Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
൨. സാരണീയവഗ്ഗോ
2. Sāraṇīyavaggo
൧. പഠമസാരണീയസുത്തവണ്ണനാ
1. Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā
൧൧. ദുതിയസ്സ പഠമേ സരിതബ്ബയുത്തകാതി അനുസ്സരണാരഹാ. മിജ്ജതി സിനിയ്ഹതി ഏതായാതി മേത്താ, മിത്തഭാവോ. മേത്താ ഏതസ്സ അത്ഥീതി മേത്തം, കായകമ്മം. തം പന യസ്മാ മേത്താസഹഗതചിത്തസമുട്ഠാനം, തസ്മാ വുത്തം ‘‘മേത്തേന ചിത്തേന കാതബ്ബം കായകമ്മ’’ന്തി. ഏസ നയോ സേസദ്വയേപി. ഇമാനീതി മേത്തകായകമ്മാദീനി. ഭിക്ഖൂനം വസേന ആഗതാനി തേസം സേട്ഠപരിസഭാവതോ. യഥാ പന ഭിക്ഖുനീസുപി ലബ്ഭന്തി, ഏവം ഗിഹീസുപി ലബ്ഭന്തി ചതുപരിസസാധാരണത്താതി തം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഭിക്ഖൂനഞ്ഹീ’’തിആദിമാഹ. ഭിക്ഖുനോ സബ്ബമ്പി അനവജ്ജകായകമ്മം ആഭിസമാചാരികകമ്മന്തോഗധമേവാതി ആഹ ‘‘മേത്തേന ചിത്തേന…പേ॰… കായകമ്മം നാമാ’’തി. ഭത്തിവസേന പവത്തിയമാനാ ചേതിയബോധീനം വന്ദനാ മേത്താസിദ്ധാതി കത്വാ തദത്ഥായ ഗമനം ‘‘മേത്തം കായകമ്മ’’ന്തി വുത്തം. ആദി-സദ്ദേന ചേതിയബോധിഭിക്ഖൂസു വുത്താവസേസാപചായനാദിവസേന പവത്തമേത്താവസേന പവത്തം കായികം കിരിയം സങ്ഗണ്ഹാതി.
11. Dutiyassa paṭhame saritabbayuttakāti anussaraṇārahā. Mijjati siniyhati etāyāti mettā, mittabhāvo. Mettā etassa atthīti mettaṃ, kāyakammaṃ. Taṃ pana yasmā mettāsahagatacittasamuṭṭhānaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘mettena cittena kātabbaṃ kāyakamma’’nti. Esa nayo sesadvayepi. Imānīti mettakāyakammādīni. Bhikkhūnaṃ vasena āgatāni tesaṃ seṭṭhaparisabhāvato. Yathā pana bhikkhunīsupi labbhanti, evaṃ gihīsupi labbhanti catuparisasādhāraṇattāti taṃ dassento ‘‘bhikkhūnañhī’’tiādimāha. Bhikkhuno sabbampi anavajjakāyakammaṃ ābhisamācārikakammantogadhamevāti āha ‘‘mettena cittena…pe… kāyakammaṃ nāmā’’ti. Bhattivasena pavattiyamānā cetiyabodhīnaṃ vandanā mettāsiddhāti katvā tadatthāya gamanaṃ ‘‘mettaṃ kāyakamma’’nti vuttaṃ. Ādi-saddena cetiyabodhibhikkhūsu vuttāvasesāpacāyanādivasena pavattamettāvasena pavattaṃ kāyikaṃ kiriyaṃ saṅgaṇhāti.
തേപിടകമ്പി ബുദ്ധവചനം കഥിയമാനന്തി അധിപ്പായോ. തേപിടകമ്പി ബുദ്ധവചനം പരിപുച്ഛനഅത്ഥകഥനവസേന പവത്തിയമാനമേവ മേത്തം വചീകമ്മം നാമ ഹിതജ്ഝാസയേന പവത്തിതബ്ബതോ. തീണി സുചരിതാനീതി കായവചീമനോസുചരിതാനി. ചിന്തനന്തി ഏവം ചിന്തനമത്തമ്പി മനോകമ്മം, പഗേവ പടിപന്നാ ഭാവനാതി ദസ്സേതി.
Tepiṭakampi buddhavacanaṃ kathiyamānanti adhippāyo. Tepiṭakampi buddhavacanaṃ paripucchanaatthakathanavasena pavattiyamānameva mettaṃ vacīkammaṃ nāma hitajjhāsayena pavattitabbato. Tīṇi sucaritānīti kāyavacīmanosucaritāni. Cintananti evaṃ cintanamattampi manokammaṃ, pageva paṭipannā bhāvanāti dasseti.
ആവീതി പകാസം. പകാസഭാവോ ചേത്ഥ യം ഉദ്ദിസ്സ തം കായകമ്മം കരീയതി, തസ്സ സമ്മുഖഭാവതോതി ആഹ ‘‘സമ്മുഖാ’’തി. രഹോതി അപ്പകാസം. അപ്പകാസതാ ച യം ഉദ്ദിസ്സ തം കായകമ്മം കരീയതി, തസ്സ അപച്ചക്ഖഭാവതോതി ആഹ ‘‘പരമ്മുഖാ’’തി. സഹായഭാവഗമനം തേസം പുരതോ. തേസു കരോന്തേസുയേവ ഹി സഹായഭാവഗമനം സമ്മുഖാ കായകമ്മം നാമ ഹോതി. ഉഭയേഹീതി നവകേഹി ഥേരേഹി ച. പഗ്ഗയ്ഹാതി പഗ്ഗണ്ഹിത്വാ ഉദ്ധം കത്വാ കേവലം ‘‘ദേവോ’’തി അവത്വാ ഗുണേഹി ഥിരഭാവജോതനം ‘‘ദേവത്ഥേരോ’’തി വചനം പഗ്ഗയ്ഹ വചനം. മമത്തബോധനം വചനം മമായനവചനം. ഏകന്തപരമ്മുഖസ്സ മനോകമ്മസ്സ സമ്മുഖതാ നാമ വിഞ്ഞത്തിസമുട്ഠാപനവസേന ഹോതി, തഞ്ച ഖോ ലോകേ കായകമ്മന്തി പാകടം പഞ്ഞാതം. ഹത്ഥവികാരാദീനി അനാമസിത്വാ ഏവ ദസ്സേന്തോ ‘‘നയനാനി ഉമ്മീലേത്വാ’’തിആദിമാഹ. കാമം മേത്താസിനേഹസിനിദ്ധാനം നയനാനം ഉമ്മീലനാ പസന്നേന മുഖേന ഓലോകനഞ്ച മേത്തം കായകമ്മമേവ, യസ്സ പന ചിത്തസ്സ വസേന നയനാനം മേത്താസിനേഹസിനിദ്ധതാ മുഖസ്സ ച പസന്നതാ, തം സന്ധായ വുത്തം ‘‘മേത്തം മനോകമ്മം നാമാ’’തി.
Āvīti pakāsaṃ. Pakāsabhāvo cettha yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa sammukhabhāvatoti āha ‘‘sammukhā’’ti. Rahoti appakāsaṃ. Appakāsatā ca yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘parammukhā’’ti. Sahāyabhāvagamanaṃ tesaṃ purato. Tesu karontesuyeva hi sahāyabhāvagamanaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma hoti. Ubhayehīti navakehi therehi ca. Paggayhāti paggaṇhitvā uddhaṃ katvā kevalaṃ ‘‘devo’’ti avatvā guṇehi thirabhāvajotanaṃ ‘‘devatthero’’ti vacanaṃ paggayha vacanaṃ. Mamattabodhanaṃ vacanaṃ mamāyanavacanaṃ. Ekantaparammukhassa manokammassa sammukhatā nāma viññattisamuṭṭhāpanavasena hoti, tañca kho loke kāyakammanti pākaṭaṃ paññātaṃ. Hatthavikārādīni anāmasitvā eva dassento ‘‘nayanāni ummīletvā’’tiādimāha. Kāmaṃ mettāsinehasiniddhānaṃ nayanānaṃ ummīlanā pasannena mukhena olokanañca mettaṃ kāyakammameva, yassa pana cittassa vasena nayanānaṃ mettāsinehasiniddhatā mukhassa ca pasannatā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mettaṃ manokammaṃ nāmā’’ti.
ലാഭ-സദ്ദോ കമ്മസാധനോ ‘‘ലാഭാ വത, ഭോ, ലദ്ധോ’’തിആദീസു വിയ. സോ ചേത്ഥ ‘‘ധമ്മലദ്ധാ’’തി വചനതോ അതീതകാലികോതി ആഹ ‘‘ചീവരാദയോ ലദ്ധപച്ചയാ’’തി. ധമ്മതോ ആഗതാതി ധമ്മികാ, പരിസുദ്ധഗമനാ പച്ചയാ. തേനാഹ ‘‘ധമ്മലദ്ധാ’’തി. ഇമമേവ ഹി അത്ഥം ദസ്സേതും ‘‘കുഹനാദീ’’തിആദി വുത്തം. ന സമ്മാ ഗയ്ഹമാനാ ഹി ധമ്മലദ്ധാ നാമ ന ഹോന്തീതി തപ്പടിസേധനത്ഥം പാളിയം ‘‘ധമ്മലദ്ധാ’’തി വുത്തം. ദേയ്യം ദക്ഖിണേയ്യഞ്ച അപ്പടിവിഭത്തം കത്വാ ഭുഞ്ജതീതി അപ്പടിവിഭത്തഭോഗീ നാമ ഹോതി. തേനാഹ ‘‘ദ്വേ പടിവിഭത്താനി നാമാ’’തിആദി. ചിത്തേന വിഭജനന്തി ഏതേന ചിത്തുപ്പാദമത്തേനപി വിഭജനം പടിവിഭത്തം നാമ, പഗേവ പയോഗതോതി ദസ്സേതി. ചിത്തേന വിഭജനപുബ്ബകം വാ കായേന വിഭജനന്തി മൂലമേവ ദസ്സേതും ‘‘ഏവം ചിത്തേന വിഭജന’’ന്തി വുത്തം. തേന ചിത്തുപ്പാദമത്തേന പടിവിഭാഗോ കാതബ്ബോതി ദസ്സേതി. അപ്പടിവിഭത്തന്തി ഭാവനപുംസകനിദ്ദേസോ, അപ്പടിവിഭത്തം ലാഭം ഭുഞ്ജതീതി കമ്മനിദ്ദേസോ വാ. തം നേവ ഗിഹീനം ദേതി അത്തനോ ആജീവസോധനത്ഥം. ന അത്തനാ പരിഭുഞ്ജതി ‘‘മയ്ഹം അസാധാരണഭോഗിതാ മാ ഹോതൂ’’തി. പടിഗ്ഗണ്ഹന്തോ ച…പേ॰… പസ്സതീതി ഇമിനാ ആഗമനതോ പട്ഠായ സാധാരണബുദ്ധിം ഉപട്ഠാപേതി. ഏവം ഹിസ്സ സാധാരണഭോഗിതാ സുകരാ, സാരണീയധമ്മോ ചസ്സ പൂരോ ഹോതി.
Lābha-saddo kammasādhano ‘‘lābhā vata, bho, laddho’’tiādīsu viya. So cettha ‘‘dhammaladdhā’’ti vacanato atītakālikoti āha ‘‘cīvarādayo laddhapaccayā’’ti. Dhammato āgatāti dhammikā, parisuddhagamanā paccayā. Tenāha ‘‘dhammaladdhā’’ti. Imameva hi atthaṃ dassetuṃ ‘‘kuhanādī’’tiādi vuttaṃ. Na sammā gayhamānā hi dhammaladdhā nāma na hontīti tappaṭisedhanatthaṃ pāḷiyaṃ ‘‘dhammaladdhā’’ti vuttaṃ. Deyyaṃ dakkhiṇeyyañca appaṭivibhattaṃ katvā bhuñjatīti appaṭivibhattabhogī nāma hoti. Tenāha ‘‘dve paṭivibhattāni nāmā’’tiādi. Cittena vibhajananti etena cittuppādamattenapi vibhajanaṃ paṭivibhattaṃ nāma, pageva payogatoti dasseti. Cittena vibhajanapubbakaṃ vā kāyena vibhajananti mūlameva dassetuṃ ‘‘evaṃ cittena vibhajana’’nti vuttaṃ. Tena cittuppādamattena paṭivibhāgo kātabboti dasseti. Appaṭivibhattanti bhāvanapuṃsakaniddeso, appaṭivibhattaṃ lābhaṃ bhuñjatīti kammaniddeso vā. Taṃ neva gihīnaṃ deti attano ājīvasodhanatthaṃ. Na attanā paribhuñjati ‘‘mayhaṃ asādhāraṇabhogitā mā hotū’’ti. Paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā āgamanato paṭṭhāya sādhāraṇabuddhiṃ upaṭṭhāpeti. Evaṃ hissa sādhāraṇabhogitā sukarā, sāraṇīyadhammo cassa pūro hoti.
അഥ വാ പടിഗ്ഗണ്ഹന്തോ ച…പേ॰… പസ്സതീതി ഇമിനാ തസ്സ ലാഭസ്സ തീസു കാലേസു സാധാരണതോ ഠപനം ദസ്സിതം. പടിഗ്ഗണ്ഹന്തോ ച സങ്ഘേന സാധാരണം ഹോതൂതി ഇമിനാ പടിഗ്ഗഹണകാലോ ദസ്സിതോ. ഗഹേത്വാ…പേ॰… പസ്സതീതി ഇമിനാ പടിഗ്ഗഹിതകാലോ. തദുഭയം പന താദിസേന പുബ്ബഭാഗേന വിനാ ന ഹോതീതി അത്ഥസിദ്ധോ പുരിമകാലോ. തയിദം പടിഗ്ഗഹണതോ പുബ്ബേവസ്സ ഹോതി ‘‘സങ്ഘേന സാധാരണം ഹോതൂതി പടിഗ്ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി, പടിഗ്ഗണ്ഹന്തസ്സ ഹോതി ‘‘സങ്ഘേന സാധാരണം ഹോതൂതി പടിഗ്ഗണ്ഹാമീ’’തി, പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഹോതി ‘‘സങ്ഘേന സാധാരണം ഹോതൂതി ഹി പടിഗ്ഗഹിതം മയാ’’തി. ഏവം തിലക്ഖണസമ്പന്നം കത്വാ ലദ്ധം ലാഭം ഓസാരണലക്ഖണം അവികോപേത്വാ പരിഭുഞ്ജന്തോ സാധാരണഭോഗീ അപ്പടിവിഭത്തഭോഗീ ച ഹോതി.
Atha vā paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā tassa lābhassa tīsu kālesu sādhāraṇato ṭhapanaṃ dassitaṃ. Paṭiggaṇhanto ca saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti iminā paṭiggahaṇakālo dassito. Gahetvā…pe… passatīti iminā paṭiggahitakālo. Tadubhayaṃ pana tādisena pubbabhāgena vinā na hotīti atthasiddho purimakālo. Tayidaṃ paṭiggahaṇato pubbevassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhissāmī’’ti, paṭiggaṇhantassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhāmī’’ti, paṭiggahetvā hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti hi paṭiggahitaṃ mayā’’ti. Evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ katvā laddhaṃ lābhaṃ osāraṇalakkhaṇaṃ avikopetvā paribhuñjanto sādhāraṇabhogī appaṭivibhattabhogī ca hoti.
ഇമം പന സാരണീയധമ്മന്തി ഇമം ചതുത്ഥം സരിതബ്ബയുത്തധമം. ന ഹി…പേ॰… ഗണ്ഹന്തി, തസ്മാ സാധാരണഭോഗിതാ ദുസ്സീലസ്സ നത്ഥീതി ആരമ്ഭോപി താവ ന സമ്ഭവതി, കുതോ പൂരണന്തി അധിപ്പായോ. പരിസുദ്ധസീലോതി ഇമിനാ ലാഭസ്സ ധമ്മികഭാവം ദസ്സേതി. വത്തം അഖണ്ഡേന്തോതി ഇമിനാ അപ്പടിവിഭത്തഭോഗിതം സാധാരണഭോഗിതഞ്ച ദസ്സേതി. സതി പന തദുഭയേ സാരണീയധമ്മോ പൂരിതോ ഏവ ഹോതീതി ആഹ ‘‘പൂരേതീ’’തി. ഓദിസ്സകം കത്വാതി ഏതേന അനോദിസ്സകം കത്വാ പിതുനോ, ആചരിയുപജ്ഝായാദീനം വാ ഥേരാസനതോ പട്ഠായ ദേന്തസ്സ സാരണീയധമ്മോയേവ ഹോതീതി ദസ്സേതി. ദാതബ്ബന്തി അവസ്സം ദാതബ്ബം. സാരണീയധമ്മോ പനസ്സ ന ഹോതി പടിജഗ്ഗട്ഠാനേ ഓദിസ്സകം കത്വാ ദിന്നത്താ. തേനാഹ ‘‘പലിബോധജഗ്ഗനം നാമ ഹോതീ’’തി. മുത്തപലിബോധസ്സ വട്ടതി അമുത്തപലിബോധസ്സ പൂരേതും അസക്കുണേയ്യത്താ. യദി ഏവം സബ്ബേന സബ്ബം സാരണീയധമ്മം പൂരേന്തസ്സ ഓദിസ്സകദാനം വട്ടതി, ന വട്ടതീതി? നോ ന വട്ടതി യുത്തട്ഠാനേതി ദസ്സേന്തോ ‘‘തേന പനാ’’തിആദിമാഹ. ഇമിനാ ഓദിസ്സകദാനം പനസ്സ ന സബ്ബത്ഥ വാരിതന്തി ദസ്സേതി. ഗിലാനാദീനഞ്ഹി ഓദിസ്സകം കത്വാ ദാനം അപ്പടിവിഭാഗപക്ഖികം ‘‘അസുകസ്സ ന ദസ്സാമീ’’തി പടിക്ഖേപസ്സ അഭാവതോ. ബ്യതിരേകപ്പധാനോ ഹി പടിഭാഗോ. തേനാഹ ‘‘അവസേസ’’ന്തിആദി. അദാതുമ്പീതി പി-സദ്ദേന ദാതുമ്പി വട്ടതീതി ദസ്സേതി. തഞ്ച ഖോ കരുണായനവസേന, ന വത്തപരിപൂരണവസേന, തസ്മാ ദുസ്സീലസ്സപി അത്ഥികസ്സ സതി സമ്ഭവേ ദാതബ്ബം. ദാനഞ്ഹി നാമ ന കസ്സചി നിവാരിതം.
Imaṃ pana sāraṇīyadhammanti imaṃ catutthaṃ saritabbayuttadhamaṃ. Na hi…pe… gaṇhanti, tasmā sādhāraṇabhogitā dussīlassa natthīti ārambhopi tāva na sambhavati, kuto pūraṇanti adhippāyo. Parisuddhasīloti iminā lābhassa dhammikabhāvaṃ dasseti. Vattaṃ akhaṇḍentoti iminā appaṭivibhattabhogitaṃ sādhāraṇabhogitañca dasseti. Sati pana tadubhaye sāraṇīyadhammo pūrito eva hotīti āha ‘‘pūretī’’ti. Odissakaṃ katvāti etena anodissakaṃ katvā pituno, ācariyupajjhāyādīnaṃ vā therāsanato paṭṭhāya dentassa sāraṇīyadhammoyeva hotīti dasseti. Dātabbanti avassaṃ dātabbaṃ. Sāraṇīyadhammo panassa na hoti paṭijaggaṭṭhāne odissakaṃ katvā dinnattā. Tenāha ‘‘palibodhajagganaṃ nāma hotī’’ti. Muttapalibodhassa vaṭṭati amuttapalibodhassa pūretuṃ asakkuṇeyyattā. Yadi evaṃ sabbena sabbaṃ sāraṇīyadhammaṃ pūrentassa odissakadānaṃ vaṭṭati, na vaṭṭatīti? No na vaṭṭati yuttaṭṭhāneti dassento ‘‘tena panā’’tiādimāha. Iminā odissakadānaṃ panassa na sabbattha vāritanti dasseti. Gilānādīnañhi odissakaṃ katvā dānaṃ appaṭivibhāgapakkhikaṃ ‘‘asukassa na dassāmī’’ti paṭikkhepassa abhāvato. Byatirekappadhāno hi paṭibhāgo. Tenāha ‘‘avasesa’’ntiādi. Adātumpīti pi-saddena dātumpi vaṭṭatīti dasseti. Tañca kho karuṇāyanavasena, na vattaparipūraṇavasena, tasmā dussīlassapi atthikassa sati sambhave dātabbaṃ. Dānañhi nāma na kassaci nivāritaṃ.
സുസിക്ഖിതായാതി സാരണീയപൂരണവിധിമ്ഹി സുസിക്ഖിതായ, സുകുസലായാതി അത്ഥോ. ഇദാനി തസ്സ കോസല്ലം ദസ്സേതും ‘‘സുസിക്ഖിതായ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. ദ്വാദസഹി വസ്സേഹി പൂരേഹി, ന തതോ ഓരന്തി ഇമിനാ തസ്സ ദുപ്പൂരതം ദസ്സേതി. തഥാ ഹി സോ മഹപ്ഫലോ മഹാനിസംസോ ദിട്ഠധമ്മികേഹിപി താവഗരുതരേഹി ഫലാനിസംസേഹി അനുഗതോതി തംസമങ്ഗീ ച പുഗ്ഗലോ വിസേസലാഭീ അരിയപുഗ്ഗലോ വിയ ലോകേ അച്ഛരിയബ്ഭുതധമ്മസമന്നാഗതോ ഹോതി. തഥാ ഹി സോ ദുപ്പജഹദാനമയസ്സ സീലമയസ്സ പുഞ്ഞസ്സ പടിപക്ഖധമ്മം സുദൂരേ വിക്ഖമ്ഭിതം കത്വാ വിസുദ്ധേന ചേതസാ ലോകേ പാകടോ പഞ്ഞാതോ ഹുത്വാ വിഹരതി. തസ്സിമമത്ഥം ബ്യതിരേകതോ അന്വയതോ ച വിഭാവേതും ‘‘സചേ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. തം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
Susikkhitāyāti sāraṇīyapūraṇavidhimhi susikkhitāya, sukusalāyāti attho. Idāni tassa kosallaṃ dassetuṃ ‘‘susikkhitāya hī’’tiādi vuttaṃ. Dvādasahi vassehi pūrehi, na tato oranti iminā tassa duppūrataṃ dasseti. Tathā hi so mahapphalo mahānisaṃso diṭṭhadhammikehipi tāvagarutarehi phalānisaṃsehi anugatoti taṃsamaṅgī ca puggalo visesalābhī ariyapuggalo viya loke acchariyabbhutadhammasamannāgato hoti. Tathā hi so duppajahadānamayassa sīlamayassa puññassa paṭipakkhadhammaṃ sudūre vikkhambhitaṃ katvā visuddhena cetasā loke pākaṭo paññāto hutvā viharati. Tassimamatthaṃ byatirekato anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘sace hī’’tiādi vuttaṃ. Taṃ suviññeyyameva.
ഇദാനിസ്സ സമ്പരായികേ ദിട്ഠധമ്മികേ ച ആനിസംസേ ദസ്സേതും ‘‘ഏവം പൂരിതസാരണീയധമ്മസ്സാ’’തിആദി വുത്തം. നേവ ഇസ്സാ ന മച്ഛരിയം ഹോതി ചിരകാലഭാവനായ വിധുതഭാവതോ. മനുസ്സാനം പിയോ ഹോതി പരിച്ചാഗസീലതായ വിസ്സുതത്താ. തേനാഹ ‘‘ദദം പിയോ ഹോതി ഭജന്തി നം ബഹൂ’’തിആദി (അ॰ നി॰ ൫.൩൪). സുലഭപച്ചയോ ഹോതി ദാനവസേന ഉളാരജ്ഝാസയാനം പച്ചയലാഭസ്സ ഇധാനിസംസസഭാവതോ ദാനസ്സ. പത്തഗതമസ്സ ദിയ്യമാനം ന ഖീയതി പത്തഗതസ്സേവ ദ്വാദസവസ്സികസ്സ മഹാവത്തസ്സ അവിച്ഛേദേന പൂരിതത്താ. അഗ്ഗഭണ്ഡം ലഭതി ദേവസികം ദക്ഖിണേയ്യാനം അഗ്ഗതോ പട്ഠായ ദാനസ്സ ദിന്നത്താ. ഭയേ വാ…പേ॰… ആപജ്ജന്തി ദേയ്യപ്പടിഗ്ഗാഹകവികപ്പം അകത്വാ അത്തനി നിരപേക്ഖചിത്തേന ചിരകാലം ദാനസ്സ പൂരിതതായ പസാരിതചിത്തത്താ.
Idānissa samparāyike diṭṭhadhammike ca ānisaṃse dassetuṃ ‘‘evaṃ pūritasāraṇīyadhammassā’’tiādi vuttaṃ. Neva issā na macchariyaṃ hoti cirakālabhāvanāya vidhutabhāvato. Manussānaṃ piyo hoti pariccāgasīlatāya vissutattā. Tenāha ‘‘dadaṃ piyo hoti bhajanti naṃ bahū’’tiādi (a. ni. 5.34). Sulabhapaccayo hoti dānavasena uḷārajjhāsayānaṃ paccayalābhassa idhānisaṃsasabhāvato dānassa. Pattagatamassa diyyamānaṃ na khīyati pattagatasseva dvādasavassikassa mahāvattassa avicchedena pūritattā. Aggabhaṇḍaṃ labhati devasikaṃ dakkhiṇeyyānaṃ aggato paṭṭhāya dānassa dinnattā. Bhaye vā…pe… āpajjanti deyyappaṭiggāhakavikappaṃ akatvā attani nirapekkhacittena cirakālaṃ dānassa pūritatāya pasāritacittattā.
തത്രാതി തേസു ആനിസംസേസു വിഭാവേതബ്ബേസു. ഇമാനി ഫലാനി വത്ഥൂനി കാരണാനി. മഹാഗിരിഗാമോ നാമ നാഗദീപപസ്സേ ഏകോ ഗാമോവ. അലഭന്താപീതി അപ്പപുഞ്ഞതായ അലാഭിനോ സമാനാപി. ഭിക്ഖാചാരമഗ്ഗസഭാഗന്തി സഭാഗം തബ്ഭാഗിയം ഭിക്ഖാചാരമഗ്ഗം ജാനന്തി. അനുത്തരിമനുസ്സധമ്മത്താ ഥേരാനം സംസയവിനോദനത്ഥഞ്ച ‘‘സാരണീയധമ്മോ മേ, ഭന്തേ, പൂരിതോ’’തി ആഹ. തഥാ ഹി ദുതിയവത്ഥുസ്മിമ്പി ഥേരേന അത്താ പകാസിതോ. ദഹരകാലേ ഏവം കിര സാരണീയധമ്മപൂരകോ അഹോസി. മനുസ്സാനം പിയതായ സുലഭപച്ചയതായപി ഇദം വത്ഥുമേവ. പത്തഗതാഖീയനസ്സ പന വിസേസം വിഭാവനതോ ‘‘ഇദം താവ…പേ॰… ഏത്ഥ വത്ഥൂ’’തി വുത്തം.
Tatrāti tesu ānisaṃsesu vibhāvetabbesu. Imāni phalāni vatthūni kāraṇāni. Mahāgirigāmo nāma nāgadīpapasse eko gāmova. Alabhantāpīti appapuññatāya alābhino samānāpi. Bhikkhācāramaggasabhāganti sabhāgaṃ tabbhāgiyaṃ bhikkhācāramaggaṃ jānanti. Anuttarimanussadhammattā therānaṃ saṃsayavinodanatthañca ‘‘sāraṇīyadhammo me, bhante, pūrito’’ti āha. Tathā hi dutiyavatthusmimpi therena attā pakāsito. Daharakāle evaṃ kira sāraṇīyadhammapūrako ahosi. Manussānaṃ piyatāya sulabhapaccayatāyapi idaṃ vatthumeva. Pattagatākhīyanassa pana visesaṃ vibhāvanato ‘‘idaṃ tāva…pe… ettha vatthū’’ti vuttaṃ.
ഗിരിഭണ്ഡമഹാപൂജായാതി ചേതിയഗിരിമ്ഹി സകലലങ്കാദീപേ യോജനപ്പമാണേ സമുദ്ദേ ച നാവാസങ്ഘാടാദികേ ഠപേത്വാ ദീപപുപ്ഫഗന്ധാദീഹി കരിയമാനായ മഹാപൂജായ. തസ്സാ ച പടിപത്തിയാ അവഞ്ഝഭാവവിഭാവനത്ഥം ‘‘ഏതേ മയ്ഹം പാപുണിസ്സന്തീ’’തി ആഹ. പരിയായേനപി ലേസേനപി. അനുച്ഛവികന്തി ‘‘സാരണീയധമ്മപൂരകോ’’തി യഥാഭൂതപവേദനം തുമ്ഹാകം അനുച്ഛവികന്തി അത്ഥോ.
Giribhaṇḍamahāpūjāyāti cetiyagirimhi sakalalaṅkādīpe yojanappamāṇe samudde ca nāvāsaṅghāṭādike ṭhapetvā dīpapupphagandhādīhi kariyamānāya mahāpūjāya. Tassā ca paṭipattiyā avañjhabhāvavibhāvanatthaṃ ‘‘ete mayhaṃ pāpuṇissantī’’ti āha. Pariyāyenapi lesenapi. Anucchavikanti ‘‘sāraṇīyadhammapūrako’’ti yathābhūtapavedanaṃ tumhākaṃ anucchavikanti attho.
അനാരോചേത്വാവ പലായിംസു ചോരഭയേന. ‘‘അത്തനോ ദുജ്ജീവികായാ’’തിപി വദന്തി. അഹം സാരണീയധമ്മപൂരികാ, മമ പത്തപരിയാപന്നേനപി സബ്ബാപിമാ ഭിക്ഖുനിയോ യാപേസ്സന്തീതി ആഹ ‘‘മാ തുമ്ഹേ തേസം ഗതഭാവം ചിന്തയിത്ഥാ’’തി. വട്ടിസ്സതീതി കപ്പിസ്സതി. ഥേരീ സാരണീയധമ്മപൂരികാ അഹോസി, ഥേരസ്സ പന സീലതേജേനേവ ദേവതാ ഉസ്സുക്കം ആപജ്ജി.
Anārocetvāva palāyiṃsu corabhayena. ‘‘Attano dujjīvikāyā’’tipi vadanti. Ahaṃ sāraṇīyadhammapūrikā, mama pattapariyāpannenapi sabbāpimā bhikkhuniyo yāpessantīti āha ‘‘mā tumhe tesaṃ gatabhāvaṃ cintayitthā’’ti. Vaṭṭissatīti kappissati. Therī sāraṇīyadhammapūrikā ahosi, therassa pana sīlatejeneva devatā ussukkaṃ āpajji.
നത്ഥി ഏതേസം ഖണ്ഡന്തി അഖണ്ഡാനി. തം പന നേസം ഖണ്ഡം ദസ്സേതും ‘‘യസ്സാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ഉപസമ്പന്നസീലാനം ഉദ്ദേസക്കമേന ആദിഅന്താ വേദിതബ്ബാ. തേനാഹ ‘‘സത്തസൂ’’തിആദി. ന ഹി അഞ്ഞോ കോചി ആപത്തിക്ഖന്ധാനം അനുക്കമോ അത്ഥി, അനുപസമ്പന്നസീലാനം സമാദാനക്കമേനപി ആദിഅന്താ ലബ്ഭന്തി. പരിയന്തേ ഛിന്നസാടകോ വിയാതി തത്രന്തേ ദസന്തേ വാ ഛിന്നവത്ഥം വിയ. വിസദിസുദാഹരണഞ്ചേതം ‘‘അഖണ്ഡാനീ’’തി ഇമസ്സ അധികതത്താ. ഏവം സേസാനമ്പി ഉദാഹരണാനി. ഖണ്ഡികതാ ഭിന്നതാ ഖണ്ഡം, തം ഏതസ്സ അത്ഥീതി ഖണ്ഡം, സീലം. ഛിദ്ദന്തിആദീസുപി ഏസേവ നയോ. വേമജ്ഝേ ഭിന്നം വിനിവിജ്ഝനവസേന. വിസഭാഗവണ്ണേന ഗാവീ വിയാതി സമ്ബന്ധോ. വിസഭാഗവണ്ണേന ഉപഡ്ഢം തതിയഭാഗഗതം സമ്ഭിന്നവണ്ണം സബലം, വിസഭാഗവണ്ണേഹേവ ബിന്ദൂഹി അന്തരന്തരാഹി വിമിസ്സം കമ്മാസം. അയം ഇമേസം വിസേസോ. സബലരഹിതാനി അസബലാനി, തഥാ അകമ്മാസാനി. സീലസ്സ തണ്ഹാദാസബ്യതോ മോചനം വിവട്ടൂപനിസ്സയഭാവാപാദനം, തസ്മാ തണ്ഹാദാസബ്യതോ മോചനവചനേന തേസം സീലാനം വിവട്ടൂപനിസ്സയതമാഹ. ഭുജിസ്സഭാവകരണതോതി ഇമിനാ ഭുജിസ്സകരാനി ഭുജിസ്സാനീതി ഉത്തരപദലോപേനായം നിദ്ദേസോതി ദസ്സേതി. യസ്മാ വാ തംസമങ്ഗിപുഗ്ഗലോ സേരീ സയംവസീ ഭുജിസ്സോ നാമ ഹോതി, തസ്മാപി ഭുജിസ്സാനി. അവിഞ്ഞൂനം അപ്പമാണതായ ‘‘വിഞ്ഞുപ്പസത്ഥാനീ’’തി വുത്തം. സുപരിസുദ്ധഭാവേന വാ സമ്പന്നത്താ വിഞ്ഞൂഹി പസത്ഥാനീതി വിഞ്ഞുപ്പസത്ഥാനി.
Natthi etesaṃ khaṇḍanti akhaṇḍāni. Taṃ pana nesaṃ khaṇḍaṃ dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha upasampannasīlānaṃ uddesakkamena ādiantā veditabbā. Tenāha ‘‘sattasū’’tiādi. Na hi añño koci āpattikkhandhānaṃ anukkamo atthi, anupasampannasīlānaṃ samādānakkamenapi ādiantā labbhanti. Pariyante chinnasāṭako viyāti tatrante dasante vā chinnavatthaṃ viya. Visadisudāharaṇañcetaṃ ‘‘akhaṇḍānī’’ti imassa adhikatattā. Evaṃ sesānampi udāharaṇāni. Khaṇḍikatā bhinnatā khaṇḍaṃ, taṃ etassa atthīti khaṇḍaṃ, sīlaṃ. Chiddantiādīsupi eseva nayo. Vemajjhe bhinnaṃ vinivijjhanavasena. Visabhāgavaṇṇena gāvī viyāti sambandho. Visabhāgavaṇṇena upaḍḍhaṃ tatiyabhāgagataṃ sambhinnavaṇṇaṃ sabalaṃ, visabhāgavaṇṇeheva bindūhi antarantarāhi vimissaṃ kammāsaṃ. Ayaṃ imesaṃ viseso. Sabalarahitāni asabalāni, tathā akammāsāni. Sīlassa taṇhādāsabyato mocanaṃ vivaṭṭūpanissayabhāvāpādanaṃ, tasmā taṇhādāsabyato mocanavacanena tesaṃ sīlānaṃ vivaṭṭūpanissayatamāha. Bhujissabhāvakaraṇatoti iminā bhujissakarāni bhujissānīti uttarapadalopenāyaṃ niddesoti dasseti. Yasmā vā taṃsamaṅgipuggalo serī sayaṃvasī bhujisso nāma hoti, tasmāpi bhujissāni. Aviññūnaṃ appamāṇatāya ‘‘viññuppasatthānī’’ti vuttaṃ. Suparisuddhabhāvena vā sampannattā viññūhi pasatthānīti viññuppasatthāni.
തണ്ഹാദിട്ഠീഹി അപരാമട്ഠത്താതി ‘‘ഇമിനാഹം സീലേന ദേവോ വാ ഭവിസ്സാമി ദേവഞ്ഞതരോ വാ’’തി തണ്ഹാപരാമാസേന, ‘‘ഇമിനാഹം സീലേന ദേവോ ഹുത്വാ തത്ഥ നിച്ചോ ധുവോ സസ്സതോ ഭവിസ്സാമീ’’തി ദിട്ഠിപരാമാസേന ച അപരാമട്ഠത്താ. പരാമട്ഠുന്തി ‘‘അയം തേ സീലേസു ദോസോ’’തി ചതൂസു വിപത്തീസു യായ കായചി വിപത്തിയാ ദസ്സനേന പരാമട്ഠും, അനുദ്ധംസേതും ചോദേതുന്തി അത്ഥോ. സീലം നാമ അവിപ്പടിസാരാദിപാരമ്പരിയേന യാവദേവ സമാധിസമ്പാദനത്ഥന്തി ആഹ ‘‘സമാധിസംവത്തനികാനീ’’തി. സമാധിസംവത്തനപ്പയോജനാനി സമാധിസംവത്തനികാനി.
