaḍḍhahatthubbedhena pākārena vā aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi parikkhittaṃ, idaṃ sabbacchannasabbaparicchannaṃ nāma. Yassa pana upari bahutaraṃ ṭhānaṃ channaṃ, appaṃ acchannaṃ, samantato ca bahutaraṃ parikkhittaṃ, appaṃ aparikkhittaṃ, idaṃ yebhuyyena channaṃ yebhuyyena paricchannaṃ nāma. Tasmiṃ sabbacchannaparicchanne, yebhuyyena channaparicchanne vā.
វិទហេយ្យាតិ ករេយ្យ, តញ្ច ខោ អត្ថតោ សម្បាទនន្តិ អាហ ‘‘សម្បាទេយ្យា’’តិ។ អយញ្ហេត្ថ សង្ខេបត្ថោ ‘‘សេនាសនសង្ខាតំ សេយ្យំ បវិសិត្វា កាយប្បសារណសង្ខាតំ សេយ្យំ កប្បេយ្យ វិទហេយ្យ សម្បាទេយ្យា’’តិ។ ទិយឌ្ឍហត្ថុព្ពេធោ វឌ្ឍកិហត្ថេន គហេតព្ពោ។ ឯកូបចារោតិ វលញ្ជនទ្វារស្ស ឯកត្តំ សន្ធាយ វុត្តំ។ សតគព្ភំ វា ចតុសាលំ ឯកូបចារំ ហោតីតិ សម្ពន្ធោ។ តត្ថ វាតិ បុរិមបុរិមទិវសេ យត្ថ វុដ្ឋំ, តស្មិំយេវ សេនាសនេ វា។ អញ្ញត្ថ វា តាទិសេតិ យថាវុត្តលក្ខណេន សមន្នាគតេ អញ្ញស្មិំ បុព្ពេ អវុដ្ឋសេនាសនេ វា។ តេន វាតិ យេន សហ បុរិមបុរិមទិវសេ វុដ្ឋំ, តេន វា។ អញ្ញេន វាតិ យេន សហ បុរិមបុរិមស្មិំ ទិវសេ វុដ្ឋំ, តតោ អញ្ញេន វា។ សង្ខេបោតិ សង្ខេបវណ្ណនា។ យទិ ឯវំ វិត្ថារោ កថំ វេទិតព្ពោតិ អាហ ‘‘វិត្ថារោ បនា’’តិអាទិ។
Vidaheyyāti kareyya, tañca kho atthato sampādananti āha ‘‘sampādeyyā’’ti. Ayañhettha saṅkhepattho ‘‘senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ pavisitvā kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ seyyaṃ kappeyya vidaheyya sampādeyyā’’ti. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakihatthena gahetabbo. Ekūpacāroti valañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catusālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho. Tattha vāti purimapurimadivase yattha vuṭṭhaṃ, tasmiṃyeva senāsane vā. Aññattha vā tādiseti yathāvuttalakkhaṇena samannāgate aññasmiṃ pubbe avuṭṭhasenāsane vā. Tena vāti yena saha purimapurimadivase vuṭṭhaṃ, tena vā. Aññena vāti yena saha purimapurimasmiṃ divase vuṭṭhaṃ, tato aññena vā. Saṅkhepoti saṅkhepavaṇṇanā. Yadi evaṃ vitthāro kathaṃ veditabboti āha ‘‘vitthāro panā’’tiādi.
ឧបឌ្ឍច្ឆន្នបរិច្ឆន្នាទីសូតិ អាទិសទ្ទេន ‘‘សព្ពច្ឆន្នេ ចូឡកបរិច្ឆន្នេ ទុក្កដំ, យេភុយ្យេន ឆន្នេ ចូឡកបរិច្ឆន្នេ ទុក្កដំ, សព្ពបរិច្ឆន្នេ ចូឡកច្ឆន្នេ ទុក្កដំ, យេភុយ្យេន បរិច្ឆន្នេ ចូឡកច្ឆន្នេ ទុក្កដ’’ន្តិ (បាចិ. អដ្ឋ. ៥៣) អដ្ឋកថាយំ វុត្តានំ គហណំ។ តតិយាយ រត្តិយា បុរារុណា និក្ខមិត្វា បុន វសន្តស្សាតិ តតិយាយ រត្តិយា អរុណតោ បុរេតរមេវ និក្ខមិត្វា អរុណំ ពហិ ឧដ្ឋាបេត្វា ចតុត្ថទិវសេ អត្ថង្គតេ សូរិយេ បុន វសន្តស្ស។ សព្ពច្ឆន្នសព្ពាបរិច្ឆន្នាទីសូតិ ឯត្ថ បន អាទិសទ្ទេន ‘‘សព្ពបរិច្ឆន្នេ សព្ពអច្ឆន្នេ, យេភុយ្យេន អច្ឆន្នេ យេភុយ្យេន អបរិច្ឆន្នេ’’តិ (បាចិ. ៥៤) បាឡិយំ អាគតានំ, ‘‘ឧបឌ្ឍច្ឆន្នេ ចូឡកបរិច្ឆន្នេ អនាបត្តិ, ឧបឌ្ឍបរិច្ឆន្នេ ចូឡកច្ឆន្នេ អនាបត្តិ, ចូឡកច្ឆន្នេ ចូឡកបរិច្ឆន្នេ អនាបត្តី’’តិ (បាចិ. អដ្ឋ. ៥៣) អដ្ឋកថាយំ អាគតានញ្ច គហណំ។
Upaḍḍhacchannaparicchannādīsūti ādisaddena ‘‘sabbacchanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena channe cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, sabbaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena paricchanne cūḷakacchanne dukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ vuttānaṃ gahaṇaṃ. Tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasantassāti tatiyāya rattiyā aruṇato puretarameva nikkhamitvā aruṇaṃ bahi uṭṭhāpetvā catutthadivase atthaṅgate sūriye puna vasantassa. Sabbacchannasabbāparicchannādīsūti ettha pana ādisaddena ‘‘sabbaparicchanne sabbaacchanne, yebhuyyena acchanne yebhuyyena aparicchanne’’ti (pāci. 54) pāḷiyaṃ āgatānaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, upaḍḍhaparicchanne cūḷakacchanne anāpatti, cūḷakacchanne cūḷakaparicchanne anāpattī’’ti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ āgatānañca gahaṇaṃ.
បឋមសហសេយ្យសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
