| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๑๘. สมุทฺทวโคฺค
18. Samuddavaggo
๑. ปฐมสมุทฺทสุตฺตวณฺณนา
1. Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā
๒๒๘. สมุทฺทวคฺคสฺส ปฐเม จกฺขุ, ภิกฺขเว, ปุริสสฺส สมุโทฺทติ ยทิ ทุปฺปูรณเฎฺฐน ยทิ วา สมุทฺทนเฎฺฐน สมุโทฺท, จกฺขุเมว สมุโทฺทฯ ตสฺส หิ ปถวิโต ยาว อกนิฎฺฐพฺรหฺมโลกา นีลาทิอารมฺมณํ สโมสรนฺตํ ปริปุณฺณภาวํ กาตุํ น สโกฺกติ, เอวํ ทุปฺปูรณเฎฺฐนปิ สมุโทฺทฯ จกฺขุ จ เตสุ เตสุ นีลาทีสุ อารมฺมเณสุ สมุทฺทติ, อสํวุตํ หุตฺวา โอสรมานํ กิเลสุปฺปตฺติยา การณภาเวน สโทสคมเนน คจฺฉตีติ สมุทฺทนเฎฺฐนปิ สมุโทฺทฯ ตสฺส รูปมโย เวโคติ สมุทฺทสฺส อปฺปมาโณ อูมิมโย เวโค วิย ตสฺสาปิ จกฺขุสมุทฺทสฺส สโมสรนฺตสฺส นีลาทิเภทสฺส อารมฺมณสฺส วเสน อปฺปเมโยฺย รูปมโย เวโค เวทิตโพฺพฯ โย ตํ รูปมยํ เวคํ สหตีติ โย ตํ จกฺขุสมุเทฺท สโมสฎํ รูปมยํ เวคํ, มนาเป รูเป ราคํ, อมนาเป โทสํ, อสมเปกฺขิเต โมหนฺติ เอวํ ราคาทิกิเลเส อนุปฺปาเทโนฺต อุเปกฺขกภาเวน สหติฯ
228. Samuddavaggassa paṭhame cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddoti yadi duppūraṇaṭṭhena yadi vā samuddanaṭṭhena samuddo, cakkhumeva samuddo. Tassa hi pathavito yāva akaniṭṭhabrahmalokā nīlādiārammaṇaṃ samosarantaṃ paripuṇṇabhāvaṃ kātuṃ na sakkoti, evaṃ duppūraṇaṭṭhenapi samuddo. Cakkhu ca tesu tesu nīlādīsu ārammaṇesu samuddati, asaṃvutaṃ hutvā osaramānaṃ kilesuppattiyā kāraṇabhāvena sadosagamanena gacchatīti samuddanaṭṭhenapi samuddo. Tassa rūpamayo vegoti samuddassa appamāṇo ūmimayo vego viya tassāpi cakkhusamuddassa samosarantassa nīlādibhedassa ārammaṇassa vasena appameyyo rūpamayo vego veditabbo. Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahatīti yo taṃ cakkhusamudde samosaṭaṃ rūpamayaṃ vegaṃ, manāpe rūpe rāgaṃ, amanāpe dosaṃ, asamapekkhite mohanti evaṃ rāgādikilese anuppādento upekkhakabhāvena sahati.
สอูมินฺติอาทีสุ กิเลสอูมีหิ สอูมิํฯ กิเลสาวเฎฺฎหิ สาวฎฺฎํฯ กิเลสคาเหหิ สคาหํ ฯ กิเลสรกฺขเสหิ สรกฺขสํฯ โกธูปายาสสฺส จ วเสน สอูมิํฯ วุตเญฺหตํ ‘‘อูมิภยนฺติ โข, ภิกฺขเว, โกธูปายาสเสฺสตํ อธิวจน’’นฺติ (อิติวุ. ๑๐๙; ม. นิ. ๒.๑๖๒; อ. นิ. ๔.๑๒๒)ฯ กามคุณวเสน สาวฎฺฎํฯ วุตเญฺหตํ ‘‘อาวฎฺฎคฺคาโหติ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจเนฺนตํ กามคุณานํ อธิวจน’’นฺติ (สํ. นิ. ๔.๒๔๑)ฯ มาตุคามวเสน สคาหํ สรกฺขสํฯ วุตฺตเญฺหตํ ‘‘คาหรกฺขโสติ โข, ภิกฺขเว, มาตุคามเสฺสตํ อธิวจน’’นฺติ (อิติวุ. ๑๐๙)ฯ เสสวาเรสุปิ เอเสว นโยฯ สภยํ ทุตฺตรํ อจฺจตรีติ อูมิภเยน สภยํ ทุรติกฺกมํ อติกฺกมิฯ โลกนฺตคูติ สงฺขารโลกสฺส อนฺตํ คโตฯ ปารคโตติ วุจฺจตีติ นิพฺพานํ คโตติ กถียติฯ
Saūmintiādīsu kilesaūmīhi saūmiṃ. Kilesāvaṭṭehi sāvaṭṭaṃ. Kilesagāhehi sagāhaṃ. Kilesarakkhasehi sarakkhasaṃ. Kodhūpāyāsassa ca vasena saūmiṃ. Vutañhetaṃ ‘‘ūmibhayanti kho, bhikkhave, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109; ma. ni. 2.162; a. ni. 4.122). Kāmaguṇavasena sāvaṭṭaṃ. Vutañhetaṃ ‘‘āvaṭṭaggāhoti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.241). Mātugāmavasena sagāhaṃ sarakkhasaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘gāharakkhasoti kho, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109). Sesavāresupi eseva nayo. Sabhayaṃ duttaraṃ accatarīti ūmibhayena sabhayaṃ duratikkamaṃ atikkami. Lokantagūti saṅkhāralokassa antaṃ gato. Pāragatoti vuccatīti nibbānaṃ gatoti kathīyati.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. ปฐมสมุทฺทสุตฺตํ • 1. Paṭhamasamuddasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๑. ปฐมสมุทฺทสุตฺตวณฺณนา • 1. Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā
