| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๔. ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทํ
4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadaṃ
๑๐๘. จตุเตฺถ หิมเมว หิมโนฺต, หิมเนฺต นิยุโตฺต เหมนฺติโก, กาโลติ อาห ‘‘เหมนฺตกาเล’’ติฯ โอตาเปนฺตา ปกฺกมิํสูติ สมฺพโนฺธฯ กาลสทฺทสฺส สมฺพนฺธิสทฺทตฺตา สมฺพนฺธาเปโกฺขติ อาห ‘‘ยสฺส กสฺสจี’’ติฯ หิมวเสฺสนาติ หิเมน จ วเสฺสน จฯ
108. Catutthe himameva himanto, himante niyutto hemantiko, kāloti āha ‘‘hemantakāle’’ti. Otāpentā pakkamiṃsūti sambandho. Kālasaddassa sambandhisaddattā sambandhāpekkhoti āha ‘‘yassa kassacī’’ti. Himavassenāti himena ca vassena ca.
๑๑๐. ‘‘วสฺสิโก’’ติ น สเงฺกตาติ อวสฺสิกสเงฺกตาฯ ‘‘อฎฺฐ มาเส’’ติ สามญฺญโต วุเตฺตปิ ‘‘อวสฺสิกสเงฺกเต’’ติ วิเสสิตตฺตา เหมนฺติกคิมฺหิกมาสาเยว คเหตพฺพาติ อาห ‘‘จตฺตาโร เหมนฺติเก’’ติอาทิฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ รุเกฺขฯ น อูหทนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘กากา วา’’ติ เอตฺถ วาสโทฺท สมฺปิณฺฑนโตฺถฯ เตนาห ‘‘อเญฺญ วา สกุนฺตา’’ติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อนุชานาติ, ตสฺมาฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ รุเกฺข, วิสฺสมิตฺวา คจฺฉนฺตีติ โยชนาฯ ยสฺมินฺติ รุเกฺข, กตฺวา วสนฺตีติ โยชนาฯ อฎฺฐ มาเส เอวาติ สมฺภวโต อาห ‘‘เยสุ ชนปเทสู’’ติอาทิ ฯ เตสุปีติ ชนปเทสุปิฯ อวสฺสิกสเงฺกเต เอวาติ สมฺภวโต อาห ‘‘ยตฺถา’’ติอาทิฯ ยตฺถาติ เยสุ ชนปเทสุฯ ‘‘วิคตวลาหกํ วิสุทฺธํ นภํ โหตี’’ติ อิมินา สเจ อวิคตวลาหกํ อวิสุทฺธํ นภํ โหติ, นิกฺขิปิตุํ น วฎฺฎตีติ ทีเปติฯ ‘‘เอวรูเป กาเล’’ติ ปทํ ‘‘นิกฺขิปิตุํ วฎฺฎตี’’ติ ปเท อาธาโรฯ
110. ‘‘Vassiko’’ti na saṅketāti avassikasaṅketā. ‘‘Aṭṭha māse’’ti sāmaññato vuttepi ‘‘avassikasaṅkete’’ti visesitattā hemantikagimhikamāsāyeva gahetabbāti āha ‘‘cattāro hemantike’’tiādi. Yatthāti yasmiṃ rukkhe. Na ūhadantīti sambandho. ‘‘Kākā vā’’ti ettha vāsaddo sampiṇḍanattho. Tenāha ‘‘aññe vā sakuntā’’ti. Tasmāti yasmā anujānāti, tasmā. Yatthāti yasmiṃ rukkhe, vissamitvā gacchantīti yojanā. Yasminti rukkhe, katvā vasantīti yojanā. Aṭṭha māse evāti sambhavato āha ‘‘yesu janapadesū’’tiādi . Tesupīti janapadesupi. Avassikasaṅkete evāti sambhavato āha ‘‘yatthā’’tiādi. Yatthāti yesu janapadesu. ‘‘Vigatavalāhakaṃ visuddhaṃ nabhaṃ hotī’’ti iminā sace avigatavalāhakaṃ avisuddhaṃ nabhaṃ hoti, nikkhipituṃ na vaṭṭatīti dīpeti. ‘‘Evarūpe kāle’’ti padaṃ ‘‘nikkhipituṃ vaṭṭatī’’ti pade ādhāro.
อโพฺภกาสิเกนาปีติ อโพฺภกาสธุตงฺคยุเตฺตนาปิฯ ปิสโทฺท รุกฺขมูลิกสฺส อเปกฺขโกฯ วตฺตํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ตสฺส หี’’ติอาทิฯ ตสฺสาติ อโพฺภกาสิกสฺสฯ หิสโทฺท วิตฺถารโชตโกฯ ตเตฺถวาติ ปุคฺคลิกมญฺจเกเยวฯ สงฺฆิกํ มญฺจนฺติ สมฺพโนฺธฯ วีตมญฺจโกติ วายิตมญฺจโกฯ ตสฺมินฺติ วีตมญฺจเกฯ ปุราณมญฺจโก นสฺสโนฺตปิ อนโคฺฆติ อาห ‘‘ปุราณมญฺจโก คเหตโพฺพ’’ติฯ จเมฺมน อวนหิตโพฺพติ โอนโทฺธ, โส เอว โอนทฺธโกฯ คเหตฺวา จ ปน ปญฺญเปตฺวา นิปชฺชิตุํ น วฎฺฎตีติ โยชนาฯ อสมเยติ วสฺสิกสงฺขาเต อกาเลฯ จตุคฺคุเณนาปีติ จตุปฎเลนปิฯ วฎฺฎนฺติ วลาหกา อาวฎฺฎนฺติ อสฺมิํ สมเยติ วฎฺฎุโล, โส เอว วฎฺฎลิโก, สตฺตาหํ วฎฺฎลิโก, สตฺตาโห วา วฎฺฎลิโก สตฺตาหวฎฺฎลิโก, โส อาทิ เยสํ ตานีติ สตฺตาหวฎฺฎลิกาทีนิฯ อาทิสเทฺทน สตฺตาหโต อูนาธิกานิ คเหตพฺพานิฯ กายานุคติกตฺตาติ กายํ อนุคมกตฺตา กายสทิสตฺตาติ อโตฺถฯ
Abbhokāsikenāpīti abbhokāsadhutaṅgayuttenāpi. Pisaddo rukkhamūlikassa apekkhako. Vattaṃ vitthārento āha ‘‘tassa hī’’tiādi. Tassāti abbhokāsikassa. Hisaddo vitthārajotako. Tatthevāti puggalikamañcakeyeva. Saṅghikaṃ mañcanti sambandho. Vītamañcakoti vāyitamañcako. Tasminti vītamañcake. Purāṇamañcako nassantopi anagghoti āha ‘‘purāṇamañcako gahetabbo’’ti. Cammena avanahitabboti onaddho, so eva onaddhako. Gahetvā ca pana paññapetvā nipajjituṃ na vaṭṭatīti yojanā. Asamayeti vassikasaṅkhāte akāle. Catugguṇenāpīti catupaṭalenapi. Vaṭṭanti valāhakā āvaṭṭanti asmiṃ samayeti vaṭṭulo, so eva vaṭṭaliko, sattāhaṃ vaṭṭaliko, sattāho vā vaṭṭaliko sattāhavaṭṭaliko, so ādi yesaṃ tānīti sattāhavaṭṭalikādīni. Ādisaddena sattāhato ūnādhikāni gahetabbāni. Kāyānugatikattāti kāyaṃ anugamakattā kāyasadisattāti attho.
ปณฺณกุฎีสูติ ปเณฺณน ฉาทิตกุฎีสุฯ สภาคภิกฺขูนนฺติ อตฺตนา สภาคภิกฺขูนํ, สนฺติกนฺติ สมฺพโนฺธฯ อโนวสฺสเก ฐาเนติ โยชนาฯ ลเคฺคตฺวาติ ลเมฺพตฺวา, อยเมว วา ปาโฐฯ ‘‘สมฺมชฺชนิ’’นฺติ ปทํ ‘‘คเหตฺวา’’ติ ปเท อวุตฺตกมฺมํ, ‘‘ฐเปตพฺพา’’ติ ปเท วุตฺตกมฺมํฯ โธวิตฺวาติ สมฺมชฺชนิํ สุทฺธํ กตฺวาฯ อุโปสถาคาราทีสูติอาทิสเทฺทน ปริเวณาทีนิ คเหตพฺพานิฯ
Paṇṇakuṭīsūti paṇṇena chāditakuṭīsu. Sabhāgabhikkhūnanti attanā sabhāgabhikkhūnaṃ, santikanti sambandho. Anovassake ṭhāneti yojanā. Laggetvāti lambetvā, ayameva vā pāṭho. ‘‘Sammajjani’’nti padaṃ ‘‘gahetvā’’ti pade avuttakammaṃ, ‘‘ṭhapetabbā’’ti pade vuttakammaṃ. Dhovitvāti sammajjaniṃ suddhaṃ katvā. Uposathāgārādīsūtiādisaddena pariveṇādīni gahetabbāni.
โย ปน ภิกฺขุ คนฺตุกาโม โหติ, เตนาติ โยชนาฯ ตตฺถาติ สาลายํฯ ยตฺถ กตฺถจีติ ยสฺมิํ กิสฺมิญฺจิ ฐาเนฯ ปากติกฎฺฐาเนติ ปกติยา คหิตฎฺฐาเนฯ ตตฺร ตเตฺรวาติ เตสุ เตสุ เจติยงฺคณาทีสุเยว ฯ อสนสาลนฺติ อสนฺติ ภกฺขนฺติ อสฺสํ สาลายนฺติ อสนา, อสนา จ สา สาลา เจติ อสนสาลา, โภชนสาลาติ อโตฺถฯ ตตฺราติ ตสฺส สมฺมชฺชนฺตสฺส, ตสฺมิํ ‘‘วตฺตํ ชานิตพฺพ’’นฺติ ปาเฐ วาฯ มชฺฌโตติ ปวิตฺตโต, สุทฺธฎฺฐานโตติ อโตฺถฯ ปาทฎฺฐานาภิมุขาติ สมฺมชฺชนฺตสฺส ปาทฎฺฐานํ อภิมุขาฯ วาลิกา หริตพฺพาติ ปํสุ จ วาลิกา จ อปเนตพฺพาฯ สมฺมุญฺจนีสลากาย ปรํ เปเลฺลตพฺพาติ อธิปฺปาโยฯ พหีติ สมฺมชฺชิตพฺพตลโต พหิฯ
Yo pana bhikkhu gantukāmo hoti, tenāti yojanā. Tatthāti sālāyaṃ. Yattha katthacīti yasmiṃ kismiñci ṭhāne. Pākatikaṭṭhāneti pakatiyā gahitaṭṭhāne. Tatra tatrevāti tesu tesu cetiyaṅgaṇādīsuyeva . Asanasālanti asanti bhakkhanti assaṃ sālāyanti asanā, asanā ca sā sālā ceti asanasālā, bhojanasālāti attho. Tatrāti tassa sammajjantassa, tasmiṃ ‘‘vattaṃ jānitabba’’nti pāṭhe vā. Majjhatoti pavittato, suddhaṭṭhānatoti attho. Pādaṭṭhānābhimukhāti sammajjantassa pādaṭṭhānaṃ abhimukhā. Vālikā haritabbāti paṃsu ca vālikā ca apanetabbā. Sammuñcanīsalākāya paraṃ pelletabbāti adhippāyo. Bahīti sammajjitabbatalato bahi.
๑๑๑. มสารโกตีติ เอตฺถ อิติสโทฺท นามปริยาโย, มสารโก นามาติ อโตฺถฯ เอวํ พุนฺทิกาพโทฺธตีติอาทีสุปิฯ ปาเท มสิตฺวา วิชฺฌิตฺวา ตตฺถ อฎนิโย ปเวเสตพฺพา เอตฺถาติ มสารโกฯ พุโนฺท เอว พุนฺทิโก, ปาโท, ตสฺมิํ อาพทฺธา พนฺธิตา อฎนี ยสฺสาติ พุนฺทิกาพโทฺธฯ กุฬีรสฺส ปาโท วิย ปาโท ยสฺสาติ กุฬีรปาทโก, ยถา กุฬีโร วงฺกปาโท โหติ, เอวํ วงฺกปาโทติ วุตฺตํ โหติฯ อาหจฺจ อเงฺค วิชฺฌิตฺวา ตตฺถ ปเวสิโต ปาโท ยสฺสาติ อาหจฺจปาทโกฯ อาณินฺติ อคฺคขิลํฯ มญฺจติ ปุคฺคลํ ธาเรตีติ มโญฺจฯ ปีฐติ วิสมทุกฺขํ หิํสตีติ ปีฐํฯ ปณโวติ เอโก ตูริยวิเสโส, ตสฺส สณฺฐานํ กตฺวาติ อโตฺถฯ ตญฺหิ เอตรหิ พุทฺธปฎิมสฺส ปลฺลงฺกสณฺฐานํ โหติฯ ตนฺติ โกจฺฉํฯ กโรนฺติ กิราติ สมฺพโนฺธฯ เอตฺถาติ เสนาสนปริโภเคฯ หีติ สจฺจํฯ ตนฺติ โกจฺฉํ มหคฺฆํ โหติ, มหคฺฆตฺตา ภทฺทปีฐนฺติปิ วุจฺจติฯ เยนาติ เยน ภิกฺขุนาฯ ‘‘ถามมชฺฌิมสฺสา’’ติ ปเทน ปมาณมชฺฌิมํ นิวเตฺตติฯ
111.Masārakotīti ettha itisaddo nāmapariyāyo, masārako nāmāti attho. Evaṃ bundikābaddhotītiādīsupi. Pāde masitvā vijjhitvā tattha aṭaniyo pavesetabbā etthāti masārako. Bundo eva bundiko, pādo, tasmiṃ ābaddhā bandhitā aṭanī yassāti bundikābaddho. Kuḷīrassa pādo viya pādo yassāti kuḷīrapādako, yathā kuḷīro vaṅkapādo hoti, evaṃ vaṅkapādoti vuttaṃ hoti. Āhacca aṅge vijjhitvā tattha pavesito pādo yassāti āhaccapādako. Āṇinti aggakhilaṃ. Mañcati puggalaṃ dhāretīti mañco. Pīṭhati visamadukkhaṃ hiṃsatīti pīṭhaṃ. Paṇavoti eko tūriyaviseso, tassa saṇṭhānaṃ katvāti attho. Tañhi etarahi buddhapaṭimassa pallaṅkasaṇṭhānaṃ hoti. Tanti kocchaṃ. Karonti kirāti sambandho. Etthāti senāsanaparibhoge. Hīti saccaṃ. Tanti kocchaṃ mahagghaṃ hoti, mahagghattā bhaddapīṭhantipi vuccati. Yenāti yena bhikkhunā. ‘‘Thāmamajjhimassā’’ti padena pamāṇamajjhimaṃ nivatteti.
เอตฺถาติ ‘‘อนาปุจฺฉํ วา คเจฺฉยฺยา’’ติ ปเทฯ เถโร อาณาเปตีติ โยชนาฯ อาณาเปตีติ จ อาณ-ธาตุยา เอว เปสนสงฺขาตสฺส เหตฺวตฺถสฺส วาจกตฺตา ณาเปสโทฺท สฺวโตฺถวฯ โสติ ทหโรฯ ตถาติ ยถา เถเรน วุโตฺต, ตถา กตฺวาติ อโตฺถฯ ตตฺถาติ ทิวาฎฺฐาเน, มญฺจปีเฐ วาฯ ตโตติ ฐปนกาลโตฯ ปริพุเนฺธติ หิํ เสตีติ ปลิโพโธ, ปริสโทฺท อุปสโคฺค, โส วิการวเสน อญฺญถา ชาโตฯ โส ปลิโพโธ อญฺญตฺถ อาวาสาทิโก, อิธ ปน สนฺถราปิตมญฺจาทิโกฯ สายนฺติ สายเนฺห, ภุมฺมเตฺถ เจตํ อุปโยควจนํฯ เถโร ภณตีติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถาติ มญฺจปีเฐฯ ‘‘พาโล โหตี’’ติ วตฺวา ตสฺส อตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อนุคฺคหิตวโตฺต’’ติฯ อนุคฺคหิตํ วตฺตํ เยนาติ อนุคฺคหิตวโตฺต, เถโรฯ ตเชฺชตีติ อุเพฺพเชติฯ ตสฺมินฺติ ทหเรฯ อสฺสาติ เถรสฺสฯ
Etthāti ‘‘anāpucchaṃ vā gaccheyyā’’ti pade. Thero āṇāpetīti yojanā. Āṇāpetīti ca āṇa-dhātuyā eva pesanasaṅkhātassa hetvatthassa vācakattā ṇāpesaddo svatthova. Soti daharo. Tathāti yathā therena vutto, tathā katvāti attho. Tatthāti divāṭṭhāne, mañcapīṭhe vā. Tatoti ṭhapanakālato. Paribundheti hiṃ setīti palibodho, parisaddo upasaggo, so vikāravasena aññathā jāto. So palibodho aññattha āvāsādiko, idha pana santharāpitamañcādiko. Sāyanti sāyanhe, bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ. Thero bhaṇatīti sambandho. Tatthāti mañcapīṭhe. ‘‘Bālo hotī’’ti vatvā tassa atthaṃ dassento āha ‘‘anuggahitavatto’’ti. Anuggahitaṃ vattaṃ yenāti anuggahitavatto, thero. Tajjetīti ubbejeti. Tasminti dahare. Assāti therassa.
อาณตฺติกฺขเณเยวาติ เถรสฺส เปสนกฺขเณเยวฯ ทหโร วทตีติ โยชนาฯ ‘‘เถโร’’ติ ปทํ ‘‘วตฺวา คจฺฉตี’’ติ ปททฺวเย กตฺตา, ‘‘กาเรตโพฺพ’’ติ ปเท กมฺมํฯ นนฺติ มญฺจปีฐํ, ‘‘ปญฺญเปตฺวา’’ติปทมเปกฺขิย เอวํ วุตฺตํฯ นนฺติ ทหรํ วาฯ ‘‘วตฺวา’’ติ ปทมเปกฺขิย เอวํ วุตฺตํฯ ตเตฺถวาติ มญฺจปีเฐเยวฯ อสฺสาติ เถรสฺสฯ ตตฺถาติ ทิวาฎฺฐาเนฯ โภชนสาลโต อญฺญตฺถ คจฺฉโนฺตติ โภชนสาลโต นิกฺขมิตฺวา มญฺจปีฐปญฺญาปนฎฺฐานโต อญฺญํ ฐานํ คจฺฉโนฺต, เถโรติ โยชนาฯ ตเตฺถวาติ ทิวาฎฺฐาเนเยวฯ ยตฺริจฺฉตีติ ยํ ฐานํ คนฺตุมิจฺฉตีติ อโตฺถฯ อนฺตรสนฺนิปาเตติ สกลํ อโหรตฺตํ อสนฺนิปาเตตฺวา อนฺตเร สนฺนิปาเต สตีติ โยชนาฯ
Āṇattikkhaṇeyevāti therassa pesanakkhaṇeyeva. Daharo vadatīti yojanā. ‘‘Thero’’ti padaṃ ‘‘vatvā gacchatī’’ti padadvaye kattā, ‘‘kāretabbo’’ti pade kammaṃ. Nanti mañcapīṭhaṃ, ‘‘paññapetvā’’tipadamapekkhiya evaṃ vuttaṃ. Nanti daharaṃ vā. ‘‘Vatvā’’ti padamapekkhiya evaṃ vuttaṃ. Tatthevāti mañcapīṭheyeva. Assāti therassa. Tatthāti divāṭṭhāne. Bhojanasālato aññattha gacchantoti bhojanasālato nikkhamitvā mañcapīṭhapaññāpanaṭṭhānato aññaṃ ṭhānaṃ gacchanto, theroti yojanā. Tatthevāti divāṭṭhāneyeva. Yatricchatīti yaṃ ṭhānaṃ gantumicchatīti attho. Antarasannipāteti sakalaṃ ahorattaṃ asannipātetvā antare sannipāte satīti yojanā.
ตตฺถาติ ตสฺมิํ ฐาเนฯ อาคนฺตุกา คณฺหนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ตโตติ คณฺหนโตฯ เตสนฺติ อาคนฺตุกานํ ฯ เยหีติ อาวาสิโก วา โหตุ, อาคนฺตุโก วา, เยหิ ภิกฺขูหิฯ เตติ นิสินฺนกภิกฺขูฯ อุทฺธํ ปาฬิปาฐํ สาเรติ ปวเตฺตตีติ อุสฺสารโกฯ ธมฺมกถายํ สาธูติ ธมฺมกถิโกฯ ตสฺมินฺติ อุสฺสารเก วา ธมฺมกถิเก วาฯ อโหรตฺตนฺติ อโห จ รตฺติ จ อโหรตฺตํ, อจฺจนฺตสํโยคปทํฯ อิตรสฺมินฺติ ปฐมํ นิสินฺนภิกฺขุโต อญฺญสฺมิํ ภิกฺขุมฺหีติ โยชนาฯ อโนฺตอุปจารเฎฺฐเยวาติ เลฑฺฑุปาตสงฺขาตสฺส อุปจารสฺส อโนฺต ฐิเตเยว, อนาทเร เจตํ ภุมฺมํฯ สพฺพตฺถาติ อาปตฺติวารอนาปตฺติวาเรสุฯ
Tatthāti tasmiṃ ṭhāne. Āgantukā gaṇhantīti sambandho. Tatoti gaṇhanato. Tesanti āgantukānaṃ . Yehīti āvāsiko vā hotu, āgantuko vā, yehi bhikkhūhi. Teti nisinnakabhikkhū. Uddhaṃ pāḷipāṭhaṃ sāreti pavattetīti ussārako. Dhammakathāyaṃ sādhūti dhammakathiko. Tasminti ussārake vā dhammakathike vā. Ahorattanti aho ca ratti ca ahorattaṃ, accantasaṃyogapadaṃ. Itarasminti paṭhamaṃ nisinnabhikkhuto aññasmiṃ bhikkhumhīti yojanā. Antoupacāraṭṭheyevāti leḍḍupātasaṅkhātassa upacārassa anto ṭhiteyeva, anādare cetaṃ bhummaṃ. Sabbatthāti āpattivāraanāpattivāresu.
๑๑๒. จิมิลิกํ วาติอาทีสุ วินิจฺฉโย เอวํ เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ตนฺติ จิมิลิกตฺถรณํฯ อุตฺตริ อตฺถริตพฺพนฺติ อุตฺตรตฺถรณนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุตฺตรตฺถรณํ นามา’’ติอาทิฯ ภูมิยนฺติ สุธาทิปริกเมฺมน อกตายํ ปกติภูมิยํฯ จมฺมขโณฺฑติ เอตฺถ จมฺมํเยว อเนฺต ขณฺฑตฺตา ฉินฺนตฺตา จมฺมขโณฺฑติ วุจฺจติฯ นนุ สีหจมฺมาทีนิ น กปฺปนฺตีติ อาห ‘‘อฎฺฐกถาสุ หี’’ติอาทิฯ หีติ สจฺจํฯ ตสฺมาติ ยสฺมา น ทิสฺสติ, ตสฺมาฯ ปริหรเณเยวาติ อตฺตโน สนฺตกนฺติ ปริจฺฉินฺทิตฺวา, ปุคฺคลิกนฺติ วา ปริคฺคเหตฺวา ตํ ตํ ฐานํ หรเณเยวฯ ปาโท ปุญฺฉียติ โสธียติ เอตายาติ ปาทปุญฺฉนีติ กตฺวา รชฺชุปิโลติกาโย ปาทปุญฺฉนีติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘ปาทปุญฺฉนี นามา’’ติอาทิฯ มยสทฺทโลปํ กตฺวา ผลกปีฐนฺติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ผลกปีฐํ นาม ผลกมยํ ปีฐ’’นฺติฯ ผลกญฺจ ปีฐญฺจ ผลกปีฐนฺติ วา ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘อถ วา’’ติฯ เอเตนาติ ‘‘ผลกปีฐ’’นฺติ ปเทนฯ ‘‘สงฺคหิต’’นฺติ ปเท กรณํ, กตฺตา วาฯ พีชนิปตฺตกนฺติ จตุรสฺสพีชนีเยว สกุณปตฺตสทิสตฺตา พีชนิปตฺตกํ, สทิสเตฺถ โกฯ ‘‘อโชฺฌกาเส’’ติ ปทํ ‘‘ปจิตฺวา’’ติ ปเท อาธาโรฯ อคฺคิสาลายนฺติ อคฺคินา ปจนสาลายํฯ ปพฺภาเรติ เลณสทิเส ปพฺภาเรฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ
112. Cimilikaṃ vātiādīsu vinicchayo evaṃ veditabboti yojanā. Tanti cimilikattharaṇaṃ. Uttari attharitabbanti uttarattharaṇanti dassento āha ‘‘uttarattharaṇaṃ nāmā’’tiādi. Bhūmiyanti sudhādiparikammena akatāyaṃ pakatibhūmiyaṃ. Cammakhaṇḍoti ettha cammaṃyeva ante khaṇḍattā chinnattā cammakhaṇḍoti vuccati. Nanu sīhacammādīni na kappantīti āha ‘‘aṭṭhakathāsu hī’’tiādi. Hīti saccaṃ. Tasmāti yasmā na dissati, tasmā. Pariharaṇeyevāti attano santakanti paricchinditvā, puggalikanti vā pariggahetvā taṃ taṃ ṭhānaṃ haraṇeyeva. Pādo puñchīyati sodhīyati etāyāti pādapuñchanīti katvā rajjupilotikāyo pādapuñchanīti vuccatīti āha ‘‘pādapuñchanī nāmā’’tiādi. Mayasaddalopaṃ katvā phalakapīṭhanti vuttanti āha ‘‘phalakapīṭhaṃ nāma phalakamayaṃ pīṭha’’nti. Phalakañca pīṭhañca phalakapīṭhanti vā dassetuṃ vuttaṃ ‘‘atha vā’’ti. Etenāti ‘‘phalakapīṭha’’nti padena. ‘‘Saṅgahita’’nti pade karaṇaṃ, kattā vā. Bījanipattakanti caturassabījanīyeva sakuṇapattasadisattā bījanipattakaṃ, sadisatthe ko. ‘‘Ajjhokāse’’ti padaṃ ‘‘pacitvā’’ti pade ādhāro. Aggisālāyanti agginā pacanasālāyaṃ. Pabbhāreti leṇasadise pabbhāre. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne.
ยสฺมินฺติ ปุคฺคเลฯ ‘‘อตฺตโน ปุคฺคลิกมิว โหตี’’ติ อิมินา อนาปตฺตีติ ทเสฺสติฯ
Yasminti puggale. ‘‘Attano puggalikamiva hotī’’ti iminā anāpattīti dasseti.
๑๑๓. โย ภิกฺขุ วา ลชฺชี โหติ, ตถารูปํ ภิกฺขุํ วา ติ โยชนาฯ ‘‘ลชฺชี โหตี’’ติ วตฺวา ตสฺส อตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อตฺตโน ปลิโพธํ วิย มญฺญตี’’ติฯ โยติ อาปุจฺฉโก ภิกฺขุฯ ‘‘เกนจิ อุปทฺทุตํ โหตี’’ติ สเงฺขเปน วุตฺตมตฺถํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘สเจปิ หี’’ติอาทิฯ หิสโทฺท วิตฺถารโชตโกฯ วุฑฺฒตโร ภิกฺขุ คณฺหาตีติ สมฺพโนฺธฯ ตํ ปเทสนฺติ เสนาสนฎฺฐปิตฎฺฐานํฯ อาปทาสูติ วิปตฺตีสูติฯ จตุตฺถํฯ
113. Yo bhikkhu vā lajjī hoti, tathārūpaṃ bhikkhuṃ vā ti yojanā. ‘‘Lajjī hotī’’ti vatvā tassa atthaṃ dassento āha ‘‘attano palibodhaṃ viya maññatī’’ti. Yoti āpucchako bhikkhu. ‘‘Kenaci upaddutaṃ hotī’’ti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārento āha ‘‘sacepi hī’’tiādi. Hisaddo vitthārajotako. Vuḍḍhataro bhikkhu gaṇhātīti sambandho. Taṃ padesanti senāsanaṭṭhapitaṭṭhānaṃ. Āpadāsūti vipattīsūti. Catutthaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๒. ภูตคามวโคฺค • 2. Bhūtagāmavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๔. ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๔. ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๔. ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๔. ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
