Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ကင္ခာဝိတရဏီ-အဘိနဝ-ဋီကာ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
၅. ပဌမသဟသေယ္ယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ဣဓ ‘‘ဘိက္ခုံ ဌပေတ္ဝာ အဝသေသော အနုပသမ္ပန္နော နာမာ’’တိ (ပာစိ. ၅၂) ဝစနတော တိရစ္ဆာနဂတောပိ အနုပသမ္ပန္နောယေဝ, သော စ ခော န သဗ္ဗော, မေထုနဓမ္မာပတ္တိယာ ဝတ္ထုဘူတောဝာတိ အာဟ ‘‘အန္တမသော’’တိအာဒိ။ တသ္သ စ ပရိစ္ဆေဒော မေထုနဓမ္မာပတ္တိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဒိရတ္တဝစနေန န ကောစိ ဝိသေသတ္ထော လဗ္ဘတိ, ကေဝလံ လောကဝောဟာရဝသေန ဗ္ယဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယ, မုခာရုဠ္ဟတာယ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒ္ဝိန္နံ ဝာ တိဏ္ဏံ ဝာ ရတ္တီနန္တိ ပန ဝစနတ္ထမတ္တဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ, နိရန္တရတိရတ္တဒသ္သနတ္ထံ ဝာ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဟသေယ္ယန္တိ ဧကတော သေယ္ယံ။ သေယ္ယာတိ စ ကာယပ္ပသာရဏသင္ခာတံ သယနမ္ပိ ဝုစ္စတိ ‘‘သယနံ သေယ္ယာ’’တိ ကတ္ဝာ, ယသ္မိံ သေနာသနေ သယန္တိ, တမ္ပိ ‘‘သယန္တိ ဧတ္ထာတိ သေယ္ယာ’’တိ ကတ္ဝာ။ တဒုဘယမ္ပိ ဣဓ သာမညေန, ဧကသေသနယေန ဝာ ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နေ’’တိအာဒိ။
Idha ‘‘bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampanno nāmā’’ti (pāci. 52) vacanato tiracchānagatopi anupasampannoyeva, so ca kho na sabbo, methunadhammāpattiyā vatthubhūtovāti āha ‘‘antamaso’’tiādi. Tassa ca paricchedo methunadhammāpattiyā vuttanayeneva veditabbo. Dirattatirattanti ettha dirattavacanena na koci visesattho labbhati, kevalaṃ lokavohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya, mukhāruḷhatāya evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā rattīnanti pana vacanatthamattadassanatthaṃ vuttaṃ, nirantaratirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Sahaseyyanti ekato seyyaṃ. Seyyāti ca kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ sayanampi vuccati ‘‘sayanaṃ seyyā’’ti katvā, yasmiṃ senāsane sayanti, tampi ‘‘sayanti etthāti seyyā’’ti katvā. Tadubhayampi idha sāmaññena, ekasesanayena vā gahitanti āha ‘‘sabbacchannaparicchanne’’tiādi.
တတ္ထ ယံ သေနာသနံ ဥပရိ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟိ (ပာစိ. အဋ္ဌ. ၅၁), အညေန ဝာ ကေနစိ အန္တမသော ဝတ္ထေနာပိ သဗ္ဗမေဝ ပရိစ္ဆန္နံ, ဘူမိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဆဒနံ အာဟစ္စ, အနာဟစ္စာပိ ဝာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန ပာကာရေန ဝာ အညေန ဝာ ကေနစိ အန္တမသော ဝတ္ထေနာပိ ပရိက္ခိတ္တံ, ဣဒံ သဗ္ဗစ္ဆန္နသဗ္ဗပရိစ္ဆန္နံ နာမ။ ယသ္သ ပန ဥပရိ ဗဟုတရံ ဌာနံ ဆန္နံ, အပ္ပံ အစ္ဆန္နံ, သမန္တတော စ ဗဟုတရံ ပရိက္ခိတ္တံ, အပ္ပံ အပရိက္ခိတ္တံ, ဣဒံ ယေဘုယ္ယေန ဆန္နံ ယေဘုယ္ယေန ပရိစ္ဆန္နံ နာမ။ တသ္မိံ သဗ္ဗစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နေ, ယေဘုယ္ယေန ဆန္နပရိစ္ဆန္နေ ဝာ။
Tattha yaṃ senāsanaṃ upari pañcahi chadanehi (pāci. aṭṭha. 51), aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi sabbameva paricchannaṃ, bhūmito paṭṭhāya yāva chadanaṃ āhacca, anāhaccāpi vā sabbantimena pariyāyena diyaḍḍhahatthubbedhena pākārena vā aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi parikkhittaṃ, idaṃ sabbacchannasabbaparicchannaṃ nāma. Yassa pana upari bahutaraṃ ṭhānaṃ channaṃ, appaṃ acchannaṃ, samantato ca bahutaraṃ parikkhittaṃ, appaṃ aparikkhittaṃ, idaṃ yebhuyyena channaṃ yebhuyyena paricchannaṃ nāma. Tasmiṃ sabbacchannaparicchanne, yebhuyyena channaparicchanne vā.
ဝိဒဟေယ္ယာတိ ကရေယ္ယ, တဉ္စ ခော အတ္ထတော သမ္ပာဒနန္တိ အာဟ ‘‘သမ္ပာဒေယ္ယာ’’တိ။ အယဉ္ဟေတ္ထ သင္ခေပတ္ထော ‘‘သေနာသနသင္ခာတံ သေယ္ယံ ပဝိသိတ္ဝာ ကာယပ္ပသာရဏသင္ခာတံ သေယ္ယံ ကပ္ပေယ္ယ ဝိဒဟေယ္ယ သမ္ပာဒေယ္ယာ’’တိ။ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဝဍ္ဎကိဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧကူပစာရောတိ ဝလဉ္ဇနဒ္ဝာရသ္သ ဧကတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သတဂဗ္ဘံ ဝာ စတုသာလံ ဧကူပစာရံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဝာတိ ပုရိမပုရိမဒိဝသေ ယတ္ထ ဝုဋ္ဌံ, တသ္မိံယေဝ သေနာသနေ ဝာ။ အညတ္ထ ဝာ တာဒိသေတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏေန သမန္နာဂတေ အညသ္မိံ ပုဗ္ဗေ အဝုဋ္ဌသေနာသနေ ဝာ။ တေန ဝာတိ ယေန သဟ ပုရိမပုရိမဒိဝသေ ဝုဋ္ဌံ, တေန ဝာ။ အညေန ဝာတိ ယေန သဟ ပုရိမပုရိမသ္မိံ ဒိဝသေ ဝုဋ္ဌံ, တတော အညေန ဝာ။ သင္ခေပောတိ သင္ခေပဝဏ္ဏနာ။ ယဒိ ဧဝံ ဝိတ္ထာရော ကထံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရော ပနာ’’တိအာဒိ။
Vidaheyyāti kareyya, tañca kho atthato sampādananti āha ‘‘sampādeyyā’’ti. Ayañhettha saṅkhepattho ‘‘senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ pavisitvā kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ seyyaṃ kappeyya vidaheyya sampādeyyā’’ti. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakihatthena gahetabbo. Ekūpacāroti valañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catusālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho. Tattha vāti purimapurimadivase yattha vuṭṭhaṃ, tasmiṃyeva senāsane vā. Aññattha vā tādiseti yathāvuttalakkhaṇena samannāgate aññasmiṃ pubbe avuṭṭhasenāsane vā. Tena vāti yena saha purimapurimadivase vuṭṭhaṃ, tena vā. Aññena vāti yena saha purimapurimasmiṃ divase vuṭṭhaṃ, tato aññena vā. Saṅkhepoti saṅkhepavaṇṇanā. Yadi evaṃ vitthāro kathaṃ veditabboti āha ‘‘vitthāro panā’’tiādi.
ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နာဒီသူတိ အာဒိသဒ္ဒေန ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ, ယေဘုယ္ယေန ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ, သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ, ယေဘုယ္ယေန ပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပာစိ. အဋ္ဌ. ၅၃) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာနံ ဂဟဏံ။ တတိယာယ ရတ္တိယာ ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတ္ဝာ ပုန ဝသန္တသ္သာတိ တတိယာယ ရတ္တိယာ အရုဏတော ပုရေတရမေဝ နိက္ခမိတ္ဝာ အရုဏံ ဗဟိ ဥဋ္ဌာပေတ္ဝာ စတုတ္ထဒိဝသေ အတ္ထင္ဂတေ သူရိယေ ပုန ဝသန္တသ္သ။ သဗ္ဗစ္ဆန္နသဗ္ဗာပရိစ္ဆန္နာဒီသူတိ ဧတ္ထ ပန အာဒိသဒ္ဒေန ‘‘သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ သဗ္ဗအစ္ဆန္နေ, ယေဘုယ္ယေန အစ္ဆန္နေ ယေဘုယ္ယေန အပရိစ္ဆန္နေ’’တိ (ပာစိ. ၅၄) ပာဠိယံ အာဂတာနံ, ‘‘ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ အနာပတ္တိ, ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ အနာပတ္တိ, စူဠကစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ အနာပတ္တီ’’တိ (ပာစိ. အဋ္ဌ. ၅၃) အဋ္ဌကထာယံ အာဂတာနဉ္စ ဂဟဏံ။
Upaḍḍhacchannaparicchannādīsūti ādisaddena ‘‘sabbacchanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena channe cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, sabbaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena paricchanne cūḷakacchanne dukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ vuttānaṃ gahaṇaṃ. Tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasantassāti tatiyāya rattiyā aruṇato puretarameva nikkhamitvā aruṇaṃ bahi uṭṭhāpetvā catutthadivase atthaṅgate sūriye puna vasantassa. Sabbacchannasabbāparicchannādīsūti ettha pana ādisaddena ‘‘sabbaparicchanne sabbaacchanne, yebhuyyena acchanne yebhuyyena aparicchanne’’ti (pāci. 54) pāḷiyaṃ āgatānaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, upaḍḍhaparicchanne cūḷakacchanne anāpatti, cūḷakacchanne cūḷakaparicchanne anāpattī’’ti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ āgatānañca gahaṇaṃ.
ပဌမသဟသေယ္ယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.