| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๒. สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ
2. Saṅghādisesakaṇḍaṃ
๑. ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา
1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpada-atthayojanā
ปาราชิกานนฺตรสฺสาติ ปาราชิกานํ อนนฺตเร ฐปิตสฺส, สงฺคีตสฺส วา, สงฺฆาทิเสสกณฺฑสฺสาติ สมฺพโนฺธฯ อยํ อีทิสา อนุตฺตานตฺถวณฺณนา อนุตฺตานานํ ปทานํ อตฺถสฺส วณฺณนา ทานิ อิมสฺมิํกาเล ภวิสฺสตีติ โยชนาฯ
Pārājikānantarassāti pārājikānaṃ anantare ṭhapitassa, saṅgītassa vā, saṅghādisesakaṇḍassāti sambandho. Ayaṃ īdisā anuttānatthavaṇṇanā anuttānānaṃ padānaṃ atthassa vaṇṇanā dāni imasmiṃkāle bhavissatīti yojanā.
๖๗๘. ปฐเม อุทกํ วสิตํ อจฺฉาทนํ อเนน กตนฺติ อุโทสิโตติ วจนเตฺถน ภณฺฑสาลา อุโทสิตํ นามาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุโทสิตนฺติ ภณฺฑสาลา’’ติฯ เอตฺถ หิ อุทสโทฺท อุทกปริยาโยฯ สํโยโค น โยฺทฺตฺตเยวฯ ภณฺฑสาลาติ ยานาทีนํ ภณฺฑานํ ฐปนสาลาฯ อจฺจาวทถาติ เอตฺถ อตีตฺยูปสโคฺค อติกฺกมนโตฺถ, อาตฺยูปสโคฺค ธาตฺวตฺถานุวตฺตโกติ อาห ‘‘อติกฺกมิตฺวา วทถา’’ติฯ
678. Paṭhame udakaṃ vasitaṃ acchādanaṃ anena katanti udositoti vacanatthena bhaṇḍasālā udositaṃ nāmāti dassento āha ‘‘udositanti bhaṇḍasālā’’ti. Ettha hi udasaddo udakapariyāyo. Saṃyogo na ydttoyeva. Bhaṇḍasālāti yānādīnaṃ bhaṇḍānaṃ ṭhapanasālā. Accāvadathāti ettha atītyūpasaggo atikkamanattho, ātyūpasaggo dhātvatthānuvattakoti āha ‘‘atikkamitvā vadathā’’ti.
๖๗๙. อุสฺสยวเสน วทนํ อุสฺสยวาโท, โสเยว อุสฺสยวาทิกาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุสฺสยวาทิกา’’ติอาทิฯ ‘‘มานุสฺสยวเสน โกธุสฺสยวเสนา’’ติ อิมินา อุสฺสยเภทํ ทเสฺสติฯ สาติ อุสฺสยวาทิกาฯ อตฺถโตติ สรูปโตฯ เอตฺถาติ ปทภาชเนฯ อฑฺฑนํ อภิยุญฺชนํ อโฑฺฑติ กตฺวา ทฺวินฺนํ ชนานํ อโฑฺฑ โวหาริกานํ วินิจฺฉยการณํ โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อโฑฺฑติ โวหาริกวินิจฺฉโย วุจฺจตี’’ติ, มุทฺธชตติยกฺขโรเยวฯ ยนฺติ อฑฺฑํฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ กิสฺมิํจิ ฐาเนฯ ทฺวินฺนํ อฑฺฑการกานํ โวหารํ ชานนฺตีติ โวหาริกา, อกฺขทสฺสา, เตสํฯ ทฺวีสุ ชเนสูติ อฑฺฑการเกสุ ชเนสุ ทฺวีสุฯ โย โกจีติ อฑฺฑการโก วา อโญฺญ วา โย โกจิฯ
679. Ussayavasena vadanaṃ ussayavādo, soyeva ussayavādikāti dassento āha ‘‘ussayavādikā’’tiādi. ‘‘Mānussayavasena kodhussayavasenā’’ti iminā ussayabhedaṃ dasseti. Sāti ussayavādikā. Atthatoti sarūpato. Etthāti padabhājane. Aḍḍanaṃ abhiyuñjanaṃ aḍḍoti katvā dvinnaṃ janānaṃ aḍḍo vohārikānaṃ vinicchayakāraṇaṃ hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘aḍḍoti vohārikavinicchayo vuccatī’’ti, muddhajatatiyakkharoyeva. Yanti aḍḍaṃ. Yatthāti yasmiṃ kismiṃci ṭhāne. Dvinnaṃ aḍḍakārakānaṃ vohāraṃ jānantīti vohārikā, akkhadassā, tesaṃ. Dvīsu janesūti aḍḍakārakesu janesu dvīsu. Yo kocīti aḍḍakārako vā añño vā yo koci.
เอตฺถาติ ‘‘เอกสฺส อาโรเจตี’’ติอาทิวจเนฯ ยตฺถ กตฺถจีติ ยํกิญฺจิ ฐานํ อาคเตปีติ สมฺพโนฺธฯ อถาติ ปจฺฉาฯ สาติ ภิกฺขุนีฯ โสติ อุปาสโกฯ
Etthāti ‘‘ekassa ārocetī’’tiādivacane. Yattha katthacīti yaṃkiñci ṭhānaṃ āgatepīti sambandho. Athāti pacchā. Sāti bhikkhunī. Soti upāsako.
‘‘กปฺปิยการเกนา’’ติปทํ ‘‘กถาเปตี’’ติปเท การิตกมฺมํฯ ตตฺถาติ กปฺปิยการกอิตเรสุ ฯ โวหาริเกหิ กเตติ สมฺพโนฺธฯ คติคตนฺติ จิรกาลปตฺตํฯ สุตปุพฺพนฺติ ปุเพฺพ สุตํฯ อถาติ สุตปุพฺพตฺตา เอวฯ เตติ โวหาริกา, เทนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ
‘‘Kappiyakārakenā’’tipadaṃ ‘‘kathāpetī’’tipade kāritakammaṃ. Tatthāti kappiyakārakaitaresu . Vohārikehi kateti sambandho. Gatigatanti cirakālapattaṃ. Sutapubbanti pubbe sutaṃ. Athāti sutapubbattā eva. Teti vohārikā, dentīti sambandho.
ปฐมนฺติ สมนุภาสนโต ปุพฺพํฯ อาปตฺตีติ อาปชฺชนํฯ เอตสฺสาติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ อยํ หีติ อยํ เอว, วกฺขมาโน เอวาติ อโตฺถฯ เอตฺถาติ ปทภาชเนฯ สห วตฺถุชฺฌาจาราติ วตฺถุชฺฌาจาเรน สห, วากฺยเมว, น สมาโสฯ วตฺถุชฺฌาจาราติ กรณเตฺถ นิสฺสกฺกวจนํ ทฎฺฐพฺพํ ฯ เตน วุตฺตํ ‘‘สห วตฺถุชฺฌาจาเรนา’’ติฯ ภิกฺขุนินฺติ อาปตฺติมาปนฺนํ ภิกฺขุนิํฯ สงฺฆโตติ ภิกฺขุนิสงฺฆมฺหาฯ อนียสโทฺท เหตุกตฺตาภิธายโกติ อาห ‘‘นิสฺสาเรตีติ นิสฺสารณีโย’’ติฯ ภิกฺขุนิสงฺฆโต นิสฺสรติ, นิสฺสาริยติ วา อเนนาติ นิสฺสารณีโยติ กรณโตฺถปิ ยุโตฺตเยวฯ ตตฺถาติ ปทภาชเนฯ ยนฺติ สงฺฆาทิเสสํฯ โสติ สงฺฆาทิเสโสฯ ปทภาชนสฺส อโตฺถ การโณปจาเรน ทฎฺฐโพฺพฯ หีติ สจฺจํฯ เกนจีติ ปุคฺคเลน, น นิสฺสารียตีติ สมฺพโนฺธฯ เตน ธเมฺมน กรณภูเตน, เหตุภูเตน วาฯ โสติ ธโมฺมฯ
