Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්ග-අට්ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
10. පඨමසඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදවණ්ණනා
10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
409. තෙන සමයෙන බුද්ධො භගවාති සඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදං. තත්ථ අථ ඛො දෙවදත්තොතිආදීසු යො ච දෙවදත්තො, යථා ච පබ්බජිතො, යෙන ච කාරණෙන කොකාලිකාදයො උපසඞ්කමිත්වා ‘‘එථ මයං ආවුසො සමණස්ස ගොතමස්ස සඞ්ඝභෙදං කරිස්සාම චක්කභෙද’’න්ති ආහ. තං සබ්බං සඞ්ඝභෙදක්ඛන්ධකෙ (චූළව. 343) ආගතමෙව. පඤ්චවත්ථුයාචනා පන කිඤ්චාපි තත්ථෙව ආගමිස්සති. අථ ඛො ඉධාපි ආගතත්තා යදෙත්ථ වත්තබ්බං, තං වත්වාව ගමිස්සාම.
409.Tenasamayena buddho bhagavāti saṅghabhedasikkhāpadaṃ. Tattha atha kho devadattotiādīsu yo ca devadatto, yathā ca pabbajito, yena ca kāraṇena kokālikādayo upasaṅkamitvā ‘‘etha mayaṃ āvuso samaṇassa gotamassa saṅghabhedaṃ karissāma cakkabheda’’nti āha. Taṃ sabbaṃ saṅghabhedakkhandhake (cūḷava. 343) āgatameva. Pañcavatthuyācanā pana kiñcāpi tattheva āgamissati. Atha kho idhāpi āgatattā yadettha vattabbaṃ, taṃ vatvāva gamissāma.
සාධු භන්තෙති ආයාචනා. භික්ඛූ යාවජීවං ආරඤ්ඤිකා අස්සූති ආරඤ්ඤිකධුතඞ්ගං සමාදාය සබ්බෙපි භික්ඛූ යාව ජීවන්ති තාව ආරඤ්ඤිකා හොන්තු , අරඤ්ඤෙයෙව වසන්තු. යො ගාමන්තං ඔසරෙය්ය වජ්ජං නං ඵුසෙය්යාති යො එකභික්ඛුපි අරඤ්ඤං පහාය නිවාසත්ථාය ගාමන්තං ඔසරෙය්ය, වජ්ජං තං ඵුසෙය්ය නං භික්ඛුං දොසො ඵුසතු, ආපත්තියා නං භගවා කාරෙතූ’’ති අධිප්පායෙන වදති. එස නයො සෙසවත්ථූසුපි.
Sādhu bhanteti āyācanā. Bhikkhū yāvajīvaṃ āraññikā assūti āraññikadhutaṅgaṃ samādāya sabbepi bhikkhū yāva jīvanti tāva āraññikā hontu , araññeyeva vasantu. Yo gāmantaṃ osareyya vajjaṃ naṃ phuseyyāti yo ekabhikkhupi araññaṃ pahāya nivāsatthāya gāmantaṃ osareyya, vajjaṃ taṃ phuseyya naṃ bhikkhuṃ doso phusatu, āpattiyā naṃ bhagavā kāretū’’ti adhippāyena vadati. Esa nayo sesavatthūsupi.
410. ජනං සඤ්ඤාපෙස්සාමාති ජනං අම්හාකං අප්පිච්ඡතාදිභාවං ජානාපෙස්සාම, අථ වා පරිතොසෙස්සාම පසාදෙස්සාමාති වුත්තං හොති.
410.Janaṃ saññāpessāmāti janaṃ amhākaṃ appicchatādibhāvaṃ jānāpessāma, atha vā paritosessāma pasādessāmāti vuttaṃ hoti.
ඉමානි පන පඤ්ච වත්ථූනි යාචතො දෙවදත්තස්ස වචනං සුත්වාව අඤ්ඤාසි භගවා ‘‘සඞ්ඝභෙදත්ථිකො හුත්වා අයං යාචතී’’ති. යස්මා පන තානි අනුජානියමානානි බහූනං කුලපුත්තානං මග්ගන්තරායාය සංවත්තන්ති, තස්මා භගවා ‘‘අලං දෙවදත්තා’’ති පටික්ඛිපිත්වා ‘‘යො ඉච්ඡති ආරඤ්ඤිකො හොතූ’’තිආදිමාහ.
Imāni pana pañca vatthūni yācato devadattassa vacanaṃ sutvāva aññāsi bhagavā ‘‘saṅghabhedatthiko hutvā ayaṃ yācatī’’ti. Yasmā pana tāni anujāniyamānāni bahūnaṃ kulaputtānaṃ maggantarāyāya saṃvattanti, tasmā bhagavā ‘‘alaṃ devadattā’’ti paṭikkhipitvā ‘‘yo icchati āraññiko hotū’’tiādimāha.
එත්ථ පන භගවතො අධිප්පායං විදිත්වා කුලපුත්තෙන අත්තනො පතිරූපං වෙදිතබ්බං. අයඤ්හෙත්ථ භගවතො අධිප්පායො – ‘‘එකො භික්ඛු මහජ්ඣාසයො හොති මහුස්සාහො, සක්කොති ගාමන්තසෙනාසනං පටික්ඛිපිත්වා අරඤ්ඤෙ විහරන්තො දුක්ඛස්සන්තං කාතුං. එකො දුබ්බලො හොති අප්පථාමො අරඤ්ඤෙ න සක්කොති, ගාමන්තෙයෙව සක්කොති. එකො මහබ්බලො සමප්පවත්තධාතුකො අධිවාසනඛන්තිසම්පන්නො ඉට්ඨානිට්ඨෙසු සමචිත්තො අරඤ්ඤෙපි ගාමන්තෙපි සක්කොතියෙව. එකො නෙව ගාමන්තෙ න අරඤ්ඤෙ සක්කොති පදපරමො හොති.
Ettha pana bhagavato adhippāyaṃ viditvā kulaputtena attano patirūpaṃ veditabbaṃ. Ayañhettha bhagavato adhippāyo – ‘‘eko bhikkhu mahajjhāsayo hoti mahussāho, sakkoti gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā araññe viharanto dukkhassantaṃ kātuṃ. Eko dubbalo hoti appathāmo araññe na sakkoti, gāmanteyeva sakkoti. Eko mahabbalo samappavattadhātuko adhivāsanakhantisampanno iṭṭhāniṭṭhesu samacitto araññepi gāmantepi sakkotiyeva. Eko neva gāmante na araññe sakkoti padaparamo hoti.
තත්ර ය්වායං මහජ්ඣාසයො හොති මහුස්සාහො, සක්කොති ගාමන්තසෙනාසනං පටික්ඛිපිත්වා අරඤ්ඤෙ විහරන්තො දුක්ඛස්සන්තං කාතුං, සො අරඤ්ඤෙයෙව වසතු, ඉදමස්ස පතිරූපං. සද්ධිවිහාරිකාදයොපි චස්ස අනුසික්ඛමානා අරඤ්ඤෙ විහාතබ්බමෙව මඤ්ඤිස්සන්ති.
Tatra yvāyaṃ mahajjhāsayo hoti mahussāho, sakkoti gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā araññe viharanto dukkhassantaṃ kātuṃ, so araññeyeva vasatu, idamassa patirūpaṃ. Saddhivihārikādayopi cassa anusikkhamānā araññe vihātabbameva maññissanti.
යො පන දුබ්බලො හොති අප්පථාමො ගාමන්තෙයෙව සක්කොති දුක්ඛස්සන්තං කාතුං, න අරඤ්ඤෙ සො ගාමන්තෙයෙව වසතු, ය්වායං මහබ්බලො සමප්පවත්තධාතුකො අධිවාසනඛන්තිසම්පන්නො ඉට්ඨානිට්ඨෙසු සමචිත්තො අරඤ්ඤෙපි ගාමන්තෙපි සක්කොතියෙව, අයම්පි ගාමන්තසෙනාසනං පහාය අරඤ්ඤෙ විහරතු, ඉදමස්ස පතිරූපං සද්ධිවිහාරිකාපි හිස්ස අනුසික්ඛමානා අරඤ්ඤෙ විහාතබ්බං මඤ්ඤිස්සන්ති.
Yo pana dubbalo hoti appathāmo gāmanteyeva sakkoti dukkhassantaṃ kātuṃ, na araññe so gāmanteyeva vasatu, yvāyaṃ mahabbalo samappavattadhātuko adhivāsanakhantisampanno iṭṭhāniṭṭhesu samacitto araññepi gāmantepi sakkotiyeva, ayampi gāmantasenāsanaṃ pahāya araññe viharatu, idamassa patirūpaṃ saddhivihārikāpi hissa anusikkhamānā araññe vihātabbaṃ maññissanti.
යො පනායං නෙව ගාමන්තෙ න අරඤ්ඤෙ සක්කොති පදපරමො හොති. අයම්පි අරඤ්ඤෙයෙව වසතු. අයං හිස්ස ධුතඞ්ගසෙවනා කම්මට්ඨානභාවනා ච ආයතිං මග්ගඵලානං උපනිස්සයො භවිස්සති. සද්ධිවිහාරිකාදයො චස්ස අනුසික්ඛමානා අරඤ්ඤෙ විහාතබ්බං මඤ්ඤිස්සන්තීති.
Yo panāyaṃ neva gāmante na araññe sakkoti padaparamo hoti. Ayampi araññeyeva vasatu. Ayaṃ hissa dhutaṅgasevanā kammaṭṭhānabhāvanā ca āyatiṃ maggaphalānaṃ upanissayo bhavissati. Saddhivihārikādayo cassa anusikkhamānā araññe vihātabbaṃ maññissantīti.
එවං ය්වායං දුබ්බලො හොති අප්පථාමො ගාමන්තෙයෙව විහරන්තො සක්කොති දුක්ඛස්සන්තං කාතුං න අරඤ්ඤෙ, ඉමං පුග්ගලං සන්ධාය භගවා ‘‘යො ඉච්ඡති ගාමන්තෙ විහරතූ’’ති ආහ. ඉමිනා ච පුග්ගලෙන අඤ්ඤෙසම්පි ද්වාරං දින්නං.
Evaṃ yvāyaṃ dubbalo hoti appathāmo gāmanteyeva viharanto sakkoti dukkhassantaṃ kātuṃ na araññe, imaṃ puggalaṃ sandhāya bhagavā ‘‘yo icchati gāmante viharatū’’ti āha. Iminā ca puggalena aññesampi dvāraṃ dinnaṃ.
යදි පන භගවා දෙවදත්තස්ස වාදං සම්පටිච්ඡෙය්ය, ය්වායං පුග්ගලො පකතියා දුබ්බලො හොති අප්පථාමො, යොපි දහරකාලෙ අරඤ්ඤවාසං අභිසම්භුණිත්වා ජිණ්ණකාලෙ වා වාතපිත්තාදීහි සමුප්පන්නධාතුක්ඛොභකාලෙ වා නාභිසම්භුණාති, ගාමන්තෙයෙව පන විහරන්තො සක්කොති දුක්ඛස්සන්තං කාතුං, තෙසං අරියමග්ගුපච්ඡෙදො භවෙය්ය, අරහත්තඵලාධිගමො න භවෙය්ය, උද්ධම්මං උබ්බිනයං විලොමං අනිය්යානිකං සත්ථු සාසනං භවෙය්ය, සත්ථා ච තෙසං අසබ්බඤ්ඤූ අස්ස ‘‘සකවාදං ඡඩ්ඩෙත්වා දෙවදත්තවාදෙ පතිට්ඨිතො’’ති ගාරය්හො ච භවෙය්ය. තස්මා භගවා එවරූපෙ පුග්ගලෙ සඞ්ගණ්හන්තො දෙවදත්තස්ස වාදං පටික්ඛිපි. එතෙනෙවූපායෙන පිණ්ඩපාතිකවත්ථුස්මිම්පි පංසුකූලිකවත්ථුස්මිම්පි අට්ඨ මාසෙ රුක්ඛමූලිකවත්ථුස්මිම්පි විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. චත්තාරො පන මාසෙ රුක්ඛමූලසෙනාසනං පටික්ඛිත්තමෙව.
Yadi pana bhagavā devadattassa vādaṃ sampaṭiccheyya, yvāyaṃ puggalo pakatiyā dubbalo hoti appathāmo, yopi daharakāle araññavāsaṃ abhisambhuṇitvā jiṇṇakāle vā vātapittādīhi samuppannadhātukkhobhakāle vā nābhisambhuṇāti, gāmanteyeva pana viharanto sakkoti dukkhassantaṃ kātuṃ, tesaṃ ariyamaggupacchedo bhaveyya, arahattaphalādhigamo na bhaveyya, uddhammaṃ ubbinayaṃ vilomaṃ aniyyānikaṃ satthu sāsanaṃ bhaveyya, satthā ca tesaṃ asabbaññū assa ‘‘sakavādaṃ chaḍḍetvā devadattavāde patiṭṭhito’’ti gārayho ca bhaveyya. Tasmā bhagavā evarūpe puggale saṅgaṇhanto devadattassa vādaṃ paṭikkhipi. Etenevūpāyena piṇḍapātikavatthusmimpi paṃsukūlikavatthusmimpi aṭṭha māse rukkhamūlikavatthusmimpi vinicchayo veditabbo. Cattāro pana māse rukkhamūlasenāsanaṃ paṭikkhittameva.
මච්ඡමංසවත්ථුස්මිං තිකොටිපරිසුද්ධන්ති තීහි කොටීහි පරිසුද්ධං, දිට්ඨාදීහි අපරිසුද්ධීහි විරහිතන්ති අත්ථො. තෙනෙවාහ – ‘‘අදිට්ඨං, අසුතං, අපරිසඞ්කිත’’න්ති. තත්ථ ‘‘අදිට්ඨං’’ නාම භික්ඛූනං අත්ථාය මිගමච්ඡෙ වධිත්වා ගය්හමානං අදිට්ඨං. ‘‘අසුතං’’ නාම භික්ඛූනං අත්ථාය මිගමච්ඡෙ වධිත්වා ගහිතන්ති අසුතං. ‘‘අපරිසඞ්කිතං’’ පන දිට්ඨපරිසඞ්කිතං සුතපරිසඞ්කිතං තදුභයවිමුත්තපරිසඞ්කිතඤ්ච ඤත්වා තබ්බිපක්ඛතො ජානිතබ්බං. කථං? ඉධ භික්ඛූ පස්සන්ති මනුස්සෙ ජාලවාගුරාදිහත්ථෙ ගාමතො ව නික්ඛමන්තෙ අරඤ්ඤෙ වා විචරන්තෙ, දුතියදිවසෙ ච නෙසං තං ගාමං පිණ්ඩාය පවිට්ඨානං සමච්ඡමංසං පිණ්ඩපාතං අභිහරන්ති. තෙ තෙන දිට්ඨෙන පරිසඞ්කන්ති ‘‘භික්ඛූනං නුඛො අත්ථාය කත’’න්ති ඉදං දිට්ඨපරිසඞ්කිතං, නාම එතං ගහෙතුං න වට්ටති. යං එවං අපරිසඞ්කිතං තං වට්ටති. සචෙ පන තෙ මනුස්සා ‘‘කස්මා භන්තෙ න ගණ්හථා’’ති පුච්ඡිත්වා තමත්ථං සුත්වා ‘‘නයිදං භන්තෙ භික්ඛූනං අත්ථාය කතං, අම්හෙහි අත්තනො අත්ථාය වා රාජයුත්තාදීනං අත්ථාය වා කත’’න්ති වදන්ති කප්පති.
Macchamaṃsavatthusmiṃ tikoṭiparisuddhanti tīhi koṭīhi parisuddhaṃ, diṭṭhādīhi aparisuddhīhi virahitanti attho. Tenevāha – ‘‘adiṭṭhaṃ, asutaṃ, aparisaṅkita’’nti. Tattha ‘‘adiṭṭhaṃ’’ nāma bhikkhūnaṃ atthāya migamacche vadhitvā gayhamānaṃ adiṭṭhaṃ. ‘‘Asutaṃ’’ nāma bhikkhūnaṃ atthāya migamacche vadhitvā gahitanti asutaṃ. ‘‘Aparisaṅkitaṃ’’ pana diṭṭhaparisaṅkitaṃ sutaparisaṅkitaṃ tadubhayavimuttaparisaṅkitañca ñatvā tabbipakkhato jānitabbaṃ. Kathaṃ? Idha bhikkhū passanti manusse jālavāgurādihatthe gāmato va nikkhamante araññe vā vicarante, dutiyadivase ca nesaṃ taṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhānaṃ samacchamaṃsaṃ piṇḍapātaṃ abhiharanti. Te tena diṭṭhena parisaṅkanti ‘‘bhikkhūnaṃ nukho atthāya kata’’nti idaṃ diṭṭhaparisaṅkitaṃ, nāma etaṃ gahetuṃ na vaṭṭati. Yaṃ evaṃ aparisaṅkitaṃ taṃ vaṭṭati. Sace pana te manussā ‘‘kasmā bhante na gaṇhathā’’ti pucchitvā tamatthaṃ sutvā ‘‘nayidaṃ bhante bhikkhūnaṃ atthāya kataṃ, amhehi attano atthāya vā rājayuttādīnaṃ atthāya vā kata’’nti vadanti kappati.
නහෙව ඛො භික්ඛූ පස්සන්ති; අපිච සුණන්ති, මනුස්සා කිර ජාලවාගුරාදිහත්ථා ගාමතො වා නික්ඛමන්ති, අරඤ්ඤෙ වා විචරන්තී’’ති. දුතියදිවසෙ ච නෙසං තං ගාමං පිණ්ඩාය පවිට්ඨානං ‘‘භික්ඛූනං නුඛො අත්ථාය කත’’න්ති ඉදං ‘‘සුතපරිසඞ්කිතං’’ නාම. එතං ගහෙතුං න වට්ටති, යං එවං අපරිසඞ්කිතං තං වට්ටති. සචෙ පන තෙ මනුස්සා ‘‘කස්මා, භන්තෙ, න ගණ්හථා’’ති පුච්ඡිත්වා තමත්ථං සුත්වා ‘‘නයිදං, භන්තෙ, භික්ඛූනං අත්ථාය කතං, අම්හෙහි අත්තනො අත්ථාය වා රාජයුත්තාදීනං අත්ථාය වා කත’’න්ති වදන්ති කප්පති.
Naheva kho bhikkhū passanti; apica suṇanti, manussā kira jālavāgurādihatthā gāmato vā nikkhamanti, araññe vā vicarantī’’ti. Dutiyadivase ca nesaṃ taṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhānaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ nukho atthāya kata’’nti idaṃ ‘‘sutaparisaṅkitaṃ’’ nāma. Etaṃ gahetuṃ na vaṭṭati, yaṃ evaṃ aparisaṅkitaṃ taṃ vaṭṭati. Sace pana te manussā ‘‘kasmā, bhante, na gaṇhathā’’ti pucchitvā tamatthaṃ sutvā ‘‘nayidaṃ, bhante, bhikkhūnaṃ atthāya kataṃ, amhehi attano atthāya vā rājayuttādīnaṃ atthāya vā kata’’nti vadanti kappati.
නහෙව ඛො පන භික්ඛූ පස්සන්ති, න සුණන්ති; අපිච ඛො තෙසං ගාමං පිණ්ඩාය පවිට්ඨානං පත්තං ගහෙත්වා සමච්ඡමංසං පිණ්ඩපාතං අභිසඞ්ඛරිත්වා අභිහරන්ති, තෙ පරිසඞ්කන්ති ‘‘භික්ඛූනං නුඛො අත්ථාය කත’’න්ති ඉදං ‘‘තදුභයවිමුත්තපරිසඞ්කිතං’’ නාම. එතං ගහෙතුං න වට්ටති. යං එවං අපරිසඞ්කිතං තං වට්ටති. සචෙ පන තෙ මනුස්සා ‘‘කස්මා, භන්තෙ, න ගණ්හථා’’ති පුච්ඡිත්වා තමත්ථං සුත්වා ‘‘නයිදං, භන්තෙ, භික්ඛූනං අත්ථාය කතං අම්හෙහි අත්තනො අත්ථාය වා රාජයුත්තාදීනං අත්ථාය වා කතං පවත්තමංසං වා කප්පියමෙව ලභිත්වා භික්ඛූනං අත්ථාය සම්පාදිත’’න්ති වදන්ති කප්පති. මතානං පෙතකිච්චත්ථාය මඞ්ගලාදීනං වා අත්ථාය කතෙපි එසෙව නයො. යං යඤ්හි භික්ඛූනංයෙව අත්ථාය අකතං, යත්ථ ච නිබ්බෙමතිකො හොති, තං සබ්බං කප්පති.
Naheva kho pana bhikkhū passanti, na suṇanti; apica kho tesaṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhānaṃ pattaṃ gahetvā samacchamaṃsaṃ piṇḍapātaṃ abhisaṅkharitvā abhiharanti, te parisaṅkanti ‘‘bhikkhūnaṃ nukho atthāya kata’’nti idaṃ ‘‘tadubhayavimuttaparisaṅkitaṃ’’ nāma. Etaṃ gahetuṃ na vaṭṭati. Yaṃ evaṃ aparisaṅkitaṃ taṃ vaṭṭati. Sace pana te manussā ‘‘kasmā, bhante, na gaṇhathā’’ti pucchitvā tamatthaṃ sutvā ‘‘nayidaṃ, bhante, bhikkhūnaṃ atthāya kataṃ amhehi attano atthāya vā rājayuttādīnaṃ atthāya vā kataṃ pavattamaṃsaṃ vā kappiyameva labhitvā bhikkhūnaṃ atthāya sampādita’’nti vadanti kappati. Matānaṃ petakiccatthāya maṅgalādīnaṃ vā atthāya katepi eseva nayo. Yaṃ yañhi bhikkhūnaṃyeva atthāya akataṃ, yattha ca nibbematiko hoti, taṃ sabbaṃ kappati.
සචෙ පන එකස්මිං විහාරෙ භික්ඛූ උද්දිස්ස කතං හොති, තෙ ච අත්තනො අත්ථාය කතභාවං න ජානන්ති, අඤ්ඤෙ ජානන්ති. යෙ ජානන්ති, තෙසං න වට්ටති , ඉතරෙසං වට්ටති. අඤ්ඤෙ න ජානන්ති, තෙයෙව ජානන්ති, තෙසංයෙව න වට්ටති, අඤ්ඤෙසං වට්ටති. තෙපි අම්හාකං අත්ථාය කතන්ති ජානන්ති, අඤ්ඤෙපි එතෙසං අත්ථාය කතන්ති ජානන්ති, සබ්බෙසම්පි න වට්ටති, සබ්බෙ න ජානන්ති, සබ්බෙසම්පි වට්ටති. පඤ්චසු හි සහධම්මිකෙසු යස්ස වා තස්ස වා අත්ථාය උද්දිස්ස කතං, සබ්බෙසං න කප්පති.
Sace pana ekasmiṃ vihāre bhikkhū uddissa kataṃ hoti, te ca attano atthāya katabhāvaṃ na jānanti, aññe jānanti. Ye jānanti, tesaṃ na vaṭṭati , itaresaṃ vaṭṭati. Aññe na jānanti, teyeva jānanti, tesaṃyeva na vaṭṭati, aññesaṃ vaṭṭati. Tepi amhākaṃ atthāya katanti jānanti, aññepi etesaṃ atthāya katanti jānanti, sabbesampi na vaṭṭati, sabbe na jānanti, sabbesampi vaṭṭati. Pañcasu hi sahadhammikesu yassa vā tassa vā atthāya uddissa kataṃ, sabbesaṃ na kappati.
සචෙ පන කොචි එකං භික්ඛුං උද්දිස්ස පාණං වධිත්වා තස්ස පත්තං පූරෙත්වා දෙති, සො ච අත්තනො අත්ථාය කතභාවං ජානංයෙව ගහෙත්වා අඤ්ඤස්ස භික්ඛුනො දෙති, සො තස්ස සද්ධාය පරිභුඤ්ජති, කස්ස ආපත්තීති? ද්වින්නම්පි අනාපත්ති. යඤ්හි උද්දිස්ස කතං තස්ස අභුත්තතාය අනාපත්ති, ඉතරස්ස අජානනතාය. කප්පියමංසස්ස හි පටිග්ගහණෙ ආපත්ති නත්ථි. උද්දිස්ස කතඤ්ච අජානිත්වා භුත්තස්ස පච්ඡා ඤත්වා ආපත්තිදෙසනාකිච්චං නාම නත්ථි, අකප්පියමංසං පන අජානිත්වා භුත්තෙන පච්ඡා ඤත්වාපි ආපත්ති දෙසෙතබ්බා, උද්දිස්ස කතඤ්හි ඤත්වා භුඤ්ජතොව ආපත්ති. අකප්පියමංසං අජානිත්වා භුඤ්ජන්තස්සාපි ආපත්තියෙව. තස්මා ආපත්තිභීරුකෙන රූපං සල්ලක්ඛෙන්තෙනපි පුච්ඡිත්වාව මංසං පටිග්ගහෙතබ්බං. පරිභොගකාලෙ පුච්ඡිත්වා පරිභුඤ්ජිස්සාමීති වා ගහෙත්වා පුච්ඡිත්වාව පරිභුඤ්ජිතබ්බං. කස්මා? දුවිඤ්ඤෙය්යත්තා. අච්ඡමංසං හි සූකරමංසසදිසං හොති, දීපිමංසාදීනිපි මිගමංසාදිසදිසානි, තස්මා පුච්ඡිත්වා ගහණමෙව වත්තන්ති වදන්ති.
Sace pana koci ekaṃ bhikkhuṃ uddissa pāṇaṃ vadhitvā tassa pattaṃ pūretvā deti, so ca attano atthāya katabhāvaṃ jānaṃyeva gahetvā aññassa bhikkhuno deti, so tassa saddhāya paribhuñjati, kassa āpattīti? Dvinnampi anāpatti. Yañhi uddissa kataṃ tassa abhuttatāya anāpatti, itarassa ajānanatāya. Kappiyamaṃsassa hi paṭiggahaṇe āpatti natthi. Uddissa katañca ajānitvā bhuttassa pacchā ñatvā āpattidesanākiccaṃ nāma natthi, akappiyamaṃsaṃ pana ajānitvā bhuttena pacchā ñatvāpi āpatti desetabbā, uddissa katañhi ñatvā bhuñjatova āpatti. Akappiyamaṃsaṃ ajānitvā bhuñjantassāpi āpattiyeva. Tasmā āpattibhīrukena rūpaṃ sallakkhentenapi pucchitvāva maṃsaṃ paṭiggahetabbaṃ. Paribhogakāle pucchitvā paribhuñjissāmīti vā gahetvā pucchitvāva paribhuñjitabbaṃ. Kasmā? Duviññeyyattā. Acchamaṃsaṃ hi sūkaramaṃsasadisaṃ hoti, dīpimaṃsādīnipi migamaṃsādisadisāni, tasmā pucchitvā gahaṇameva vattanti vadanti.
හට්ඨො උදග්ගොති තුට්ඨො චෙව උන්නතකායචිත්තො ච හුත්වා. සො කිර ‘‘න භගවා ඉමානි පඤ්ච වත්ථූනි අනුජානාති, ඉදානි සක්ඛිස්සාමි සඞ්ඝභෙදං කාතු’’න්ති කොකාලිකස්ස ඉඞ්ගිතාකාරං දස්සෙත්වා යථා විසං වා ඛාදිත්වා රජ්ජුයා වා උබ්බන්ධිත්වා සත්ථං වා ආහරිත්වා මරිතුකාමො පුරිසො විසාදීසු අඤ්ඤතරං ලභිත්වා තප්පච්චයා ආසන්නම්පි මරණදුක්ඛං අජානන්තො හට්ඨො උදග්ගො හොති; එවමෙව සඞ්ඝභෙදපච්චයා ආසන්නම්පි අවීචිම්හි නිබ්බත්තිත්වා පටිසංවෙදනීයං දුක්ඛං අජානන්තො ‘‘ලද්ධො දානි මෙ සඞ්ඝභෙදස්ස උපායො’’ති හට්ඨො උදග්ගො සපරිසො උට්ඨායාසනා තෙනෙව හට්ඨභාවෙන භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.
Haṭṭho udaggoti tuṭṭho ceva unnatakāyacitto ca hutvā. So kira ‘‘na bhagavā imāni pañca vatthūni anujānāti, idāni sakkhissāmi saṅghabhedaṃ kātu’’nti kokālikassa iṅgitākāraṃ dassetvā yathā visaṃ vā khāditvā rajjuyā vā ubbandhitvā satthaṃ vā āharitvā maritukāmo puriso visādīsu aññataraṃ labhitvā tappaccayā āsannampi maraṇadukkhaṃ ajānanto haṭṭho udaggo hoti; evameva saṅghabhedapaccayā āsannampi avīcimhi nibbattitvā paṭisaṃvedanīyaṃ dukkhaṃ ajānanto ‘‘laddho dāni me saṅghabhedassa upāyo’’ti haṭṭho udaggo sapariso uṭṭhāyāsanā teneva haṭṭhabhāvena bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
තෙ මයං ඉමෙහි පඤ්චහි වත්ථූහි සමාදාය වත්තාමාති එත්ථ පන ‘‘ඉමානි පඤ්ච වත්ථූනී’’ති වත්තබ්බෙපි තෙ මයං ඉමෙහි පඤ්චහි වත්ථූහි ජනං සඤ්ඤාපෙස්සාමාති අභිණ්හං පරිවිතක්කවසෙන විභත්තිවිපල්ලාසං අසල්ලක්ඛෙත්වා අභිණ්හං පරිවිතක්කානුරූපමෙව ‘‘තෙ මයං ඉමෙහි පඤ්චහි වත්ථූහී’’ති ආහ, යථා තං වික්ඛිත්තචිත්තො.
Te mayaṃ imehi pañcahi vatthūhi samādāya vattāmāti ettha pana ‘‘imāni pañca vatthūnī’’ti vattabbepi te mayaṃ imehi pañcahi vatthūhi janaṃ saññāpessāmāti abhiṇhaṃ parivitakkavasena vibhattivipallāsaṃ asallakkhetvā abhiṇhaṃ parivitakkānurūpameva ‘‘te mayaṃ imehi pañcahi vatthūhī’’ti āha, yathā taṃ vikkhittacitto.
ධුතා සල්ලෙඛවුත්තිනොති යා පටිපදා කිලෙසෙ ධුනාති, තාය සමන්නාගතත්තා ධුතා. යා ච කිලෙසෙ සල්ලිඛති, සා එතෙසං වුත්තීති සල්ලෙඛවුත්තිනො.
Dhutāsallekhavuttinoti yā paṭipadā kilese dhunāti, tāya samannāgatattā dhutā. Yā ca kilese sallikhati, sā etesaṃ vuttīti sallekhavuttino.
බාහුලිකොති චීවරාදීනං පච්චයානං බහුලභාවො බාහුල්ලං, තං බාහුල්ලමස්ස අත්ථි, තස්මිං වා බාහුල්ලෙ නියුත්තො ඨිතොති බාහුලිකො. බාහුල්ලාය චෙතෙතීති බාහුලත්තාය චෙතෙති කප්පෙති පකප්පෙති. කථඤ්හි නාම මය්හඤ්ච සාවකානඤ්ච චීවරාදීනං පච්චයානං බහුලභාවො භවෙය්යාති එවං උස්සුක්කමාපන්නොති අධිප්පායො. චක්කභෙදායාති ආණාභෙදාය.
Bāhulikoti cīvarādīnaṃ paccayānaṃ bahulabhāvo bāhullaṃ, taṃ bāhullamassa atthi, tasmiṃ vā bāhulle niyutto ṭhitoti bāhuliko. Bāhullāya cetetīti bāhulattāya ceteti kappeti pakappeti. Kathañhi nāma mayhañca sāvakānañca cīvarādīnaṃ paccayānaṃ bahulabhāvo bhaveyyāti evaṃ ussukkamāpannoti adhippāyo. Cakkabhedāyāti āṇābhedāya.
ධම්මිං කථං කත්වාති ඛන්ධකෙ වුත්තනයෙන ‘‘අලං, දෙවදත්ත, මා තෙ රුච්චි සඞ්ඝභෙදො. ගරුකො ඛො, දෙවදත්ත, සඞ්ඝභෙදො. යො ඛො, දෙවදත්ත, සමග්ගං සඞ්ඝං භින්දති, කප්පට්ඨිකං කිබ්බිසං පසවති, කප්පං නිරයම්හි පච්චති, යො ච ඛො, දෙවදත්ත, භින්නං සඞ්ඝං සමග්ගං කරොති, බ්රහ්මං පුඤ්ඤං පසවති, කප්පං සග්ගම්හි මොදතී’’ති (චූළව. 343) එවමාදිකං අනෙකප්පකාරං දෙවදත්තස්ස ච භික්ඛූනඤ්ච තදනුච්ඡවිකං තදනුලොමිකං ධම්මිං කථං කත්වා.
Dhammiṃ kathaṃ katvāti khandhake vuttanayena ‘‘alaṃ, devadatta, mā te rucci saṅghabhedo. Garuko kho, devadatta, saṅghabhedo. Yo kho, devadatta, samaggaṃ saṅghaṃ bhindati, kappaṭṭhikaṃ kibbisaṃ pasavati, kappaṃ nirayamhi paccati, yo ca kho, devadatta, bhinnaṃ saṅghaṃ samaggaṃ karoti, brahmaṃ puññaṃ pasavati, kappaṃ saggamhi modatī’’ti (cūḷava. 343) evamādikaṃ anekappakāraṃ devadattassa ca bhikkhūnañca tadanucchavikaṃ tadanulomikaṃ dhammiṃ kathaṃ katvā.
411. සමග්ගස්සාති සහිතස්ස චිත්තෙන ච සරීරෙන ච අවියුත්තස්සාති අත්ථො. පදභාජනෙපි හි අයමෙව අත්ථො දස්සිතො. සමානසංවාසකොති හි වදතා චිත්තෙන අවියොගො දස්සිතො හොති. සමානසීමායං ඨිතොති වදතා සරීරෙන. කථං? සමානසංවාසකො හි ලද්ධිනානාසංවාසකෙන වා කම්මනානාසංවාසකෙන වා විරහිතො සමචිත්තතාය චිත්තෙන අවියුත්තො හොති. සමානසීමායං ඨිතො කායසාමග්ගිදානතො සරීරෙන අවියුත්තො.
411.Samaggassāti sahitassa cittena ca sarīrena ca aviyuttassāti attho. Padabhājanepi hi ayameva attho dassito. Samānasaṃvāsakoti hi vadatā cittena aviyogo dassito hoti. Samānasīmāyaṃ ṭhitoti vadatā sarīrena. Kathaṃ? Samānasaṃvāsako hi laddhinānāsaṃvāsakena vā kammanānāsaṃvāsakena vā virahito samacittatāya cittena aviyutto hoti. Samānasīmāyaṃ ṭhito kāyasāmaggidānato sarīrena aviyutto.
භෙදනසංවත්තනිකං වා අධිකරණන්ති භෙදනස්ස සඞ්ඝභෙදස්ස අත්ථාය සංවත්තනිකං කාරණං. ඉමස්මිඤ්හි ඔකාසෙ ‘‘කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණ’’න්තිආදීසු (ම. නි. 1.168) විය කාරණං අධිකරණන්ති අධිප්පෙතං. තඤ්ච යස්මා අට්ඨාරසවිධං හොති, තස්මා පදභාජනෙ ‘‘අට්ඨාරස භෙදකරවත්ථූනී’’ති වුත්තං. තානි පන ‘‘ඉධූපාලි, භික්ඛු අධම්මං ධම්මොති දීපෙතී’’තිආදිනා (චූළව. 352) නයෙන ඛන්ධකෙ ආගතානි, තස්මා තත්රෙව නෙසං අත්ථං වණ්ණයිස්සාම. යොපි චායං ඉමානි වත්ථූනි නිස්සාය අපරෙහිපි කම්මෙන, උද්දෙසෙන, වොහාරෙන, අනුසාවනාය, සලාකග්ගාහෙනාති පඤ්චහි කාරණෙහි සඞ්ඝභෙදො හොති, තම්පි ආගතට්ඨානෙයෙව පකාසයිස්සාම. සඞ්ඛෙපතො පන භෙදනසංවත්තනිකං වා අධිකරණං සමාදායාති එත්ථ සඞ්ඝභෙදස්ස අත්ථාය සංවත්තනිකං සඞ්ඝභෙදනිප්ඵත්තිසමත්ථං කාරණං ගහෙත්වාති එවමත්ථො වෙදිතබ්බො. පග්ගය්හාති පග්ගහිතං අබ්භුස්සිතං පාකටං කත්වා. තිට්ඨෙය්යාති යථාසමාදින්නං යථාපග්ගහිතමෙව ච කත්වා අච්ඡෙය්ය . යස්මා පන එවං පග්ගණ්හතා තිට්ඨතා ච තං දීපිතඤ්චෙව අප්පටිනිස්සට්ඨඤ්ච හොති, තස්මා පදභාජනෙ ‘‘දීපෙය්යා’’ති ච ‘‘නප්පටිනිස්සජ්ජෙය්යා’’ති ච වුත්තං.
Bhedanasaṃvattanikaṃ vā adhikaraṇanti bhedanassa saṅghabhedassa atthāya saṃvattanikaṃ kāraṇaṃ. Imasmiñhi okāse ‘‘kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇa’’ntiādīsu (ma. ni. 1.168) viya kāraṇaṃ adhikaraṇanti adhippetaṃ. Tañca yasmā aṭṭhārasavidhaṃ hoti, tasmā padabhājane ‘‘aṭṭhārasa bhedakaravatthūnī’’ti vuttaṃ. Tāni pana ‘‘idhūpāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpetī’’tiādinā (cūḷava. 352) nayena khandhake āgatāni, tasmā tatreva nesaṃ atthaṃ vaṇṇayissāma. Yopi cāyaṃ imāni vatthūni nissāya aparehipi kammena, uddesena, vohārena, anusāvanāya, salākaggāhenāti pañcahi kāraṇehi saṅghabhedo hoti, tampi āgataṭṭhāneyeva pakāsayissāma. Saṅkhepato pana bhedanasaṃvattanikaṃ vā adhikaraṇaṃ samādāyāti ettha saṅghabhedassa atthāya saṃvattanikaṃ saṅghabhedanipphattisamatthaṃ kāraṇaṃ gahetvāti evamattho veditabbo. Paggayhāti paggahitaṃ abbhussitaṃ pākaṭaṃ katvā. Tiṭṭheyyāti yathāsamādinnaṃ yathāpaggahitameva ca katvā accheyya . Yasmā pana evaṃ paggaṇhatā tiṭṭhatā ca taṃ dīpitañceva appaṭinissaṭṭhañca hoti, tasmā padabhājane ‘‘dīpeyyā’’ti ca ‘‘nappaṭinissajjeyyā’’ti ca vuttaṃ.
භික්ඛූහි එවමස්ස වචනීයොති අඤ්ඤෙහි ලජ්ජීහි භික්ඛූහි එවං වත්තබ්බො භවෙය්ය. පදභාජනෙ චස්ස යෙ පස්සන්තීති යෙ සම්මුඛා පග්ගය්හ තිට්ඨන්තං පස්සන්ති. යෙ සුණන්තීති යෙපි ‘‘අසුකස්මිං නාම විහාරෙ භික්ඛූ භෙදනසංවත්තනිකං අධිකරණං සමාදාය පග්ගය්හ තිට්ඨන්තී’’ති සුණන්ති.
Bhikkhūhi evamassa vacanīyoti aññehi lajjīhi bhikkhūhi evaṃ vattabbo bhaveyya. Padabhājane cassa ye passantīti ye sammukhā paggayha tiṭṭhantaṃ passanti. Ye suṇantīti yepi ‘‘asukasmiṃ nāma vihāre bhikkhū bhedanasaṃvattanikaṃ adhikaraṇaṃ samādāya paggayha tiṭṭhantī’’ti suṇanti.
සමෙතායස්මා සඞ්ඝෙනාති ආයස්මා සඞ්ඝෙන සද්ධිං සමෙතු සමාගච්ඡතු එකලද්ධිකො හොතූති අත්ථො. කිං කාරණා? සමග්ගො හි සඞ්ඝො සම්මොදමානො අවිවදමානො එකුද්දෙසො ඵාසු විහරතීති.
Sametāyasmā saṅghenāti āyasmā saṅghena saddhiṃ sametu samāgacchatu ekaladdhiko hotūti attho. Kiṃ kāraṇā? Samaggo hi saṅgho sammodamāno avivadamāno ekuddeso phāsu viharatīti.
තත්ථ සම්මොදමානොති අඤ්ඤමඤ්ඤං සම්පත්තියා සට්ඨු මොදමානො. අවිවදමානොති ‘‘අයං ධම්මො, නායං ධම්මො’’ති එවං න විවදමානො. එකො උද්දෙසො අස්සාති එකුද්දෙසො, එකතො පවත්තපාතිමොක්ඛුද්දෙසො, න විසුන්ති අත්ථො. ඵාසු විහරතීති සුඛං විහරති.
Tattha sammodamānoti aññamaññaṃ sampattiyā saṭṭhu modamāno. Avivadamānoti ‘‘ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo’’ti evaṃ na vivadamāno. Eko uddeso assāti ekuddeso, ekato pavattapātimokkhuddeso, na visunti attho. Phāsu viharatīti sukhaṃ viharati.
ඉච්චෙතං කුසලන්ති එතං පටිනිස්සජ්ජනං කුසලං ඛෙමං සොත්ථිභාවො තස්ස භික්ඛුනො. නො චෙ පටිනිස්සජ්ජති ආපත්ති දුක්කටස්සාති තික්ඛත්තුං වුත්තස්ස අප්පටිනිස්සජ්ජතො දුක්කටං. සුත්වා න වදන්ති ආපත්ති දුක්කටස්සාති යෙ සුත්වා න වදන්ති, තෙසම්පි දුක්කටං. කීවදූරෙ සුත්වා අවදන්තානං දුක්කටං? එකවිහාරෙ තාව වත්තබ්බං නත්ථි. අට්ඨකථායං පන වුත්තං ‘‘සමන්තා අද්ධයොජනෙ භික්ඛූනං භාරො. දූතං වා පණ්ණං වා පෙසෙත්වා වදතොපි ආපත්තිමොක්ඛො නත්ථි. සයමෙව ගන්ත්වා ‘ගරුකො ඛො, ආවුසො, සඞ්ඝභෙදො , මා සඞ්ඝභෙදාය, පරක්කමී’ති නිවාරෙතබ්බො’’ති. පහොන්තෙන පන දූරම්පි ගන්තබ්බං අගිලානානඤ්හි දූරෙපි භාරොයෙව.
Iccetaṃ kusalanti etaṃ paṭinissajjanaṃ kusalaṃ khemaṃ sotthibhāvo tassa bhikkhuno. No ce paṭinissajjati āpatti dukkaṭassāti tikkhattuṃ vuttassa appaṭinissajjato dukkaṭaṃ. Sutvā na vadanti āpatti dukkaṭassāti ye sutvā na vadanti, tesampi dukkaṭaṃ. Kīvadūre sutvā avadantānaṃ dukkaṭaṃ? Ekavihāre tāva vattabbaṃ natthi. Aṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ ‘‘samantā addhayojane bhikkhūnaṃ bhāro. Dūtaṃ vā paṇṇaṃ vā pesetvā vadatopi āpattimokkho natthi. Sayameva gantvā ‘garuko kho, āvuso, saṅghabhedo , mā saṅghabhedāya, parakkamī’ti nivāretabbo’’ti. Pahontena pana dūrampi gantabbaṃ agilānānañhi dūrepi bhāroyeva.
ඉදානි ‘‘එවඤ්ච සො භික්ඛු භික්ඛූහි වුච්චමානො’’තිආදීසු අත්ථමත්තමෙව දස්සෙතුං ‘‘සො භික්ඛු සඞ්ඝමජ්ඣම්පි ආකඩ්ඪිත්වා වත්තබ්බො’’තිආදිමාහ. තත්ථ සඞ්ඝමජ්ඣම්පි ආකඩ්ඪිත්වාති සචෙ පුරිමනයෙන වුච්චමානො න පටිනිස්සජ්ජති හත්ථෙසු ච පාදෙසු ච ගහෙත්වාපි සඞ්ඝමජ්ඣං ආකඩ්ඪිත්වා පුනපි ‘‘මා ආයස්මා’’තිආදිනා නයෙන තික්ඛත්තුං වත්තබ්බො.
Idāni ‘‘evañca so bhikkhu bhikkhūhi vuccamāno’’tiādīsu atthamattameva dassetuṃ ‘‘so bhikkhu saṅghamajjhampi ākaḍḍhitvā vattabbo’’tiādimāha. Tattha saṅghamajjhampi ākaḍḍhitvāti sace purimanayena vuccamāno na paṭinissajjati hatthesu ca pādesu ca gahetvāpi saṅghamajjhaṃ ākaḍḍhitvā punapi ‘‘mā āyasmā’’tiādinā nayena tikkhattuṃ vattabbo.
යාවතතියං සමනුභාසිතබ්බොති යාව තතියං සමනුභාසනං තාව සමනුභාසිතබ්බො. තීහි සමනුභාසනකම්මවාචාහි කම්මං කාතබ්බන්ති වුත්තං හොති. පදභාජනෙ පනස්ස අත්ථමෙව ගහෙත්වා සමනුභාසනවිධිං දස්සෙතුං ‘‘සො භික්ඛු සමනුභාසිතබ්බො. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, සමනුභාසිතබ්බො’’තිආදි වුත්තං.
Yāvatatiyaṃ samanubhāsitabboti yāva tatiyaṃ samanubhāsanaṃ tāva samanubhāsitabbo. Tīhi samanubhāsanakammavācāhi kammaṃ kātabbanti vuttaṃ hoti. Padabhājane panassa atthameva gahetvā samanubhāsanavidhiṃ dassetuṃ ‘‘so bhikkhu samanubhāsitabbo. Evañca pana, bhikkhave, samanubhāsitabbo’’tiādi vuttaṃ.
414. තත්ථ ඤත්තියා දුක්කටං ද්වීහි කම්මවාචාහි ථුල්ලච්චයා පටිප්පස්සම්භන්තීති යඤ්ච ඤත්තිපරියොසානෙ දුක්කටං ආපන්නො, යෙ ච ද්වීහි කම්මවාචාහි ථුල්ලච්චයෙ, තා තිස්සොපි ආපත්තියො ‘‘යස්ස නක්ඛමති සො භාසෙය්යා’’ති එවං ය්ය-කාරප්පත්තමත්තාය තතියකම්මවාචාය පටිප්පස්සම්භන්ති සඞ්ඝාදිසෙසොයෙව තිට්ඨති. කිං පන ආපන්නාපත්තියො පටිප්පස්සම්භන්ති අනාපන්නාති? මහාසුමත්ථෙරො තාව වදති ‘‘යො අවසානෙ පටිනිස්සජ්ජිස්සති, සො තා ආපත්තියො න ආපජ්ජති, තස්මා අනාපන්නා පටිප්පස්සම්භන්තී’’ති. මහාපදුමත්ථෙරො පන ලිඞ්ගපරිවත්තෙන අසාධාරණාපත්තියො විය ආපන්නා පටිප්පස්සම්භන්ති, අනාපන්නානං කිං පටිප්පස්සද්ධියා’’ති ආහ.
414. Tattha ñattiyā dukkaṭaṃ dvīhi kammavācāhi thullaccayā paṭippassambhantīti yañca ñattipariyosāne dukkaṭaṃ āpanno, ye ca dvīhi kammavācāhi thullaccaye, tā tissopi āpattiyo ‘‘yassa nakkhamati so bhāseyyā’’ti evaṃ yya-kārappattamattāya tatiyakammavācāya paṭippassambhanti saṅghādisesoyeva tiṭṭhati. Kiṃ pana āpannāpattiyo paṭippassambhanti anāpannāti? Mahāsumatthero tāva vadati ‘‘yo avasāne paṭinissajjissati, so tā āpattiyo na āpajjati, tasmā anāpannā paṭippassambhantī’’ti. Mahāpadumatthero pana liṅgaparivattena asādhāraṇāpattiyo viya āpannā paṭippassambhanti, anāpannānaṃ kiṃ paṭippassaddhiyā’’ti āha.
415. ධම්මකම්මෙ ධම්මකම්මසඤ්ඤීති තඤ්චෙ සමනුභාසනකම්මං ධම්මකම්මං හොති, තස්මිං ධම්මකම්මසඤ්ඤීති අත්ථො. එස නයො සබ්බත්ථ. ඉධ සඤ්ඤා න රක්ඛති, කම්මස්ස ධම්මිකත්තා එව අප්පටිනිස්සජ්ජන්තො ආපජ්ජති.
415.Dhammakamme dhammakammasaññīti tañce samanubhāsanakammaṃ dhammakammaṃ hoti, tasmiṃ dhammakammasaññīti attho. Esa nayo sabbattha. Idha saññā na rakkhati, kammassa dhammikattā eva appaṭinissajjanto āpajjati.
416. අසමනුභාසන්තස්සාති අසමනුභාසියමානස්ස අප්පටිනිස්සජ්ජන්තස්සාපි සඞ්ඝාදිසෙසෙන අනාපත්ති.
416.Asamanubhāsantassāti asamanubhāsiyamānassa appaṭinissajjantassāpi saṅghādisesena anāpatti.
පටිනිස්සජ්ජන්තස්සාති ඤත්තිතො පුබ්බෙ වා ඤත්තික්ඛණෙ වා ඤත්තිපරියොසානෙ වා පඨමාය වා අනුසාවනාය දුතියාය වා තතියාය වා යාව ය්ය-කාරං න සම්පාපුණාති, තාව පටිනිස්සජ්ජන්තස්ස සඞ්ඝාදිසෙසෙන අනාපත්ති.
Paṭinissajjantassāti ñattito pubbe vā ñattikkhaṇe vā ñattipariyosāne vā paṭhamāya vā anusāvanāya dutiyāya vā tatiyāya vā yāva yya-kāraṃ na sampāpuṇāti, tāva paṭinissajjantassa saṅghādisesena anāpatti.
ආදිකම්මිකස්සාති. එත්ථ පන ‘‘දෙවදත්තො සමග්ගස්ස සඞ්ඝස්ස භෙදාය පරක්කමි, තස්මිං වත්ථුස්මි’’න්ති පරිවාරෙ (පරි. 17) ආගතත්තා දෙවදත්තො ආදිකම්මිකො. සො ච ඛො සඞ්ඝභෙදාය පරක්කමනස්සෙව, න අප්පටිනිස්සජ්ජනස්ස. න හි තස්ස තං කම්මං කතං. කථමිදං ජානිතබ්බන්ති චෙ? සුත්තතො. යථා හි ‘‘අරිට්ඨො භික්ඛු ගද්ධබාධිපුබ්බො යාවතතියං සමනුභාසනාය න පටිනිස්සජ්ජි, තස්මිං වත්ථුස්මි’’න්ති පරිවාරෙ (පරි. 121) ආගතත්තා අරිට්ඨස්ස කම්මං කතන්ති පඤ්ඤායති, න තථා දෙවදත්තස්ස. අථාපිස්ස කතෙන භවිතබ්බන්ති කොචි අත්තනො රුචිමත්තෙන වදෙය්ය, තථාපි අප්පටිනිස්සජ්ජනෙ ආදිකම්මිකස්ස අනාපත්ති නාම නත්ථි. න හි පඤ්ඤත්තං සික්ඛාපදං වීතික්කමන්තස්ස අඤ්ඤත්ර උද්දිස්ස අනුඤ්ඤාතතො අනාපත්ති නාම දිස්සති. යම්පි අරිට්ඨසික්ඛාපදස්ස අනාපත්තියං ‘‘ආදිකම්මිකස්සා’’ති පොත්ථකෙසු ලිඛිතං, තං පමාදලිඛිතං. පමාදලිඛිතභාවො චස්ස ‘‘පඨමං අරිට්ඨො භික්ඛු චොදෙතබ්බො, චොදෙත්වා සාරෙතබ්බො, සාරෙත්වා ආපත්තිං රොපෙතබ්බො’’ති (චූළව. 65) එවං කම්මක්ඛන්ධකෙ ආපත්තිරොපනවචනතො වෙදිතබ්බො.
Ādikammikassāti. Ettha pana ‘‘devadatto samaggassa saṅghassa bhedāya parakkami, tasmiṃ vatthusmi’’nti parivāre (pari. 17) āgatattā devadatto ādikammiko. So ca kho saṅghabhedāya parakkamanasseva, na appaṭinissajjanassa. Na hi tassa taṃ kammaṃ kataṃ. Kathamidaṃ jānitabbanti ce? Suttato. Yathā hi ‘‘ariṭṭho bhikkhu gaddhabādhipubbo yāvatatiyaṃ samanubhāsanāya na paṭinissajji, tasmiṃ vatthusmi’’nti parivāre (pari. 121) āgatattā ariṭṭhassa kammaṃ katanti paññāyati, na tathā devadattassa. Athāpissa katena bhavitabbanti koci attano rucimattena vadeyya, tathāpi appaṭinissajjane ādikammikassa anāpatti nāma natthi. Na hi paññattaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamantassa aññatra uddissa anuññātato anāpatti nāma dissati. Yampi ariṭṭhasikkhāpadassa anāpattiyaṃ ‘‘ādikammikassā’’ti potthakesu likhitaṃ, taṃ pamādalikhitaṃ. Pamādalikhitabhāvo cassa ‘‘paṭhamaṃ ariṭṭho bhikkhu codetabbo, codetvā sāretabbo, sāretvā āpattiṃ ropetabbo’’ti (cūḷava. 65) evaṃ kammakkhandhake āpattiropanavacanato veditabbo.
ඉති භෙදාය පරක්කමනෙ ආදිකම්මිකස්ස දෙවදත්තස්ස යස්මා තං කම්මං න කතං, තස්මාස්ස ආපත්තියෙව න ජාතා. සික්ඛාපදං පන තං ආරබ්භ පඤ්ඤත්තන්ති කත්වා ‘‘ආදිකම්මිකො’’ති වුත්තො. ඉති ආපත්තියා අභාවතොයෙවස්ස අනාපත්ති වුත්තා. සා පනෙසා කිඤ්චාපි අසමනුභාසන්තස්සාති ඉමිනාව සිද්ධා, යස්මා පන අසමනුභාසන්තො නාම යස්ස කෙවලං සමනුභාසනං න කරොන්ති, සො වුච්චති, න ආදිකම්මිකො. අයඤ්ච දෙවදත්තො ආදිකම්මිකොයෙව, තස්මා ‘‘ආදිකම්මිකස්සා’’ති වුත්තං. එතෙනුපායෙන ඨපෙත්වා අරිට්ඨසික්ඛාපදං සබ්බසමනුභාසනාසු විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙව.
Iti bhedāya parakkamane ādikammikassa devadattassa yasmā taṃ kammaṃ na kataṃ, tasmāssa āpattiyeva na jātā. Sikkhāpadaṃ pana taṃ ārabbha paññattanti katvā ‘‘ādikammiko’’ti vutto. Iti āpattiyā abhāvatoyevassa anāpatti vuttā. Sā panesā kiñcāpi asamanubhāsantassāti imināva siddhā, yasmā pana asamanubhāsanto nāma yassa kevalaṃ samanubhāsanaṃ na karonti, so vuccati, na ādikammiko. Ayañca devadatto ādikammikoyeva, tasmā ‘‘ādikammikassā’’ti vuttaṃ. Etenupāyena ṭhapetvā ariṭṭhasikkhāpadaṃ sabbasamanubhāsanāsu vinicchayo veditabbo. Sesaṃ sabbattha uttānameva.
සමුට්ඨානාදීසු තිවඞ්ගිකං එකසමුට්ඨානං, සමනුභාසනසමුට්ඨානං නාමමෙතං, කායවාචාචිත්තතො සමුට්ඨාති. පටිනිස්සජ්ජාමීති කායවිකාරං වා වචීභෙදං වා අකරොන්තස්සෙව පන ආපජ්ජනතො අකිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, දුක්ඛවෙදනන්ති.
Samuṭṭhānādīsu tivaṅgikaṃ ekasamuṭṭhānaṃ, samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ nāmametaṃ, kāyavācācittato samuṭṭhāti. Paṭinissajjāmīti kāyavikāraṃ vā vacībhedaṃ vā akarontasseva pana āpajjanato akiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedananti.
පඨමසඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්ග • Mahāvibhaṅga / 10. සඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදං • 10. Saṅghabhedasikkhāpadaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 10. පඨමසඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදවණ්ණනා • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 10. පඨමසඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදවණ්ණනා • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 10. පඨමසඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදවණ්ණනා • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā