| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
២. បឋមសំខិត្តសុត្តវណ្ណនា
2. Paṭhamasaṃkhittasuttavaṇṇanā
៤៨២. ឥន្ទ្រិយានំ តិក្ខាទិភាវោ វិបស្សនាវសេន វា មគ្គវសេន វា ផលវសេន វា គហេតព្ពោតិ វុត្តំ ‘‘តតោតិ…បេ.… វេទិតព្ព’’ន្តិ។ ននុ ចេត្ថ មុទុភាវោ ឯវ បាឡិយំ គហិតោតិ? សច្ចមេតំ, តំ បន តិក្ខភាវេ អសតិ ន ហោតិ តិក្ខាទិភាវោតិ វុត្តំ។ យតោ ហិ អយំ មុទុ, ឥតោ តំ តិក្ខន្តិ វត្តព្ពតំ លភតិ អបេក្ខាសិទ្ធត្តា តិក្ខមុទុភាវានំ បារាបារំ វិយ។ ឥទានិ ‘‘តតោ’’តិអាទិនា សង្ខេបតោ វុត្តមត្ថំ វិត្ថារតោ ទស្សេតុំ ‘‘សមត្តានី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ សមត្តានីតិ សម្បន្នានិ។ ឥតរំ តស្សេវ វេវចនំ។ សមត្តានីតិ វា បរិយត្តានិ, សមត្តានីតិ អត្ថោ។ ‘‘តតោ មុទុតរានិ ធម្មានុសារីមគ្គស្សា’’តិ កស្មា វុត្តំ? តតោតិ ហិ សោតាបត្តិមគ្គវិបស្សនិន្ទ្រិយានិ អធិប្បេតានិយេវ, ‘‘តតោ មុទុតរានី’’តិ វុត្តបឋមមគ្គោ ធម្មានុសារី វា សិយា សទ្ធានុសារី វាតិ ព្យភិចរតិ? នាយំ ទោសោ, សោតាបត្តិមគ្គេកទេសវសេនេវ លទ្ធព្ពបឋមមគ្គាបេក្ខាយ វិបស្សនាយ វិភាគស្ស អធិប្បេតត្តា។ យោ ហិ សោតាបន្នោ ហុត្វា ឥរិយាបថំ អកោបេត្វា យថានិសិន្នោវ សកទាគាមិមគ្គំ បាបុណាតិ, តស្ស វិបស្សនិន្ទ្រិយានិ សន្ធាយ អវិភាគេន វុត្តំ – ‘‘តតោ មុទុតរានិ សោតាបត្តិមគ្គស្ស វិបស្សនិន្ទ្រិយានិ នាមា’’តិ។ យោ បន សោតាបន្នោ ហុត្វា កាលន្តរេន សកទាគាមី ហោតិ, តស្ស សោតាបត្តិមគ្គត្ថាយ បវត្តានិ វិបស្សនិន្ទ្រិយានិ នាម ហោន្តិ។ សោ ចេ ធម្មានុសារីគោត្តោ, តស្ស យថាវុត្តវិបស្សនិន្ទ្រិយតោ មុទុតរានីតិ ‘‘តតោ មុទុតរានិ ធម្មានុសារីមគ្គស្សា’’តិ វុត្តំ។ វិបស្សនិន្ទ្រិយានិ នាមាតិ អានេត្វា សម្ពន្ធោ។ ធម្មានុសារីវិបស្សនិន្ទ្រិយតោ សទ្ធានុសារីវិបស្សនិន្ទ្រិយានំ មុទុភាវស្ស ការណំ សយមេវ វក្ខតិ។ ធម្មេន បញ្ញាយ មគ្គសោតំ អនុស្សរតីតិ ធម្មានុសារី, បញ្ញុត្តរោ អរិយោ។ សទ្ធាយ មគ្គសោតំ អនុស្សរតីតិ សទ្ធានុសារី, សទ្ធុត្តរោ អរិយោ។
482. Indriyānaṃ tikkhādibhāvo vipassanāvasena vā maggavasena vā phalavasena vā gahetabboti vuttaṃ ‘‘tatoti…pe… veditabba’’nti. Nanu cettha mudubhāvo eva pāḷiyaṃ gahitoti? Saccametaṃ, taṃ pana tikkhabhāve asati na hoti tikkhādibhāvoti vuttaṃ. Yato hi ayaṃ mudu, ito taṃ tikkhanti vattabbataṃ labhati apekkhāsiddhattā tikkhamudubhāvānaṃ pārāpāraṃ viya. Idāni ‘‘tato’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘samattānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha samattānīti sampannāni. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Samattānīti vā pariyattāni, samattānīti attho. ‘‘Tato mudutarāni dhammānusārīmaggassā’’ti kasmā vuttaṃ? Tatoti hi sotāpattimaggavipassanindriyāni adhippetāniyeva, ‘‘tato mudutarānī’’ti vuttapaṭhamamaggo dhammānusārī vā siyā saddhānusārī vāti byabhicarati? Nāyaṃ doso, sotāpattimaggekadesavaseneva laddhabbapaṭhamamaggāpekkhāya vipassanāya vibhāgassa adhippetattā. Yo hi sotāpanno hutvā iriyāpathaṃ akopetvā yathānisinnova sakadāgāmimaggaṃ pāpuṇāti, tassa vipassanindriyāni sandhāya avibhāgena vuttaṃ – ‘‘tato mudutarāni sotāpattimaggassa vipassanindriyāni nāmā’’ti. Yo pana sotāpanno hutvā kālantarena sakadāgāmī hoti, tassa sotāpattimaggatthāya pavattāni vipassanindriyāni nāma honti. So ce dhammānusārīgotto, tassa yathāvuttavipassanindriyato mudutarānīti ‘‘tato mudutarāni dhammānusārīmaggassā’’ti vuttaṃ. Vipassanindriyāni nāmāti ānetvā sambandho. Dhammānusārīvipassanindriyato saddhānusārīvipassanindriyānaṃ mudubhāvassa kāraṇaṃ sayameva vakkhati. Dhammena paññāya maggasotaṃ anussaratīti dhammānusārī, paññuttaro ariyo. Saddhāya maggasotaṃ anussaratīti saddhānusārī, saddhuttaro ariyo.
ឯវំ វិបស្សនាវសេន ទស្សេត្វា មគ្គវសេន ទស្សេតុំ ‘‘តថា’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ សម្បយោគតោ សភាវតោ ច អរហត្តមគ្គបរិយាបន្នានិ អរហត្តមគ្គិន្ទ្រិយានិ។ អរហត្តផលិន្ទ្រិយានីតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។
Evaṃ vipassanāvasena dassetvā maggavasena dassetuṃ ‘‘tathā’’tiādi āraddhaṃ. Sampayogato sabhāvato ca arahattamaggapariyāpannāni arahattamaggindriyāni. Arahattaphalindriyānīti etthāpi eseva nayo.
ឥទានិ ផលវសេន ទស្សេតុំ ‘‘សមត្តានិ បរិបុណ្ណានី’’តិអាទិ វុត្តំ។ សោតាបត្តិមគ្គដ្ឋបុគ្គលវសេន នានត្តំ ជាតំ, តស្មា តេ ទ្វេបិ ឥធ តតិយវារេ ន លព្ភន្តីតិ អធិប្បាយោ។ ធម្មានុសារីសទ្ធានុសារីនំ នានត្តំ កថំ ជាតន្តិ អាហ ‘‘អាគមនេនបិ មគ្គេនបី’’តិ។ តទុភយំ ទស្សេន្តោ ‘‘សទ្ធានុសារីបុគ្គលោ’’តិអាទិមាហ។ ឧទ្ទិសាបេន្តោតិ ឧទ្ទេសំ គណ្ហន្តោ។
Idāni phalavasena dassetuṃ ‘‘samattāni paripuṇṇānī’’tiādi vuttaṃ. Sotāpattimaggaṭṭhapuggalavasena nānattaṃ jātaṃ, tasmā te dvepi idha tatiyavāre na labbhantīti adhippāyo. Dhammānusārīsaddhānusārīnaṃ nānattaṃ kathaṃ jātanti āha ‘‘āgamanenapi maggenapī’’ti. Tadubhayaṃ dassento ‘‘saddhānusārīpuggalo’’tiādimāha. Uddisāpentoti uddesaṃ gaṇhanto.
មគ្គោ តិក្ខោ ហោតិ ឧបនិស្សយិន្ទ្រិយានំ តិក្ខវិសទភាវតោ។ តេនាហ ‘‘សូរំ ញាណំ វហតី’’តិ។ អសង្ខារេនាតិ សរសេនេវ។ អប្បយោគេនាតិ តស្សេវ វេវចនំ។ ធម្មានុសារីបុគ្គលោ ហិ អាគមនម្ហិ កិលេសេ វិក្ខម្ភេន្តោ អប្បទុក្ខេន អប្បកសិរេន អកិលមន្តោវ វិក្ខម្ភេតុំ សក្កោតិ។ សទ្ធានុសារីបុគ្គលោ បន ទុក្ខេន កសិរេន កិលមន្តោ ហុត្វា វិក្ខម្ភេតុំ សក្កោតិ, តស្មា ធម្មានុសារិស្ស បុព្ពភាគមគ្គក្ខណេ កិលេសច្ឆេទកញាណំ អទន្ធំ តិខិណំ ហុត្វា វហតិ, យថា នាម តិខិណេន អសិនា កទលិំ ឆិន្ទន្តស្ស ឆិន្នដ្ឋានំ មដ្ឋំ ហោតិ, អសិ ខិប្បំ វហតិ, សទ្ទោ ន សុយ្យតិ, ពលវវាយាមកិច្ចំ ន ហោតិ, ឯវរូបា ធម្មានុសារិនោ បុព្ពភាគភាវនា ហោតិ, សទ្ធានុសារិនោ បន បុព្ពភាគក្ខណេ កិលេសច្ឆេទកញាណំ ទន្ធំ ន តិខិណំ អសូរំ ហុត្វា វហតិ, យថា នាម នាតិតិខិណេន អសិនា កទលិំ ឆិន្ទន្តស្ស ឆិន្នដ្ឋានំ ន មដ្ឋំ ហោតិ, អសិ សីឃំ ន វហតិ, សទ្ទោ សុយ្យតិ, ពលវវាយាមកិច្ចំ ឥច្ឆិតព្ពំ ហោតិ, ឯវរូបា សទ្ធានុសារិនោ បុព្ពភាគភាវនា ហោតិ។ ឯវំ សន្តេបិ កិលេសក្ខយេ នានត្តំ នត្ថិ។ តេនាហ ‘‘កិលេសក្ខយេ បនា’’តិអាទិ។ អវសេសា ច កិលេសា ខីយន្តិ សំយោជនក្ខយាយ យោគត្តា។
Maggo tikkho hoti upanissayindriyānaṃ tikkhavisadabhāvato. Tenāha ‘‘sūraṃ ñāṇaṃ vahatī’’ti. Asaṅkhārenāti saraseneva. Appayogenāti tasseva vevacanaṃ. Dhammānusārīpuggalo hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena appakasirena akilamantova vikkhambhetuṃ sakkoti. Saddhānusārīpuggalo pana dukkhena kasirena kilamanto hutvā vikkhambhetuṃ sakkoti, tasmā dhammānusārissa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ hutvā vahati, yathā nāma tikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi khippaṃ vahati, saddo na suyyati, balavavāyāmakiccaṃ na hoti, evarūpā dhammānusārino pubbabhāgabhāvanā hoti, saddhānusārino pana pubbabhāgakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ dandhaṃ na tikhiṇaṃ asūraṃ hutvā vahati, yathā nāma nātitikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ na maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ na vahati, saddo suyyati, balavavāyāmakiccaṃ icchitabbaṃ hoti, evarūpā saddhānusārino pubbabhāgabhāvanā hoti. Evaṃ santepi kilesakkhaye nānattaṃ natthi. Tenāha ‘‘kilesakkhaye panā’’tiādi. Avasesā ca kilesā khīyanti saṃyojanakkhayāya yogattā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. បឋមសំខិត្តសុត្តំ • 2. Paṭhamasaṃkhittasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ២. បឋមសំខិត្តសុត្តវណ្ណនា • 2. Paṭhamasaṃkhittasuttavaṇṇanā
