| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
18. සමුද්‌දවග්‌ගො
18. Samuddavaggo
1. පඨමසමුද්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā
228. යදි ‘‘දුප්‌පූරණට්‌ඨෙන සමුද්‌දනට්‌ඨෙනා’’ති ඉමිනා අත්‌ථද්‌වයෙන සාගරො ‘‘සමුද්‌දො’’ති වුච්‌චති, චක්‌ඛුස්‌සෙවෙතං නිප්‌පරියායතො යුජ්‌ජතීති දස්‌සෙතුං ‘‘යදී’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ දුප්‌පූරණට්‌ඨෙනාති පූරෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යභාවෙන. සමුද්‌දනට්‌ඨෙනාති සබ්‌බසො උපරූපරිපක්‌ඛිත්‌තගමනෙන. මහාගඞ්‌ගාදිමහානදීනං මහතා උදකොඝෙන අනුසංවච්‌ඡරං අනුපක්‌ඛන්‌දමානොපි හි සමුද්‌දො පාරිපූරිං න ගච්‌ඡති, යඤ්‌ච භූමිපදෙසං ඔත්‌ථරති, තං සමුද්‌දභාවං නෙති, අභාවං වා පාපුණාති අපයාතෙ සමුද්‌දොදකෙ, තං වා අනුදකභාවපත්‌තියා අතථමෙව හොති. කාමඤ්‌චෙස දුප්‌පූරණට්‌ඨො සමුද්‌දනට්‌ඨො සාගරෙ ලබ්‌භති, තථාපි තං ද්‌වයං චක්‌ඛුස්‌මිංයෙව විසෙසතො ලබ්‌භතීති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘තස්‌ස හී’’තිආදිමාහ. සමොසරන්‌තන්‌ති සබ්‌බසො නීලාදිභාගෙහි ඔසරන්‌තං, ආපාථං ආගච්‌ඡන්‌තන්‌ති අත්‌ථො. කාතුං න සක්‌කොති දුප්‌පූරණීයත්‌තා. සදොසගමනෙන ගච්‌ඡති සත්‌තසන්‌තානස්‌ස දුස්‌සනතො. දුස්‌සනට්‌ඨතා චස්‌ස චක්‌ඛුද්‌වාරිකතණ්‌හාවසෙන වෙදිතබ්‌බා. යථා සමුද්‌දෙ අපරාපරං පරිවත්‌තමානො ඌමියා වෙගො සමුද්‌දස්‌සාති වුච්‌චති, එවං චක්‌ඛුසමුද්‌දස්‌ස පුරතො අපරාපරං පරිවත්‌තමානං නීලාදිභෙදං රූපාරම්‌මණං චක්‌ඛුස්‌සාති වත්‌තබ්‌බතං අරහති අනඤ්‌ඤසාධාරණත්‌තාති වුත්‌තං ‘‘රූපමයො වෙගො’’ති. අසමපෙක්‌ඛිතෙති සම්‌මාදස්‌සනෙ රූපෙ මනාපභාවං අමනාපභාවඤ්‌ච ගහෙත්‌වා, ‘‘ඉදං නාම මයා දිට්‌ඨ’’න්‌ති අනුපධාරෙන්‌තස්‌ස කෙවලං සමූහඝනවසෙන ගණ්‌හන්‌තස්‌ස ගහණං අසමපෙක්‌ඛනං. සහතීති අධිභවති, තංනිමිත්‌තං කඤ්‌චි විකාරං නාපජ්‌ජති.
228. Yadi ‘‘duppūraṇaṭṭhena samuddanaṭṭhenā’’ti iminā atthadvayena sāgaro ‘‘samuddo’’ti vuccati, cakkhussevetaṃ nippariyāyato yujjatīti dassetuṃ ‘‘yadī’’tiādi vuttaṃ. Tattha duppūraṇaṭṭhenāti pūretuṃ asakkuṇeyyabhāvena. Samuddanaṭṭhenāti sabbaso uparūparipakkhittagamanena. Mahāgaṅgādimahānadīnaṃ mahatā udakoghena anusaṃvaccharaṃ anupakkhandamānopi hi samuddo pāripūriṃ na gacchati, yañca bhūmipadesaṃ ottharati, taṃ samuddabhāvaṃ neti, abhāvaṃ vā pāpuṇāti apayāte samuddodake, taṃ vā anudakabhāvapattiyā atathameva hoti. Kāmañcesa duppūraṇaṭṭho samuddanaṭṭho sāgare labbhati, tathāpi taṃ dvayaṃ cakkhusmiṃyeva visesato labbhatīti dassento ‘‘tassa hī’’tiādimāha. Samosarantanti sabbaso nīlādibhāgehi osarantaṃ, āpāthaṃ āgacchantanti attho. Kātuṃ na sakkoti duppūraṇīyattā. Sadosagamanena gacchati sattasantānassa dussanato. Dussanaṭṭhatā cassa cakkhudvārikataṇhāvasena veditabbā. Yathā samudde aparāparaṃ parivattamāno ūmiyā vego samuddassāti vuccati, evaṃ cakkhusamuddassa purato aparāparaṃ parivattamānaṃ nīlādibhedaṃ rūpārammaṇaṃ cakkhussāti vattabbataṃ arahati anaññasādhāraṇattāti vuttaṃ ‘‘rūpamayo vego’’ti. Asamapekkhiteti sammādassane rūpe manāpabhāvaṃ amanāpabhāvañca gahetvā, ‘‘idaṃ nāma mayā diṭṭha’’nti anupadhārentassa kevalaṃ samūhaghanavasena gaṇhantassa gahaṇaṃ asamapekkhanaṃ. Sahatīti adhibhavati, taṃnimittaṃ kañci vikāraṃ nāpajjati.
ඌමීති වීචියො. ආවට්‌ටො ආවට්‌ටනවසෙන පවත්‌තං උදකං. ගාහරක්‌ඛසමකරාදයො ගාහරක්‌ඛසො. යථා සමුද්‌දෙ ඌමියො උපරූපරි වත්‌තමානා අත්‌තනි පතිතපුග්‌ගලං අජ්‌ඣොත්‌ථරිත්‌වා අනයබ්‍යසනං ආපාදෙන්‌ති, තථා ආවට්‌ටගාහරක්‌ඛසා. එවමෙතෙ රාගාදයො කිලෙසා සයං උප්‌පන්‌නකසත්‌තෙ අජ්‌ඣොත්‌ථරිත්‌වා අනයබ්‍යසනං ආපාදෙන්‌ති, කිලෙසුප්‌පත්‌තිනිමිත්‌තතාය සත්‌තානං අනයබ්‍යසනාපත්‌තිහෙතුභූතස්‌ස ඌමිභයස්‌ස ආරම්‌මණවසෙන චක්‌ඛුසමුද්‌දො ‘‘සඌමිසාවට්‌ටො සගාහො සරක්‌ඛසො’’ති වුත්‌තො.
Ūmīti vīciyo. Āvaṭṭo āvaṭṭanavasena pavattaṃ udakaṃ. Gāharakkhasamakarādayo gāharakkhaso. Yathā samudde ūmiyo uparūpari vattamānā attani patitapuggalaṃ ajjhottharitvā anayabyasanaṃ āpādenti, tathā āvaṭṭagāharakkhasā. Evamete rāgādayo kilesā sayaṃ uppannakasatte ajjhottharitvā anayabyasanaṃ āpādenti, kilesuppattinimittatāya sattānaṃ anayabyasanāpattihetubhūtassa ūmibhayassa ārammaṇavasena cakkhusamuddo ‘‘saūmisāvaṭṭo sagāho sarakkhaso’’ti vutto.
ඌමිභයන්‌ති එත්‌ථ භායති එතස්‌මාති භයං, ඌමීව භයං ඌමිභයං. කුජ්‌ඣනට්‌ඨෙන කොධො. ස්‌වෙව චිත්‌තස්‌ස ච අභිමද්‌දනවසෙනුප්‌පාදනත්‌ථෙන දළ්‌හං ආයාසනට්‌ඨෙන උපායාසො. එත්‌ථ ච අනෙකවාරං පවත්‌තිත්‌වා සත්‌තෙ අජ්‌ඣොත්‌ථරිත්‌වා සීසං උක්‌ඛිපිතුං අදත්‌වා අනයබ්‍යසනනිප්‌ඵාදනෙන කොධූපායාසස්‌ස ඌමිසදිසතා දට්‌ඨබ්‌බා. තථා කාමගුණා කිලෙසාභිභූතෙ සත්‌තෙ මානෙ විය රූපාදිවිසයසඞ්‌ඛාතෙ අත්‌තනි සංසාරෙත්‌වා යථා තතො බහිභූතෙ නෙක්‌ඛම්‌මෙ චිත්‌තම්‌පි න උප්‌පජ්‌ජති, එවං ආවට්‌ටෙත්‌වා බ්‍යසනාපාදනෙන ආවට්‌ටසදිසතා දට්‌ඨබ්‌බා. යදා පන ගාහරක්‌ඛසො ආරක්‌ඛරහිතං අත්‌තනො ගොචරභූමිගතං පුරිසං අභිභුය්‍ය ගහෙත්‌වා අගොචරෙ ඨිතම්‌පි ගොචරං නෙත්‌වා භෙරවරූපදස්‌සනාදිනා අත්‌තනො උපක්‌කමං කාතුං අසමත්‌ථං කත්‌වා අන්‌වාවිසිත්‌වා වණ්‌ණබලභොගආයුසුඛෙහි වියොජෙත්‌වා මහන්‌තං අනයබ්‍යසනං ආපාදෙති, එවං මාතුගාමොපි යොනිසොමනසිකාරරහිතං අවීරපුරිසං අත්‌තනො රූපාදීහි පලොභනවසෙන අභිභුය්‍ය ගහෙත්‌වා වා වීරජාතියම්‌පි ඉත්‌ථිකුත්‌තභූතෙහි අත්‌තනො හාවභාවවිලාසෙහි ඉත්‌ථිමායාය අන්‌වාවිසිත්‌වා වා අවසං අත්‌තනො උපකාරධම්‌මෙ සීලාදයො සම්‌පාදෙතුං අසමත්‌ථං කරොන්‌තො ගුණවණ්‌ණාදීහි වියොජෙත්‌වා මහන්‌තං අනයබ්‍යසනං ආපාදෙති, එවං මාතුගාමස්‌ස ගාහරක්‌ඛසසදිසතා දට්‌ඨබ්‌බා. ඌමිභයන්‌ති ලක්‌ඛණවචනං . යථා හි ඌමි භායිතබ්‌බට්‌ඨෙන භයං, එවං ආවට්‌ටගාහරක්‌ඛසාපීති ඌමිආදිභයෙන සභයන්‌ති අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. අන්‌තං අවසානං ගතො, එවං පාරං නිබ්‌බානං ගතොති වුච්‌චති.
Ūmibhayanti ettha bhāyati etasmāti bhayaṃ, ūmīva bhayaṃ ūmibhayaṃ. Kujjhanaṭṭhena kodho. Sveva cittassa ca abhimaddanavasenuppādanatthena daḷhaṃ āyāsanaṭṭhena upāyāso. Ettha ca anekavāraṃ pavattitvā satte ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasananipphādanena kodhūpāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā. Tathā kāmaguṇā kilesābhibhūte satte māne viya rūpādivisayasaṅkhāte attani saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppajjati, evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā. Yadā pana gāharakkhaso ārakkharahitaṃ attano gocarabhūmigataṃ purisaṃ abhibhuyya gahetvā agocare ṭhitampi gocaraṃ netvā bheravarūpadassanādinā attano upakkamaṃ kātuṃ asamatthaṃ katvā anvāvisitvā vaṇṇabalabhogaāyusukhehi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmopi yonisomanasikārarahitaṃ avīrapurisaṃ attano rūpādīhi palobhanavasena abhibhuyya gahetvā vā vīrajātiyampi itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi itthimāyāya anvāvisitvā vā avasaṃ attano upakāradhamme sīlādayo sampādetuṃ asamatthaṃ karonto guṇavaṇṇādīhi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmassa gāharakkhasasadisatā daṭṭhabbā. Ūmibhayanti lakkhaṇavacanaṃ . Yathā hi ūmi bhāyitabbaṭṭhena bhayaṃ, evaṃ āvaṭṭagāharakkhasāpīti ūmiādibhayena sabhayanti attho veditabbo. Antaṃ avasānaṃ gato, evaṃ pāraṃ nibbānaṃ gatoti vuccati.
පඨමසමුද්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. පඨමසමුද්‌දසුත්‌තං • 1. Paṭhamasamuddasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 1. පඨමසමුද්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Paṭhamasamuddasuttavaṇṇanā
