| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೨. ಪಠಮಸಂಖಿತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Paṭhamasaṃkhittasuttavaṇṇanā
೪೮೨. ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ತಿಕ್ಖಾದಿಭಾವೋ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವಾ ಮಗ್ಗವಸೇನ ವಾ ಫಲವಸೇನ ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ತತೋತಿ…ಪೇ॰… ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ನನು ಚೇತ್ಥ ಮುದುಭಾವೋ ಏವ ಪಾಳಿಯಂ ಗಹಿತೋತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ತಂ ಪನ ತಿಕ್ಖಭಾವೇ ಅಸತಿ ನ ಹೋತಿ ತಿಕ್ಖಾದಿಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಯತೋ ಹಿ ಅಯಂ ಮುದು, ಇತೋ ತಂ ತಿಕ್ಖನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಲಭತಿ ಅಪೇಕ್ಖಾಸಿದ್ಧತ್ತಾ ತಿಕ್ಖಮುದುಭಾವಾನಂ ಪಾರಾಪಾರಂ ವಿಯ। ಇದಾನಿ ‘‘ತತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮತ್ತಾನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಮತ್ತಾನೀತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ। ಇತರಂ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಸಮತ್ತಾನೀತಿ ವಾ ಪರಿಯತ್ತಾನಿ, ಸಮತ್ತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ತತೋ ಮುದುತರಾನಿ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀಮಗ್ಗಸ್ಸಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ? ತತೋತಿ ಹಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿಯೇವ, ‘‘ತತೋ ಮುದುತರಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಪಠಮಮಗ್ಗೋ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ ವಾ ಸಿಯಾ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀ ವಾತಿ ಬ್ಯಭಿಚರತಿ? ನಾಯಂ ದೋಸೋ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇಕದೇಸವಸೇನೇವ ಲದ್ಧಬ್ಬಪಠಮಮಗ್ಗಾಪೇಕ್ಖಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಿಭಾಗಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಯೋ ಹಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ಅವಿಭಾಗೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತತೋ ಮುದುತರಾನಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಾಮಾ’’ತಿ। ಯೋ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲನ್ತರೇನ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗತ್ಥಾಯ ಪವತ್ತಾನಿ ವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಸೋ ಚೇ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀಗೋತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯತೋ ಮುದುತರಾನೀತಿ ‘‘ತತೋ ಮುದುತರಾನಿ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀಮಗ್ಗಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಾಮಾತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯತೋ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಮುದುಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಸಯಮೇವ ವಕ್ಖತಿ। ಧಮ್ಮೇನ ಪಞ್ಞಾಯ ಮಗ್ಗಸೋತಂ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ, ಪಞ್ಞುತ್ತರೋ ಅರಿಯೋ। ಸದ್ಧಾಯ ಮಗ್ಗಸೋತಂ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀ, ಸದ್ಧುತ್ತರೋ ಅರಿಯೋ।
482. Indriyānaṃ tikkhādibhāvo vipassanāvasena vā maggavasena vā phalavasena vā gahetabboti vuttaṃ ‘‘tatoti…pe… veditabba’’nti. Nanu cettha mudubhāvo eva pāḷiyaṃ gahitoti? Saccametaṃ, taṃ pana tikkhabhāve asati na hoti tikkhādibhāvoti vuttaṃ. Yato hi ayaṃ mudu, ito taṃ tikkhanti vattabbataṃ labhati apekkhāsiddhattā tikkhamudubhāvānaṃ pārāpāraṃ viya. Idāni ‘‘tato’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘samattānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha samattānīti sampannāni. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Samattānīti vā pariyattāni, samattānīti attho. ‘‘Tato mudutarāni dhammānusārīmaggassā’’ti kasmā vuttaṃ? Tatoti hi sotāpattimaggavipassanindriyāni adhippetāniyeva, ‘‘tato mudutarānī’’ti vuttapaṭhamamaggo dhammānusārī vā siyā saddhānusārī vāti byabhicarati? Nāyaṃ doso, sotāpattimaggekadesavaseneva laddhabbapaṭhamamaggāpekkhāya vipassanāya vibhāgassa adhippetattā. Yo hi sotāpanno hutvā iriyāpathaṃ akopetvā yathānisinnova sakadāgāmimaggaṃ pāpuṇāti, tassa vipassanindriyāni sandhāya avibhāgena vuttaṃ – ‘‘tato mudutarāni sotāpattimaggassa vipassanindriyāni nāmā’’ti. Yo pana sotāpanno hutvā kālantarena sakadāgāmī hoti, tassa sotāpattimaggatthāya pavattāni vipassanindriyāni nāma honti. So ce dhammānusārīgotto, tassa yathāvuttavipassanindriyato mudutarānīti ‘‘tato mudutarāni dhammānusārīmaggassā’’ti vuttaṃ. Vipassanindriyāni nāmāti ānetvā sambandho. Dhammānusārīvipassanindriyato saddhānusārīvipassanindriyānaṃ mudubhāvassa kāraṇaṃ sayameva vakkhati. Dhammena paññāya maggasotaṃ anussaratīti dhammānusārī, paññuttaro ariyo. Saddhāya maggasotaṃ anussaratīti saddhānusārī, saddhuttaro ariyo.
ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಥಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಸಭಾವತೋ ಚ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ಅರಹತ್ತಫಲಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Evaṃ vipassanāvasena dassetvā maggavasena dassetuṃ ‘‘tathā’’tiādi āraddhaṃ. Sampayogato sabhāvato ca arahattamaggapariyāpannāni arahattamaggindriyāni. Arahattaphalindriyānīti etthāpi eseva nayo.
ಇದಾನಿ ಫಲವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮತ್ತಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ನಾನತ್ತಂ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ದ್ವೇಪಿ ಇಧ ತತಿಯವಾರೇ ನ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀಸದ್ಧಾನುಸಾರೀನಂ ನಾನತ್ತಂ ಕಥಂ ಜಾತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಆಗಮನೇನಪಿ ಮಗ್ಗೇನಪೀ’’ತಿ। ತದುಭಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಉದ್ದಿಸಾಪೇನ್ತೋತಿ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ।
Idāni phalavasena dassetuṃ ‘‘samattāni paripuṇṇānī’’tiādi vuttaṃ. Sotāpattimaggaṭṭhapuggalavasena nānattaṃ jātaṃ, tasmā te dvepi idha tatiyavāre na labbhantīti adhippāyo. Dhammānusārīsaddhānusārīnaṃ nānattaṃ kathaṃ jātanti āha ‘‘āgamanenapi maggenapī’’ti. Tadubhayaṃ dassento ‘‘saddhānusārīpuggalo’’tiādimāha. Uddisāpentoti uddesaṃ gaṇhanto.
ಮಗ್ಗೋ ತಿಕ್ಖೋ ಹೋತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ತಿಕ್ಖವಿಸದಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೂರಂ ಞಾಣಂ ವಹತೀ’’ತಿ। ಅಸಙ್ಖಾರೇನಾತಿ ಸರಸೇನೇವ। ಅಪ್ಪಯೋಗೇನಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀಪುಗ್ಗಲೋ ಹಿ ಆಗಮನಮ್ಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇನ್ತೋ ಅಪ್ಪದುಕ್ಖೇನ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನ ಅಕಿಲಮನ್ತೋವ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ದುಕ್ಖೇನ ಕಸಿರೇನ ಕಿಲಮನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರಿಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಕಿಲೇಸಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ ಅದನ್ಧಂ ತಿಖಿಣಂ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ, ಯಥಾ ನಾಮ ತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಕದಲಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ಅಸಿ ಖಿಪ್ಪಂ ವಹತಿ, ಸದ್ದೋ ನ ಸುಯ್ಯತಿ, ಬಲವವಾಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಾ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರಿನೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಾನುಸಾರಿನೋ ಪನ ಪುಬ್ಬಭಾಗಕ್ಖಣೇ ಕಿಲೇಸಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ ದನ್ಧಂ ನ ತಿಖಿಣಂ ಅಸೂರಂ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ, ಯಥಾ ನಾಮ ನಾತಿತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಕದಲಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ನ ಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ಅಸಿ ಸೀಘಂ ನ ವಹತಿ, ಸದ್ದೋ ಸುಯ್ಯತಿ, ಬಲವವಾಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಾ ಸದ್ಧಾನುಸಾರಿನೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗಭಾವನಾ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯೇ ನಾನತ್ತಂ ನತ್ಥಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಅವಸೇಸಾ ಚ ಕಿಲೇಸಾ ಖೀಯನ್ತಿ ಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯಾಯ ಯೋಗತ್ತಾ।
Maggo tikkho hoti upanissayindriyānaṃ tikkhavisadabhāvato. Tenāha ‘‘sūraṃ ñāṇaṃ vahatī’’ti. Asaṅkhārenāti saraseneva. Appayogenāti tasseva vevacanaṃ. Dhammānusārīpuggalo hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena appakasirena akilamantova vikkhambhetuṃ sakkoti. Saddhānusārīpuggalo pana dukkhena kasirena kilamanto hutvā vikkhambhetuṃ sakkoti, tasmā dhammānusārissa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ hutvā vahati, yathā nāma tikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi khippaṃ vahati, saddo na suyyati, balavavāyāmakiccaṃ na hoti, evarūpā dhammānusārino pubbabhāgabhāvanā hoti, saddhānusārino pana pubbabhāgakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ dandhaṃ na tikhiṇaṃ asūraṃ hutvā vahati, yathā nāma nātitikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ na maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ na vahati, saddo suyyati, balavavāyāmakiccaṃ icchitabbaṃ hoti, evarūpā saddhānusārino pubbabhāgabhāvanā hoti. Evaṃ santepi kilesakkhaye nānattaṃ natthi. Tenāha ‘‘kilesakkhaye panā’’tiādi. Avasesā ca kilesā khīyanti saṃyojanakkhayāya yogattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೨. ಪಠಮಸಂಖಿತ್ತಸುತ್ತಂ • 2. Paṭhamasaṃkhittasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೨. ಪಠಮಸಂಖಿತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Paṭhamasaṃkhittasuttavaṇṇanā
