| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
೧೦. ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
೪೧೦. ದಸಮೇ ಯೇ ದುಬ್ಬಲಾ ಹೋನ್ತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮಾ, ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಅರಞ್ಞಕಾದೀನಿ ಸೇವನ್ತಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಬಹೂನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಮಗ್ಗನ್ತರಾಯಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ। ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ‘‘ಖಮೋ ಹೋತಿ ಸೀತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಸೀತುಣ್ಹಾದಿಸಹನಲಕ್ಖಣಾಯ ಖನ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಮೇವ ಪರಮಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪದಪರಮೋ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಬಹುಮ್ಪಿ ಸುಣತೋ ಬಹುಮ್ಪಿ ಭಣತೋ ಬಹುಮ್ಪಿ ಧಾರಯತೋ ಬಹುಮ್ಪಿ ವಾಚಯತೋ ನ ತಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಹೋತಿ , ಅಯಂ ‘‘ಪದಪರಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಭಿಸಮ್ಭುಣಿತ್ವಾತಿ ನಿಪ್ಫಾದೇತ್ವಾ। ನಾಭಿಸಮ್ಭುಣಾತೀತಿ ನ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ಅರಞ್ಞವಾಸಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮತೋ ಅಪೇತಂ ಉದ್ಧಮ್ಮಂ। ಅಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಅಸ್ಸಾತಿ ತೇಸಂ ಅನುರೂಪಸ್ಸ ಅಜಾನನತೋ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಭವೇಯ್ಯ। ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸೇನಾಸನಿಕೇನ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೦೪) ವಚನತೋ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪನ…ಪೇ॰… ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಮೇವ ವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ‘‘ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಖೋ ಮಯಾ ದೇವದತ್ತ ರುಕ್ಖಮೂಲಸೇನಾಸನಂ ಅನುಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
410. Dasame ye dubbalā honti appathāmā, na sakkonti araññakādīni sevantā dukkhassantaṃ kātuṃ, te sandhāyāha ‘‘bahūnaṃ kulaputtānaṃ maggantarāyāya saṃvattantī’’ti. Adhivāsanakhantisampannoti ‘‘khamo hoti sītassā’’tiādinā vuttasītuṇhādisahanalakkhaṇāya khantiyā samannāgato. Byañjanapadameva paramaṃ assāti padaparamo. Yassa hi puggalassa bahumpi suṇato bahumpi bhaṇato bahumpi dhārayato bahumpi vācayato na tāya jātiyā dhammābhisamayo hoti , ayaṃ ‘‘padaparamo’’ti vuccati. Abhisambhuṇitvāti nipphādetvā. Nābhisambhuṇātīti na sampādeti, araññavāsaṃ sampādetuṃ na sakkotīti vuttaṃ hoti. Dhammato apetaṃ uddhammaṃ. Asabbaññū assāti tesaṃ anurūpassa ajānanato asabbaññū bhaveyya. ‘‘Na, bhikkhave, asenāsanikena vassaṃ upagantabba’’nti (mahāva. 204) vacanato ‘‘cattāro pana…pe… paṭikkhittamevā’’ti vuttaṃ. Idameva vacanaṃ sandhāya pāḷiyampi ‘‘aṭṭha māse kho mayā devadatta rukkhamūlasenāsanaṃ anuññāta’’nti vuttaṃ.
ತೀಹಿ ಕೋಟೀಹೀತಿ ತೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ, ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತದುಭಯವಿಮುತ್ತಪರಿಸಙ್ಕಿತನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತನ್ತಿ ಇದಂ ಉಭಯಂ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವಧಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಾದಿತ’’ನ್ತಿ ಕೇವಲಮೇವ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ। ಮಚ್ಛಬನ್ಧನಂ ಜಾಲಂ, ವಾಗುರಾ ಮಿಗಬನ್ಧನೀ। ಕಪ್ಪತೀತಿ ಯದಿ ತೇಸಂ ವಚನೇನ ಆಸಙ್ಕಾ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ಪವತ್ತಮಂಸನ್ತಿ ವಿಕ್ಕಾಯಿಕಮಂಸಂ। ಮಙ್ಗಲಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಆಹುನಪಾಹುನಾದಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಏವ-ಸದ್ದೋ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಕತಮೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ದಸ್ಸಾಮ, ಮಙ್ಗಲಾದೀನಞ್ಚ ಅತ್ಥಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವಾತಿ ಅವಧಾರಣೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ। ಯತ್ಥ ಚ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಾಭಾವಮಾಹ। ತಮೇವತ್ಥಂ ಆವಿಕಾತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಇತರೇಸಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ವಟ್ಟತಿ, ಜಾನತೋ ಏವೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ। ತೇಯೇವಾತಿ ಯೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ, ತೇಯೇವ। ಉದ್ದಿಸಕತಮಂಸಪರಿಭೋಗತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ಸಚಿತ್ತಕಾ ಆಪತ್ತಿ, ಇತರಸ್ಮಿಂ ಅಚಿತ್ತಕಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಿಯಾ। ಅಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸೇವ ಹಿ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ವತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Tīhi koṭīhīti tīhi ākārehi, tīhi kāraṇehīti attho. Tadubhayavimuttaparisaṅkitanti diṭṭhaṃ sutanti idaṃ ubhayaṃ anissāya ‘‘kiṃ nu kho idaṃ bhikkhuṃ uddissa vadhitvā sampādita’’nti kevalameva parisaṅkitaṃ. Macchabandhanaṃ jālaṃ, vāgurā migabandhanī. Kappatīti yadi tesaṃ vacanena āsaṅkā upacchinnā hoti, vaṭṭati. Pavattamaṃsanti vikkāyikamaṃsaṃ. Maṅgalādīnanti ādi-saddena āhunapāhunādike saṅgaṇhāti. Bhikkhūnaṃyeva atthāyāti ettha aṭṭhānappayutto eva-saddo, bhikkhūnaṃ atthāya akatamevāti sambandhitabbaṃ. Tasmā ‘‘bhikkhūnañca dassāma, maṅgalādīnañca atthāya bhavissatī’’ti missetvā katampi na vaṭṭatīti veditabbaṃ. Keci pana ‘‘bhikkhūnaṃyevāti avadhāraṇena bhikkhūnañca aññesañca atthāya kataṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na sundaraṃ. Yattha ca nibbematiko hotīti bhikkhūnaṃ atthāya katepi sabbena sabbaṃ parisaṅkitābhāvamāha. Tamevatthaṃ āvikātuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ. Itaresaṃ vaṭṭatīti ajānantānaṃ vaṭṭati, jānato evettha āpatti hotīti. Teyevāti ye uddissa kataṃ, teyeva. Uddisakatamaṃsaparibhogato akappiyamaṃsaparibhogassa visesaṃ dassetuṃ ‘‘akappiyamaṃsaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Purimasmiṃ sacittakā āpatti, itarasmiṃ acittakā. Tenāha ‘‘akappiyamaṃsaṃ ajānitvā bhuñjantassapi āpattiyevā’’ti. ‘‘Paribhogakāle pucchitvā paribhuñjissāmīti vā gahetvā pucchitvā paribhuñjitabba’’nti vacanato akappiyamaṃsaṃ ajānitvā gaṇhantassa paṭiggahaṇena anāpatti siyā. Ajānitvāpi bhuñjantasseva hi āpatti vuttā. Vattanti vadantīti iminā āpatti natthīti dasseti.
ಸಲ್ಲೇಖಾ ವುತ್ತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸಲ್ಲೇಖವುತ್ತಿನೋ। ಬಾಹುಲಿಕೋತಿ ಏಕಸ್ಸ ಲ-ಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಆಯುಕಪ್ಪಂ। ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ ಹಿ ಏಕಂ ಕಪ್ಪಂ ಅಸೀತಿಭಾಗೇ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಏಕಭಾಗಮತ್ತಂ ಕಾಲಂ ನಿರಯೇ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಆಯುಕಪ್ಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಪ್ಪಂ ನಿರಯಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಪ್ಪಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೮೦೯) ಪನ ‘‘ಸಣ್ಠಹನ್ತೇ ಹಿ ಕಪ್ಪೇ ಕಪ್ಪವೇಮಜ್ಝೇ ವಾ ಸಙ್ಘಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪವಿನಾಸೇಯೇವ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇಪಿ ಹಿ ಸ್ವೇ ಕಪ್ಪೋ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಜ್ಜ ಸಙ್ಘಭೇದಂ ಕರೋತಿ, ಸ್ವೇವ ಮುಚ್ಚತಿ, ಏಕದಿವಸಮೇವ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥಾಪಿ ಕಪ್ಪವಿನಾಸೇಯೇವಾತಿ ಆಯುಕಪ್ಪವಿನಾಸೇಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ನತ್ಥಿ ವಿರೋಧೋ। ಸಣ್ಠಹನ್ತೇತಿ ಇದಮ್ಪಿ ‘‘ಸ್ವೇ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಿಯ ಅಭೂತಪರಿಕಪ್ಪನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಏಕದಿವಸಮೇವ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ತತೋ ಪರಂ ಕಪ್ಪಾಭಾವೇ ಆಯುಕಪ್ಪಸ್ಸಪಿ ಅಭಾವತೋತಿ ಅವಿರೋಧತೋ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಬ್ರಹ್ಮಂ ಪುಞ್ಞನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಂ ಪುಞ್ಞಂ। ಕಪ್ಪಂ ಸಗ್ಗಮ್ಹಿ ಮೋದತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಆಯುಕಪ್ಪಮೇವ।
Sallekhā vutti etesanti sallekhavuttino. Bāhulikoti ekassa la-kārassa lopaṃ katvā vuttaṃ. Kappanti āyukappaṃ. Saṅghabhedako hi ekaṃ kappaṃ asītibhāge katvā tato ekabhāgamattaṃ kālaṃ niraye tiṭṭheyyāti āyukappaṃ sandhāya ‘‘kappaṃ nirayamhi paccatī’’ti vuttaṃ. Kappaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 809) pana ‘‘saṇṭhahante hi kappe kappavemajjhe vā saṅghabhedaṃ katvā kappavināseyeva muccati. Sacepi hi sve kappo vinassissatīti ajja saṅghabhedaṃ karoti, sveva muccati, ekadivasameva niraye paccatī’’ti vuttaṃ. Tatthāpi kappavināseyevāti āyukappavināseyevāti atthe sati natthi virodho. Saṇṭhahanteti idampi ‘‘sve vinassissatī’’ti viya abhūtaparikappanavasena vuttaṃ. ‘‘Ekadivasameva niraye paccatī’’ti etthāpi tato paraṃ kappābhāve āyukappassapi abhāvatoti avirodhato atthayojanā daṭṭhabbā. Brahmaṃ puññanti seṭṭhaṃ puññaṃ. Kappaṃ saggamhi modatīti etthāpi āyukappameva.
೪೧೧. ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನಾತಿ ಭಾವಪ್ಪಧಾನೋಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ, ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಞ್ಞಥಾ ನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನ ಸಹಿತಸ್ಸ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಸ್ಸಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಸಮಾನಸಂವಾಸಕತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ತತ್ಥ ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕೋ। ಸೋ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಯಾ ನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ ಜಾತೋತಿ ‘‘ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಕತೋ। ಸೋ ಹಿ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮವಸೇನ ನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿರಹಿತೋತಿ ವಿಮುತ್ತೋ। ಕಾಯಸಾಮಗ್ಗೀದಾನಂ ತೇಸು ತೇಸು ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇಸು ಹತ್ಥಪಾಸೂಪಗಮನವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
411.Laddhinānāsaṃvāsakenāti bhāvappadhānoyaṃ niddeso, laddhinānāsaṃvāsakabhāvenāti attho. Kammanānāsaṃvāsakenāti etthāpi eseva nayo. Aññathā nānāsaṃvāsakena sahitassa samānasaṃvāsakassapi saṅghassa asamānasaṃvāsakattaṃ āpajjeyya. Tattha laddhinānāsaṃvāsako nāma ukkhittānuvattako. So hi attano laddhiyā nānāsaṃvāsako jātoti ‘‘laddhinānāsaṃvāsako’’ti vuccati. Kammanānāsaṃvāsako nāma ukkhepanīyakammakato. So hi ukkhepanīyakammavasena nānāsaṃvāsako hotīti ‘‘kammanānāsaṃvāsako’’ti vuccati. Virahitoti vimutto. Kāyasāmaggīdānaṃ tesu tesu saṅghakammesu hatthapāsūpagamanavasena veditabbaṃ.
‘‘ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಸಮಾದಾಯ ಪಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಕ್ಖಪರಿಯೇಸನಾದಿವಸೇನ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇಮಾನಿ ವತ್ಥೂನೀತಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಭೇದಕರವತ್ಥೂನಿ। ಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಅಪಲೋಕನಾದೀಸು ಚತೂಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಕಮ್ಮೇನ। ಉದ್ದೇಸೇನಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಉದ್ದೇಸೇನ। ವೋಹಾರೇನಾತಿ ತಾಹಿ ತಾಹಿ ಉಪಪತ್ತೀಹಿ ‘‘ಅಧಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿಅಟ್ಠಾರಸಭೇದಕರವತ್ಥುದೀಪಕೇನ ವೋಹಾರೇನ। ಅನುಸ್ಸಾವನಾಯಾತಿ ‘‘ನನು ತುಮ್ಹೇ ಜಾನಾಥ ಮಯ್ಹಂ ಉಚ್ಚಾಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಬಹುಸ್ಸುತಭಾವಞ್ಚ, ಮಾದಿಸೋ ನಾಮ ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ಗಾಹೇಯ್ಯಾತಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಯುತ್ತಂ, ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಅವೀಚಿ ನೀಲುಪ್ಪಲವನಂ ವಿಯ ಸೀತಲೋ, ಕಿಮಹಂ ಅಪಾಯತೋ ನ ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವನೇನ। ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇನಾತಿ ಏವಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತ್ವಾ ಅನಿವತ್ತಿಧಮ್ಮೇ ಕತ್ವಾ ‘‘ಗಣ್ಹಥ ಇಮಂ ಸಲಾಕ’’ನ್ತಿ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇನ। ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸಙ್ಘಭೇದೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಮೇವ ಉದ್ದೇಸೋ ವಾ ಸಙ್ಘಭೇದೇ ಪಧಾನಕಾರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವೋಹಾರಾನುಸ್ಸಾವನಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಾ ಪನ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ। ಅಟ್ಠಾರಸವತ್ಥುದೀಪನವಸಏನ ಹಿ ವೋಹರನ್ತೇನ ತತ್ಥ ರುಚಿಜನನತ್ಥಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಸಲಾಕಾಯ ಗಹಿತಾಯಪಿ ಅಭಿನ್ನೋವ ಹೋತಿ ಸಙ್ಘೋ। ಯದಾ ಪನ ಏವಂ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಅತಿರೇಕಾ ವಾ ಸಲಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆವೇಣಿಕಕಮ್ಮಂ ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತದಾ ಸಙ್ಘೋ ಭಿನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಬ್ಭುಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತಂ। ಅಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ವಿಹರೇಯ್ಯ, ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
‘‘Bhedāya parakkameyyā’’ti visuṃ vuttattā bhedanasaṃvattanikassa adhikaraṇassa samādāya paggaṇhato pubbepi pakkhapariyesanādivasena saṅghabhedāya parakkamantassa samanubhāsanakammaṃ kātabbanti veditabbaṃ. Imāni vatthūnīti aṭṭhārasa bhedakaravatthūni. Kammenāti apalokanādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena. Uddesenāti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena. Vohārenāti tāhi tāhi upapattīhi ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādiaṭṭhārasabhedakaravatthudīpakena vohārena. Anussāvanāyāti ‘‘nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca, mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ gāheyyāti cittampi uppādetuṃ tumhākaṃ yuttaṃ, kiṃ mayhaṃ avīci nīluppalavanaṃ viya sītalo, kimahaṃ apāyato na bhāyāmī’’tiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena. Salākaggāhenāti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anivattidhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena. Pañcahi kāraṇehi saṅghabhedo hotīti ettha kammameva uddeso vā saṅghabhede padhānakāraṇanti veditabbaṃ. Vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā. Aṭṭhārasavatthudīpanavasaena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gahitāyapi abhinnova hoti saṅgho. Yadā pana evaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gahetvā āveṇikakammaṃ vā uddesaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti. Abbhussitanti abbhuggataṃ. Accheyyāti vihareyya, pavatteyyāti attho.
‘‘ಲಜ್ಜೀ ರಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಆಪತ್ತಿಭಯೇನ ಆರೋಚನಂ ಲಜ್ಜೀನಂಯೇವ ಭಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಲಜ್ಜೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹೀ’’ತಿ। ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸಪಿ ಅನಾರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ‘‘ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಯೇ ಸುಣನ್ತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ। ಸಮಾಗಚ್ಛತೂತಿ ಏಕೀ ಭವತು। ಏಕೀಭಾವೋ ಚ ಸಮಾನಲದ್ಧಿವಸೇನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಲದ್ಧಿಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಸೀಲಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವತೋ ‘‘ಸೋತ್ಥಿಭಾವೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವದನ್ತಾನಂ ಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ। ಪಹೋನ್ತೇನಾತಿ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೇನ ಅಗಿಲಾನೇನ। ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಗರುಕಭಾವತೋ ಅವಸ್ಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ದೂರೇಪಿ ಭಾರೋಯೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಆಪತ್ತಿ ಪನ ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
‘‘Lajjī rakkhissatī’’ti vacanato āpattibhayena ārocanaṃ lajjīnaṃyeva bhāroti āha ‘‘lajjīhi bhikkhūhī’’ti. Alajjissapi anārocentassa āpattiyeva ‘‘ye passanti, ye suṇantī’’ti vacanato. Samāgacchatūti ekī bhavatu. Ekībhāvo ca samānaladdhivasena hotīti āha ‘‘ekaladdhiko hotū’’ti. Sampattiyāti sīlādisampattiyā. Paṭinissajjantassa anāpattibhāvato ‘‘sotthibhāvo tassa bhikkhuno’’ti vuttaṃ. Appaṭinissajjato dukkaṭanti visuṃ visuṃ vadantānaṃ gaṇanāya dukkaṭaṃ. Pahontenāti gantuṃ samatthena agilānena. Saṅghabhedassa garukabhāvato avassaṃ kattabbatādassanatthaṃ ‘‘dūrepi bhāroyevā’’ti vuttaṃ, āpatti pana addhayojanabbhantare gantuṃ samatthassa agilānasseva veditabbā.
೪೧೬. ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಮ್ಮಕಾರಕೇ ಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ। ತತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಚ ಆಪಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ। ಕತೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇನ ಕತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಮತ್ತೇನ ವದೇಯ್ಯಾತಿಆದಿಕಮ್ಮಿಕತ್ತಾ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದೇಯ್ಯ। ಅಪಞ್ಞತ್ತೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಸ್ಸೇವ ಅಭಾವತೋ ‘‘ನ ಹಿ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೇನೇವ ಹಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ। ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತೋತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರೋಮನ್ಥಕಸ್ಸ ರೋಮನ್ಥನ’’ನ್ತಿಆದಿಂ (ಚೂಳವ॰ ೨೭೩) ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದನ್ತಿ। ಅನಾಪತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ। ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಅನಿಸ್ಸಜ್ಜನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪನ್ನಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಂ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಂ ಆರೋಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
416.Asamanubhāsantassāti kammakārake kattuniddesoti āha ‘‘asamanubhāsiyamānassā’’ti. Tatiyakammavācāya paṭinissajjanto ñattiyā dukkaṭaṃ dvīhi kammavācāhi thullaccaye ca āpajjatiyevāti āha ‘‘paṭinissajjantassa saṅghādisesena anāpattī’’ti. Assāti devadattassa. Katena bhavitabbanti samanubhāsanakammena katena bhavitabbaṃ. Attano rucimattena vadeyyātiādikammikattā appaṭinissajjantassapi anāpattīti adhippāyena vadeyya. Apaññatte sikkhāpade samanubhāsanakammasseva abhāvato ‘‘na hi paññattaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamantassā’’ti vuttaṃ. Sikkhāpadaṃ paññapenteneva hi samanubhāsanakammaṃ anuññātaṃ. Uddissa anuññātatoti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, romanthakassa romanthana’’ntiādiṃ (cūḷava. 273) uddissa anuññātaṃ sandhāya vadanti. Anāpattiyanti anāpattivāre. Āpattiṃ ropetabboti anissajjanapaccayā āpannapācittiyāpattiṃ ukkhepanīyakammakaraṇatthaṃ āropetabboti attho.
ಆಪತ್ತಿಯೇವ ನ ಜಾತಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ನ ಜಾತಾಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ಪನೇಸಾತಿ ಸಾ ಪನ ಏಸಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ತಿವಙ್ಗಿಕನ್ತಿ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತವಸೇನ ತಿವಙ್ಗಿಕಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ನಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ಮುಚ್ಚನತೋ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ। ಸಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ‘‘ನಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕಂ। ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ, ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇನ ಸಮನುಭಾಸನಂ, ಕಮ್ಮವಾಚಾಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ।
Āpattiyeva na jātāti saṅghādisesāpatti na jātāyevāti attho. Sā panesāti sā pana esā anāpatti. Tivaṅgikanti kāyavācācittavasena tivaṅgikaṃ, kāyavācācittato samuṭṭhātīti vuttaṃ hoti. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti saññāya abhāvena muccanato saññāvimokkhaṃ. Sacittakanti ‘‘nappaṭinissajjāmī’’ti jānanacittena sacittakaṃ. Bhedāya parakkamanaṃ, dhammakammena samanubhāsanaṃ, kammavācāpariyosānaṃ, appaṭinissajjananti imānettha cattāri aṅgāni.
ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧೦. ಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 10. Saṅghabhedasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧೦. ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ೧೦. ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೧೦. ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
