Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
౧౮. సముద్దవగ్గో
18. Samuddavaggo
౧. పఠమసముద్దసుత్తవణ్ణనా
1. Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā
౨౨౮. యది ‘‘దుప్పూరణట్ఠేన సముద్దనట్ఠేనా’’తి ఇమినా అత్థద్వయేన సాగరో ‘‘సముద్దో’’తి వుచ్చతి, చక్ఖుస్సేవేతం నిప్పరియాయతో యుజ్జతీతి దస్సేతుం ‘‘యదీ’’తిఆది వుత్తం. తత్థ దుప్పూరణట్ఠేనాతి పూరేతుం అసక్కుణేయ్యభావేన. సముద్దనట్ఠేనాతి సబ్బసో ఉపరూపరిపక్ఖిత్తగమనేన. మహాగఙ్గాదిమహానదీనం మహతా ఉదకోఘేన అనుసంవచ్ఛరం అనుపక్ఖన్దమానోపి హి సముద్దో పారిపూరిం న గచ్ఛతి, యఞ్చ భూమిపదేసం ఓత్థరతి, తం సముద్దభావం నేతి, అభావం వా పాపుణాతి అపయాతే సముద్దోదకే, తం వా అనుదకభావపత్తియా అతథమేవ హోతి. కామఞ్చేస దుప్పూరణట్ఠో సముద్దనట్ఠో సాగరే లబ్భతి, తథాపి తం ద్వయం చక్ఖుస్మింయేవ విసేసతో లబ్భతీతి దస్సేన్తో ‘‘తస్స హీ’’తిఆదిమాహ. సమోసరన్తన్తి సబ్బసో నీలాదిభాగేహి ఓసరన్తం, ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తన్తి అత్థో. కాతుం న సక్కోతి దుప్పూరణీయత్తా. సదోసగమనేన గచ్ఛతి సత్తసన్తానస్స దుస్సనతో. దుస్సనట్ఠతా చస్స చక్ఖుద్వారికతణ్హావసేన వేదితబ్బా. యథా సముద్దే అపరాపరం పరివత్తమానో ఊమియా వేగో సముద్దస్సాతి వుచ్చతి, ఏవం చక్ఖుసముద్దస్స పురతో అపరాపరం పరివత్తమానం నీలాదిభేదం రూపారమ్మణం చక్ఖుస్సాతి వత్తబ్బతం అరహతి అనఞ్ఞసాధారణత్తాతి వుత్తం ‘‘రూపమయో వేగో’’తి. అసమపేక్ఖితేతి సమ్మాదస్సనే రూపే మనాపభావం అమనాపభావఞ్చ గహేత్వా, ‘‘ఇదం నామ మయా దిట్ఠ’’న్తి అనుపధారేన్తస్స కేవలం సమూహఘనవసేన గణ్హన్తస్స గహణం అసమపేక్ఖనం. సహతీతి అధిభవతి, తంనిమిత్తం కఞ్చి వికారం నాపజ్జతి.
228. Yadi ‘‘duppūraṇaṭṭhena samuddanaṭṭhenā’’ti iminā atthadvayena sāgaro ‘‘samuddo’’ti vuccati, cakkhussevetaṃ nippariyāyato yujjatīti dassetuṃ ‘‘yadī’’tiādi vuttaṃ. Tattha duppūraṇaṭṭhenāti pūretuṃ asakkuṇeyyabhāvena. Samuddanaṭṭhenāti sabbaso uparūparipakkhittagamanena. Mahāgaṅgādimahānadīnaṃ mahatā udakoghena anusaṃvaccharaṃ anupakkhandamānopi hi samuddo pāripūriṃ na gacchati, yañca bhūmipadesaṃ ottharati, taṃ samuddabhāvaṃ neti, abhāvaṃ vā pāpuṇāti apayāte samuddodake, taṃ vā anudakabhāvapattiyā atathameva hoti. Kāmañcesa duppūraṇaṭṭho samuddanaṭṭho sāgare labbhati, tathāpi taṃ dvayaṃ cakkhusmiṃyeva visesato labbhatīti dassento ‘‘tassa hī’’tiādimāha. Samosarantanti sabbaso nīlādibhāgehi osarantaṃ, āpāthaṃ āgacchantanti attho. Kātuṃ na sakkoti duppūraṇīyattā. Sadosagamanena gacchati sattasantānassa dussanato. Dussanaṭṭhatā cassa cakkhudvārikataṇhāvasena veditabbā. Yathā samudde aparāparaṃ parivattamāno ūmiyā vego samuddassāti vuccati, evaṃ cakkhusamuddassa purato aparāparaṃ parivattamānaṃ nīlādibhedaṃ rūpārammaṇaṃ cakkhussāti vattabbataṃ arahati anaññasādhāraṇattāti vuttaṃ ‘‘rūpamayo vego’’ti. Asamapekkhiteti sammādassane rūpe manāpabhāvaṃ amanāpabhāvañca gahetvā, ‘‘idaṃ nāma mayā diṭṭha’’nti anupadhārentassa kevalaṃ samūhaghanavasena gaṇhantassa gahaṇaṃ asamapekkhanaṃ. Sahatīti adhibhavati, taṃnimittaṃ kañci vikāraṃ nāpajjati.
ఊమీతి వీచియో. ఆవట్టో ఆవట్టనవసేన పవత్తం ఉదకం. గాహరక్ఖసమకరాదయో గాహరక్ఖసో. యథా సముద్దే ఊమియో ఉపరూపరి వత్తమానా అత్తని పతితపుగ్గలం అజ్ఝోత్థరిత్వా అనయబ్యసనం ఆపాదేన్తి, తథా ఆవట్టగాహరక్ఖసా. ఏవమేతే రాగాదయో కిలేసా సయం ఉప్పన్నకసత్తే అజ్ఝోత్థరిత్వా అనయబ్యసనం ఆపాదేన్తి, కిలేసుప్పత్తినిమిత్తతాయ సత్తానం అనయబ్యసనాపత్తిహేతుభూతస్స ఊమిభయస్స ఆరమ్మణవసేన చక్ఖుసముద్దో ‘‘సఊమిసావట్టో సగాహో సరక్ఖసో’’తి వుత్తో.
Ūmīti vīciyo. Āvaṭṭo āvaṭṭanavasena pavattaṃ udakaṃ. Gāharakkhasamakarādayo gāharakkhaso. Yathā samudde ūmiyo uparūpari vattamānā attani patitapuggalaṃ ajjhottharitvā anayabyasanaṃ āpādenti, tathā āvaṭṭagāharakkhasā. Evamete rāgādayo kilesā sayaṃ uppannakasatte ajjhottharitvā anayabyasanaṃ āpādenti, kilesuppattinimittatāya sattānaṃ anayabyasanāpattihetubhūtassa ūmibhayassa ārammaṇavasena cakkhusamuddo ‘‘saūmisāvaṭṭo sagāho sarakkhaso’’ti vutto.
ఊమిభయన్తి ఏత్థ భాయతి ఏతస్మాతి భయం, ఊమీవ భయం ఊమిభయం. కుజ్ఝనట్ఠేన కోధో. స్వేవ చిత్తస్స చ అభిమద్దనవసేనుప్పాదనత్థేన దళ్హం ఆయాసనట్ఠేన ఉపాయాసో. ఏత్థ చ అనేకవారం పవత్తిత్వా సత్తే అజ్ఝోత్థరిత్వా సీసం ఉక్ఖిపితుం అదత్వా అనయబ్యసననిప్ఫాదనేన కోధూపాయాసస్స ఊమిసదిసతా దట్ఠబ్బా. తథా కామగుణా కిలేసాభిభూతే సత్తే మానే వియ రూపాదివిసయసఙ్ఖాతే అత్తని సంసారేత్వా యథా తతో బహిభూతే నేక్ఖమ్మే చిత్తమ్పి న ఉప్పజ్జతి, ఏవం ఆవట్టేత్వా బ్యసనాపాదనేన ఆవట్టసదిసతా దట్ఠబ్బా. యదా పన గాహరక్ఖసో ఆరక్ఖరహితం అత్తనో గోచరభూమిగతం పురిసం అభిభుయ్య గహేత్వా అగోచరే ఠితమ్పి గోచరం నేత్వా భేరవరూపదస్సనాదినా అత్తనో ఉపక్కమం కాతుం అసమత్థం కత్వా అన్వావిసిత్వా వణ్ణబలభోగఆయుసుఖేహి వియోజేత్వా మహన్తం అనయబ్యసనం ఆపాదేతి, ఏవం మాతుగామోపి యోనిసోమనసికారరహితం అవీరపురిసం అత్తనో రూపాదీహి పలోభనవసేన అభిభుయ్య గహేత్వా వా వీరజాతియమ్పి ఇత్థికుత్తభూతేహి అత్తనో హావభావవిలాసేహి ఇత్థిమాయాయ అన్వావిసిత్వా వా అవసం అత్తనో ఉపకారధమ్మే సీలాదయో సమ్పాదేతుం అసమత్థం కరోన్తో గుణవణ్ణాదీహి వియోజేత్వా మహన్తం అనయబ్యసనం ఆపాదేతి, ఏవం మాతుగామస్స గాహరక్ఖససదిసతా దట్ఠబ్బా. ఊమిభయన్తి లక్ఖణవచనం . యథా హి ఊమి భాయితబ్బట్ఠేన భయం, ఏవం ఆవట్టగాహరక్ఖసాపీతి ఊమిఆదిభయేన సభయన్తి అత్థో వేదితబ్బో. అన్తం అవసానం గతో, ఏవం పారం నిబ్బానం గతోతి వుచ్చతి.
Ūmibhayanti ettha bhāyati etasmāti bhayaṃ, ūmīva bhayaṃ ūmibhayaṃ. Kujjhanaṭṭhena kodho. Sveva cittassa ca abhimaddanavasenuppādanatthena daḷhaṃ āyāsanaṭṭhena upāyāso. Ettha ca anekavāraṃ pavattitvā satte ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasananipphādanena kodhūpāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā. Tathā kāmaguṇā kilesābhibhūte satte māne viya rūpādivisayasaṅkhāte attani saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppajjati, evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā. Yadā pana gāharakkhaso ārakkharahitaṃ attano gocarabhūmigataṃ purisaṃ abhibhuyya gahetvā agocare ṭhitampi gocaraṃ netvā bheravarūpadassanādinā attano upakkamaṃ kātuṃ asamatthaṃ katvā anvāvisitvā vaṇṇabalabhogaāyusukhehi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmopi yonisomanasikārarahitaṃ avīrapurisaṃ attano rūpādīhi palobhanavasena abhibhuyya gahetvā vā vīrajātiyampi itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi itthimāyāya anvāvisitvā vā avasaṃ attano upakāradhamme sīlādayo sampādetuṃ asamatthaṃ karonto guṇavaṇṇādīhi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmassa gāharakkhasasadisatā daṭṭhabbā. Ūmibhayanti lakkhaṇavacanaṃ . Yathā hi ūmi bhāyitabbaṭṭhena bhayaṃ, evaṃ āvaṭṭagāharakkhasāpīti ūmiādibhayena sabhayanti attho veditabbo. Antaṃ avasānaṃ gato, evaṃ pāraṃ nibbānaṃ gatoti vuccati.
పఠమసముద్దసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya / ౧. పఠమసముద్దసుత్తం • 1. Paṭhamasamuddasuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ౧. పఠమసముద్దసుత్తవణ్ణనా • 1. Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā