| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
10. පඨමසඞ්‌ඝභෙදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
409. ‘‘වජ්‌ජං න ඵුසෙය්‍යා’’ති ච පාඨො.
409. ‘‘Vajjaṃ na phuseyyā’’ti ca pāṭho.
410. තෙසං අනුරූපාජානනතො අසබ්‌බඤ්‌ඤූ අස්‌ස. ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, අසෙනාසනිකෙන වස්‌සං උපගන්‌තබ්‌බ’’න්‌ති (මහාව. 204) වුත්‌තත්‌තා පටික්‌ඛිත්‌තමෙව. තිකොටිපරිසුද්‌ධන්‌ති පරස්‌ස පාපපසඞ්‌ගනිවාරණත්‌ථං වුත්‌තං, න පටිච්‌චකම්‌මනිවාරණත්‌ථං කොටීහීති ආකාරෙහි. පරිසුද්‌ධන්‌ති විමුත්‌තං. දසහි ලෙසෙහි උද්‌දිස්‌ස කතං සමණා පරිභුඤ්‌ජන්‌ති, අස්‌සමණා ඉමෙති සාසනස්‌ස ගරහභාවො ආගච්‌ඡෙය්‍ය , ගරහපච්‌චයා ලොකො වා අපුඤ්‌ඤං අරියූපවාදං පසවෙය්‍ය, තෙහි විමුත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. වාගුරන්‌ති මිගජාලං. අත්‌තනො අත්‌ථාය වාතිආදිනා පරෙසං අත්‌ථාය කතෙ කප්‌පියභාවං දස්‌සෙත්‌වා භික්‌ඛූනඤ්‌ච අඤ්‌ඤෙසඤ්‌ච අත්‌ථාය කතෙ තං දස්‌සෙතුං ‘‘මතානං පෙතකිච්‌චත්‌ථායා’’තිආදිමාහ.
410.Tesaṃ anurūpājānanato asabbaññū assa. ‘‘Na, bhikkhave, asenāsanikena vassaṃ upagantabba’’nti (mahāva. 204) vuttattā paṭikkhittameva. Tikoṭiparisuddhanti parassa pāpapasaṅganivāraṇatthaṃ vuttaṃ, na paṭiccakammanivāraṇatthaṃ koṭīhīti ākārehi. Parisuddhanti vimuttaṃ. Dasahi lesehi uddissa kataṃ samaṇā paribhuñjanti, assamaṇā imeti sāsanassa garahabhāvo āgaccheyya , garahapaccayā loko vā apuññaṃ ariyūpavādaṃ pasaveyya, tehi vimuttanti attho. Vāguranti migajālaṃ. Attano atthāya vātiādinā paresaṃ atthāya kate kappiyabhāvaṃ dassetvā bhikkhūnañca aññesañca atthāya kate taṃ dassetuṃ ‘‘matānaṃ petakiccatthāyā’’tiādimāha.
යං යං හීතිආදි තස්‌ස කාරණස්‌ස දස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං. පුන පඤ්‌චන්‌නං සහධම්‌මිකානං අත්‌ථාය කතං න කප්‌පතීති වුත්‌තන්‌ති කිර ධම්‌මසිරිත්‌ථෙරො. ගණ්‌ඨිපදෙ ‘‘භික්‌ඛූනමෙව සුද්‌ධානං අත්‌ථාය කතං න වට්‌ටතී’’ති ලිඛිතං. අපරෙහි පන ‘‘මතානං පෙතකිච්‌චත්‌ථායාතිආදිනා වුත්‌තෙපි කප්‌පති, භික්‌ඛූනංයෙව අත්‌ථායාති ඉමිනා ‘භික්‌ඛූනම්‌පි දත්‌වා මයං භුඤ්‌ජිස්‌සාමා’ති කතම්‌පි වුත්‌තං. පුන ‘පඤ්‌චසු එකං උද්‌දිස්‌සකතං ඉතරෙසං න කප්‌පතී’ති දස්‌සනත්‌ථං ‘පඤ්‌චසු හි සහධම්‌මිකෙසූතිආදි වුත්‌ත’න්‌ති වදන්‌තී’’ති වුත්‌තං. අඤ්‌ඤතරස්‌මිං පන ගණ්‌ඨිපදෙ ‘‘අම්‌හාකන්‌ති ච රාජයුත්‌තාදීනන්‌ති ච වුත්‌තෙ වට්‌ටතීති වත්‌වා ‘තුම්‌හාක’න්‌ති අවත්‌වා ‘පෙතකිච්‌චත්‌ථායාති වුත්‌තෙපි වට්‌ටතී’ති ච දස්‌සෙත්‌වා සබ්‌බත්‌ථ වුත්‌තානං, ආදිසද්‌දෙන සඞ්‌ගහිතානඤ්‌ච ලක්‌ඛණං ඨපෙන්‌තෙන ‘භික්‌ඛූනංයෙවා’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ ‘භික්‌ඛූනං උද්‌දිට්‌ඨෙ එවාති අධිප්‌පායෙනා’ති වුත්‌තං. න ‘තුම්‌හාකං, අම්‌හාකඤ්‌චාති වුත්‌තෙ අනාපත්‌තී’ති දස්‌සනත්‌ථං. කස්‌මා? මිස්‌සකවාරස්‌ස අභාවා. ලක්‌ඛණං නාම වුත්‌තානං, වුත්‌තසදිසානඤ්‌ච හොති. ‘සචෙ පෙතකිච්‌චත්‌ථායාති වුත්‌තට්‌ඨානෙ භික්‌ඛූනං භොජනං සන්‌ධාය කරොන්‌තී’ති වදන්‌ති මහාඅට්‌ඨකථායඤ්‌ච ‘තස්‌මිං වාරෙ ච න තුම්‌හාකන්‌ති වුත්‌තෙ වට්‌ටතී’ති වුත්‌තත්‌තා. තෙනෙව ඉධාපි ‘පෙතකිච්‌චත්‌ථාය, මඞ්‌ගලාදීනං වා අත්‌ථාය කතෙපි එසෙව නයො’ති පුබ්‌බෙ වුත්‌තත්‌ථවසෙන වුත්‌තං. ‘අවධාරණත්‌ථෙන මිස්‌සකෙ වට්‌ටතී’ති චෙ? ‘කප්‌පියමංසස්‌ස හි පටිග්‌ගහණෙ ආපත්‌ති නත්‌ථී’ති වචනෙන අකප්‌පියපටිග්‌ගහණෙ ආපත්‌තීති ආපන්‌නං, ‘තඤ්‌ච ගහෙතබ්‌බං සියා’ති පටික්‌ඛිපිතබ්‌බා’’ති වුත්‌තං, තං සුන්‌දරං විය දිස්‌සති, විචාරෙත්‌වා ගහෙතබ්‌බං. යත්‌ථ චාති භික්‌ඛූනං අත්‌ථාය කතෙපි. තමත්‌ථං ආවි කාතුං ‘‘සචෙ පනා’’තිආදි වුත්‌තං . එත්‌ථ පන ‘‘භික්‌ඛුනීනං දුක්‌කටං, ඉතරෙසං දණ්‌ඩකම්‌මවත්‌ථූ’’ති වදන්‌ති. කප්‌පං නිරයම්‌හීති අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යකප්‌පං. විවට්‌ටට්‌ඨායිකාලෙයෙව සඞ්‌ඝභෙදො හොතීති. කප්‌පන්‌ති ආයුකප්‌පං.
Yaṃ yaṃ hītiādi tassa kāraṇassa dassanatthaṃ vuttaṃ. Puna pañcannaṃ sahadhammikānaṃ atthāya kataṃ na kappatīti vuttanti kira dhammasiritthero. Gaṇṭhipade ‘‘bhikkhūnameva suddhānaṃ atthāya kataṃ na vaṭṭatī’’ti likhitaṃ. Aparehi pana ‘‘matānaṃ petakiccatthāyātiādinā vuttepi kappati, bhikkhūnaṃyeva atthāyāti iminā ‘bhikkhūnampi datvā mayaṃ bhuñjissāmā’ti katampi vuttaṃ. Puna ‘pañcasu ekaṃ uddissakataṃ itaresaṃ na kappatī’ti dassanatthaṃ ‘pañcasu hi sahadhammikesūtiādi vutta’nti vadantī’’ti vuttaṃ. Aññatarasmiṃ pana gaṇṭhipade ‘‘amhākanti ca rājayuttādīnanti ca vutte vaṭṭatīti vatvā ‘tumhāka’nti avatvā ‘petakiccatthāyāti vuttepi vaṭṭatī’ti ca dassetvā sabbattha vuttānaṃ, ādisaddena saṅgahitānañca lakkhaṇaṃ ṭhapentena ‘bhikkhūnaṃyevā’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘bhikkhūnaṃ uddiṭṭhe evāti adhippāyenā’ti vuttaṃ. Na ‘tumhākaṃ, amhākañcāti vutte anāpattī’ti dassanatthaṃ. Kasmā? Missakavārassa abhāvā. Lakkhaṇaṃ nāma vuttānaṃ, vuttasadisānañca hoti. ‘Sace petakiccatthāyāti vuttaṭṭhāne bhikkhūnaṃ bhojanaṃ sandhāya karontī’ti vadanti mahāaṭṭhakathāyañca ‘tasmiṃ vāre ca na tumhākanti vutte vaṭṭatī’ti vuttattā. Teneva idhāpi ‘petakiccatthāya, maṅgalādīnaṃ vā atthāya katepi eseva nayo’ti pubbe vuttatthavasena vuttaṃ. ‘Avadhāraṇatthena missake vaṭṭatī’ti ce? ‘Kappiyamaṃsassa hi paṭiggahaṇe āpatti natthī’ti vacanena akappiyapaṭiggahaṇe āpattīti āpannaṃ, ‘tañca gahetabbaṃ siyā’ti paṭikkhipitabbā’’ti vuttaṃ, taṃ sundaraṃ viya dissati, vicāretvā gahetabbaṃ. Yattha cāti bhikkhūnaṃ atthāya katepi. Tamatthaṃ āvi kātuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ . Ettha pana ‘‘bhikkhunīnaṃ dukkaṭaṃ, itaresaṃ daṇḍakammavatthū’’ti vadanti. Kappaṃ nirayamhīti asaṅkhyeyyakappaṃ. Vivaṭṭaṭṭhāyikāleyeva saṅghabhedo hotīti. Kappanti āyukappaṃ.
411. කුසලන්‌ති ඛෙමං. ආපත්‌තිභයා කතා ලජ්‌ජීහීති එත්‌ථ ආපත්‌තිභයෙන අවස්‌සං ආරොචෙන්‌තීති දස්‌සනත්‌ථං ‘‘ලජ්‌ජී රක්‌ඛිස්‌සතී’’ති (විසුද්‌ධි. 1.42; පාරා. අට්‌ඨ. 1.45) පොරාණවචනස්‌සානුරූපතො ‘‘අඤ්‌ඤෙහි ලජ්‌ජීහී’’ති වුත්‌තං. අලජ්‌ජිස්‌සපි අනාරොචෙන්‌තස්‌ස ආපත්‌තියෙව ‘‘යෙ පස්‌සන්‌ති යෙ සුණන්‌තී’’ති වචනතො.
411.Kusalanti khemaṃ. Āpattibhayā katā lajjīhīti ettha āpattibhayena avassaṃ ārocentīti dassanatthaṃ ‘‘lajjī rakkhissatī’’ti (visuddhi. 1.42; pārā. aṭṭha. 1.45) porāṇavacanassānurūpato ‘‘aññehi lajjīhī’’ti vuttaṃ. Alajjissapi anārocentassa āpattiyeva ‘‘ye passanti ye suṇantī’’ti vacanato.
416. අසමනුභාසන්‌තස්‌සාති කම්‌මකාරකෙ කත්‌තුනිද්‌දෙසො, සමනුභාසනකම්‌මං අකරියමානස්‌සාති අත්‌ථො. ඔදිස්‌ස අනුඤ්‌ඤාතො නාම උම්‌මත්‌තකඛිත්‌තචිත්‌තවෙදනට්‌ටාදිකො ‘‘අනාපත්‌ති ආදිකම්‌මිකස්‌සා’’ති අරිට්‌ඨසික්‌ඛාපදෙ ආගතත්‌තා අත්‌ථීති චෙ? යම්‌පීතිආදි. සා පනෙසා අනාපත්‌ති. සො වුච්‌චතීති තත්‌ථ ආගතොපි සකම්‌මබ්‍යාවටොපි එවං වුච්‌චති. එතෙනුපායෙනාති අසමනුභාසන්‌තස්‌ස ච ආදිකම්‌මිකස්‌ස ච වුත්‌තත්‌ථවසෙන. ඨපෙත්‌වා අරිට්‌ඨසික්‌ඛාපදන්‌ති තත්‌ථ ආදිකම්‌මිකපදාභාවා.
416.Asamanubhāsantassāti kammakārake kattuniddeso, samanubhāsanakammaṃ akariyamānassāti attho. Odissa anuññāto nāma ummattakakhittacittavedanaṭṭādiko ‘‘anāpatti ādikammikassā’’ti ariṭṭhasikkhāpade āgatattā atthīti ce? Yampītiādi. Sā panesā anāpatti. So vuccatīti tattha āgatopi sakammabyāvaṭopi evaṃ vuccati. Etenupāyenāti asamanubhāsantassa ca ādikammikassa ca vuttatthavasena. Ṭhapetvā ariṭṭhasikkhāpadanti tattha ādikammikapadābhāvā.
තිවඞ්‌ගිකන්‌ති එත්‌ථ වාචාය එව පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌තස්‌ස ඔට්‌ඨචලනාදිකායවිඤ්‌ඤත්‌ති හොති, තස්‌මා දුවිධම්‌පි විඤ්‌ඤත්‌තිං කථෙන්‌තස්‌ස හොති. වචීභෙදං කාතුං අසක්‌කොන්‌තස්‌ස කායවිකාරං කරොන්‌තස්‌ස අනාපත්‌තියා භවිතබ්‌බං. කස්‌මා? තිවඞ්‌ගෙසු එකස්‌ස පරිහීනත්‌තා, තස්‌මා තිවඞ්‌ගභාවො ආපත්‌තියා, අඞ්‌ගහානිභාවො අනාපත්‌තියාති ගහෙතබ්‌බං. එත්‌ථ සියා – යදි අඞ්‌ගහානිභාවෙන අනාපත්‌ති, එවං සන්‌තෙපි විකාරං අකත්‌වා චිත්‌තෙනෙව විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තස්‌ස අනාපත්‌තියා භවිතබ්‌බන්‌ති? තං න, කස්‌මා? අට්‌ඨකථායං ‘‘කායවිකාරං වා වචීභෙදං වා අකරොන්‌තස්‌සෙව පන ආපජ්‌ජනතො අකිරිය’’න්‌ති හි වුත්‌තං, ‘‘චිත්‌තං වා අනුප්‌පාදෙන්‌තස්‌ස වා’’ති න වුත්‌තං, තස්‌මා චිත්‌තඤ්‌ච නාම විඤ්‌ඤත්‌තිපටිබද්‌ධං එවාති විසුං අඞ්‌ගභාවෙනෙව වුත්‌තත්‌තා ජානිතබ්‌බන්‌ති චෙ? තං න, ද්‌වින්‌නංයෙව අකිරියාති, තස්‌මා චිත්‌තෙන විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තස්‌සාපි ආපත්‌ති විය දිස්‌සති, උපපරික්‌ඛිත්‌වා ගහෙතබ්‌බං. තත්‌ථ ‘‘අකුසලචිත්‌ත’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති චෙ? ‘‘චිත්‌තබාහුල්‌ලතො වුත්‌ත’’න්‌ති වදන්‌ති. තෙපි කිර බාහුල්‌ලතො වදන්‌ති.
Tivaṅgikanti ettha vācāya eva paṭinissajjantassa oṭṭhacalanādikāyaviññatti hoti, tasmā duvidhampi viññattiṃ kathentassa hoti. Vacībhedaṃ kātuṃ asakkontassa kāyavikāraṃ karontassa anāpattiyā bhavitabbaṃ. Kasmā? Tivaṅgesu ekassa parihīnattā, tasmā tivaṅgabhāvo āpattiyā, aṅgahānibhāvo anāpattiyāti gahetabbaṃ. Ettha siyā – yadi aṅgahānibhāvena anāpatti, evaṃ santepi vikāraṃ akatvā citteneva vissajjentassa anāpattiyā bhavitabbanti? Taṃ na, kasmā? Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kāyavikāraṃ vā vacībhedaṃ vā akarontasseva pana āpajjanato akiriya’’nti hi vuttaṃ, ‘‘cittaṃ vā anuppādentassa vā’’ti na vuttaṃ, tasmā cittañca nāma viññattipaṭibaddhaṃ evāti visuṃ aṅgabhāveneva vuttattā jānitabbanti ce? Taṃ na, dvinnaṃyeva akiriyāti, tasmā cittena vissajjentassāpi āpatti viya dissati, upaparikkhitvā gahetabbaṃ. Tattha ‘‘akusalacitta’’nti vuttanti ce? ‘‘Cittabāhullato vutta’’nti vadanti. Tepi kira bāhullato vadanti.
පඨමසඞ්‌ඝභෙදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 10. සඞ්‌ඝභෙදසික්‌ඛාපදං • 10. Saṅghabhedasikkhāpadaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 10. පඨමසඞ්‌ඝභෙදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 10. පඨමසඞ්‌ඝභෙදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 10. පඨමසඞ්‌ඝභෙදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Paṭhamasaṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
