| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
೪. ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
೧೧೦. ‘‘ಏವಞ್ಚಿದಂ ಭಗವತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ, ಪರಿವಾರೇ ‘‘ಏಕಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಏಕಾ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೨೨೬) ವಚನತೋ ಚ ಇಧ ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಿದ್ಧಂ, ‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಪಞ್ಞತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕೇವಲಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಟ್ಠಮಾಸೇ…ಪೇ॰… ನಿಕ್ಖಿಪಿತು’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ತಬ್ಬತೋ ಅವಿಸೇಸತ್ತಾ ನ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಾ ಏತ್ಥ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ? ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇತಿ। ಅಯಮನುಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಚೇ? ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಪನ ಓಕಾಸಮತ್ತದೀಪನಂ, ದುತಿಯಂ ಚಾತುವಸ್ಸಿಕಮಾಸಸಙ್ಖಾತಕಾಲದೀಪನಂ। ಯಸ್ಮಾ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಕಾಲೋಕಾಸಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ…ಪೇ॰… ನಿಕ್ಖಿಪಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ ‘‘ಯತ್ಥ ಚ ಯದಾ ಚ ಸನ್ಥರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಮಿಧ ಅಜ್ಝೋಕಾಸಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಹೇಮನ್ತಕಾಲಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಸಮಯತ್ತಾ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಿದಾನಾನಪೇಕ್ಖನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ, ತಥಾ ಹಿ ಅಜ್ಝೋಕಾಸಪದಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ – ವಸ್ಸಾನಕಾಲೇ ಓವಸ್ಸಕಟ್ಠಾನೇ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ, ಮಣ್ಡಪಾದಿಮ್ಹಿ ಚ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಹೇಮನ್ತಕಾಲೇ ಪಕತಿಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಬ್ಬಮಿಧ ಓವಸ್ಸಕೇಪಿ ಮಣ್ಡಪಾದಿಮ್ಹಿ ವಟ್ಟತಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಯತ್ಥ ಹಿಮವಸ್ಸೇನ ಸೇನಾಸನಂ ನ ತೇಮೇತಿ, ಗಿಮ್ಹಕಾಲೇ ಪಕತಿಅಜ್ಝೋಕಾಸೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಅಕಾಲಮೇಘಾದಸ್ಸನೇಯೇವಾತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ‘‘ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅವಸ್ಸಿಕಸಙ್ಕೇತೇ’’ತಿ ಚ ಏತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋಪಿ ಸಿದ್ಧೋ।
110. ‘‘Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hotī’’ti vacanato, parivāre ‘‘ekā paññatti, ekā anupaññattī’’ti (pari. 226) vacanato ca idha atthi anupaññattīti siddhaṃ. Kiñcāpi siddhaṃ, ‘‘evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyāthā’’tiādinā pana paññattiṭṭhānaṃ na paññāyati, kevalaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhamāse…pe… nikkhipitu’’nti ettakameva vuttaṃ, taṃ kasmāti ce? Paṭhamapaññattiyaṃ vuttanayeneva vattabbato avisesattā na vuttaṃ. Yadi evaṃ kā ettha anupaññattīti? Ajjhokāseti. Ayamanupaññatti paññattiyampi atthīti ce? Atthi, taṃ pana okāsamattadīpanaṃ, dutiyaṃ cātuvassikamāsasaṅkhātakāladīpanaṃ. Yasmā ubhayampi ekaṃ kālokāsaṃ ekato katvā ‘‘ajjhokāse’’ti vuttanti dīpento bhagavā ‘‘anujānāmi, bhikkhave…pe… nikkhipitu’’nti āhāti veditabbaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘yattha ca yadā ca santharituṃ na vaṭṭati, taṃ sabbamidha ajjhokāsasaṅkhyameva gatanti veditabba’’nti. Hemantakālassa anāpattisamayattā idaṃ sikkhāpadaṃ nidānānapekkhanti siddhaṃ, tathā hi ajjhokāsapadasāmatthiyena ayaṃ viseso – vassānakāle ovassakaṭṭhāne ajjhokāse, maṇḍapādimhi ca na vaṭṭati. Hemantakāle pakatiajjhokāse na vaṭṭati, sabbamidha ovassakepi maṇḍapādimhi vaṭṭati, tañca kho yattha himavassena senāsanaṃ na temeti, gimhakāle pakatiajjhokāsepi vaṭṭati, tañca kho akālameghādassaneyevāti ayaṃ viseso ‘‘aṭṭha māse’’ti ca ‘‘avassikasaṅkete’’ti ca etesaṃ dvinnaṃ padānaṃ sāmatthiyatopi siddho.
ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸನ್ದಸ್ಸಿತವಿಸೇಸೋವ। ಚಮ್ಮಾದಿನಾ ಓನದ್ಧಕೋ ವಾ ನವವಾಯಿಮೋ ವಾ ನ ಸೀಘಂ ವಿನಸ್ಸತಿ। ಕಾಯಾನುಗತಿಕತ್ತಾತಿ ಕಾಯೇ ಯತ್ಥ, ತತ್ಥ ಗತತ್ತಾ। ಸಙ್ಘಿಕಮಞ್ಚಾದಿಮ್ಹಿ ಕಾಯಂ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಧಮ್ಮಸಿರಿತ್ಥೇರೋ। ‘‘ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪನ ‘ಅಜ್ಝೋಕಾಸಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಥ, ಭನ್ತೇ, ಯಥಾಸುಖ’ನ್ತಿ ದಾಯಕಾ ದೇನ್ತಿ ಸೇನಾಸನಂ, ಏವರೂಪೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಚನತೋ, ಇಧ ಚ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಏವರೂಪನ್ತಿ ಅಪರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಾತಿ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಪಾದಪತನಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖನ್ತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ತಕ್ಕೋ।
Kiñca bhiyyo – aṭṭhakathāyaṃ sandassitavisesova. Cammādinā onaddhako vā navavāyimo vā na sīghaṃ vinassati. Kāyānugatikattāti kāye yattha, tattha gatattā. Saṅghikamañcādimhi kāyaṃ phusāpetvā viharituṃ na vaṭṭatīti dhammasiritthero. ‘‘Saṅghikaṃ pana ‘ajjhokāsaparibhogena paribhuñjatha, bhante, yathāsukha’nti dāyakā denti senāsanaṃ, evarūpe anāpattī’’ti andhakaṭṭhakathāyaṃ vacanato, idha ca paṭikkhepābhāvato vaṭṭati. ‘‘Aññañca evarūpanti apare’’ti vuttaṃ. ‘‘Pādaṭṭhānābhimukhāti nisīdantassa pādapatanaṭṭhānābhimukhā’’ti likhitaṃ. Sammajjantassa pādaṭṭhānābhimukhanti ācariyassa takko.
೧೧೧. ‘‘ಪಾದುದ್ಧಾರೇನಾತಿ ಬಹಿಉಪಚಾರೇ ಠಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ವಿಯ। ಕಸ್ಮಾ ನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ? ಪಚ್ಛಾ ಆಗತೇಹಿ ವುಡ್ಢತರೇಹಿ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ। ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಪನ ಅನುಟ್ಠಪೇತಬ್ಬತ್ತಾ। ‘‘ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ಭಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
111.‘‘Pāduddhārenāti bahiupacāre ṭhitattā’’ti likhitaṃ. Gacchanti, dukkaṭaṃ dhammakathikassa viya. Kasmā na pācittiyaṃ? Pacchā āgatehi vuḍḍhatarehi uṭṭhāpetvā gahetabbato. Dhammakathikassa pana anuṭṭhapetabbattā. ‘‘Anāṇattiyā paññattiyampi tassa bhāro’’ti vuttaṃ.
೧೧೨. ಪರಿಹರಣೇಯೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚಾರಣೇತಿ ಧಮ್ಮಸಿರಿತ್ಥೇರೋ। ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಕರಣೇತಿ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ। ಬೀಜನೀಪತ್ತಕಂ ಚತುರಸ್ಸಬೀಜನೀ।
112.Pariharaṇeyevāti ettha gahetvā vicāraṇeti dhammasiritthero. Attano santakakaraṇeti upatissatthero. Bījanīpattakaṃ caturassabījanī.
೧೧೩. ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ…ಪೇ॰… ಲಜ್ಜೀ ಹೋತೀ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಾಠೇ ‘‘ಕೇನಚಿ ಪಲಿಬುದ್ಧಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪಲಿಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಚ ಸೇನಾಸನಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಅನಾಪುಚ್ಛಂ ವಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ।
113. ‘‘Yo bhikkhu vā sāmaṇero vā…pe… lajjī hotī’ti vuttattā alajjiṃ āpucchitvā gantuṃ na vaṭṭatī’’ti vadanti. Pāṭhe ‘‘kenaci palibuddhaṃ hotī’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ ‘‘palibuddha’’nti ca senāsanaṃyeva sandhāya vuttaṃ, tasmā tathāpi atthīti gahetabbaṃ. ‘‘Anāpucchaṃ vā’’ti pāṭho.
ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೨. ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೋ • 2. Bhūtagāmavaggo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೪. ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ೪. ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೪. ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೪. ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadaṃ
