| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
१८. समुद्दवग्गो
18. Samuddavaggo
१. पठमसमुद्दसुत्तवण्णना
1. Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā
२२८. समुद्दवग्गस्स पठमे चक्खु, भिक्खवे, पुरिसस्स समुद्दोति यदि दुप्पूरणट्ठेन यदि वा समुद्दनट्ठेन समुद्दो, चक्खुमेव समुद्दो। तस्स हि पथवितो याव अकनिट्ठब्रह्मलोका नीलादिआरम्मणं समोसरन्तं परिपुण्णभावं कातुं न सक्कोति, एवं दुप्पूरणट्ठेनपि समुद्दो। चक्खु च तेसु तेसु नीलादीसु आरम्मणेसु समुद्दति, असंवुतं हुत्वा ओसरमानं किलेसुप्पत्तिया कारणभावेन सदोसगमनेन गच्छतीति समुद्दनट्ठेनपि समुद्दो। तस्स रूपमयो वेगोति समुद्दस्स अप्पमाणो ऊमिमयो वेगो विय तस्सापि चक्खुसमुद्दस्स समोसरन्तस्स नीलादिभेदस्स आरम्मणस्स वसेन अप्पमेय्यो रूपमयो वेगो वेदितब्बो। यो तं रूपमयं वेगं सहतीति यो तं चक्खुसमुद्दे समोसटं रूपमयं वेगं, मनापे रूपे रागं, अमनापे दोसं, असमपेक्खिते मोहन्ति एवं रागादिकिलेसे अनुप्पादेन्तो उपेक्खकभावेन सहति।
228. Samuddavaggassa paṭhame cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddoti yadi duppūraṇaṭṭhena yadi vā samuddanaṭṭhena samuddo, cakkhumeva samuddo. Tassa hi pathavito yāva akaniṭṭhabrahmalokā nīlādiārammaṇaṃ samosarantaṃ paripuṇṇabhāvaṃ kātuṃ na sakkoti, evaṃ duppūraṇaṭṭhenapi samuddo. Cakkhu ca tesu tesu nīlādīsu ārammaṇesu samuddati, asaṃvutaṃ hutvā osaramānaṃ kilesuppattiyā kāraṇabhāvena sadosagamanena gacchatīti samuddanaṭṭhenapi samuddo. Tassa rūpamayo vegoti samuddassa appamāṇo ūmimayo vego viya tassāpi cakkhusamuddassa samosarantassa nīlādibhedassa ārammaṇassa vasena appameyyo rūpamayo vego veditabbo. Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahatīti yo taṃ cakkhusamudde samosaṭaṃ rūpamayaṃ vegaṃ, manāpe rūpe rāgaṃ, amanāpe dosaṃ, asamapekkhite mohanti evaṃ rāgādikilese anuppādento upekkhakabhāvena sahati.
सऊमिन्तिआदीसु किलेसऊमीहि सऊमिं। किलेसावट्टेहि सावट्टं। किलेसगाहेहि सगाहं । किलेसरक्खसेहि सरक्खसं। कोधूपायासस्स च वसेन सऊमिं। वुतञ्हेतं ‘‘ऊमिभयन्ति खो, भिक्खवे, कोधूपायासस्सेतं अधिवचन’’न्ति (इतिवु॰ १०९; म॰ नि॰ २.१६२; अ॰ नि॰ ४.१२२)। कामगुणवसेन सावट्टं। वुतञ्हेतं ‘‘आवट्टग्गाहोति खो, भिक्खवे, पञ्चन्नेतं कामगुणानं अधिवचन’’न्ति (सं॰ नि॰ ४.२४१)। मातुगामवसेन सगाहं सरक्खसं। वुत्तञ्हेतं ‘‘गाहरक्खसोति खो, भिक्खवे, मातुगामस्सेतं अधिवचन’’न्ति (इतिवु॰ १०९)। सेसवारेसुपि एसेव नयो। सभयं दुत्तरं अच्चतरीति ऊमिभयेन सभयं दुरतिक्कमं अतिक्कमि। लोकन्तगूति सङ्खारलोकस्स अन्तं गतो। पारगतोति वुच्चतीति निब्बानं गतोति कथीयति।
Saūmintiādīsu kilesaūmīhi saūmiṃ. Kilesāvaṭṭehi sāvaṭṭaṃ. Kilesagāhehi sagāhaṃ. Kilesarakkhasehi sarakkhasaṃ. Kodhūpāyāsassa ca vasena saūmiṃ. Vutañhetaṃ ‘‘ūmibhayanti kho, bhikkhave, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109; ma. ni. 2.162; a. ni. 4.122). Kāmaguṇavasena sāvaṭṭaṃ. Vutañhetaṃ ‘‘āvaṭṭaggāhoti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.241). Mātugāmavasena sagāhaṃ sarakkhasaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘gāharakkhasoti kho, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109). Sesavāresupi eseva nayo. Sabhayaṃ duttaraṃ accatarīti ūmibhayena sabhayaṃ duratikkamaṃ atikkami. Lokantagūti saṅkhāralokassa antaṃ gato. Pāragatoti vuccatīti nibbānaṃ gatoti kathīyati.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. पठमसमुद्दसुत्तं • 1. Paṭhamasamuddasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १. पठमसमुद्दसुत्तवण्णना • 1. Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā
