| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၂. သာရဏီယဝဂ္ဂော
2. Sāraṇīyavaggo
၁. ပဌမသာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
1. Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā
၁၁. ဒုတိယသ္သ ပဌမေ သရိတဗ္ဗယုတ္တကာတိ အနုသ္သရဏာရဟာ။ မိဇ္ဇတိ သိနိယ္ဟတိ ဧတာယာတိ မေတ္တာ, မိတ္တဘာဝော။ မေတ္တာ ဧတသ္သ အတ္ထီတိ မေတ္တံ, ကာယကမ္မံ။ တံ ပန ယသ္မာ မေတ္တာသဟဂတစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တေန စိတ္တေန ကာတဗ္ဗံ ကာယကမ္မ’’န္တိ။ ဧသ နယော သေသဒ္ဝယေပိ။ ဣမာနီတိ မေတ္တကာယကမ္မာဒီနိ။ ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ တေသံ သေဋ္ဌပရိသဘာဝတော။ ယထာ ပန ဘိက္ခုနီသုပိ လဗ္ဘန္တိ, ဧဝံ ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိ စတုပရိသသာဓာရဏတ္တာတိ တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဘိက္ခူနဉ္ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဘိက္ခုနော သဗ္ဗမ္ပိ အနဝဇ္ဇကာယကမ္မံ အာဘိသမာစာရိကကမ္မန္တောဂဓမေဝာတိ အာဟ ‘‘မေတ္တေန စိတ္တေန။ပေ.။ ကာယကမ္မံ နာမာ’’တိ။ ဘတ္တိဝသေန ပဝတ္တိယမာနာ စေတိယဗောဓီနံ ဝန္ဒနာ မေတ္တာသိဒ္ဓာတိ ကတ္ဝာ တဒတ္ထာယ ဂမနံ ‘‘မေတ္တံ ကာယကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန စေတိယဗောဓိဘိက္ခူသု ဝုတ္တာဝသေသာပစာယနာဒိဝသေန ပဝတ္တမေတ္တာဝသေန ပဝတ္တံ ကာယိကံ ကိရိယံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။
11. Dutiyassa paṭhame saritabbayuttakāti anussaraṇārahā. Mijjati siniyhati etāyāti mettā, mittabhāvo. Mettā etassa atthīti mettaṃ, kāyakammaṃ. Taṃ pana yasmā mettāsahagatacittasamuṭṭhānaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘mettena cittena kātabbaṃ kāyakamma’’nti. Esa nayo sesadvayepi. Imānīti mettakāyakammādīni. Bhikkhūnaṃ vasena āgatāni tesaṃ seṭṭhaparisabhāvato. Yathā pana bhikkhunīsupi labbhanti, evaṃ gihīsupi labbhanti catuparisasādhāraṇattāti taṃ dassento ‘‘bhikkhūnañhī’’tiādimāha. Bhikkhuno sabbampi anavajjakāyakammaṃ ābhisamācārikakammantogadhamevāti āha ‘‘mettena cittena…pe… kāyakammaṃ nāmā’’ti. Bhattivasena pavattiyamānā cetiyabodhīnaṃ vandanā mettāsiddhāti katvā tadatthāya gamanaṃ ‘‘mettaṃ kāyakamma’’nti vuttaṃ. Ādi-saddena cetiyabodhibhikkhūsu vuttāvasesāpacāyanādivasena pavattamettāvasena pavattaṃ kāyikaṃ kiriyaṃ saṅgaṇhāti.
တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထိယမာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိပုစ္ဆနအတ္ထကထနဝသေန ပဝတ္တိယမာနမေဝ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ ဟိတဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတဗ္ဗတော။ တီဏိ သုစရိတာနီတိ ကာယဝစီမနောသုစရိတာနိ။ စိန္တနန္တိ ဧဝံ စိန္တနမတ္တမ္ပိ မနောကမ္မံ, ပဂေဝ ပဋိပန္နာ ဘာဝနာတိ ဒသ္သေတိ။
Tepiṭakampi buddhavacanaṃ kathiyamānanti adhippāyo. Tepiṭakampi buddhavacanaṃ paripucchanaatthakathanavasena pavattiyamānameva mettaṃ vacīkammaṃ nāma hitajjhāsayena pavattitabbato. Tīṇi sucaritānīti kāyavacīmanosucaritāni. Cintananti evaṃ cintanamattampi manokammaṃ, pageva paṭipannā bhāvanāti dasseti.
အာဝီတိ ပကာသံ။ ပကာသဘာဝော စေတ္ထ ယံ ဥဒ္ဒိသ္သ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ, တသ္သ သမ္မုခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သမ္မုခာ’’တိ။ ရဟောတိ အပ္ပကာသံ။ အပ္ပကာသတာ စ ယံ ဥဒ္ဒိသ္သ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ, တသ္သ အပစ္စက္ခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ပရမ္မုခာ’’တိ။ သဟာယဘာဝဂမနံ တေသံ ပုရတော။ တေသု ကရောန္တေသုယေဝ ဟိ သဟာယဘာဝဂမနံ သမ္မုခာ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ဥဘယေဟီတိ နဝကေဟိ ထေရေဟိ စ။ ပဂ္ဂယ္ဟာတိ ပဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ဥဒ္ဓံ ကတ္ဝာ ကေဝလံ ‘‘ဒေဝော’’တိ အဝတ္ဝာ ဂုဏေဟိ ထိရဘာဝဇောတနံ ‘‘ဒေဝတ္ထေရော’’တိ ဝစနံ ပဂ္ဂယ္ဟ ဝစနံ။ မမတ္တဗောဓနံ ဝစနံ မမာယနဝစနံ။ ဧကန္တပရမ္မုခသ္သ မနောကမ္မသ္သ သမ္မုခတာ နာမ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပနဝသေန ဟောတိ, တဉ္စ ခော လောကေ ကာယကမ္မန္တိ ပာကဋံ ပညာတံ။ ဟတ္ထဝိကာရာဒီနိ အနာမသိတ္ဝာ ဧဝ ဒသ္သေန္တော ‘‘နယနာနိ ဥမ္မီလေတ္ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓာနံ နယနာနံ ဥမ္မီလနာ ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနဉ္စ မေတ္တံ ကာယကမ္မမေဝ, ယသ္သ ပန စိတ္တသ္သ ဝသေန နယနာနံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓတာ မုခသ္သ စ ပသန္နတာ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမာ’’တိ။
Āvīti pakāsaṃ. Pakāsabhāvo cettha yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa sammukhabhāvatoti āha ‘‘sammukhā’’ti. Rahoti appakāsaṃ. Appakāsatā ca yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘parammukhā’’ti. Sahāyabhāvagamanaṃ tesaṃ purato. Tesu karontesuyeva hi sahāyabhāvagamanaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma hoti. Ubhayehīti navakehi therehi ca. Paggayhāti paggaṇhitvā uddhaṃ katvā kevalaṃ ‘‘devo’’ti avatvā guṇehi thirabhāvajotanaṃ ‘‘devatthero’’ti vacanaṃ paggayha vacanaṃ. Mamattabodhanaṃ vacanaṃ mamāyanavacanaṃ. Ekantaparammukhassa manokammassa sammukhatā nāma viññattisamuṭṭhāpanavasena hoti, tañca kho loke kāyakammanti pākaṭaṃ paññātaṃ. Hatthavikārādīni anāmasitvā eva dassento ‘‘nayanāni ummīletvā’’tiādimāha. Kāmaṃ mettāsinehasiniddhānaṃ nayanānaṃ ummīlanā pasannena mukhena olokanañca mettaṃ kāyakammameva, yassa pana cittassa vasena nayanānaṃ mettāsinehasiniddhatā mukhassa ca pasannatā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mettaṃ manokammaṃ nāmā’’ti.
လာဘ-သဒ္ဒော ကမ္မသာဓနော ‘‘လာဘာ ဝတ, ဘော, လဒ္ဓော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ သော စေတ္ထ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓာ’’တိ ဝစနတော အတီတကာလိကောတိ အာဟ ‘‘စီဝရာဒယော လဒ္ဓပစ္စယာ’’တိ။ ဓမ္မတော အာဂတာတိ ဓမ္မိကာ, ပရိသုဒ္ဓဂမနာ ပစ္စယာ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓာ’’တိ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ကုဟနာဒီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န သမ္မာ ဂယ္ဟမာနာ ဟိ ဓမ္မလဒ္ဓာ နာမ န ဟောန္တီတိ တပ္ပဋိသေဓနတ္ထံ ပာဠိယံ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒေယ္ယံ ဒက္ခိဏေယ္ယဉ္စ အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ကတ္ဝာ ဘုဉ္ဇတီတိ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒ္ဝေ ပဋိဝိဘတ္တာနိ နာမာ’’တိအာဒိ။ စိတ္တေန ဝိဘဇနန္တိ ဧတေန စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေနပိ ဝိဘဇနံ ပဋိဝိဘတ္တံ နာမ, ပဂေဝ ပယောဂတောတိ ဒသ္သေတိ။ စိတ္တေန ဝိဘဇနပုဗ္ဗကံ ဝာ ကာယေန ဝိဘဇနန္တိ မူလမေဝ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ပဋိဝိဘာဂော ကာတဗ္ဗောတိ ဒသ္သေတိ။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော, အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ လာဘံ ဘုဉ္ဇတီတိ ကမ္မနိဒ္ဒေသော ဝာ။ တံ နေဝ ဂိဟီနံ ဒေတိ အတ္တနော အာဇီဝသောဓနတ္ထံ။ န အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ ‘‘မယ္ဟံ အသာဓာရဏဘောဂိတာ မာ ဟောတူ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တော စ။ပေ.။ ပသ္သတီတိ ဣမိနာ အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ သာဓာရဏဗုဒ္ဓိံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ ဟိသ္သ သာဓာရဏဘောဂိတာ သုကရာ, သာရဏီယဓမ္မော စသ္သ ပူရော ဟောတိ။
Lābha-saddo kammasādhano ‘‘lābhā vata, bho, laddho’’tiādīsu viya. So cettha ‘‘dhammaladdhā’’ti vacanato atītakālikoti āha ‘‘cīvarādayo laddhapaccayā’’ti. Dhammato āgatāti dhammikā, parisuddhagamanā paccayā. Tenāha ‘‘dhammaladdhā’’ti. Imameva hi atthaṃ dassetuṃ ‘‘kuhanādī’’tiādi vuttaṃ. Na sammā gayhamānā hi dhammaladdhā nāma na hontīti tappaṭisedhanatthaṃ pāḷiyaṃ ‘‘dhammaladdhā’’ti vuttaṃ. Deyyaṃ dakkhiṇeyyañca appaṭivibhattaṃ katvā bhuñjatīti appaṭivibhattabhogī nāma hoti. Tenāha ‘‘dve paṭivibhattāni nāmā’’tiādi. Cittena vibhajananti etena cittuppādamattenapi vibhajanaṃ paṭivibhattaṃ nāma, pageva payogatoti dasseti. Cittena vibhajanapubbakaṃ vā kāyena vibhajananti mūlameva dassetuṃ ‘‘evaṃ cittena vibhajana’’nti vuttaṃ. Tena cittuppādamattena paṭivibhāgo kātabboti dasseti. Appaṭivibhattanti bhāvanapuṃsakaniddeso, appaṭivibhattaṃ lābhaṃ bhuñjatīti kammaniddeso vā. Taṃ neva gihīnaṃ deti attano ājīvasodhanatthaṃ. Na attanā paribhuñjati ‘‘mayhaṃ asādhāraṇabhogitā mā hotū’’ti. Paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā āgamanato paṭṭhāya sādhāraṇabuddhiṃ upaṭṭhāpeti. Evaṃ hissa sādhāraṇabhogitā sukarā, sāraṇīyadhammo cassa pūro hoti.
အထ ဝာ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တော စ။ပေ.။ ပသ္သတီတိ ဣမိနာ တသ္သ လာဘသ္သ တီသု ကာလေသု သာဓာရဏတော ဌပနံ ဒသ္သိတံ။ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တော စ သင္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟဏကာလော ဒသ္သိတော။ ဂဟေတ္ဝာ။ပေ.။ ပသ္သတီတိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟိတကာလော။ တဒုဘယံ ပန တာဒိသေန ပုဗ္ဗဘာဂေန ဝိနာ န ဟောတီတိ အတ္ထသိဒ္ဓော ပုရိမကာလော။ တယိဒံ ပဋိဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗေဝသ္သ ဟောတိ ‘‘သင္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ, ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဟောတိ ‘‘သင္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာမီ’’တိ, ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဟောတိ ‘‘သင္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ မယာ’’တိ။ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နံ ကတ္ဝာ လဒ္ဓံ လာဘံ ဩသာရဏလက္ခဏံ အဝိကောပေတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သာဓာရဏဘောဂီ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ စ ဟောတိ။
Atha vā paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā tassa lābhassa tīsu kālesu sādhāraṇato ṭhapanaṃ dassitaṃ. Paṭiggaṇhanto ca saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti iminā paṭiggahaṇakālo dassito. Gahetvā…pe… passatīti iminā paṭiggahitakālo. Tadubhayaṃ pana tādisena pubbabhāgena vinā na hotīti atthasiddho purimakālo. Tayidaṃ paṭiggahaṇato pubbevassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhissāmī’’ti, paṭiggaṇhantassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhāmī’’ti, paṭiggahetvā hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti hi paṭiggahitaṃ mayā’’ti. Evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ katvā laddhaṃ lābhaṃ osāraṇalakkhaṇaṃ avikopetvā paribhuñjanto sādhāraṇabhogī appaṭivibhattabhogī ca hoti.
ဣမံ ပန သာရဏီယဓမ္မန္တိ ဣမံ စတုတ္ထံ သရိတဗ္ဗယုတ္တဓမံ။ န ဟိ။ပေ.။ ဂဏ္ဟန္တိ, တသ္မာ သာဓာရဏဘောဂိတာ ဒုသ္သီလသ္သ နတ္ထီတိ အာရမ္ဘောပိ တာဝ န သမ္ဘဝတိ, ကုတော ပူရဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိသုဒ္ဓသီလောတိ ဣမိနာ လာဘသ္သ ဓမ္မိကဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ဝတ္တံ အခဏ္ဍေန္တောတိ ဣမိနာ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂိတံ သာဓာရဏဘောဂိတဉ္စ ဒသ္သေတိ။ သတိ ပန တဒုဘယေ သာရဏီယဓမ္မော ပူရိတော ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပူရေတီ’’တိ။ ဩဒိသ္သကံ ကတ္ဝာတိ ဧတေန အနောဒိသ္သကံ ကတ္ဝာ ပိတုနော, အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝာ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒေန္တသ္သ သာရဏီယဓမ္မောယေဝ ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ ဒာတဗ္ဗန္တိ အဝသ္သံ ဒာတဗ္ဗံ။ သာရဏီယဓမ္မော ပနသ္သ န ဟောတိ ပဋိဇဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဩဒိသ္သကံ ကတ္ဝာ ဒိန္နတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပလိဗောဓဇဂ္ဂနံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ မုတ္တပလိဗောဓသ္သ ဝဋ္ဋတိ အမုတ္တပလိဗောဓသ္သ ပူရေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သာရဏီယဓမ္မံ ပူရေန္တသ္သ ဩဒိသ္သကဒာနံ ဝဋ္ဋတိ, န ဝဋ္ဋတီတိ? နော န ဝဋ္ဋတိ ယုတ္တဋ္ဌာနေတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘တေန ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမိနာ ဩဒိသ္သကဒာနံ ပနသ္သ န သဗ္ဗတ္ထ ဝာရိတန္တိ ဒသ္သေတိ။ ဂိလာနာဒီနဉ္ဟိ ဩဒိသ္သကံ ကတ္ဝာ ဒာနံ အပ္ပဋိဝိဘာဂပက္ခိကံ ‘‘အသုကသ္သ န ဒသ္သာမီ’’တိ ပဋိက္ခေပသ္သ အဘာဝတော။ ဗ္ယတိရေကပ္ပဓာနော ဟိ ပဋိဘာဂော။ တေနာဟ ‘‘အဝသေသ’’န္တိအာဒိ။ အဒာတုမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဒာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒသ္သေတိ။ တဉ္စ ခော ကရုဏာယနဝသေန, န ဝတ္တပရိပူရဏဝသေန, တသ္မာ ဒုသ္သီလသ္သပိ အတ္ထိကသ္သ သတိ သမ္ဘဝေ ဒာတဗ္ဗံ။ ဒာနဉ္ဟိ နာမ န ကသ္သစိ နိဝာရိတံ။
Imaṃ pana sāraṇīyadhammanti imaṃ catutthaṃ saritabbayuttadhamaṃ. Na hi…pe… gaṇhanti, tasmā sādhāraṇabhogitā dussīlassa natthīti ārambhopi tāva na sambhavati, kuto pūraṇanti adhippāyo. Parisuddhasīloti iminā lābhassa dhammikabhāvaṃ dasseti. Vattaṃ akhaṇḍentoti iminā appaṭivibhattabhogitaṃ sādhāraṇabhogitañca dasseti. Sati pana tadubhaye sāraṇīyadhammo pūrito eva hotīti āha ‘‘pūretī’’ti. Odissakaṃ katvāti etena anodissakaṃ katvā pituno, ācariyupajjhāyādīnaṃ vā therāsanato paṭṭhāya dentassa sāraṇīyadhammoyeva hotīti dasseti. Dātabbanti avassaṃ dātabbaṃ. Sāraṇīyadhammo panassa na hoti paṭijaggaṭṭhāne odissakaṃ katvā dinnattā. Tenāha ‘‘palibodhajagganaṃ nāma hotī’’ti. Muttapalibodhassa vaṭṭati amuttapalibodhassa pūretuṃ asakkuṇeyyattā. Yadi evaṃ sabbena sabbaṃ sāraṇīyadhammaṃ pūrentassa odissakadānaṃ vaṭṭati, na vaṭṭatīti? No na vaṭṭati yuttaṭṭhāneti dassento ‘‘tena panā’’tiādimāha. Iminā odissakadānaṃ panassa na sabbattha vāritanti dasseti. Gilānādīnañhi odissakaṃ katvā dānaṃ appaṭivibhāgapakkhikaṃ ‘‘asukassa na dassāmī’’ti paṭikkhepassa abhāvato. Byatirekappadhāno hi paṭibhāgo. Tenāha ‘‘avasesa’’ntiādi. Adātumpīti pi-saddena dātumpi vaṭṭatīti dasseti. Tañca kho karuṇāyanavasena, na vattaparipūraṇavasena, tasmā dussīlassapi atthikassa sati sambhave dātabbaṃ. Dānañhi nāma na kassaci nivāritaṃ.
သုသိက္ခိတာယာတိ သာရဏီယပူရဏဝိဓိမ္ဟိ သုသိက္ခိတာယ, သုကုသလာယာတိ အတ္ထော။ ဣဒာနိ တသ္သ ကောသလ္လံ ဒသ္သေတုံ ‘‘သုသိက္ခိတာယ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒ္ဝာဒသဟိ ဝသ္သေဟိ ပူရေဟိ, န တတော ဩရန္တိ ဣမိနာ တသ္သ ဒုပ္ပူရတံ ဒသ္သေတိ။ တထာ ဟိ သော မဟပ္ဖလော မဟာနိသံသော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေဟိပိ တာဝဂရုတရေဟိ ဖလာနိသံသေဟိ အနုဂတောတိ တံသမင္ဂီ စ ပုဂ္ဂလော ဝိသေသလာဘီ အရိယပုဂ္ဂလော ဝိယ လောကေ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ။ တထာ ဟိ သော ဒုပ္ပဇဟဒာနမယသ္သ သီလမယသ္သ ပုညသ္သ ပဋိပက္ခဓမ္မံ သုဒူရေ ဝိက္ခမ္ဘိတံ ကတ္ဝာ ဝိသုဒ္ဓေန စေတသာ လောကေ ပာကဋော ပညာတော ဟုတ္ဝာ ဝိဟရတိ။ တသ္သိမမတ္ထံ ဗ္ယတိရေကတော အန္ဝယတော စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
Susikkhitāyāti sāraṇīyapūraṇavidhimhi susikkhitāya, sukusalāyāti attho. Idāni tassa kosallaṃ dassetuṃ ‘‘susikkhitāya hī’’tiādi vuttaṃ. Dvādasahi vassehi pūrehi, na tato oranti iminā tassa duppūrataṃ dasseti. Tathā hi so mahapphalo mahānisaṃso diṭṭhadhammikehipi tāvagarutarehi phalānisaṃsehi anugatoti taṃsamaṅgī ca puggalo visesalābhī ariyapuggalo viya loke acchariyabbhutadhammasamannāgato hoti. Tathā hi so duppajahadānamayassa sīlamayassa puññassa paṭipakkhadhammaṃ sudūre vikkhambhitaṃ katvā visuddhena cetasā loke pākaṭo paññāto hutvā viharati. Tassimamatthaṃ byatirekato anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘sace hī’’tiādi vuttaṃ. Taṃ suviññeyyameva.
ဣဒာနိသ္သ သမ္ပရာယိကေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ စ အာနိသံသေ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဧဝံ ပူရိတသာရဏီယဓမ္မသ္သာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နေဝ ဣသ္သာ န မစ္ဆရိယံ ဟောတိ စိရကာလဘာဝနာယ ဝိဓုတဘာဝတော။ မနုသ္သာနံ ပိယော ဟောတိ ပရိစ္စာဂသီလတာယ ဝိသ္သုတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒဒံ ပိယော ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ’’တိအာဒိ (အ. နိ. ၅.၃၄)။ သုလဘပစ္စယော ဟောတိ ဒာနဝသေန ဥဠာရဇ္ဈာသယာနံ ပစ္စယလာဘသ္သ ဣဓာနိသံသသဘာဝတော ဒာနသ္သ။ ပတ္တဂတမသ္သ ဒိယ္ယမာနံ န ခီယတိ ပတ္တဂတသ္သေဝ ဒ္ဝာဒသဝသ္သိကသ္သ မဟာဝတ္တသ္သ အဝိစ္ဆေဒေန ပူရိတတ္တာ။ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ လဘတိ ဒေဝသိကံ ဒက္ခိဏေယ္ယာနံ အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ ဒာနသ္သ ဒိန္နတ္တာ။ ဘယေ ဝာ။ပေ.။ အာပဇ္ဇန္တိ ဒေယ္ယပ္ပဋိဂ္ဂာဟကဝိကပ္ပံ အကတ္ဝာ အတ္တနိ နိရပေက္ခစိတ္တေန စိရကာလံ ဒာနသ္သ ပူရိတတာယ ပသာရိတစိတ္တတ္တာ။
Idānissa samparāyike diṭṭhadhammike ca ānisaṃse dassetuṃ ‘‘evaṃ pūritasāraṇīyadhammassā’’tiādi vuttaṃ. Neva issā na macchariyaṃ hoti cirakālabhāvanāya vidhutabhāvato. Manussānaṃ piyo hoti pariccāgasīlatāya vissutattā. Tenāha ‘‘dadaṃ piyo hoti bhajanti naṃ bahū’’tiādi (a. ni. 5.34). Sulabhapaccayo hoti dānavasena uḷārajjhāsayānaṃ paccayalābhassa idhānisaṃsasabhāvato dānassa. Pattagatamassa diyyamānaṃ na khīyati pattagatasseva dvādasavassikassa mahāvattassa avicchedena pūritattā. Aggabhaṇḍaṃ labhati devasikaṃ dakkhiṇeyyānaṃ aggato paṭṭhāya dānassa dinnattā. Bhaye vā…pe… āpajjanti deyyappaṭiggāhakavikappaṃ akatvā attani nirapekkhacittena cirakālaṃ dānassa pūritatāya pasāritacittattā.
တတ္ရာတိ တေသု အာနိသံသေသု ဝိဘာဝေတဗ္ဗေသု။ ဣမာနိ ဖလာနိ ဝတ္ထူနိ ကာရဏာနိ။ မဟာဂိရိဂာမော နာမ နာဂဒီပပသ္သေ ဧကော ဂာမောဝ။ အလဘန္တာပီတိ အပ္ပပုညတာယ အလာဘိနော သမာနာပိ။ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂသဘာဂန္တိ သဘာဂံ တဗ္ဘာဂိယံ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂံ ဇာနန္တိ။ အနုတ္တရိမနုသ္သဓမ္မတ္တာ ထေရာနံ သံသယဝိနောဒနတ္ထဉ္စ ‘‘သာရဏီယဓမ္မော မေ, ဘန္တေ, ပူရိတော’’တိ အာဟ။ တထာ ဟိ ဒုတိယဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ထေရေန အတ္တာ ပကာသိတော။ ဒဟရကာလေ ဧဝံ ကိရ သာရဏီယဓမ္မပူရကော အဟောသိ။ မနုသ္သာနံ ပိယတာယ သုလဘပစ္စယတာယပိ ဣဒံ ဝတ္ထုမေဝ။ ပတ္တဂတာခီယနသ္သ ပန ဝိသေသံ ဝိဘာဝနတော ‘‘ဣဒံ တာဝ။ပေ.။ ဧတ္ထ ဝတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ။
Tatrāti tesu ānisaṃsesu vibhāvetabbesu. Imāni phalāni vatthūni kāraṇāni. Mahāgirigāmo nāma nāgadīpapasse eko gāmova. Alabhantāpīti appapuññatāya alābhino samānāpi. Bhikkhācāramaggasabhāganti sabhāgaṃ tabbhāgiyaṃ bhikkhācāramaggaṃ jānanti. Anuttarimanussadhammattā therānaṃ saṃsayavinodanatthañca ‘‘sāraṇīyadhammo me, bhante, pūrito’’ti āha. Tathā hi dutiyavatthusmimpi therena attā pakāsito. Daharakāle evaṃ kira sāraṇīyadhammapūrako ahosi. Manussānaṃ piyatāya sulabhapaccayatāyapi idaṃ vatthumeva. Pattagatākhīyanassa pana visesaṃ vibhāvanato ‘‘idaṃ tāva…pe… ettha vatthū’’ti vuttaṃ.
ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာယာတိ စေတိယဂိရိမ္ဟိ သကလလင္ကာဒီပေ ယောဇနပ္ပမာဏေ သမုဒ္ဒေ စ နာဝာသင္ဃာဋာဒိကေ ဌပေတ္ဝာ ဒီပပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ကရိယမာနာယ မဟာပူဇာယ။ တသ္သာ စ ပဋိပတ္တိယာ အဝဉ္ဈဘာဝဝိဘာဝနတ္ထံ ‘‘ဧတေ မယ္ဟံ ပာပုဏိသ္သန္တီ’’တိ အာဟ။ ပရိယာယေနပိ လေသေနပိ။ အနုစ္ဆဝိကန္တိ ‘‘သာရဏီယဓမ္မပူရကော’’တိ ယထာဘူတပဝေဒနံ တုမ္ဟာကံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ အတ္ထော။
Giribhaṇḍamahāpūjāyāti cetiyagirimhi sakalalaṅkādīpe yojanappamāṇe samudde ca nāvāsaṅghāṭādike ṭhapetvā dīpapupphagandhādīhi kariyamānāya mahāpūjāya. Tassā ca paṭipattiyā avañjhabhāvavibhāvanatthaṃ ‘‘ete mayhaṃ pāpuṇissantī’’ti āha. Pariyāyenapi lesenapi. Anucchavikanti ‘‘sāraṇīyadhammapūrako’’ti yathābhūtapavedanaṃ tumhākaṃ anucchavikanti attho.
အနာရောစေတ္ဝာဝ ပလာယိံသု စောရဘယေန။ ‘‘အတ္တနော ဒုဇ္ဇီဝိကာယာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ အဟံ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ, မမ ပတ္တပရိယာပန္နေနပိ သဗ္ဗာပိမာ ဘိက္ခုနိယော ယာပေသ္သန္တီတိ အာဟ ‘‘မာ တုမ္ဟေ တေသံ ဂတဘာဝံ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ။ ဝဋ္ဋိသ္သတီတိ ကပ္ပိသ္သတိ။ ထေရီ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ အဟောသိ, ထေရသ္သ ပန သီလတေဇေနေဝ ဒေဝတာ ဥသ္သုက္ကံ အာပဇ္ဇိ။
Anārocetvāva palāyiṃsu corabhayena. ‘‘Attano dujjīvikāyā’’tipi vadanti. Ahaṃ sāraṇīyadhammapūrikā, mama pattapariyāpannenapi sabbāpimā bhikkhuniyo yāpessantīti āha ‘‘mā tumhe tesaṃ gatabhāvaṃ cintayitthā’’ti. Vaṭṭissatīti kappissati. Therī sāraṇīyadhammapūrikā ahosi, therassa pana sīlatejeneva devatā ussukkaṃ āpajji.
နတ္ထိ ဧတေသံ ခဏ္ဍန္တိ အခဏ္ဍာနိ။ တံ ပန နေသံ ခဏ္ဍံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ယသ္သာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပသမ္ပန္နသီလာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန အာဒိအန္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တသူ’’တိအာဒိ။ န ဟိ အညော ကောစိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အနုက္ကမော အတ္ထိ, အနုပသမ္ပန္နသီလာနံ သမာဒာနက္ကမေနပိ အာဒိအန္တာ လဗ္ဘန္တိ။ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယာတိ တတ္ရန္တေ ဒသန္တေ ဝာ ဆိန္နဝတ္ထံ ဝိယ။ ဝိသဒိသုဒာဟရဏဉ္စေတံ ‘‘အခဏ္ဍာနီ’’တိ ဣမသ္သ အဓိကတတ္တာ။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ ဥဒာဟရဏာနိ။ ခဏ္ဍိကတာ ဘိန္နတာ ခဏ္ဍံ, တံ ဧတသ္သ အတ္ထီတိ ခဏ္ဍံ, သီလံ။ ဆိဒ္ဒန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ ဝိနိဝိဇ္ဈနဝသေန။ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဂာဝီ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဥပဍ္ဎံ တတိယဘာဂဂတံ သမ္ဘိန္နဝဏ္ဏံ သဗလံ, ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေဟေဝ ဗိန္ဒူဟိ အန္တရန္တရာဟိ ဝိမိသ္သံ ကမ္မာသံ။ အယံ ဣမေသံ ဝိသေသော။ သဗလရဟိတာနိ အသဗလာနိ, တထာ အကမ္မာသာနိ။ သီလသ္သ တဏ္ဟာဒာသဗ္ယတော မောစနံ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယဘာဝာပာဒနံ, တသ္မာ တဏ္ဟာဒာသဗ္ယတော မောစနဝစနေန တေသံ သီလာနံ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယတမာဟ။ ဘုဇိသ္သဘာဝကရဏတောတိ ဣမိနာ ဘုဇိသ္သကရာနိ ဘုဇိသ္သာနီတိ ဥတ္တရပဒလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ ဒသ္သေတိ။ ယသ္မာ ဝာ တံသမင္ဂိပုဂ္ဂလော သေရီ သယံဝသီ ဘုဇိသ္သော နာမ ဟောတိ, တသ္မာပိ ဘုဇိသ္သာနိ။ အဝိညူနံ အပ္ပမာဏတာယ ‘‘ဝိညုပ္ပသတ္ထာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ဝာ သမ္ပန္နတ္တာ ဝိညူဟိ ပသတ္ထာနီတိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ။
Natthi etesaṃ khaṇḍanti akhaṇḍāni. Taṃ pana nesaṃ khaṇḍaṃ dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha upasampannasīlānaṃ uddesakkamena ādiantā veditabbā. Tenāha ‘‘sattasū’’tiādi. Na hi añño koci āpattikkhandhānaṃ anukkamo atthi, anupasampannasīlānaṃ samādānakkamenapi ādiantā labbhanti. Pariyante chinnasāṭako viyāti tatrante dasante vā chinnavatthaṃ viya. Visadisudāharaṇañcetaṃ ‘‘akhaṇḍānī’’ti imassa adhikatattā. Evaṃ sesānampi udāharaṇāni. Khaṇḍikatā bhinnatā khaṇḍaṃ, taṃ etassa atthīti khaṇḍaṃ, sīlaṃ. Chiddantiādīsupi eseva nayo. Vemajjhe bhinnaṃ vinivijjhanavasena. Visabhāgavaṇṇena gāvī viyāti sambandho. Visabhāgavaṇṇena upaḍḍhaṃ tatiyabhāgagataṃ sambhinnavaṇṇaṃ sabalaṃ, visabhāgavaṇṇeheva bindūhi antarantarāhi vimissaṃ kammāsaṃ. Ayaṃ imesaṃ viseso. Sabalarahitāni asabalāni, tathā akammāsāni. Sīlassa taṇhādāsabyato mocanaṃ vivaṭṭūpanissayabhāvāpādanaṃ, tasmā taṇhādāsabyato mocanavacanena tesaṃ sīlānaṃ vivaṭṭūpanissayatamāha. Bhujissabhāvakaraṇatoti iminā bhujissakarāni bhujissānīti uttarapadalopenāyaṃ niddesoti dasseti. Yasmā vā taṃsamaṅgipuggalo serī sayaṃvasī bhujisso nāma hoti, tasmāpi bhujissāni. Aviññūnaṃ appamāṇatāya ‘‘viññuppasatthānī’’ti vuttaṃ. Suparisuddhabhāvena vā sampannattā viññūhi pasatthānīti viññuppasatthāni.
တဏ္ဟာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာတိ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝော ဝာ ဘဝိသ္သာမိ ဒေဝညတရော ဝာ’’တိ တဏ္ဟာပရာမာသေန, ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝော ဟုတ္ဝာ တတ္ထ နိစ္စော ဓုဝော သသ္သတော ဘဝိသ္သာမီ’’တိ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန စ အပရာမဋ္ဌတ္တာ။ ပရာမဋ္ဌုန္တိ ‘‘အယံ တေ သီလေသု ဒောသော’’တိ စတူသု ဝိပတ္တီသု ယာယ ကာယစိ ဝိပတ္တိယာ ဒသ္သနေန ပရာမဋ္ဌုံ, အနုဒ္ဓံသေတုံ စောဒေတုန္တိ အတ္ထော။ သီလံ နာမ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိပာရမ္ပရိယေန ယာဝဒေဝ သမာဓိသမ္ပာဒနတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီ’’တိ။ သမာဓိသံဝတ္တနပ္ပယောဇနာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattāti ‘‘imināhaṃ sīlena devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti taṇhāparāmāsena, ‘‘imināhaṃ sīlena devo hutvā tattha nicco dhuvo sassato bhavissāmī’’ti diṭṭhiparāmāsena ca aparāmaṭṭhattā. Parāmaṭṭhunti ‘‘ayaṃ te sīlesu doso’’ti catūsu vipattīsu yāya kāyaci vipattiyā dassanena parāmaṭṭhuṃ, anuddhaṃsetuṃ codetunti attho. Sīlaṃ nāma avippaṭisārādipārampariyena yāvadeva samādhisampādanatthanti āha ‘‘samādhisaṃvattanikānī’’ti. Samādhisaṃvattanappayojanāni samādhisaṃvattanikāni.
သမာနဘာဝော သာမညံ, ပရိပုဏ္ဏစတုပာရိသုဒ္ဓိဘာဝေန မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏသ္သ ဝိယ ဘေဒာဘာဝတော သီလေန သာမညံ သီလသာမညံ, တံ ဂတော ဥပဂတောတိ သီလသာမညဂတော။ တေနာဟ ‘‘သမာနဘာဝူပဂတသီလော’’တိ, သီလသမ္ပတ္တိယာ သမာနဘာဝံ ဥပဂတသီလော သဘာဂဝုတ္တိကောတိ အတ္ထော။ ကာမံ ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလေ နာနတ္တံ န သိယာ, တံ ပန န ဧကန္တိကံ, ဣဒံ ဧကန္တိကံ နိယတဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘နတ္ထိ မဂ္ဂသီလေ နာနတ္တ’’န္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တန္တိ မဂ္ဂသီလံ သန္ဓာယ တံ ‘‘ယာနိ တာနိ သီလာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Samānabhāvo sāmaññaṃ, paripuṇṇacatupārisuddhibhāvena majjhe bhinnasuvaṇṇassa viya bhedābhāvato sīlena sāmaññaṃ sīlasāmaññaṃ, taṃ gato upagatoti sīlasāmaññagato. Tenāha ‘‘samānabhāvūpagatasīlo’’ti, sīlasampattiyā samānabhāvaṃ upagatasīlo sabhāgavuttikoti attho. Kāmaṃ puthujjanānampi catupārisuddhisīle nānattaṃ na siyā, taṃ pana na ekantikaṃ, idaṃ ekantikaṃ niyatabhāvatoti āha ‘‘natthimaggasīle nānatta’’nti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttanti maggasīlaṃ sandhāya taṃ ‘‘yāni tāni sīlānī’’tiādi vuttaṃ.
ယာယန္တိ ယာ အယံ မယ္ဟဉ္စေဝ တုမ္ဟာကဉ္စ ပစ္စက္ခဘူတာ။ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ နိဒ္ဒောသာတိ နိဒ္ဓုတဒောသာ, သမုစ္ဆိန္နရာဂာဒိပာပဓမ္မာတိ အတ္ထော။ နိယ္ယာတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိသ္သရတိ နိဂ္ဂစ္ဆတိ။ သယံ နိယ္ယန္တီယေဝ ဟိ တံသမင္ဂိပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယ္ယာပေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယာ သတ္ထု အနုသိဋ္ဌိ, တံ ကရောတီတိ တက္ကရော, တသ္သ, ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တသ္သာတိ အတ္ထော။ သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝန္တိ သဒိသဒိဋ္ဌိဘာဝံ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓေန အဘိန္နဒိဋ္ဌိဘာဝံ။
Yāyanti yā ayaṃ mayhañceva tumhākañca paccakkhabhūtā. Diṭṭhīti maggasammādiṭṭhi. Niddosāti niddhutadosā, samucchinnarāgādipāpadhammāti attho. Niyyātīti vaṭṭadukkhato nissarati niggacchati. Sayaṃ niyyantīyeva hi taṃsamaṅgipuggalaṃ vaṭṭadukkhato niyyāpetīti vuccati. Yā satthu anusiṭṭhi, taṃ karotīti takkaro, tassa, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantassāti attho. Samānadiṭṭhibhāvanti sadisadiṭṭhibhāvaṃ saccasampaṭivedhena abhinnadiṭṭhibhāvaṃ.
ပဌမသာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၁. ပဌမသာရဏီယသုတ္တံ • 1. Paṭhamasāraṇīyasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁. ပဌမသာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 1. Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā
