| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
២. សារណីយវគ្គោ
2. Sāraṇīyavaggo
១. បឋមសារណីយសុត្តវណ្ណនា
1. Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā
១១. ទុតិយស្ស បឋមេ សរិតព្ពយុត្តកាតិ អនុស្សរណារហា។ មិជ្ជតិ សិនិយ្ហតិ ឯតាយាតិ មេត្តា, មិត្តភាវោ។ មេត្តា ឯតស្ស អត្ថីតិ មេត្តំ, កាយកម្មំ។ តំ បន យស្មា មេត្តាសហគតចិត្តសមុដ្ឋានំ, តស្មា វុត្តំ ‘‘មេត្តេន ចិត្តេន កាតព្ពំ កាយកម្ម’’ន្តិ។ ឯស នយោ សេសទ្វយេបិ។ ឥមានីតិ មេត្តកាយកម្មាទីនិ។ ភិក្ខូនំ វសេន អាគតានិ តេសំ សេដ្ឋបរិសភាវតោ។ យថា បន ភិក្ខុនីសុបិ លព្ភន្តិ, ឯវំ គិហីសុបិ លព្ភន្តិ ចតុបរិសសាធារណត្តាតិ តំ ទស្សេន្តោ ‘‘ភិក្ខូនញ្ហី’’តិអាទិមាហ។ ភិក្ខុនោ សព្ពម្បិ អនវជ្ជកាយកម្មំ អាភិសមាចារិកកម្មន្តោគធមេវាតិ អាហ ‘‘មេត្តេន ចិត្តេន…បេ.… កាយកម្មំ នាមា’’តិ។ ភត្តិវសេន បវត្តិយមានា ចេតិយពោធីនំ វន្ទនា មេត្តាសិទ្ធាតិ កត្វា តទត្ថាយ គមនំ ‘‘មេត្តំ កាយកម្ម’’ន្តិ វុត្តំ។ អាទិ-សទ្ទេន ចេតិយពោធិភិក្ខូសុ វុត្តាវសេសាបចាយនាទិវសេន បវត្តមេត្តាវសេន បវត្តំ កាយិកំ កិរិយំ សង្គណ្ហាតិ។
11. Dutiyassa paṭhame saritabbayuttakāti anussaraṇārahā. Mijjati siniyhati etāyāti mettā, mittabhāvo. Mettā etassa atthīti mettaṃ, kāyakammaṃ. Taṃ pana yasmā mettāsahagatacittasamuṭṭhānaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘mettena cittena kātabbaṃ kāyakamma’’nti. Esa nayo sesadvayepi. Imānīti mettakāyakammādīni. Bhikkhūnaṃ vasena āgatāni tesaṃ seṭṭhaparisabhāvato. Yathā pana bhikkhunīsupi labbhanti, evaṃ gihīsupi labbhanti catuparisasādhāraṇattāti taṃ dassento ‘‘bhikkhūnañhī’’tiādimāha. Bhikkhuno sabbampi anavajjakāyakammaṃ ābhisamācārikakammantogadhamevāti āha ‘‘mettena cittena…pe… kāyakammaṃ nāmā’’ti. Bhattivasena pavattiyamānā cetiyabodhīnaṃ vandanā mettāsiddhāti katvā tadatthāya gamanaṃ ‘‘mettaṃ kāyakamma’’nti vuttaṃ. Ādi-saddena cetiyabodhibhikkhūsu vuttāvasesāpacāyanādivasena pavattamettāvasena pavattaṃ kāyikaṃ kiriyaṃ saṅgaṇhāti.
តេបិដកម្បិ ពុទ្ធវចនំ កថិយមានន្តិ អធិប្បាយោ។ តេបិដកម្បិ ពុទ្ធវចនំ បរិបុច្ឆនអត្ថកថនវសេន បវត្តិយមានមេវ មេត្តំ វចីកម្មំ នាម ហិតជ្ឈាសយេន បវត្តិតព្ពតោ។ តីណិ សុចរិតានីតិ កាយវចីមនោសុចរិតានិ។ ចិន្តនន្តិ ឯវំ ចិន្តនមត្តម្បិ មនោកម្មំ, បគេវ បដិបន្នា ភាវនាតិ ទស្សេតិ។
Tepiṭakampi buddhavacanaṃ kathiyamānanti adhippāyo. Tepiṭakampi buddhavacanaṃ paripucchanaatthakathanavasena pavattiyamānameva mettaṃ vacīkammaṃ nāma hitajjhāsayena pavattitabbato. Tīṇi sucaritānīti kāyavacīmanosucaritāni. Cintananti evaṃ cintanamattampi manokammaṃ, pageva paṭipannā bhāvanāti dasseti.
អាវីតិ បកាសំ។ បកាសភាវោ ចេត្ថ យំ ឧទ្ទិស្ស តំ កាយកម្មំ ករីយតិ, តស្ស សម្មុខភាវតោតិ អាហ ‘‘សម្មុខា’’តិ។ រហោតិ អប្បកាសំ។ អប្បកាសតា ច យំ ឧទ្ទិស្ស តំ កាយកម្មំ ករីយតិ, តស្ស អបច្ចក្ខភាវតោតិ អាហ ‘‘បរម្មុខា’’តិ។ សហាយភាវគមនំ តេសំ បុរតោ។ តេសុ ករោន្តេសុយេវ ហិ សហាយភាវគមនំ សម្មុខា កាយកម្មំ នាម ហោតិ។ ឧភយេហីតិ នវកេហិ ថេរេហិ ច។ បគ្គយ្ហាតិ បគ្គណ្ហិត្វា ឧទ្ធំ កត្វា កេវលំ ‘‘ទេវោ’’តិ អវត្វា គុណេហិ ថិរភាវជោតនំ ‘‘ទេវត្ថេរោ’’តិ វចនំ បគ្គយ្ហ វចនំ។ មមត្តពោធនំ វចនំ មមាយនវចនំ។ ឯកន្តបរម្មុខស្ស មនោកម្មស្ស សម្មុខតា នាម វិញ្ញត្តិសមុដ្ឋាបនវសេន ហោតិ, តញ្ច ខោ លោកេ កាយកម្មន្តិ បាកដំ បញ្ញាតំ។ ហត្ថវិការាទីនិ អនាមសិត្វា ឯវ ទស្សេន្តោ ‘‘នយនានិ ឧម្មីលេត្វា’’តិអាទិមាហ។ កាមំ មេត្តាសិនេហសិនិទ្ធានំ នយនានំ ឧម្មីលនា បសន្នេន មុខេន ឱលោកនញ្ច មេត្តំ កាយកម្មមេវ, យស្ស បន ចិត្តស្ស វសេន នយនានំ មេត្តាសិនេហសិនិទ្ធតា មុខស្ស ច បសន្នតា, តំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘មេត្តំ មនោកម្មំ នាមា’’តិ។
Āvīti pakāsaṃ. Pakāsabhāvo cettha yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa sammukhabhāvatoti āha ‘‘sammukhā’’ti. Rahoti appakāsaṃ. Appakāsatā ca yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘parammukhā’’ti. Sahāyabhāvagamanaṃ tesaṃ purato. Tesu karontesuyeva hi sahāyabhāvagamanaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma hoti. Ubhayehīti navakehi therehi ca. Paggayhāti paggaṇhitvā uddhaṃ katvā kevalaṃ ‘‘devo’’ti avatvā guṇehi thirabhāvajotanaṃ ‘‘devatthero’’ti vacanaṃ paggayha vacanaṃ. Mamattabodhanaṃ vacanaṃ mamāyanavacanaṃ. Ekantaparammukhassa manokammassa sammukhatā nāma viññattisamuṭṭhāpanavasena hoti, tañca kho loke kāyakammanti pākaṭaṃ paññātaṃ. Hatthavikārādīni anāmasitvā eva dassento ‘‘nayanāni ummīletvā’’tiādimāha. Kāmaṃ mettāsinehasiniddhānaṃ nayanānaṃ ummīlanā pasannena mukhena olokanañca mettaṃ kāyakammameva, yassa pana cittassa vasena nayanānaṃ mettāsinehasiniddhatā mukhassa ca pasannatā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mettaṃ manokammaṃ nāmā’’ti.
លាភ-សទ្ទោ កម្មសាធនោ ‘‘លាភា វត, ភោ, លទ្ធោ’’តិអាទីសុ វិយ។ សោ ចេត្ថ ‘‘ធម្មលទ្ធា’’តិ វចនតោ អតីតកាលិកោតិ អាហ ‘‘ចីវរាទយោ លទ្ធបច្ចយា’’តិ។ ធម្មតោ អាគតាតិ ធម្មិកា, បរិសុទ្ធគមនា បច្ចយា។ តេនាហ ‘‘ធម្មលទ្ធា’’តិ។ ឥមមេវ ហិ អត្ថំ ទស្សេតុំ ‘‘កុហនាទី’’តិអាទិ វុត្តំ។ ន សម្មា គយ្ហមានា ហិ ធម្មលទ្ធា នាម ន ហោន្តីតិ តប្បដិសេធនត្ថំ បាឡិយំ ‘‘ធម្មលទ្ធា’’តិ វុត្តំ។ ទេយ្យំ ទក្ខិណេយ្យញ្ច អប្បដិវិភត្តំ កត្វា ភុញ្ជតីតិ អប្បដិវិភត្តភោគី នាម ហោតិ។ តេនាហ ‘‘ទ្វេ បដិវិភត្តានិ នាមា’’តិអាទិ។ ចិត្តេន វិភជនន្តិ ឯតេន ចិត្តុប្បាទមត្តេនបិ វិភជនំ បដិវិភត្តំ នាម, បគេវ បយោគតោតិ ទស្សេតិ។ ចិត្តេន វិភជនបុព្ពកំ វា កាយេន វិភជនន្តិ មូលមេវ ទស្សេតុំ ‘‘ឯវំ ចិត្តេន វិភជន’’ន្តិ វុត្តំ។ តេន ចិត្តុប្បាទមត្តេន បដិវិភាគោ កាតព្ពោតិ ទស្សេតិ។ អប្បដិវិភត្តន្តិ ភាវនបុំសកនិទ្ទេសោ, អប្បដិវិភត្តំ លាភំ ភុញ្ជតីតិ កម្មនិទ្ទេសោ វា។ តំ នេវ គិហីនំ ទេតិ អត្តនោ អាជីវសោធនត្ថំ។ ន អត្តនា បរិភុញ្ជតិ ‘‘មយ្ហំ អសាធារណភោគិតា មា ហោតូ’’តិ។ បដិគ្គណ្ហន្តោ ច…បេ.… បស្សតីតិ ឥមិនា អាគមនតោ បដ្ឋាយ សាធារណពុទ្ធិំ ឧបដ្ឋាបេតិ។ ឯវំ ហិស្ស សាធារណភោគិតា សុករា, សារណីយធម្មោ ចស្ស បូរោ ហោតិ។
Lābha-saddo kammasādhano ‘‘lābhā vata, bho, laddho’’tiādīsu viya. So cettha ‘‘dhammaladdhā’’ti vacanato atītakālikoti āha ‘‘cīvarādayo laddhapaccayā’’ti. Dhammato āgatāti dhammikā, parisuddhagamanā paccayā. Tenāha ‘‘dhammaladdhā’’ti. Imameva hi atthaṃ dassetuṃ ‘‘kuhanādī’’tiādi vuttaṃ. Na sammā gayhamānā hi dhammaladdhā nāma na hontīti tappaṭisedhanatthaṃ pāḷiyaṃ ‘‘dhammaladdhā’’ti vuttaṃ. Deyyaṃ dakkhiṇeyyañca appaṭivibhattaṃ katvā bhuñjatīti appaṭivibhattabhogī nāma hoti. Tenāha ‘‘dve paṭivibhattāni nāmā’’tiādi. Cittena vibhajananti etena cittuppādamattenapi vibhajanaṃ paṭivibhattaṃ nāma, pageva payogatoti dasseti. Cittena vibhajanapubbakaṃ vā kāyena vibhajananti mūlameva dassetuṃ ‘‘evaṃ cittena vibhajana’’nti vuttaṃ. Tena cittuppādamattena paṭivibhāgo kātabboti dasseti. Appaṭivibhattanti bhāvanapuṃsakaniddeso, appaṭivibhattaṃ lābhaṃ bhuñjatīti kammaniddeso vā. Taṃ neva gihīnaṃ deti attano ājīvasodhanatthaṃ. Na attanā paribhuñjati ‘‘mayhaṃ asādhāraṇabhogitā mā hotū’’ti. Paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā āgamanato paṭṭhāya sādhāraṇabuddhiṃ upaṭṭhāpeti. Evaṃ hissa sādhāraṇabhogitā sukarā, sāraṇīyadhammo cassa pūro hoti.
អថ វា បដិគ្គណ្ហន្តោ ច…បេ.… បស្សតីតិ ឥមិនា តស្ស លាភស្ស តីសុ កាលេសុ សាធារណតោ ឋបនំ ទស្សិតំ។ បដិគ្គណ្ហន្តោ ច សង្ឃេន សាធារណំ ហោតូតិ ឥមិនា បដិគ្គហណកាលោ ទស្សិតោ។ គហេត្វា…បេ.… បស្សតីតិ ឥមិនា បដិគ្គហិតកាលោ។ តទុភយំ បន តាទិសេន បុព្ពភាគេន វិនា ន ហោតីតិ អត្ថសិទ្ធោ បុរិមកាលោ។ តយិទំ បដិគ្គហណតោ បុព្ពេវស្ស ហោតិ ‘‘សង្ឃេន សាធារណំ ហោតូតិ បដិគ្គណ្ហិស្សាមី’’តិ, បដិគ្គណ្ហន្តស្ស ហោតិ ‘‘សង្ឃេន សាធារណំ ហោតូតិ បដិគ្គណ្ហាមី’’តិ, បដិគ្គហេត្វា ហោតិ ‘‘សង្ឃេន សាធារណំ ហោតូតិ ហិ បដិគ្គហិតំ មយា’’តិ។ ឯវំ តិលក្ខណសម្បន្នំ កត្វា លទ្ធំ លាភំ ឱសារណលក្ខណំ អវិកោបេត្វា បរិភុញ្ជន្តោ សាធារណភោគី អប្បដិវិភត្តភោគី ច ហោតិ។
Atha vā paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā tassa lābhassa tīsu kālesu sādhāraṇato ṭhapanaṃ dassitaṃ. Paṭiggaṇhanto ca saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti iminā paṭiggahaṇakālo dassito. Gahetvā…pe… passatīti iminā paṭiggahitakālo. Tadubhayaṃ pana tādisena pubbabhāgena vinā na hotīti atthasiddho purimakālo. Tayidaṃ paṭiggahaṇato pubbevassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhissāmī’’ti, paṭiggaṇhantassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhāmī’’ti, paṭiggahetvā hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti hi paṭiggahitaṃ mayā’’ti. Evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ katvā laddhaṃ lābhaṃ osāraṇalakkhaṇaṃ avikopetvā paribhuñjanto sādhāraṇabhogī appaṭivibhattabhogī ca hoti.
ឥមំ បន សារណីយធម្មន្តិ ឥមំ ចតុត្ថំ សរិតព្ពយុត្តធមំ។ ន ហិ…បេ.… គណ្ហន្តិ, តស្មា សាធារណភោគិតា ទុស្សីលស្ស នត្ថីតិ អារម្ភោបិ តាវ ន សម្ភវតិ, កុតោ បូរណន្តិ អធិប្បាយោ។ បរិសុទ្ធសីលោតិ ឥមិនា លាភស្ស ធម្មិកភាវំ ទស្សេតិ។ វត្តំ អខណ្ឌេន្តោតិ ឥមិនា អប្បដិវិភត្តភោគិតំ សាធារណភោគិតញ្ច ទស្សេតិ។ សតិ បន តទុភយេ សារណីយធម្មោ បូរិតោ ឯវ ហោតីតិ អាហ ‘‘បូរេតី’’តិ។ ឱទិស្សកំ កត្វាតិ ឯតេន អនោទិស្សកំ កត្វា បិតុនោ, អាចរិយុបជ្ឈាយាទីនំ វា ថេរាសនតោ បដ្ឋាយ ទេន្តស្ស សារណីយធម្មោយេវ ហោតីតិ ទស្សេតិ។ ទាតព្ពន្តិ អវស្សំ ទាតព្ពំ។ សារណីយធម្មោ បនស្ស ន ហោតិ បដិជគ្គដ្ឋានេ ឱទិស្សកំ កត្វា ទិន្នត្តា។ តេនាហ ‘‘បលិពោធជគ្គនំ នាម ហោតី’’តិ។ មុត្តបលិពោធស្ស វដ្ដតិ អមុត្តបលិពោធស្ស បូរេតុំ អសក្កុណេយ្យត្តា។ យទិ ឯវំ សព្ពេន សព្ពំ សារណីយធម្មំ បូរេន្តស្ស ឱទិស្សកទានំ វដ្ដតិ, ន វដ្ដតីតិ? នោ ន វដ្ដតិ យុត្តដ្ឋានេតិ ទស្សេន្តោ ‘‘តេន បនា’’តិអាទិមាហ។ ឥមិនា ឱទិស្សកទានំ បនស្ស ន សព្ពត្ថ វារិតន្តិ ទស្សេតិ។ គិលានាទីនញ្ហិ ឱទិស្សកំ កត្វា ទានំ អប្បដិវិភាគបក្ខិកំ ‘‘អសុកស្ស ន ទស្សាមី’’តិ បដិក្ខេបស្ស អភាវតោ។ ព្យតិរេកប្បធានោ ហិ បដិភាគោ។ តេនាហ ‘‘អវសេស’’ន្តិអាទិ។ អទាតុម្បីតិ បិ-សទ្ទេន ទាតុម្បិ វដ្ដតីតិ ទស្សេតិ។ តញ្ច ខោ ករុណាយនវសេន, ន វត្តបរិបូរណវសេន, តស្មា ទុស្សីលស្សបិ អត្ថិកស្ស សតិ សម្ភវេ ទាតព្ពំ។ ទានញ្ហិ នាម ន កស្សចិ និវារិតំ។
Imaṃ pana sāraṇīyadhammanti imaṃ catutthaṃ saritabbayuttadhamaṃ. Na hi…pe… gaṇhanti, tasmā sādhāraṇabhogitā dussīlassa natthīti ārambhopi tāva na sambhavati, kuto pūraṇanti adhippāyo. Parisuddhasīloti iminā lābhassa dhammikabhāvaṃ dasseti. Vattaṃ akhaṇḍentoti iminā appaṭivibhattabhogitaṃ sādhāraṇabhogitañca dasseti. Sati pana tadubhaye sāraṇīyadhammo pūrito eva hotīti āha ‘‘pūretī’’ti. Odissakaṃ katvāti etena anodissakaṃ katvā pituno, ācariyupajjhāyādīnaṃ vā therāsanato paṭṭhāya dentassa sāraṇīyadhammoyeva hotīti dasseti. Dātabbanti avassaṃ dātabbaṃ. Sāraṇīyadhammo panassa na hoti paṭijaggaṭṭhāne odissakaṃ katvā dinnattā. Tenāha ‘‘palibodhajagganaṃ nāma hotī’’ti. Muttapalibodhassa vaṭṭati amuttapalibodhassa pūretuṃ asakkuṇeyyattā. Yadi evaṃ sabbena sabbaṃ sāraṇīyadhammaṃ pūrentassa odissakadānaṃ vaṭṭati, na vaṭṭatīti? No na vaṭṭati yuttaṭṭhāneti dassento ‘‘tena panā’’tiādimāha. Iminā odissakadānaṃ panassa na sabbattha vāritanti dasseti. Gilānādīnañhi odissakaṃ katvā dānaṃ appaṭivibhāgapakkhikaṃ ‘‘asukassa na dassāmī’’ti paṭikkhepassa abhāvato. Byatirekappadhāno hi paṭibhāgo. Tenāha ‘‘avasesa’’ntiādi. Adātumpīti pi-saddena dātumpi vaṭṭatīti dasseti. Tañca kho karuṇāyanavasena, na vattaparipūraṇavasena, tasmā dussīlassapi atthikassa sati sambhave dātabbaṃ. Dānañhi nāma na kassaci nivāritaṃ.
សុសិក្ខិតាយាតិ សារណីយបូរណវិធិម្ហិ សុសិក្ខិតាយ, សុកុសលាយាតិ អត្ថោ។ ឥទានិ តស្ស កោសល្លំ ទស្សេតុំ ‘‘សុសិក្ខិតាយ ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ ទ្វាទសហិ វស្សេហិ បូរេហិ, ន តតោ ឱរន្តិ ឥមិនា តស្ស ទុប្បូរតំ ទស្សេតិ។ តថា ហិ សោ មហប្ផលោ មហានិសំសោ ទិដ្ឋធម្មិកេហិបិ តាវគរុតរេហិ ផលានិសំសេហិ អនុគតោតិ តំសមង្គី ច បុគ្គលោ វិសេសលាភី អរិយបុគ្គលោ វិយ លោកេ អច្ឆរិយព្ភុតធម្មសមន្នាគតោ ហោតិ។ តថា ហិ សោ ទុប្បជហទានមយស្ស សីលមយស្ស បុញ្ញស្ស បដិបក្ខធម្មំ សុទូរេ វិក្ខម្ភិតំ កត្វា វិសុទ្ធេន ចេតសា លោកេ បាកដោ បញ្ញាតោ ហុត្វា វិហរតិ។ តស្សិមមត្ថំ ព្យតិរេកតោ អន្វយតោ ច វិភាវេតុំ ‘‘សចេ ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
Susikkhitāyāti sāraṇīyapūraṇavidhimhi susikkhitāya, sukusalāyāti attho. Idāni tassa kosallaṃ dassetuṃ ‘‘susikkhitāya hī’’tiādi vuttaṃ. Dvādasahi vassehi pūrehi, na tato oranti iminā tassa duppūrataṃ dasseti. Tathā hi so mahapphalo mahānisaṃso diṭṭhadhammikehipi tāvagarutarehi phalānisaṃsehi anugatoti taṃsamaṅgī ca puggalo visesalābhī ariyapuggalo viya loke acchariyabbhutadhammasamannāgato hoti. Tathā hi so duppajahadānamayassa sīlamayassa puññassa paṭipakkhadhammaṃ sudūre vikkhambhitaṃ katvā visuddhena cetasā loke pākaṭo paññāto hutvā viharati. Tassimamatthaṃ byatirekato anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘sace hī’’tiādi vuttaṃ. Taṃ suviññeyyameva.
ឥទានិស្ស សម្បរាយិកេ ទិដ្ឋធម្មិកេ ច អានិសំសេ ទស្សេតុំ ‘‘ឯវំ បូរិតសារណីយធម្មស្សា’’តិអាទិ វុត្តំ។ នេវ ឥស្សា ន មច្ឆរិយំ ហោតិ ចិរកាលភាវនាយ វិធុតភាវតោ។ មនុស្សានំ បិយោ ហោតិ បរិច្ចាគសីលតាយ វិស្សុតត្តា។ តេនាហ ‘‘ទទំ បិយោ ហោតិ ភជន្តិ នំ ពហូ’’តិអាទិ (អ. និ. ៥.៣៤)។ សុលភបច្ចយោ ហោតិ ទានវសេន ឧឡារជ្ឈាសយានំ បច្ចយលាភស្ស ឥធានិសំសសភាវតោ ទានស្ស។ បត្តគតមស្ស ទិយ្យមានំ ន ខីយតិ បត្តគតស្សេវ ទ្វាទសវស្សិកស្ស មហាវត្តស្ស អវិច្ឆេទេន បូរិតត្តា។ អគ្គភណ្ឌំ លភតិ ទេវសិកំ ទក្ខិណេយ្យានំ អគ្គតោ បដ្ឋាយ ទានស្ស ទិន្នត្តា។ ភយេ វា…បេ.… អាបជ្ជន្តិ ទេយ្យប្បដិគ្គាហកវិកប្បំ អកត្វា អត្តនិ និរបេក្ខចិត្តេន ចិរកាលំ ទានស្ស បូរិតតាយ បសារិតចិត្តត្តា។
Idānissa samparāyike diṭṭhadhammike ca ānisaṃse dassetuṃ ‘‘evaṃ pūritasāraṇīyadhammassā’’tiādi vuttaṃ. Neva issā na macchariyaṃ hoti cirakālabhāvanāya vidhutabhāvato. Manussānaṃ piyo hoti pariccāgasīlatāya vissutattā. Tenāha ‘‘dadaṃ piyo hoti bhajanti naṃ bahū’’tiādi (a. ni. 5.34). Sulabhapaccayo hoti dānavasena uḷārajjhāsayānaṃ paccayalābhassa idhānisaṃsasabhāvato dānassa. Pattagatamassa diyyamānaṃ na khīyati pattagatasseva dvādasavassikassa mahāvattassa avicchedena pūritattā. Aggabhaṇḍaṃ labhati devasikaṃ dakkhiṇeyyānaṃ aggato paṭṭhāya dānassa dinnattā. Bhaye vā…pe… āpajjanti deyyappaṭiggāhakavikappaṃ akatvā attani nirapekkhacittena cirakālaṃ dānassa pūritatāya pasāritacittattā.
តត្រាតិ តេសុ អានិសំសេសុ វិភាវេតព្ពេសុ។ ឥមានិ ផលានិ វត្ថូនិ ការណានិ។ មហាគិរិគាមោ នាម នាគទីបបស្សេ ឯកោ គាមោវ។ អលភន្តាបីតិ អប្បបុញ្ញតាយ អលាភិនោ សមានាបិ។ ភិក្ខាចារមគ្គសភាគន្តិ សភាគំ តព្ភាគិយំ ភិក្ខាចារមគ្គំ ជានន្តិ។ អនុត្តរិមនុស្សធម្មត្តា ថេរានំ សំសយវិនោទនត្ថញ្ច ‘‘សារណីយធម្មោ មេ, ភន្តេ, បូរិតោ’’តិ អាហ។ តថា ហិ ទុតិយវត្ថុស្មិម្បិ ថេរេន អត្តា បកាសិតោ។ ទហរកាលេ ឯវំ កិរ សារណីយធម្មបូរកោ អហោសិ។ មនុស្សានំ បិយតាយ សុលភបច្ចយតាយបិ ឥទំ វត្ថុមេវ។ បត្តគតាខីយនស្ស បន វិសេសំ វិភាវនតោ ‘‘ឥទំ តាវ…បេ.… ឯត្ថ វត្ថូ’’តិ វុត្តំ។
Tatrāti tesu ānisaṃsesu vibhāvetabbesu. Imāni phalāni vatthūni kāraṇāni. Mahāgirigāmo nāma nāgadīpapasse eko gāmova. Alabhantāpīti appapuññatāya alābhino samānāpi. Bhikkhācāramaggasabhāganti sabhāgaṃ tabbhāgiyaṃ bhikkhācāramaggaṃ jānanti. Anuttarimanussadhammattā therānaṃ saṃsayavinodanatthañca ‘‘sāraṇīyadhammo me, bhante, pūrito’’ti āha. Tathā hi dutiyavatthusmimpi therena attā pakāsito. Daharakāle evaṃ kira sāraṇīyadhammapūrako ahosi. Manussānaṃ piyatāya sulabhapaccayatāyapi idaṃ vatthumeva. Pattagatākhīyanassa pana visesaṃ vibhāvanato ‘‘idaṃ tāva…pe… ettha vatthū’’ti vuttaṃ.
គិរិភណ្ឌមហាបូជាយាតិ ចេតិយគិរិម្ហិ សកលលង្កាទីបេ យោជនប្បមាណេ សមុទ្ទេ ច នាវាសង្ឃាដាទិកេ ឋបេត្វា ទីបបុប្ផគន្ធាទីហិ ករិយមានាយ មហាបូជាយ។ តស្សា ច បដិបត្តិយា អវញ្ឈភាវវិភាវនត្ថំ ‘‘ឯតេ មយ្ហំ បាបុណិស្សន្តី’’តិ អាហ។ បរិយាយេនបិ លេសេនបិ។ អនុច្ឆវិកន្តិ ‘‘សារណីយធម្មបូរកោ’’តិ យថាភូតបវេទនំ តុម្ហាកំ អនុច្ឆវិកន្តិ អត្ថោ។
Giribhaṇḍamahāpūjāyāti cetiyagirimhi sakalalaṅkādīpe yojanappamāṇe samudde ca nāvāsaṅghāṭādike ṭhapetvā dīpapupphagandhādīhi kariyamānāya mahāpūjāya. Tassā ca paṭipattiyā avañjhabhāvavibhāvanatthaṃ ‘‘ete mayhaṃ pāpuṇissantī’’ti āha. Pariyāyenapi lesenapi. Anucchavikanti ‘‘sāraṇīyadhammapūrako’’ti yathābhūtapavedanaṃ tumhākaṃ anucchavikanti attho.
អនារោចេត្វាវ បលាយិំសុ ចោរភយេន។ ‘‘អត្តនោ ទុជ្ជីវិកាយា’’តិបិ វទន្តិ។ អហំ សារណីយធម្មបូរិកា, មម បត្តបរិយាបន្នេនបិ សព្ពាបិមា ភិក្ខុនិយោ យាបេស្សន្តីតិ អាហ ‘‘មា តុម្ហេ តេសំ គតភាវំ ចិន្តយិត្ថា’’តិ។ វដ្ដិស្សតីតិ កប្បិស្សតិ។ ថេរី សារណីយធម្មបូរិកា អហោសិ, ថេរស្ស បន សីលតេជេនេវ ទេវតា ឧស្សុក្កំ អាបជ្ជិ។
Anārocetvāva palāyiṃsu corabhayena. ‘‘Attano dujjīvikāyā’’tipi vadanti. Ahaṃ sāraṇīyadhammapūrikā, mama pattapariyāpannenapi sabbāpimā bhikkhuniyo yāpessantīti āha ‘‘mā tumhe tesaṃ gatabhāvaṃ cintayitthā’’ti. Vaṭṭissatīti kappissati. Therī sāraṇīyadhammapūrikā ahosi, therassa pana sīlatejeneva devatā ussukkaṃ āpajji.
នត្ថិ ឯតេសំ ខណ្ឌន្តិ អខណ្ឌានិ។ តំ បន នេសំ ខណ្ឌំ ទស្សេតុំ ‘‘យស្សា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ ឧបសម្បន្នសីលានំ ឧទ្ទេសក្កមេន អាទិអន្តា វេទិតព្ពា។ តេនាហ ‘‘សត្តសូ’’តិអាទិ។ ន ហិ អញ្ញោ កោចិ អាបត្តិក្ខន្ធានំ អនុក្កមោ អត្ថិ, អនុបសម្បន្នសីលានំ សមាទានក្កមេនបិ អាទិអន្តា លព្ភន្តិ។ បរិយន្តេ ឆិន្នសាដកោ វិយាតិ តត្រន្តេ ទសន្តេ វា ឆិន្នវត្ថំ វិយ។ វិសទិសុទាហរណញ្ចេតំ ‘‘អខណ្ឌានី’’តិ ឥមស្ស អធិកតត្តា។ ឯវំ សេសានម្បិ ឧទាហរណានិ។ ខណ្ឌិកតា ភិន្នតា ខណ្ឌំ, តំ ឯតស្ស អត្ថីតិ ខណ្ឌំ, សីលំ។ ឆិទ្ទន្តិអាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ វេមជ្ឈេ ភិន្នំ វិនិវិជ្ឈនវសេន។ វិសភាគវណ្ណេន គាវី វិយាតិ សម្ពន្ធោ។ វិសភាគវណ្ណេន ឧបឌ្ឍំ តតិយភាគគតំ សម្ភិន្នវណ្ណំ សពលំ, វិសភាគវណ្ណេហេវ ពិន្ទូហិ អន្តរន្តរាហិ វិមិស្សំ កម្មាសំ។ អយំ ឥមេសំ វិសេសោ។ សពលរហិតានិ អសពលានិ, តថា អកម្មាសានិ។ សីលស្ស តណ្ហាទាសព្យតោ មោចនំ វិវដ្ដូបនិស្សយភាវាបាទនំ, តស្មា តណ្ហាទាសព្យតោ មោចនវចនេន តេសំ សីលានំ វិវដ្ដូបនិស្សយតមាហ។ ភុជិស្សភាវករណតោតិ ឥមិនា ភុជិស្សករានិ ភុជិស្សានីតិ ឧត្តរបទលោបេនាយំ និទ្ទេសោតិ ទស្សេតិ។ យស្មា វា តំសមង្គិបុគ្គលោ សេរី សយំវសី ភុជិស្សោ នាម ហោតិ, តស្មាបិ ភុជិស្សានិ។ អវិញ្ញូនំ អប្បមាណតាយ ‘‘វិញ្ញុប្បសត្ថានី’’តិ វុត្តំ។ សុបរិសុទ្ធភាវេន វា សម្បន្នត្តា វិញ្ញូហិ បសត្ថានីតិ វិញ្ញុប្បសត្ថានិ។
Natthi etesaṃ khaṇḍanti akhaṇḍāni. Taṃ pana nesaṃ khaṇḍaṃ dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha upasampannasīlānaṃ uddesakkamena ādiantā veditabbā. Tenāha ‘‘sattasū’’tiādi. Na hi añño koci āpattikkhandhānaṃ anukkamo atthi, anupasampannasīlānaṃ samādānakkamenapi ādiantā labbhanti. Pariyante chinnasāṭako viyāti tatrante dasante vā chinnavatthaṃ viya. Visadisudāharaṇañcetaṃ ‘‘akhaṇḍānī’’ti imassa adhikatattā. Evaṃ sesānampi udāharaṇāni. Khaṇḍikatā bhinnatā khaṇḍaṃ, taṃ etassa atthīti khaṇḍaṃ, sīlaṃ. Chiddantiādīsupi eseva nayo. Vemajjhe bhinnaṃ vinivijjhanavasena. Visabhāgavaṇṇena gāvī viyāti sambandho. Visabhāgavaṇṇena upaḍḍhaṃ tatiyabhāgagataṃ sambhinnavaṇṇaṃ sabalaṃ, visabhāgavaṇṇeheva bindūhi antarantarāhi vimissaṃ kammāsaṃ. Ayaṃ imesaṃ viseso. Sabalarahitāni asabalāni, tathā akammāsāni. Sīlassa taṇhādāsabyato mocanaṃ vivaṭṭūpanissayabhāvāpādanaṃ, tasmā taṇhādāsabyato mocanavacanena tesaṃ sīlānaṃ vivaṭṭūpanissayatamāha. Bhujissabhāvakaraṇatoti iminā bhujissakarāni bhujissānīti uttarapadalopenāyaṃ niddesoti dasseti. Yasmā vā taṃsamaṅgipuggalo serī sayaṃvasī bhujisso nāma hoti, tasmāpi bhujissāni. Aviññūnaṃ appamāṇatāya ‘‘viññuppasatthānī’’ti vuttaṃ. Suparisuddhabhāvena vā sampannattā viññūhi pasatthānīti viññuppasatthāni.
តណ្ហាទិដ្ឋីហិ អបរាមដ្ឋត្តាតិ ‘‘ឥមិនាហំ សីលេន ទេវោ វា ភវិស្សាមិ ទេវញ្ញតរោ វា’’តិ តណ្ហាបរាមាសេន, ‘‘ឥមិនាហំ សីលេន ទេវោ ហុត្វា តត្ថ និច្ចោ ធុវោ សស្សតោ ភវិស្សាមី’’តិ ទិដ្ឋិបរាមាសេន ច អបរាមដ្ឋត្តា។ បរាមដ្ឋុន្តិ ‘‘អយំ តេ សីលេសុ ទោសោ’’តិ ចតូសុ វិបត្តីសុ យាយ កាយចិ វិបត្តិយា ទស្សនេន បរាមដ្ឋុំ, អនុទ្ធំសេតុំ ចោទេតុន្តិ អត្ថោ។ សីលំ នាម អវិប្បដិសារាទិបារម្បរិយេន យាវទេវ សមាធិសម្បាទនត្ថន្តិ អាហ ‘‘សមាធិសំវត្តនិកានី’’តិ។ សមាធិសំវត្តនប្បយោជនានិ សមាធិសំវត្តនិកានិ។
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattāti ‘‘imināhaṃ sīlena devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti taṇhāparāmāsena, ‘‘imināhaṃ sīlena devo hutvā tattha nicco dhuvo sassato bhavissāmī’’ti diṭṭhiparāmāsena ca aparāmaṭṭhattā. Parāmaṭṭhunti ‘‘ayaṃ te sīlesu doso’’ti catūsu vipattīsu yāya kāyaci vipattiyā dassanena parāmaṭṭhuṃ, anuddhaṃsetuṃ codetunti attho. Sīlaṃ nāma avippaṭisārādipārampariyena yāvadeva samādhisampādanatthanti āha ‘‘samādhisaṃvattanikānī’’ti. Samādhisaṃvattanappayojanāni samādhisaṃvattanikāni.
សមានភាវោ សាមញ្ញំ, បរិបុណ្ណចតុបារិសុទ្ធិភាវេន មជ្ឈេ ភិន្នសុវណ្ណស្ស វិយ ភេទាភាវតោ សីលេន សាមញ្ញំ សីលសាមញ្ញំ, តំ គតោ ឧបគតោតិ សីលសាមញ្ញគតោ។ តេនាហ ‘‘សមានភាវូបគតសីលោ’’តិ, សីលសម្បត្តិយា សមានភាវំ ឧបគតសីលោ សភាគវុត្តិកោតិ អត្ថោ។ កាមំ បុថុជ្ជនានម្បិ ចតុបារិសុទ្ធិសីលេ នានត្តំ ន សិយា, តំ បន ន ឯកន្តិកំ, ឥទំ ឯកន្តិកំ និយតភាវតោតិ អាហ ‘‘នត្ថិ មគ្គសីលេ នានត្ត’’ន្តិ។ តំ សន្ធាយេតំ វុត្តន្តិ មគ្គសីលំ សន្ធាយ តំ ‘‘យានិ តានិ សីលានី’’តិអាទិ វុត្តំ។
Samānabhāvo sāmaññaṃ, paripuṇṇacatupārisuddhibhāvena majjhe bhinnasuvaṇṇassa viya bhedābhāvato sīlena sāmaññaṃ sīlasāmaññaṃ, taṃ gato upagatoti sīlasāmaññagato. Tenāha ‘‘samānabhāvūpagatasīlo’’ti, sīlasampattiyā samānabhāvaṃ upagatasīlo sabhāgavuttikoti attho. Kāmaṃ puthujjanānampi catupārisuddhisīle nānattaṃ na siyā, taṃ pana na ekantikaṃ, idaṃ ekantikaṃ niyatabhāvatoti āha ‘‘natthimaggasīle nānatta’’nti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttanti maggasīlaṃ sandhāya taṃ ‘‘yāni tāni sīlānī’’tiādi vuttaṃ.
យាយន្តិ យា អយំ មយ្ហញ្ចេវ តុម្ហាកញ្ច បច្ចក្ខភូតា។ ទិដ្ឋីតិ មគ្គសម្មាទិដ្ឋិ។ និទ្ទោសាតិ និទ្ធុតទោសា, សមុច្ឆិន្នរាគាទិបាបធម្មាតិ អត្ថោ។ និយ្យាតីតិ វដ្ដទុក្ខតោ និស្សរតិ និគ្គច្ឆតិ។ សយំ និយ្យន្តីយេវ ហិ តំសមង្គិបុគ្គលំ វដ្ដទុក្ខតោ និយ្យាបេតីតិ វុច្ចតិ។ យា សត្ថុ អនុសិដ្ឋិ, តំ ករោតីតិ តក្ករោ, តស្ស, យថានុសិដ្ឋំ បដិបជ្ជន្តស្សាតិ អត្ថោ។ សមានទិដ្ឋិភាវន្តិ សទិសទិដ្ឋិភាវំ សច្ចសម្បដិវេធេន អភិន្នទិដ្ឋិភាវំ។
Yāyanti yā ayaṃ mayhañceva tumhākañca paccakkhabhūtā. Diṭṭhīti maggasammādiṭṭhi. Niddosāti niddhutadosā, samucchinnarāgādipāpadhammāti attho. Niyyātīti vaṭṭadukkhato nissarati niggacchati. Sayaṃ niyyantīyeva hi taṃsamaṅgipuggalaṃ vaṭṭadukkhato niyyāpetīti vuccati. Yā satthu anusiṭṭhi, taṃ karotīti takkaro, tassa, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantassāti attho. Samānadiṭṭhibhāvanti sadisadiṭṭhibhāvaṃ saccasampaṭivedhena abhinnadiṭṭhibhāvaṃ.
បឋមសារណីយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១. បឋមសារណីយសុត្តំ • 1. Paṭhamasāraṇīyasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១. បឋមសារណីយសុត្តវណ្ណនា • 1. Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā
