| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
२. सङ्घादिसेसकण्डं
2. Saṅghādisesakaṇḍaṃ
१. पठमसङ्घादिसेससिक्खापद-अत्थयोजना
1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpada-atthayojanā
पाराजिकानन्तरस्साति पाराजिकानं अनन्तरे ठपितस्स, सङ्गीतस्स वा, सङ्घादिसेसकण्डस्साति सम्बन्धो। अयं ईदिसा अनुत्तानत्थवण्णना अनुत्तानानं पदानं अत्थस्स वण्णना दानि इमस्मिंकाले भविस्सतीति योजना।
Pārājikānantarassāti pārājikānaṃ anantare ṭhapitassa, saṅgītassa vā, saṅghādisesakaṇḍassāti sambandho. Ayaṃ īdisā anuttānatthavaṇṇanā anuttānānaṃ padānaṃ atthassa vaṇṇanā dāni imasmiṃkāle bhavissatīti yojanā.
६७८. पठमे उदकं वसितं अच्छादनं अनेन कतन्ति उदोसितोति वचनत्थेन भण्डसाला उदोसितं नामाति दस्सेन्तो आह ‘‘उदोसितन्ति भण्डसाला’’ति। एत्थ हि उदसद्दो उदकपरियायो। संयोगो न य्द्त्तोयेव। भण्डसालाति यानादीनं भण्डानं ठपनसाला। अच्चावदथाति एत्थ अतीत्यूपसग्गो अतिक्कमनत्थो, आत्यूपसग्गो धात्वत्थानुवत्तकोति आह ‘‘अतिक्कमित्वा वदथा’’ति।
678. Paṭhame udakaṃ vasitaṃ acchādanaṃ anena katanti udositoti vacanatthena bhaṇḍasālā udositaṃ nāmāti dassento āha ‘‘udositanti bhaṇḍasālā’’ti. Ettha hi udasaddo udakapariyāyo. Saṃyogo na ydttoyeva. Bhaṇḍasālāti yānādīnaṃ bhaṇḍānaṃ ṭhapanasālā. Accāvadathāti ettha atītyūpasaggo atikkamanattho, ātyūpasaggo dhātvatthānuvattakoti āha ‘‘atikkamitvā vadathā’’ti.
६७९. उस्सयवसेन वदनं उस्सयवादो, सोयेव उस्सयवादिकाति दस्सेन्तो आह ‘‘उस्सयवादिका’’तिआदि। ‘‘मानुस्सयवसेन कोधुस्सयवसेना’’ति इमिना उस्सयभेदं दस्सेति। साति उस्सयवादिका। अत्थतोति सरूपतो। एत्थाति पदभाजने। अड्डनं अभियुञ्जनं अड्डोति कत्वा द्विन्नं जनानं अड्डो वोहारिकानं विनिच्छयकारणं होति, तस्मा वुत्तं ‘‘अड्डोति वोहारिकविनिच्छयो वुच्चती’’ति, मुद्धजततियक्खरोयेव। यन्ति अड्डं। यत्थाति यस्मिं किस्मिंचि ठाने। द्विन्नं अड्डकारकानं वोहारं जानन्तीति वोहारिका, अक्खदस्सा, तेसं। द्वीसु जनेसूति अड्डकारकेसु जनेसु द्वीसु। यो कोचीति अड्डकारको वा अञ्ञो वा यो कोचि।
679. Ussayavasena vadanaṃ ussayavādo, soyeva ussayavādikāti dassento āha ‘‘ussayavādikā’’tiādi. ‘‘Mānussayavasena kodhussayavasenā’’ti iminā ussayabhedaṃ dasseti. Sāti ussayavādikā. Atthatoti sarūpato. Etthāti padabhājane. Aḍḍanaṃ abhiyuñjanaṃ aḍḍoti katvā dvinnaṃ janānaṃ aḍḍo vohārikānaṃ vinicchayakāraṇaṃ hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘aḍḍoti vohārikavinicchayo vuccatī’’ti, muddhajatatiyakkharoyeva. Yanti aḍḍaṃ. Yatthāti yasmiṃ kismiṃci ṭhāne. Dvinnaṃ aḍḍakārakānaṃ vohāraṃ jānantīti vohārikā, akkhadassā, tesaṃ. Dvīsu janesūti aḍḍakārakesu janesu dvīsu. Yo kocīti aḍḍakārako vā añño vā yo koci.
एत्थाति ‘‘एकस्स आरोचेती’’तिआदिवचने। यत्थ कत्थचीति यंकिञ्चि ठानं आगतेपीति सम्बन्धो। अथाति पच्छा। साति भिक्खुनी। सोति उपासको।
Etthāti ‘‘ekassa ārocetī’’tiādivacane. Yattha katthacīti yaṃkiñci ṭhānaṃ āgatepīti sambandho. Athāti pacchā. Sāti bhikkhunī. Soti upāsako.
‘‘कप्पियकारकेना’’तिपदं ‘‘कथापेती’’तिपदे कारितकम्मं। तत्थाति कप्पियकारकइतरेसु । वोहारिकेहि कतेति सम्बन्धो। गतिगतन्ति चिरकालपत्तं। सुतपुब्बन्ति पुब्बे सुतं। अथाति सुतपुब्बत्ता एव। तेति वोहारिका, देन्तीति सम्बन्धो।
‘‘Kappiyakārakenā’’tipadaṃ ‘‘kathāpetī’’tipade kāritakammaṃ. Tatthāti kappiyakārakaitaresu . Vohārikehi kateti sambandho. Gatigatanti cirakālapattaṃ. Sutapubbanti pubbe sutaṃ. Athāti sutapubbattā eva. Teti vohārikā, dentīti sambandho.
पठमन्ति समनुभासनतो पुब्बं। आपत्तीति आपज्जनं। एतस्साति सङ्घादिसेसस्स। अयं हीति अयं एव, वक्खमानो एवाति अत्थो। एत्थाति पदभाजने। सह वत्थुज्झाचाराति वत्थुज्झाचारेन सह, वाक्यमेव, न समासो। वत्थुज्झाचाराति करणत्थे निस्सक्कवचनं दट्ठब्बं । तेन वुत्तं ‘‘सह वत्थुज्झाचारेना’’ति। भिक्खुनिन्ति आपत्तिमापन्नं भिक्खुनिं। सङ्घतोति भिक्खुनिसङ्घम्हा। अनीयसद्दो हेतुकत्ताभिधायकोति आह ‘‘निस्सारेतीति निस्सारणीयो’’ति। भिक्खुनिसङ्घतो निस्सरति, निस्सारियति वा अनेनाति निस्सारणीयोति करणत्थोपि युत्तोयेव। तत्थाति पदभाजने। यन्ति सङ्घादिसेसं। सोति सङ्घादिसेसो। पदभाजनस्स अत्थो कारणोपचारेन दट्ठब्बो। हीति सच्चं। केनचीति पुग्गलेन, न निस्सारीयतीति सम्बन्धो। तेन धम्मेन करणभूतेन, हेतुभूतेन वा। सोति धम्मो।
Paṭhamanti samanubhāsanato pubbaṃ. Āpattīti āpajjanaṃ. Etassāti saṅghādisesassa. Ayaṃ hīti ayaṃ eva, vakkhamāno evāti attho. Etthāti padabhājane. Saha vatthujjhācārāti vatthujjhācārena saha, vākyameva, na samāso. Vatthujjhācārāti karaṇatthe nissakkavacanaṃ daṭṭhabbaṃ . Tena vuttaṃ ‘‘saha vatthujjhācārenā’’ti. Bhikkhuninti āpattimāpannaṃ bhikkhuniṃ. Saṅghatoti bhikkhunisaṅghamhā. Anīyasaddo hetukattābhidhāyakoti āha ‘‘nissāretīti nissāraṇīyo’’ti. Bhikkhunisaṅghato nissarati, nissāriyati vā anenāti nissāraṇīyoti karaṇatthopi yuttoyeva. Tatthāti padabhājane. Yanti saṅghādisesaṃ. Soti saṅghādiseso. Padabhājanassa attho kāraṇopacārena daṭṭhabbo. Hīti saccaṃ. Kenacīti puggalena, na nissārīyatīti sambandho. Tena dhammena karaṇabhūtena, hetubhūtena vā. Soti dhammo.
अड्डकारकमनुस्सेहि वुच्चमानाति योजना। सयन्ति सामं। ततोति गमनतो, परन्ति सम्बन्धो। भिक्खुनिया वा कतं आरोचेतूति योजना।
Aḍḍakārakamanussehi vuccamānāti yojanā. Sayanti sāmaṃ. Tatoti gamanato, paranti sambandho. Bhikkhuniyā vā kataṃ ārocetūti yojanā.
धम्मिकन्ति धम्मेन सभावेन युत्तं। यथाति येनाकारेन। तन्ति आकारं। तत्थाति ‘‘अनोदिस्स आचिक्खती’’ति वचने।
Dhammikanti dhammena sabhāvena yuttaṃ. Yathāti yenākārena. Tanti ākāraṃ. Tatthāti ‘‘anodissa ācikkhatī’’ti vacane.
धुत्तादयोति आदिसद्देन चोरादयो सङ्गण्हाति। साति आचिक्खना। तन्ति आचिक्खनं। तेसन्ति गामदारकादीनं। दण्डन्ति धनदण्डं। गीवा होतीति इणं होति। अधिप्पाये सतिपीति योजना। तस्साति अनाचारं चरन्तस्स।
Dhuttādayoti ādisaddena corādayo saṅgaṇhāti. Sāti ācikkhanā. Tanti ācikkhanaṃ. Tesanti gāmadārakādīnaṃ. Daṇḍanti dhanadaṇḍaṃ. Gīvā hotīti iṇaṃ hoti. Adhippāye satipīti yojanā. Tassāti anācāraṃ carantassa.
केवलं हीति केवलमेव। तन्ति रक्खं। कारकेति अनाचारस्स कारके। तेस+?न्ति कारकानं।
Kevalaṃ hīti kevalameva. Tanti rakkhaṃ. Kāraketi anācārassa kārake. Tesa+?Nti kārakānaṃ.
तेसन्ति हरन्तानं। ‘‘अनत्थकामताया’’ति इमिना भयादिना वुत्ते नत्थि दोसोति दस्सेति। हीति लद्धदोसजोतको। अत्तनो वचनकरं…पे॰… वत्तुं वट्टतीति अत्तनो वचनं आदियिस्सतीति वुत्ते वचनं अनादियित्वा दण्डे गहितेपि नत्थि दोसो दण्डगहणस्स पटिक्खित्तत्ता। दासदासीवापिआदीनन्ति आदिसद्देन खेत्तादयो सङ्गय्हन्ति।
Tesanti harantānaṃ. ‘‘Anatthakāmatāyā’’ti iminā bhayādinā vutte natthi dosoti dasseti. Hīti laddhadosajotako. Attano vacanakaraṃ…pe… vattuṃ vaṭṭatīti attano vacanaṃ ādiyissatīti vutte vacanaṃ anādiyitvā daṇḍe gahitepi natthi doso daṇḍagahaṇassa paṭikkhittattā. Dāsadāsīvāpiādīnanti ādisaddena khettādayo saṅgayhanti.
वुत्तनयेनेवाति अतीतं आरब्भ आचिक्खने वुत्तनयेन एव। ‘‘आयतिं अकरणत्थाया’’ति इमिना अनागतं आरब्भ ओदिस्स आचिक्खनं दस्सेति। ‘‘केन एवं कत’’न्ति पुच्छाय अतीते कतपुब्बं पुच्छति। सापीति पिसद्दो वुत्तसम्पिण्डनत्थो। हीति सच्चं, यस्मा वा।
Vuttanayenevāti atītaṃ ārabbha ācikkhane vuttanayena eva. ‘‘Āyatiṃ akaraṇatthāyā’’ti iminā anāgataṃ ārabbha odissa ācikkhanaṃ dasseti. ‘‘Kena evaṃ kata’’nti pucchāya atīte katapubbaṃ pucchati. Sāpīti pisaddo vuttasampiṇḍanattho. Hīti saccaṃ, yasmā vā.
वोहारिका दण्डेन्तीति सम्बन्धो। दण्डेन्तीति वधदण्डेन च धनदण्डेन च आणं करोन्ति।
Vohārikā daṇḍentīti sambandho. Daṇḍentīti vadhadaṇḍena ca dhanadaṇḍena ca āṇaṃ karonti.
यो चायन्ति यो च अयं। भिक्खुनीनं यो अयं नयो वुत्तो, एसेव नयो भिक्खूनम्पि नयोति योजना। ‘‘एसेव नयो’’ति वुत्तवचनमेव वित्थारेन्तो आह ‘‘भिक्खुनोपि ही’’तिआदि। ‘‘तथा’’तिइमिना ‘‘ओदिस्सा’’तिपदं अतिदिसति। ते चाति ते च वोहारिका। हीति सच्चं, यस्मा वाति। पठमं।
Yo cāyanti yo ca ayaṃ. Bhikkhunīnaṃ yo ayaṃ nayo vutto, eseva nayo bhikkhūnampi nayoti yojanā. ‘‘Eseva nayo’’ti vuttavacanameva vitthārento āha ‘‘bhikkhunopi hī’’tiādi. ‘‘Tathā’’tiiminā ‘‘odissā’’tipadaṃ atidisati. Te cāti te ca vohārikā. Hīti saccaṃ, yasmā vāti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / भिक्खुनीविभङ्ग • Bhikkhunīvibhaṅga / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदं • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / भिक्खुनीविभङ्ग-अट्ठकथा • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
