| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੫. ਪਠਮਸਹਸੇਯ੍ਯਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ਇਧ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸੋ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੫੨) વਚਨਤੋ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤੋਪਿ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਯੇવ, ਸੋ ਚ ਖੋ ਨ ਸਬ੍ਬੋ, ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વਤ੍ਥੁਭੂਤੋવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨ੍ਤਮਸੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਦਿਰਤ੍ਤਤਿਰਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦਿਰਤ੍ਤવਚਨੇਨ ਨ ਕੋਚਿ વਿਸੇਸਤ੍ਥੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਕੇવਲਂ ਲੋਕવੋਹਾਰવਸੇਨ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਿਲਿਟ੍ਠਤਾਯ, ਮੁਖਾਰੁਲ਼੍ਹਤਾਯ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਾ ਤਿਣ੍ਣਂ વਾ ਰਤ੍ਤੀਨਨ੍ਤਿ ਪਨ વਚਨਤ੍ਥਮਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਿਰਨ੍ਤਰਤਿਰਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વਾ ਦਿਰਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਸਹਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏਕਤੋ ਸੇਯ੍ਯਂ। ਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚ ਕਾਯਪ੍ਪਸਾਰਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਯਨਮ੍ਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਸਯਨਂ ਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਕਤ੍વਾ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੇਨਾਸਨੇ ਸਯਨ੍ਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ‘‘ਸਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਇਧ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ, ਏਕਸੇਸਨਯੇਨ વਾ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ’’ਤਿਆਦਿ।
Idha ‘‘bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampanno nāmā’’ti (pāci. 52) vacanato tiracchānagatopi anupasampannoyeva, so ca kho na sabbo, methunadhammāpattiyā vatthubhūtovāti āha ‘‘antamaso’’tiādi. Tassa ca paricchedo methunadhammāpattiyā vuttanayeneva veditabbo. Dirattatirattanti ettha dirattavacanena na koci visesattho labbhati, kevalaṃ lokavohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya, mukhāruḷhatāya evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā rattīnanti pana vacanatthamattadassanatthaṃ vuttaṃ, nirantaratirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Sahaseyyanti ekato seyyaṃ. Seyyāti ca kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ sayanampi vuccati ‘‘sayanaṃ seyyā’’ti katvā, yasmiṃ senāsane sayanti, tampi ‘‘sayanti etthāti seyyā’’ti katvā. Tadubhayampi idha sāmaññena, ekasesanayena vā gahitanti āha ‘‘sabbacchannaparicchanne’’tiādi.
ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਉਪਰਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਛਦਨੇਹਿ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੧), ਅਞ੍ਞੇਨ વਾ ਕੇਨਚਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ વਤ੍ਥੇਨਾਪਿ ਸਬ੍ਬਮੇવ ਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ, ਭੂਮਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਛਦਨਂ ਆਹਚ੍ਚ, ਅਨਾਹਚ੍ਚਾਪਿ વਾ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿਮੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਦਿਯਡ੍ਢਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧੇਨ ਪਾਕਾਰੇਨ વਾ ਅਞ੍ਞੇਨ વਾ ਕੇਨਚਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ વਤ੍ਥੇਨਾਪਿ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਚ੍ਛਨ੍ਨਸਬ੍ਬਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਨਾਮ। ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਉਪਰਿ ਬਹੁਤਰਂ ਠਾਨਂ ਛਨ੍ਨਂ, ਅਪ੍ਪਂ ਅਚ੍ਛਨ੍ਨਂ, ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਚ ਬਹੁਤਰਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਅਪ੍ਪਂ ਅਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਛਨ੍ਨਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਬ੍ਬਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ, ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਛਨ੍ਨਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ વਾ।
Tattha yaṃ senāsanaṃ upari pañcahi chadanehi (pāci. aṭṭha. 51), aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi sabbameva paricchannaṃ, bhūmito paṭṭhāya yāva chadanaṃ āhacca, anāhaccāpi vā sabbantimena pariyāyena diyaḍḍhahatthubbedhena pākārena vā aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi parikkhittaṃ, idaṃ sabbacchannasabbaparicchannaṃ nāma. Yassa pana upari bahutaraṃ ṭhānaṃ channaṃ, appaṃ acchannaṃ, samantato ca bahutaraṃ parikkhittaṃ, appaṃ aparikkhittaṃ, idaṃ yebhuyyena channaṃ yebhuyyena paricchannaṃ nāma. Tasmiṃ sabbacchannaparicchanne, yebhuyyena channaparicchanne vā.
વਿਦਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਅਤ੍ਥਤੋ ਸਮ੍ਪਾਦਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ ‘‘ਸੇਨਾਸਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੇਯ੍ਯਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕਾਯਪ੍ਪਸਾਰਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ વਿਦਹੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਦਿਯਡ੍ਢਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧੋ વਡ੍ਢਕਿਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਏਕੂਪਚਾਰੋਤਿ વਲਞ੍ਜਨਦ੍વਾਰਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਤਗਬ੍ਭਂ વਾ ਚਤੁਸਾਲਂ ਏਕੂਪਚਾਰਂ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥ વਾਤਿ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਦਿવਸੇ ਯਤ੍ਥ વੁਟ੍ਠਂ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਸੇਨਾਸਨੇ વਾ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ વਾ ਤਾਦਿਸੇਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવੁਟ੍ਠਸੇਨਾਸਨੇ વਾ। ਤੇਨ વਾਤਿ ਯੇਨ ਸਹ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਦਿવਸੇ વੁਟ੍ਠਂ, ਤੇਨ વਾ। ਅਞ੍ਞੇਨ વਾਤਿ ਯੇਨ ਸਹ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਂ ਦਿવਸੇ વੁਟ੍ਠਂ, ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ વਾ। ਸਙ੍ਖੇਪੋਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪવਣ੍ਣਨਾ। ਯਦਿ ਏવਂ વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਕਥਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Vidaheyyāti kareyya, tañca kho atthato sampādananti āha ‘‘sampādeyyā’’ti. Ayañhettha saṅkhepattho ‘‘senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ pavisitvā kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ seyyaṃ kappeyya vidaheyya sampādeyyā’’ti. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakihatthena gahetabbo. Ekūpacāroti valañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catusālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho. Tattha vāti purimapurimadivase yattha vuṭṭhaṃ, tasmiṃyeva senāsane vā. Aññattha vā tādiseti yathāvuttalakkhaṇena samannāgate aññasmiṃ pubbe avuṭṭhasenāsane vā. Tena vāti yena saha purimapurimadivase vuṭṭhaṃ, tena vā. Aññena vāti yena saha purimapurimasmiṃ divase vuṭṭhaṃ, tato aññena vā. Saṅkhepoti saṅkhepavaṇṇanā. Yadi evaṃ vitthāro kathaṃ veditabboti āha ‘‘vitthāro panā’’tiādi.
ਉਪਡ੍ਢਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਦੀਸੂਤਿ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਸਬ੍ਬਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਚੂਲ਼ਕਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਛਨ੍ਨੇ ਚੂਲ਼ਕਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਸਬ੍ਬਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਚੂਲ਼ਕਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਚੂਲ਼ਕਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੩) ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਗਹਣਂ। ਤਤਿਯਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਰਾਰੁਣਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪੁਨ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਤਤਿਯਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਰੁਣਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਰੁਣਂ ਬਹਿ ਉਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਦਿવਸੇ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤੇ ਸੂਰਿਯੇ ਪੁਨ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਸਬ੍ਬਚ੍ਛਨ੍ਨਸਬ੍ਬਾਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਦੀਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਸਬ੍ਬਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਸਬ੍ਬਅਚ੍ਛਨ੍ਨੇ, ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੫੪) ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਾਨਂ, ‘‘ਉਪਡ੍ਢਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਚੂਲ਼ਕਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਉਪਡ੍ਢਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਚੂਲ਼ਕਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਚੂਲ਼ਕਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਚੂਲ਼ਕਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੩) ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਆਗਤਾਨਞ੍ਚ ਗਹਣਂ।
Upaḍḍhacchannaparicchannādīsūti ādisaddena ‘‘sabbacchanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena channe cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, sabbaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena paricchanne cūḷakacchanne dukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ vuttānaṃ gahaṇaṃ. Tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasantassāti tatiyāya rattiyā aruṇato puretarameva nikkhamitvā aruṇaṃ bahi uṭṭhāpetvā catutthadivase atthaṅgate sūriye puna vasantassa. Sabbacchannasabbāparicchannādīsūti ettha pana ādisaddena ‘‘sabbaparicchanne sabbaacchanne, yebhuyyena acchanne yebhuyyena aparicchanne’’ti (pāci. 54) pāḷiyaṃ āgatānaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, upaḍḍhaparicchanne cūḷakacchanne anāpatti, cūḷakacchanne cūḷakaparicchanne anāpattī’’ti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ āgatānañca gahaṇaṃ.
ਪਠਮਸਹਸੇਯ੍ਯਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
