| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
5. පඨමසහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ඉධ ‘‘භික්‌ඛුං ඨපෙත්‌වා අවසෙසො අනුපසම්‌පන්‌නො නාමා’’ති (පාචි. 52) වචනතො තිරච්‌ඡානගතොපි අනුපසම්‌පන්‌නොයෙව, සො ච ඛො න සබ්‌බො, මෙථුනධම්‌මාපත්‌තියා වත්‌ථුභූතොවාති ආහ ‘‘අන්‌තමසො’’තිආදි. තස්‌ස ච පරිච්‌ඡෙදො මෙථුනධම්‌මාපත්‌තියා වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බො. දිරත්‌තතිරත්‌තන්‌ති එත්‌ථ දිරත්‌තවචනෙන න කොචි විසෙසත්‌ථො ලබ්‌භති, කෙවලං ලොකවොහාරවසෙන බ්‍යඤ්‌ජනසිලිට්‌ඨතාය, මුඛාරුළ්‌හතාය එවං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. ද්‌වින්‌නං වා තිණ්‌ණං වා රත්‌තීනන්‌ති පන වචනත්‌ථමත්‌තදස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං, නිරන්‌තරතිරත්‌තදස්‌සනත්‌ථං වා දිරත්‌තග්‌ගහණං කතන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. සහසෙය්‍යන්‌ති එකතො සෙය්‍යං. සෙය්‍යාති ච කායප්‌පසාරණසඞ්‌ඛාතං සයනම්‌පි වුච්‌චති ‘‘සයනං සෙය්‍යා’’ති කත්‌වා, යස්‌මිං සෙනාසනෙ සයන්‌ති, තම්‌පි ‘‘සයන්‌ති එත්‌ථාති සෙය්‍යා’’ති කත්‌වා. තදුභයම්‌පි ඉධ සාමඤ්‌ඤෙන, එකසෙසනයෙන වා ගහිතන්‌ති ආහ ‘‘සබ්‌බච්‌ඡන්‌නපරිච්‌ඡන්‌නෙ’’තිආදි.
Idha ‘‘bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampanno nāmā’’ti (pāci. 52) vacanato tiracchānagatopi anupasampannoyeva, so ca kho na sabbo, methunadhammāpattiyā vatthubhūtovāti āha ‘‘antamaso’’tiādi. Tassa ca paricchedo methunadhammāpattiyā vuttanayeneva veditabbo. Dirattatirattanti ettha dirattavacanena na koci visesattho labbhati, kevalaṃ lokavohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya, mukhāruḷhatāya evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā rattīnanti pana vacanatthamattadassanatthaṃ vuttaṃ, nirantaratirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Sahaseyyanti ekato seyyaṃ. Seyyāti ca kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ sayanampi vuccati ‘‘sayanaṃ seyyā’’ti katvā, yasmiṃ senāsane sayanti, tampi ‘‘sayanti etthāti seyyā’’ti katvā. Tadubhayampi idha sāmaññena, ekasesanayena vā gahitanti āha ‘‘sabbacchannaparicchanne’’tiādi.
තත්‌ථ යං සෙනාසනං උපරි පඤ්‌චහි ඡදනෙහි (පාචි. අට්‌ඨ. 51), අඤ්‌ඤෙන වා කෙනචි අන්‌තමසො වත්‌ථෙනාපි සබ්‌බමෙව පරිච්‌ඡන්‌නං, භූමිතො පට්‌ඨාය යාව ඡදනං ආහච්‌ච, අනාහච්‌චාපි වා සබ්‌බන්‌තිමෙන පරියායෙන දියඩ්‌ඪහත්‌ථුබ්‌බෙධෙන පාකාරෙන වා අඤ්‌ඤෙන වා කෙනචි අන්‌තමසො වත්‌ථෙනාපි පරික්‌ඛිත්‌තං, ඉදං සබ්‌බච්‌ඡන්‌නසබ්‌බපරිච්‌ඡන්‌නං නාම. යස්‌ස පන උපරි බහුතරං ඨානං ඡන්‌නං, අප්‌පං අච්‌ඡන්‌නං, සමන්‌තතො ච බහුතරං පරික්‌ඛිත්‌තං, අප්‌පං අපරික්‌ඛිත්‌තං, ඉදං යෙභුය්‍යෙන ඡන්‌නං යෙභුය්‍යෙන පරිච්‌ඡන්‌නං නාම. තස්‌මිං සබ්‌බච්‌ඡන්‌නපරිච්‌ඡන්‌නෙ, යෙභුය්‍යෙන ඡන්‌නපරිච්‌ඡන්‌නෙ වා.
Tattha yaṃ senāsanaṃ upari pañcahi chadanehi (pāci. aṭṭha. 51), aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi sabbameva paricchannaṃ, bhūmito paṭṭhāya yāva chadanaṃ āhacca, anāhaccāpi vā sabbantimena pariyāyena diyaḍḍhahatthubbedhena pākārena vā aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi parikkhittaṃ, idaṃ sabbacchannasabbaparicchannaṃ nāma. Yassa pana upari bahutaraṃ ṭhānaṃ channaṃ, appaṃ acchannaṃ, samantato ca bahutaraṃ parikkhittaṃ, appaṃ aparikkhittaṃ, idaṃ yebhuyyena channaṃ yebhuyyena paricchannaṃ nāma. Tasmiṃ sabbacchannaparicchanne, yebhuyyena channaparicchanne vā.
විදහෙය්‍යාති කරෙය්‍ය, තඤ්‌ච ඛො අත්‌ථතො සම්‌පාදනන්‌ති ආහ ‘‘සම්‌පාදෙය්‍යා’’ති. අයඤ්‌හෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො ‘‘සෙනාසනසඞ්‌ඛාතං සෙය්‍යං පවිසිත්‌වා කායප්‌පසාරණසඞ්‌ඛාතං සෙය්‍යං කප්‌පෙය්‍ය විදහෙය්‍ය සම්‌පාදෙය්‍යා’’ති. දියඩ්‌ඪහත්‌ථුබ්‌බෙධො වඩ්‌ඪකිහත්‌ථෙන ගහෙතබ්‌බො. එකූපචාරොති වලඤ්‌ජනද්‌වාරස්‌ස එකත්‌තං සන්‌ධාය වුත්‌තං. සතගබ්‌භං වා චතුසාලං එකූපචාරං හොතීති සම්‌බන්‌ධො. තත්‌ථ වාති පුරිමපුරිමදිවසෙ යත්‌ථ වුට්‌ඨං, තස්‌මිංයෙව සෙනාසනෙ වා. අඤ්‌ඤත්‌ථ වා තාදිසෙති යථාවුත්‌තලක්‌ඛණෙන සමන්‌නාගතෙ අඤ්‌ඤස්‌මිං පුබ්‌බෙ අවුට්‌ඨසෙනාසනෙ වා. තෙන වාති යෙන සහ පුරිමපුරිමදිවසෙ වුට්‌ඨං, තෙන වා. අඤ්‌ඤෙන වාති යෙන සහ පුරිමපුරිමස්‌මිං දිවසෙ වුට්‌ඨං, තතො අඤ්‌ඤෙන වා. සඞ්‌ඛෙපොති සඞ්‌ඛෙපවණ්‌ණනා. යදි එවං විත්‌ථාරො කථං වෙදිතබ්‌බොති ආහ ‘‘විත්‌ථාරො පනා’’තිආදි.
Vidaheyyāti kareyya, tañca kho atthato sampādananti āha ‘‘sampādeyyā’’ti. Ayañhettha saṅkhepattho ‘‘senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ pavisitvā kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ seyyaṃ kappeyya vidaheyya sampādeyyā’’ti. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakihatthena gahetabbo. Ekūpacāroti valañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catusālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho. Tattha vāti purimapurimadivase yattha vuṭṭhaṃ, tasmiṃyeva senāsane vā. Aññattha vā tādiseti yathāvuttalakkhaṇena samannāgate aññasmiṃ pubbe avuṭṭhasenāsane vā. Tena vāti yena saha purimapurimadivase vuṭṭhaṃ, tena vā. Aññena vāti yena saha purimapurimasmiṃ divase vuṭṭhaṃ, tato aññena vā. Saṅkhepoti saṅkhepavaṇṇanā. Yadi evaṃ vitthāro kathaṃ veditabboti āha ‘‘vitthāro panā’’tiādi.
උපඩ්‌ඪච්‌ඡන්‌නපරිච්‌ඡන්‌නාදීසූති ආදිසද්‌දෙන ‘‘සබ්‌බච්‌ඡන්‌නෙ චූළකපරිච්‌ඡන්‌නෙ දුක්‌කටං, යෙභුය්‍යෙන ඡන්‌නෙ චූළකපරිච්‌ඡන්‌නෙ දුක්‌කටං, සබ්‌බපරිච්‌ඡන්‌නෙ චූළකච්‌ඡන්‌නෙ දුක්‌කටං, යෙභුය්‍යෙන පරිච්‌ඡන්‌නෙ චූළකච්‌ඡන්‌නෙ දුක්‌කට’’න්‌ති (පාචි. අට්‌ඨ. 53) අට්‌ඨකථායං වුත්‌තානං ගහණං. තතියාය රත්‌තියා පුරාරුණා නික්‌ඛමිත්‌වා පුන වසන්‌තස්‌සාති තතියාය රත්‌තියා අරුණතො පුරෙතරමෙව නික්‌ඛමිත්‌වා අරුණං බහි උට්‌ඨාපෙත්‌වා චතුත්‌ථදිවසෙ අත්‌ථඞ්‌ගතෙ සූරියෙ පුන වසන්‌තස්‌ස. සබ්‌බච්‌ඡන්‌නසබ්‌බාපරිච්‌ඡන්‌නාදීසූති එත්‌ථ පන ආදිසද්‌දෙන ‘‘සබ්‌බපරිච්‌ඡන්‌නෙ සබ්‌බඅච්‌ඡන්‌නෙ, යෙභුය්‍යෙන අච්‌ඡන්‌නෙ යෙභුය්‍යෙන අපරිච්‌ඡන්‌නෙ’’ති (පාචි. 54) පාළියං ආගතානං, ‘‘උපඩ්‌ඪච්‌ඡන්‌නෙ චූළකපරිච්‌ඡන්‌නෙ අනාපත්‌ති, උපඩ්‌ඪපරිච්‌ඡන්‌නෙ චූළකච්‌ඡන්‌නෙ අනාපත්‌ති, චූළකච්‌ඡන්‌නෙ චූළකපරිච්‌ඡන්‌නෙ අනාපත්‌තී’’ති (පාචි. අට්‌ඨ. 53) අට්‌ඨකථායං ආගතානඤ්‌ච ගහණං.
Upaḍḍhacchannaparicchannādīsūti ādisaddena ‘‘sabbacchanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena channe cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, sabbaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena paricchanne cūḷakacchanne dukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ vuttānaṃ gahaṇaṃ. Tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasantassāti tatiyāya rattiyā aruṇato puretarameva nikkhamitvā aruṇaṃ bahi uṭṭhāpetvā catutthadivase atthaṅgate sūriye puna vasantassa. Sabbacchannasabbāparicchannādīsūti ettha pana ādisaddena ‘‘sabbaparicchanne sabbaacchanne, yebhuyyena acchanne yebhuyyena aparicchanne’’ti (pāci. 54) pāḷiyaṃ āgatānaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, upaḍḍhaparicchanne cūḷakacchanne anāpatti, cūḷakacchanne cūḷakaparicchanne anāpattī’’ti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ āgatānañca gahaṇaṃ.
පඨමසහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