Paṭhamanti samanubhāsanato pubbaṃ. Āpattīti āpajjanaṃ. Etassāti saṅghādisesassa. Ayaṃ hīti ayaṃ eva, vakkhamāno evāti attho. Etthāti padabhājane. Saha vatthujjhācārāti vatthujjhācārena saha, vākyameva, na samāso. Vatthujjhācārāti karaṇatthe nissakkavacanaṃ daṭṭhabbaṃ . Tena vuttaṃ ‘‘saha vatthujjhācārenā’’ti. Bhikkhuninti āpattimāpannaṃ bhikkhuniṃ. Saṅghatoti bhikkhunisaṅghamhā. Anīyasaddo hetukattābhidhāyakoti āha ‘‘nissāretīti nissāraṇīyo’’ti. Bhikkhunisaṅghato nissarati, nissāriyati vā anenāti nissāraṇīyoti karaṇatthopi yuttoyeva. Tatthāti padabhājane. Yanti saṅghādisesaṃ. Soti saṅghādiseso. Padabhājanassa attho kāraṇopacārena daṭṭhabbo. Hīti saccaṃ. Kenacīti puggalena, na nissārīyatīti sambandho. Tena dhammena karaṇabhūtena, hetubhūtena vā. Soti dhammo.
อฑฺฑการกมนุเสฺสหิ วุจฺจมานาติ โยชนาฯ สยนฺติ สามํฯ ตโตติ คมนโต, ปรนฺติ สมฺพโนฺธฯ ภิกฺขุนิยา วา กตํ อาโรเจตูติ โยชนาฯ
Aḍḍakārakamanussehi vuccamānāti yojanā. Sayanti sāmaṃ. Tatoti gamanato, paranti sambandho. Bhikkhuniyā vā kataṃ ārocetūti yojanā.
ธมฺมิกนฺติ ธเมฺมน สภาเวน ยุตฺตํฯ ยถาติ เยนากาเรนฯ ตนฺติ อาการํฯ ตตฺถาติ ‘‘อโนทิสฺส อาจิกฺขตี’’ติ วจเนฯ
Dhammikanti dhammena sabhāvena yuttaṃ. Yathāti yenākārena. Tanti ākāraṃ. Tatthāti ‘‘anodissa ācikkhatī’’ti vacane.
ธุตฺตาทโยติ อาทิสเทฺทน โจราทโย สงฺคณฺหาติฯ สาติ อาจิกฺขนาฯ ตนฺติ อาจิกฺขนํฯ เตสนฺติ คามทารกาทีนํฯ ทณฺฑนฺติ ธนทณฺฑํฯ คีวา โหตีติ อิณํ โหติฯ อธิปฺปาเย สติปีติ โยชนาฯ ตสฺสาติ อนาจารํ จรนฺตสฺสฯ
Dhuttādayoti ādisaddena corādayo saṅgaṇhāti. Sāti ācikkhanā. Tanti ācikkhanaṃ. Tesanti gāmadārakādīnaṃ. Daṇḍanti dhanadaṇḍaṃ. Gīvā hotīti iṇaṃ hoti. Adhippāye satipīti yojanā. Tassāti anācāraṃ carantassa.
เกวลํ หีติ เกวลเมวฯ ตนฺติ รกฺขํฯ การเกติ อนาจารสฺส การเกฯ เตส+?นฺติ การกานํฯ
Kevalaṃ hīti kevalameva. Tanti rakkhaṃ. Kāraketi anācārassa kārake. Tesa+?Nti kārakānaṃ.
เตสนฺติ หรนฺตานํฯ ‘‘อนตฺถกามตายา’’ติ อิมินา ภยาทินา วุเตฺต นตฺถิ โทโสติ ทเสฺสติฯ หีติ ลทฺธโทสโชตโกฯ อตฺตโน วจนกรํ…เป.… วตฺตุํ วฎฺฎตีติ อตฺตโน วจนํ อาทิยิสฺสตีติ วุเตฺต วจนํ อนาทิยิตฺวา ทเณฺฑ คหิเตปิ นตฺถิ โทโส ทณฺฑคหณสฺส ปฎิกฺขิตฺตตฺตาฯ ทาสทาสีวาปิอาทีนนฺติ อาทิสเทฺทน เขตฺตาทโย สงฺคยฺหนฺติฯ
Tesanti harantānaṃ. ‘‘Anatthakāmatāyā’’ti iminā bhayādinā vutte natthi dosoti dasseti. Hīti laddhadosajotako. Attano vacanakaraṃ…pe… vattuṃ vaṭṭatīti attano vacanaṃ ādiyissatīti vutte vacanaṃ anādiyitvā daṇḍe gahitepi natthi doso daṇḍagahaṇassa paṭikkhittattā. Dāsadāsīvāpiādīnanti ādisaddena khettādayo saṅgayhanti.
วุตฺตนเยเนวาติ อตีตํ อารพฺภ อาจิกฺขเน วุตฺตนเยน เอวฯ ‘‘อายติํ อกรณตฺถายา’’ติ อิมินา อนาคตํ อารพฺภ โอทิสฺส อาจิกฺขนํ ทเสฺสติฯ ‘‘เกน เอวํ กต’’นฺติ ปุจฺฉาย อตีเต กตปุพฺพํ ปุจฺฉติฯ สาปีติ ปิสโทฺท วุตฺตสมฺปิณฺฑนโตฺถฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ
Vuttanayenevāti atītaṃ ārabbha ācikkhane vuttanayena eva. ‘‘Āyatiṃ akaraṇatthāyā’’ti iminā anāgataṃ ārabbha odissa ācikkhanaṃ dasseti. ‘‘Kena evaṃ kata’’nti pucchāya atīte katapubbaṃ pucchati. Sāpīti pisaddo vuttasampiṇḍanattho. Hīti saccaṃ, yasmā vā.
โวหาริกา ทเณฺฑนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ทเณฺฑนฺตีติ วธทเณฺฑน จ ธนทเณฺฑน จ อาณํ กโรนฺติฯ
Vohārikā daṇḍentīti sambandho. Daṇḍentīti vadhadaṇḍena ca dhanadaṇḍena ca āṇaṃ karonti.
โย จายนฺติ โย จ อยํฯ ภิกฺขุนีนํ โย อยํ นโย วุโตฺต, เอเสว นโย ภิกฺขูนมฺปิ นโยติ โยชนาฯ ‘‘เอเสว นโย’’ติ วุตฺตวจนเมว วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ภิกฺขุโนปิ หี’’ติอาทิฯ ‘‘ตถา’’ติอิมินา ‘‘โอทิสฺสา’’ติปทํ อติทิสติฯ เต จาติ เต จ โวหาริกาฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาติฯ ปฐมํฯ
Yo cāyanti yo ca ayaṃ. Bhikkhunīnaṃ yo ayaṃ nayo vutto, eseva nayo bhikkhūnampi nayoti yojanā. ‘‘Eseva nayo’’ti vuttavacanameva vitthārento āha ‘‘bhikkhunopi hī’’tiādi. ‘‘Tathā’’tiiminā ‘‘odissā’’tipadaṃ atidisati. Te cāti te ca vohārikā. Hīti saccaṃ, yasmā vāti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ภิกฺขุนีวิภงฺค • Bhikkhunīvibhaṅga / ๑. ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ภิกฺขุนีวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๑. ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๑. ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
