| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / भिक्खुनीविभङ्ग • Bhikkhunīvibhaṅga |
२. सङ्घादिसेसकण्डं (भिक्खुनीविभङ्गो)
2. Saṅghādisesakaṇḍaṃ (bhikkhunīvibhaṅgo)
१. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदं
1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
इमे खो पनाय्यायो सत्तरस सङ्घादिसेसा
Ime kho panāyyāyo sattarasa saṅghādisesā
धम्मा उद्देसं आगच्छन्ति।
Dhammā uddesaṃ āgacchanti.
६७८. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन अञ्ञतरो उपासको भिक्खुनिसङ्घस्स उदोसितं 1 दत्वा कालङ्कतो होति। तस्स द्वे पुत्ता होन्ति – एको अस्सद्धो अप्पसन्नो, एको सद्धो पसन्नो। ते पेत्तिकं सापतेय्यं विभजिंसु। अथ खो सो अस्सद्धो अप्पसन्नो तं सद्धं पसन्नं एतदवोच – ‘‘अम्हाकं उदोसितो, तं भाजेमा’’ति। एवं वुत्ते सो सद्धो पसन्नो तं अस्सद्धं अप्पसन्नं एतदवोच – ‘‘माय्यो, एवं अवच। अम्हाकं पितुना भिक्खुनिसङ्घस्स दिन्नो’’ति। दुतियम्पि खो सो अस्सद्धो अप्पसन्नो तं सद्धं पसन्नं एतदवोच – ‘‘अम्हाकं उदोसितो, तं भाजेमा’’ति। अथ खो सो सद्धो पसन्नो तं अस्सद्धं अप्पसन्नं एतदवोच – ‘‘माय्यो, एवं अवच। अम्हाकं पितुना भिक्खुनिसङ्घस्स दिन्नो’’ति। ततियम्पि खो सो अस्सद्धो अप्पसन्नो तं सद्धं पसन्नं एतदवोच – ‘‘अम्हाकं उदोसितो, तं भाजेमा’’ति। अथ खो सो सद्धो पसन्नो – ‘‘सचे मय्हं भविस्सति, अहम्पि भिक्खुनिसङ्घस्स दस्सामी’’ति – तं अस्सद्धं अप्पसन्नं एतदवोच – ‘‘भाजेमा’’ति। अथ खो सो उदोसितो तेहि भाजीयमानो तस्स अस्सद्धस्स अप्पसन्नस्स पापुणाति 2। अथ खो सो अस्सद्धो अप्पसन्नो भिक्खुनियो उपसङ्कमित्वा एतदवोच – ‘‘निक्खमथाय्ये, अम्हाकं उदोसितो’’ति।
678. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena aññataro upāsako bhikkhunisaṅghassa udositaṃ 3 datvā kālaṅkato hoti. Tassa dve puttā honti – eko assaddho appasanno, eko saddho pasanno. Te pettikaṃ sāpateyyaṃ vibhajiṃsu. Atha kho so assaddho appasanno taṃ saddhaṃ pasannaṃ etadavoca – ‘‘amhākaṃ udosito, taṃ bhājemā’’ti. Evaṃ vutte so saddho pasanno taṃ assaddhaṃ appasannaṃ etadavoca – ‘‘māyyo, evaṃ avaca. Amhākaṃ pitunā bhikkhunisaṅghassa dinno’’ti. Dutiyampi kho so assaddho appasanno taṃ saddhaṃ pasannaṃ etadavoca – ‘‘amhākaṃ udosito, taṃ bhājemā’’ti. Atha kho so saddho pasanno taṃ assaddhaṃ appasannaṃ etadavoca – ‘‘māyyo, evaṃ avaca. Amhākaṃ pitunā bhikkhunisaṅghassa dinno’’ti. Tatiyampi kho so assaddho appasanno taṃ saddhaṃ pasannaṃ etadavoca – ‘‘amhākaṃ udosito, taṃ bhājemā’’ti. Atha kho so saddho pasanno – ‘‘sace mayhaṃ bhavissati, ahampi bhikkhunisaṅghassa dassāmī’’ti – taṃ assaddhaṃ appasannaṃ etadavoca – ‘‘bhājemā’’ti. Atha kho so udosito tehi bhājīyamāno tassa assaddhassa appasannassa pāpuṇāti 4. Atha kho so assaddho appasanno bhikkhuniyo upasaṅkamitvā etadavoca – ‘‘nikkhamathāyye, amhākaṃ udosito’’ti.
एवं वुत्ते थुल्लनन्दा भिक्खुनी तं पुरिसं एतदवोच – ‘‘माय्यो, एवं अवच, तुम्हाकं पितुना भिक्खुनिसङ्घस्स दिन्नो’’ति। ‘‘दिन्नो न दिन्नो’’ति वोहारिके महामत्ते पुच्छिंसु। महामत्ता एवमाहंसु – ‘‘को, अय्ये, जानाति भिक्खुनिसङ्घस्स दिन्नो’’ति? एवं वुत्ते थुल्लनन्दा भिक्खुनी ते महामत्ते एतदवोच – ‘‘अपि नाय्यो 5 तुम्हेहि दिट्ठं वा सुतं वा सक्खिं ठपयित्वा दानं दिय्यमान’’न्ति ? अथ खो ते महामत्ता – ‘‘सच्चं खो अय्या आहा’’ति तं उदोसितं भिक्खुनिसङ्घस्स अकंसु। अथ खो सो पुरिसो पराजितो उज्झायति खिय्यति विपाचेति – ‘‘अस्समणियो इमा मुण्डा बन्धकिनियो। कथञ्हि नाम अम्हाकं उदोसितं अच्छिन्दापेस्सन्ती’’ति! थुल्लनन्दा भिक्खुनी महामत्तानं एतमत्थं आरोचेसि। महामत्ता तं पुरिसं दण्डापेसुं। अथ खो सो पुरिसो दण्डितो भिक्खुनूपस्सयस्स अविदूरे आजीवकसेय्यं कारापेत्वा आजीवके उय्योजेसि – ‘‘एता भिक्खुनियो अच्चावदथा’’ति।
Evaṃ vutte thullanandā bhikkhunī taṃ purisaṃ etadavoca – ‘‘māyyo, evaṃ avaca, tumhākaṃ pitunā bhikkhunisaṅghassa dinno’’ti. ‘‘Dinno na dinno’’ti vohārike mahāmatte pucchiṃsu. Mahāmattā evamāhaṃsu – ‘‘ko, ayye, jānāti bhikkhunisaṅghassa dinno’’ti? Evaṃ vutte thullanandā bhikkhunī te mahāmatte etadavoca – ‘‘api nāyyo 6 tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā sakkhiṃ ṭhapayitvā dānaṃ diyyamāna’’nti ? Atha kho te mahāmattā – ‘‘saccaṃ kho ayyā āhā’’ti taṃ udositaṃ bhikkhunisaṅghassa akaṃsu. Atha kho so puriso parājito ujjhāyati khiyyati vipāceti – ‘‘assamaṇiyo imā muṇḍā bandhakiniyo. Kathañhi nāma amhākaṃ udositaṃ acchindāpessantī’’ti! Thullanandā bhikkhunī mahāmattānaṃ etamatthaṃ ārocesi. Mahāmattā taṃ purisaṃ daṇḍāpesuṃ. Atha kho so puriso daṇḍito bhikkhunūpassayassa avidūre ājīvakaseyyaṃ kārāpetvā ājīvake uyyojesi – ‘‘etā bhikkhuniyo accāvadathā’’ti.
थुल्लनन्दा भिक्खुनी महामत्तानं एतमत्थं आरोचेसि। महामत्ता तं पुरिसं बन्धापेसुं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘पठमं भिक्खुनियो उदोसितं अच्छिन्दापेसुं, दुतियं दण्डापेसुं, ततियं बन्धापेसुं। इदानि घातापेस्सन्ती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खुनियो तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। या ता भिक्खुनियो अप्पिच्छा…पे॰… ता उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम अय्या थुल्लनन्दा उस्सयवादिका विहरिस्सती’’ति! अथ खो ता भिक्खुनियो भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… सच्चं किर, भिक्खवे, थुल्लनन्दा भिक्खुनी उस्सयवादिका विहरतीति। ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम, भिक्खवे, थुल्लनन्दा भिक्खुनी उस्सयवादिका विहरिस्सति! नेतं, भिक्खवे, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, भिक्खुनियो इमं सिक्खापदं उद्दिसन्तु –
Thullanandā bhikkhunī mahāmattānaṃ etamatthaṃ ārocesi. Mahāmattā taṃ purisaṃ bandhāpesuṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘paṭhamaṃ bhikkhuniyo udositaṃ acchindāpesuṃ, dutiyaṃ daṇḍāpesuṃ, tatiyaṃ bandhāpesuṃ. Idāni ghātāpessantī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhuniyo tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Yā tā bhikkhuniyo appicchā…pe… tā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma ayyā thullanandā ussayavādikā viharissatī’’ti! Atha kho tā bhikkhuniyo bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… saccaṃ kira, bhikkhave, thullanandā bhikkhunī ussayavādikā viharatīti. ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma, bhikkhave, thullanandā bhikkhunī ussayavādikā viharissati! Netaṃ, bhikkhave, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, bhikkhuniyo imaṃ sikkhāpadaṃ uddisantu –
६७९. ‘‘या पन भिक्खुनी उस्सयवादिका विहरेय्य गहपतिना वा गहपतिपुत्तेन वा दासेन वा कम्मकारेन 7 वा अन्तमसो समणपरिब्बाजकेनापि, अयं भिक्खुनी पठमापत्तिकं धम्मं आपन्ना निस्सारणीयं सङ्घादिसेस’’न्ति।
679.‘‘Yā pana bhikkhunī ussayavādikā vihareyya gahapatinā vā gahapatiputtena vā dāsena vā kammakārena 8 vā antamaso samaṇaparibbājakenāpi, ayaṃ bhikkhunī paṭhamāpattikaṃ dhammaṃ āpannā nissāraṇīyaṃ saṅghādisesa’’nti.
६८०. या पनाति या यादिसा…पे॰… भिक्खुनीति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेता भिक्खुनीति।
680.Yā panāti yā yādisā…pe… bhikkhunīti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā bhikkhunīti.
उस्सयवादिका नाम अड्डकारिका वुच्चति।
Ussayavādikā nāma aḍḍakārikā vuccati.
गहपति नाम यो कोचि अगारं अज्झावसति।
Gahapati nāma yo koci agāraṃ ajjhāvasati.
गहपतिपुत्तो नाम ये केचि पुत्तभातरो।
Gahapatiputto nāma ye keci puttabhātaro.
दासो नाम अन्तोजातो धनक्कीतो करमरानीतो ।
Dāso nāma antojāto dhanakkīto karamarānīto .
कम्मकारो नाम भटको आहतको।
Kammakāro nāma bhaṭako āhatako.
समणपरिब्बाजको नाम भिक्खुञ्च भिक्खुनिञ्च सिक्खमानञ्च सामणेरञ्च सामणेरिञ्च ठपेत्वा यो कोचि परिब्बाजकसमापन्नो।
Samaṇaparibbājako nāma bhikkhuñca bhikkhuniñca sikkhamānañca sāmaṇerañca sāmaṇeriñca ṭhapetvā yo koci paribbājakasamāpanno.
अड्डं करिस्सामीति दुतियं वा परियेसति गच्छति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। एकस्स आरोचेति, आपत्ति दुक्कटस्स। दुतियस्स आरोचेति, आपत्ति थुल्लच्चयस्स। अड्डपरियोसाने आपत्ति सङ्घादिसेसस्स।
Aḍḍaṃ karissāmīti dutiyaṃ vā pariyesati gacchati vā, āpatti dukkaṭassa. Ekassa āroceti, āpatti dukkaṭassa. Dutiyassa āroceti, āpatti thullaccayassa. Aḍḍapariyosāne āpatti saṅghādisesassa.
पठमापत्तिकन्ति सह वत्थुज्झाचारा आपज्जति असमनुभासनाय।
Paṭhamāpattikanti saha vatthujjhācārā āpajjati asamanubhāsanāya.
निस्सारणीयन्ति सङ्घम्हा निस्सारीयति।
Nissāraṇīyanti saṅghamhā nissārīyati.
सङ्घादिसेसन्ति सङ्घोव तस्सा आपत्तिया मानत्तं देति मूलाय पटिकस्सति अब्भेति, न सम्बहुला न एका भिक्खुनी। तेन वुच्चति ‘‘सङ्घादिसेसो’’ति। तस्सेव आपत्तिनिकायस्स नामकम्मं अधिवचनं। तेनपि वुच्चति ‘‘सङ्घादिसेसो’’ति।
Saṅghādisesanti saṅghova tassā āpattiyā mānattaṃ deti mūlāya paṭikassati abbheti, na sambahulā na ekā bhikkhunī. Tena vuccati ‘‘saṅghādiseso’’ti. Tasseva āpattinikāyassa nāmakammaṃ adhivacanaṃ. Tenapi vuccati ‘‘saṅghādiseso’’ti.
६८१. अनापत्ति मनुस्सेहि आकड्ढीयमाना गच्छति, आरक्खं याचति, अनोदिस्स आचिक्खति, उम्मत्तिकाय…पे॰… आदिकम्मिकायाति।
681. Anāpatti manussehi ākaḍḍhīyamānā gacchati, ārakkhaṃ yācati, anodissa ācikkhati, ummattikāya…pe… ādikammikāyāti.
पठमसङ्घादिसेससिक्खापदं निट्ठितं।
Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / भिक्खुनीविभङ्ग-अट्ठकथा • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १. पठमसङ्घादिसेससिक्खापद-अत्थयोजना • 1. Paṭhamasaṅghādisesasikkhāpada-atthayojanā
