| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
੪. ਪਠਮਸੇਨਾਸਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
੧੧੦. ‘‘ਏવਞ੍ਚਿਦਂ ਭਗવਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਚਨਤੋ, ਪਰਿવਾਰੇ ‘‘ਏਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਏਕਾ ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੨੨੬) વਚਨਤੋ ਚ ਇਧ ਅਤ੍ਥਿ ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਸਿਦ੍ਧਂ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਿਦ੍ਧਂ, ‘‘ਏવਞ੍ਚ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਉਦ੍ਦਿਸੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਕੇવਲਂ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਟ੍ਠਮਾਸੇ…ਪੇ॰… ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਚੇ? ਪਠਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਅવਿਸੇਸਤ੍ਤਾ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਾ ਏਤ੍ਥ ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ? ਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇਤਿ। ਅਯਮਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਚੇ? ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਪਨ ਓਕਾਸਮਤ੍ਤਦੀਪਨਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਚਾਤੁવਸ੍ਸਿਕਮਾਸਸਙ੍ਖਾਤਕਾਲਦੀਪਨਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਏਕਂ ਕਾਲੋਕਾਸਂ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨੇવ ਮਾਤਿਕਾਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਪਠਮਸੇਨਾਸਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਚ ਯਦਾ ਚ ਸਨ੍ਥਰਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਮਿਧ ਅਜ੍ਝੋਕਾਸਸਙ੍ਖ੍ਯਮੇવ ਗਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਹੇਮਨ੍ਤਕਾਲਸ੍ਸ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਸਮਯਤ੍ਤਾ ਇਦਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਨਿਦਾਨਾਨਪੇਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਸਿਦ੍ਧਂ, ਤਥਾ ਹਿ ਅਜ੍ਝੋਕਾਸਪਦਸਾਮਤ੍ਥਿਯੇਨ ਅਯਂ વਿਸੇਸੋ – વਸ੍ਸਾਨਕਾਲੇ ਓવਸ੍ਸਕਟ੍ਠਾਨੇ ਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇ, ਮਣ੍ਡਪਾਦਿਮ੍ਹਿ ਚ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਹੇਮਨ੍ਤਕਾਲੇ ਪਕਤਿਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਸਬ੍ਬਮਿਧ ਓવਸ੍ਸਕੇਪਿ ਮਣ੍ਡਪਾਦਿਮ੍ਹਿ વਟ੍ਟਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਯਤ੍ਥ ਹਿਮવਸ੍ਸੇਨ ਸੇਨਾਸਨਂ ਨ ਤੇਮੇਤਿ, ਗਿਮ੍ਹਕਾਲੇ ਪਕਤਿਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇਪਿ વਟ੍ਟਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਅਕਾਲਮੇਘਾਦਸ੍ਸਨੇਯੇવਾਤਿ ਅਯਂ વਿਸੇਸੋ ‘‘ਅਟ੍ਠ ਮਾਸੇ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਅવਸ੍ਸਿਕਸਙ੍ਕੇਤੇ’’ਤਿ ਚ ਏਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ਸਾਮਤ੍ਥਿਯਤੋਪਿ ਸਿਦ੍ਧੋ।
110. ‘‘Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hotī’’ti vacanato, parivāre ‘‘ekā paññatti, ekā anupaññattī’’ti (pari. 226) vacanato ca idha atthi anupaññattīti siddhaṃ. Kiñcāpi siddhaṃ, ‘‘evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyāthā’’tiādinā pana paññattiṭṭhānaṃ na paññāyati, kevalaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhamāse…pe… nikkhipitu’’nti ettakameva vuttaṃ, taṃ kasmāti ce? Paṭhamapaññattiyaṃ vuttanayeneva vattabbato avisesattā na vuttaṃ. Yadi evaṃ kā ettha anupaññattīti? Ajjhokāseti. Ayamanupaññatti paññattiyampi atthīti ce? Atthi, taṃ pana okāsamattadīpanaṃ, dutiyaṃ cātuvassikamāsasaṅkhātakāladīpanaṃ. Yasmā ubhayampi ekaṃ kālokāsaṃ ekato katvā ‘‘ajjhokāse’’ti vuttanti dīpento bhagavā ‘‘anujānāmi, bhikkhave…pe… nikkhipitu’’nti āhāti veditabbaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘yattha ca yadā ca santharituṃ na vaṭṭati, taṃ sabbamidha ajjhokāsasaṅkhyameva gatanti veditabba’’nti. Hemantakālassa anāpattisamayattā idaṃ sikkhāpadaṃ nidānānapekkhanti siddhaṃ, tathā hi ajjhokāsapadasāmatthiyena ayaṃ viseso – vassānakāle ovassakaṭṭhāne ajjhokāse, maṇḍapādimhi ca na vaṭṭati. Hemantakāle pakatiajjhokāse na vaṭṭati, sabbamidha ovassakepi maṇḍapādimhi vaṭṭati, tañca kho yattha himavassena senāsanaṃ na temeti, gimhakāle pakatiajjhokāsepi vaṭṭati, tañca kho akālameghādassaneyevāti ayaṃ viseso ‘‘aṭṭha māse’’ti ca ‘‘avassikasaṅkete’’ti ca etesaṃ dvinnaṃ padānaṃ sāmatthiyatopi siddho.
ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤવਿਸੇਸੋવ। ਚਮ੍ਮਾਦਿਨਾ ਓਨਦ੍ਧਕੋ વਾ ਨવવਾਯਿਮੋ વਾ ਨ ਸੀਘਂ વਿਨਸ੍ਸਤਿ। ਕਾਯਾਨੁਗਤਿਕਤ੍ਤਾਤਿ ਕਾਯੇ ਯਤ੍ਥ, ਤਤ੍ਥ ਗਤਤ੍ਤਾ। ਸਙ੍ਘਿਕਮਞ੍ਚਾਦਿਮ੍ਹਿ ਕਾਯਂ ਫੁਸਾਪੇਤ੍વਾ વਿਹਰਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਸਿਰਿਤ੍ਥੇਰੋ। ‘‘ਸਙ੍ਘਿਕਂ ਪਨ ‘ਅਜ੍ਝੋਕਾਸਪਰਿਭੋਗੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਥ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਥਾਸੁਖ’ਨ੍ਤਿ ਦਾਯਕਾ ਦੇਨ੍ਤਿ ਸੇਨਾਸਨਂ, ਏવਰੂਪੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਨ੍ਧਕਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વਚਨਤੋ, ਇਧ ਚ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਾਭਾવਤੋ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਅਞ੍ਞਞ੍ਚ ਏવਰੂਪਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਪਾਦਟ੍ਠਾਨਾਭਿਮੁਖਾਤਿ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਪਤਨਟ੍ਠਾਨਾਭਿਮੁਖਾ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਟ੍ਠਾਨਾਭਿਮੁਖਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਤਕ੍ਕੋ।
Kiñca bhiyyo – aṭṭhakathāyaṃ sandassitavisesova. Cammādinā onaddhako vā navavāyimo vā na sīghaṃ vinassati. Kāyānugatikattāti kāye yattha, tattha gatattā. Saṅghikamañcādimhi kāyaṃ phusāpetvā viharituṃ na vaṭṭatīti dhammasiritthero. ‘‘Saṅghikaṃ pana ‘ajjhokāsaparibhogena paribhuñjatha, bhante, yathāsukha’nti dāyakā denti senāsanaṃ, evarūpe anāpattī’’ti andhakaṭṭhakathāyaṃ vacanato, idha ca paṭikkhepābhāvato vaṭṭati. ‘‘Aññañca evarūpanti apare’’ti vuttaṃ. ‘‘Pādaṭṭhānābhimukhāti nisīdantassa pādapatanaṭṭhānābhimukhā’’ti likhitaṃ. Sammajjantassa pādaṭṭhānābhimukhanti ācariyassa takko.
੧੧੧. ‘‘ਪਾਦੁਦ੍ਧਾਰੇਨਾਤਿ ਬਹਿਉਪਚਾਰੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਸ੍ਸ વਿਯ। ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ? ਪਚ੍ਛਾ ਆਗਤੇਹਿ વੁਡ੍ਢਤਰੇਹਿ ਉਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤੋ। ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨੁਟ੍ਠਪੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ‘‘ਅਨਾਣਤ੍ਤਿਯਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਸ ਭਾਰੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
111.‘‘Pāduddhārenāti bahiupacāre ṭhitattā’’ti likhitaṃ. Gacchanti, dukkaṭaṃ dhammakathikassa viya. Kasmā na pācittiyaṃ? Pacchā āgatehi vuḍḍhatarehi uṭṭhāpetvā gahetabbato. Dhammakathikassa pana anuṭṭhapetabbattā. ‘‘Anāṇattiyā paññattiyampi tassa bhāro’’ti vuttaṃ.
੧੧੨. ਪਰਿਹਰਣੇਯੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਚਾਰਣੇਤਿ ਧਮ੍ਮਸਿਰਿਤ੍ਥੇਰੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਕਰਣੇਤਿ ਉਪਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ। ਬੀਜਨੀਪਤ੍ਤਕਂ ਚਤੁਰਸ੍ਸਬੀਜਨੀ।
112.Pariharaṇeyevāti ettha gahetvā vicāraṇeti dhammasiritthero. Attano santakakaraṇeti upatissatthero. Bījanīpattakaṃ caturassabījanī.
੧੧੩. ‘‘ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਾ ਸਾਮਣੇਰੋ વਾ…ਪੇ॰… ਲਜ੍ਜੀ ਹੋਤੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਲਜ੍ਜਿਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਾਠੇ ‘‘ਕੇਨਚਿ ਪਲਿਬੁਦ੍ਧਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਪਲਿਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਸੇਨਾਸਨਂਯੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਪਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਅਨਾਪੁਚ੍ਛਂ વਾ’’ਤਿ ਪਾਠੋ।
113. ‘‘Yo bhikkhu vā sāmaṇero vā…pe… lajjī hotī’ti vuttattā alajjiṃ āpucchitvā gantuṃ na vaṭṭatī’’ti vadanti. Pāṭhe ‘‘kenaci palibuddhaṃ hotī’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ ‘‘palibuddha’’nti ca senāsanaṃyeva sandhāya vuttaṃ, tasmā tathāpi atthīti gahetabbaṃ. ‘‘Anāpucchaṃ vā’’ti pāṭho.
ਪਠਮਸੇਨਾਸਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਭੂਤਗਾਮવਗ੍ਗੋ • 2. Bhūtagāmavaggo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੪. ਪਠਮਸੇਨਾਸਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ੪. ਪਠਮਸੇਨਾਸਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ੪. ਪਠਮਸੇਨਾਸਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ੪. ਪਠਮਸੇਨਾਸਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadaṃ