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattāti ‘‘imināhaṃ sīlena devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti taṇhāparāmāsena, ‘‘imināhaṃ sīlena devo hutvā tattha nicco dhuvo sassato bhavissāmī’’ti diṭṭhiparāmāsena ca aparāmaṭṭhattā. Parāmaṭṭhunti ‘‘ayaṃ te sīlesu doso’’ti catūsu vipattīsu yāya kāyaci vipattiyā dassanena parāmaṭṭhuṃ, anuddhaṃsetuṃ codetunti attho. Sīlaṃ nāma avippaṭisārādipārampariyena yāvadeva samādhisampādanatthanti āha ‘‘samādhisaṃvattanikānī’’ti. Samādhisaṃvattanappayojanāni samādhisaṃvattanikāni.
സമാനഭാവോ സാമഞ്ഞം, പരിപുണ്ണചതുപാരിസുദ്ധിഭാവേന മജ്ഝേ ഭിന്നസുവണ്ണസ്സ വിയ ഭേദാഭാവതോ സീലേന സാമഞ്ഞം സീലസാമഞ്ഞം, തം ഗതോ ഉപഗതോതി സീലസാമഞ്ഞഗതോ. തേനാഹ ‘‘സമാനഭാവൂപഗതസീലോ’’തി, സീലസമ്പത്തിയാ സമാനഭാവം ഉപഗതസീലോ സഭാഗവുത്തികോതി അത്ഥോ. കാമം പുഥുജ്ജനാനമ്പി ചതുപാരിസുദ്ധിസീലേ നാനത്തം ന സിയാ, തം പന ന ഏകന്തികം, ഇദം ഏകന്തികം നിയതഭാവതോതി ആഹ ‘‘നത്ഥി മഗ്ഗസീലേ നാനത്ത’’ന്തി. തം സന്ധായേതം വുത്തന്തി മഗ്ഗസീലം സന്ധായ തം ‘‘യാനി താനി സീലാനീ’’തിആദി വുത്തം.
Samānabhāvo sāmaññaṃ, paripuṇṇacatupārisuddhibhāvena majjhe bhinnasuvaṇṇassa viya bhedābhāvato sīlena sāmaññaṃ sīlasāmaññaṃ, taṃ gato upagatoti sīlasāmaññagato. Tenāha ‘‘samānabhāvūpagatasīlo’’ti, sīlasampattiyā samānabhāvaṃ upagatasīlo sabhāgavuttikoti attho. Kāmaṃ puthujjanānampi catupārisuddhisīle nānattaṃ na siyā, taṃ pana na ekantikaṃ, idaṃ ekantikaṃ niyatabhāvatoti āha ‘‘natthimaggasīle nānatta’’nti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttanti maggasīlaṃ sandhāya taṃ ‘‘yāni tāni sīlānī’’tiādi vuttaṃ.
യായന്തി യാ അയം മയ്ഹഞ്ചേവ തുമ്ഹാകഞ്ച പച്ചക്ഖഭൂതാ. ദിട്ഠീതി മഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠി. നിദ്ദോസാതി നിദ്ധുതദോസാ, സമുച്ഛിന്നരാഗാദിപാപധമ്മാതി അത്ഥോ. നിയ്യാതീതി വട്ടദുക്ഖതോ നിസ്സരതി നിഗ്ഗച്ഛതി. സയം നിയ്യന്തീയേവ ഹി തംസമങ്ഗിപുഗ്ഗലം വട്ടദുക്ഖതോ നിയ്യാപേതീതി വുച്ചതി. യാ സത്ഥു അനുസിട്ഠി, തം കരോതീതി തക്കരോ, തസ്സ, യഥാനുസിട്ഠം പടിപജ്ജന്തസ്സാതി അത്ഥോ. സമാനദിട്ഠിഭാവന്തി സദിസദിട്ഠിഭാവം സച്ചസമ്പടിവേധേന അഭിന്നദിട്ഠിഭാവം.
Yāyanti yā ayaṃ mayhañceva tumhākañca paccakkhabhūtā. Diṭṭhīti maggasammādiṭṭhi. Niddosāti niddhutadosā, samucchinnarāgādipāpadhammāti attho. Niyyātīti vaṭṭadukkhato nissarati niggacchati. Sayaṃ niyyantīyeva hi taṃsamaṅgipuggalaṃ vaṭṭadukkhato niyyāpetīti vuccati. Yā satthu anusiṭṭhi, taṃ karotīti takkaro, tassa, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantassāti attho. Samānadiṭṭhibhāvanti sadisadiṭṭhibhāvaṃ saccasampaṭivedhena abhinnadiṭṭhibhāvaṃ.
പഠമസാരണീയസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൧. പഠമസാരണീയസുത്തം • 1. Paṭhamasāraṇīyasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൧. പഠമസാരണീയസുത്തവണ്ണനാ • 1. Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā