Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / കങ്ഖാവിതരണീ-അഭിനവ-ടീകാ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā

    ൪. പഠമസേനാസനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ

    4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā

    മഞ്ചം വാതി മസാരകോ, ബുന്ദികാബദ്ധോ, കുളീരപാദകോ, ആഹച്ചപാദകോതി ഇമേസു ചതൂസു യം കഞ്ചി മഞ്ചം വാ. പീഠം വാതി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. ഭിസിം വാതി ഉണ്ണഭിസി, ചോളഭിസി, വാകഭിസി, തിണഭിസി, പണ്ണഭിസീതി ഇമാസു പഞ്ചസു ഭിസീസു യം കഞ്ചി ഭിസിം വാ. തേനാഹ ‘‘മഞ്ചാദീസൂ’’തിആദി. തത്ഥ ‘‘മഞ്ചസങ്ഖേപേനാ’’തി ഇമിനാ പീഠസങ്ഖേപം പടിക്ഖിപതി. കപ്പിയചമ്മേനാതി മിഗാജേളകചമ്മേന. ഏത്ഥ പന മിഗചമ്മേ ഏണിമിഗോ, വാതമിഗോ, പസദമിഗോ, കുരുങ്ഗമിഗോ, മിഗമാതുകോ, രോഹിതമിഗോതി ഏതേസംയേവ ചമ്മാനി വട്ടന്തി, അഞ്ഞേസം പന –

    Mañcaṃti masārako, bundikābaddho, kuḷīrapādako, āhaccapādakoti imesu catūsu yaṃ kañci mañcaṃ vā. Pīṭhaṃ vāti etthāpi eseva nayo. Bhisiṃ vāti uṇṇabhisi, coḷabhisi, vākabhisi, tiṇabhisi, paṇṇabhisīti imāsu pañcasu bhisīsu yaṃ kañci bhisiṃ vā. Tenāha ‘‘mañcādīsū’’tiādi. Tattha ‘‘mañcasaṅkhepenā’’ti iminā pīṭhasaṅkhepaṃ paṭikkhipati. Kappiyacammenāti migājeḷakacammena. Ettha pana migacamme eṇimigo, vātamigo, pasadamigo, kuruṅgamigo, migamātuko, rohitamigoti etesaṃyeva cammāni vaṭṭanti, aññesaṃ pana –

    മക്കടോ കാളസീഹോ ച, സരഭോ കദലീമിഗോ;

    Makkaṭo kāḷasīho ca, sarabho kadalīmigo;

    യേ ച വാളമിഗാ കേചി, തേസം ചമ്മം ന വട്ടതീതി. (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൨൫൯);

    Ye ca vāḷamigā keci, tesaṃ cammaṃ na vaṭṭatīti. (mahāva. aṭṭha. 259);

    തത്ഥ വാളമിഗാതി സീഹബ്യഗ്ഘഅച്ഛതരച്ഛാ. ന കേവലഞ്ച ഏതേയേവ, യേസം പന ചമ്മം വട്ടതീതി വുത്തം, തേ ഠപേത്വാ അവസേസാ അന്തമസോ ഗോമഹിംസസസബിളാരാദയോപി സബ്ബേ ഇമസ്മിം അത്ഥേ ‘‘വാളമിഗാ’’ത്വേവ വേദിതബ്ബാ. ഏതേസഞ്ഹി സബ്ബേസം ചമ്മം ന വട്ടതി. താലീസപത്തന്തി സുദ്ധം തമാലപത്തം, അഞ്ഞേന മിസ്സം പന വട്ടതി. തിണവാകചോളേസു അകപ്പിയം നാമ നത്ഥി. കിം പനേത്ഥ ബിബ്ബോഹനേ വിയ നിസീദിതുഞ്ച നിപജ്ജിതുഞ്ച ന വട്ടതീതി ആഹ ‘‘തത്ഥാ’’തിആദി. ന കേവലഞ്ചേദമേവാതി ആഹ ‘‘പമാണപരിച്ഛേദോപി ചേത്ഥ നത്ഥീ’’തി, ‘‘ഏത്തകമേവ കാതബ്ബ’’ന്തി ഭിസിയാ പമാണനിയമോപി നത്ഥീതി അത്ഥോ. മഞ്ചഭിസിപീഠഭിസിഭൂമത്ഥരണഭിസിചങ്കമനഭിസിപാദപുഞ്ഛനഭിസീതി ഏതാസം പന അനുരൂപതോ സല്ലക്ഖേത്വാ അത്തനോ രുചിവസേന പമാണം കാതബ്ബം. അന്തോ സംവേല്ലിത്വാ ബദ്ധന്തി യഥാ വേമജ്ഝം സംഖിത്തം ഹോതി, ഏവം മജ്ഝേ സുട്ഠു വേഠേത്വാ ബദ്ധം.

    Tattha vāḷamigāti sīhabyagghaacchataracchā. Na kevalañca eteyeva, yesaṃ pana cammaṃ vaṭṭatīti vuttaṃ, te ṭhapetvā avasesā antamaso gomahiṃsasasabiḷārādayopi sabbe imasmiṃ atthe ‘‘vāḷamigā’’tveva veditabbā. Etesañhi sabbesaṃ cammaṃ na vaṭṭati. Tālīsapattanti suddhaṃ tamālapattaṃ, aññena missaṃ pana vaṭṭati. Tiṇavākacoḷesu akappiyaṃ nāma natthi. Kiṃ panettha bibbohane viya nisīdituñca nipajjituñca na vaṭṭatīti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Na kevalañcedamevāti āha ‘‘pamāṇaparicchedopi cettha natthī’’ti, ‘‘ettakameva kātabba’’nti bhisiyā pamāṇaniyamopi natthīti attho. Mañcabhisipīṭhabhisibhūmattharaṇabhisicaṅkamanabhisipādapuñchanabhisīti etāsaṃ pana anurūpato sallakkhetvā attano rucivasena pamāṇaṃ kātabbaṃ. Anto saṃvellitvā baddhanti yathā vemajjhaṃ saṃkhittaṃ hoti, evaṃ majjhe suṭṭhu veṭhetvā baddhaṃ.

    യേ അട്ഠ മാസാതി സമ്ബന്ധോ. ‘‘അവസ്സികസങ്കേതാ’’തി ഏതസ്സേവ വിവരണം ‘‘വസ്സാനമാസാതി ഏവം അപഞ്ഞാതാ’’തി, അപ്പതിതാ അപ്പസിദ്ധാതി അത്ഥോ. ‘‘അസഞ്ഞിതാ’’തിപി പാഠോ, തത്ഥ അവിഞ്ഞാതാതി അത്ഥോ. അട്ഠ മാസാതി ചത്താരോ ഹേമന്തികാ, ചത്താരോ ഗിമ്ഹികാ മാസാതി അട്ഠ മാസാ. ഓവസ്സകമണ്ഡപേതി സാഖാമണ്ഡപപദരമണ്ഡപാനം യത്ഥ കത്ഥചി ഓവസ്സകേ മണ്ഡപേ. യത്ഥാതി യേസു ജനപദേസു. സബ്ബത്ഥാതി സബ്ബേസു ജനപദേസു . കാകാദീനം നിബദ്ധവാസരുക്ഖമൂലേതി യത്ഥ ധുവനിവാസേന കാകാ വാ കുലാലാ വാ അഞ്ഞേ വാ സകുന്താ കുലാവകേ കത്വാ വസന്തി, താദിസസ്സ കാകാദീനം നിബദ്ധവാസസ്സ യസ്സ കസ്സചി രുക്ഖസ്സ ഹേട്ഠാ. യത്ഥ പന ഗോചരപ്പസുതാ സകുന്താ വിസ്സമിത്വാ ഗച്ഛന്തി, തസ്സ രുക്ഖസ്സ മൂലേ നിക്ഖിപിതും വട്ടതി. ‘‘കദാചിപീ’’തി ഇമിനാ ന കേവലം വസ്സികസങ്കേതേയേവാതി ദസ്സേതി. യത്ഥാതി യസ്മിം പദേസേ. യദാതി യസ്മിം കാലേ.

    Ye aṭṭha māsāti sambandho. ‘‘Avassikasaṅketā’’ti etasseva vivaraṇaṃ ‘‘vassānamāsāti evaṃ apaññātā’’ti, appatitā appasiddhāti attho. ‘‘Asaññitā’’tipi pāṭho, tattha aviññātāti attho. Aṭṭha māsāti cattāro hemantikā, cattāro gimhikā māsāti aṭṭha māsā. Ovassakamaṇḍapeti sākhāmaṇḍapapadaramaṇḍapānaṃ yattha katthaci ovassake maṇḍape. Yatthāti yesu janapadesu. Sabbatthāti sabbesu janapadesu . Kākādīnaṃ nibaddhavāsarukkhamūleti yattha dhuvanivāsena kākā vā kulālā vā aññe vā sakuntā kulāvake katvā vasanti, tādisassa kākādīnaṃ nibaddhavāsassa yassa kassaci rukkhassa heṭṭhā. Yattha pana gocarappasutā sakuntā vissamitvā gacchanti, tassa rukkhassa mūle nikkhipituṃ vaṭṭati. ‘‘Kadācipī’’ti iminā na kevalaṃ vassikasaṅketeyevāti dasseti. Yatthāti yasmiṃ padese. Yadāti yasmiṃ kāle.

    സോതി യസ്സത്ഥായ സന്ഥതോ, സോ. പകതിസന്ഥതേതി പകതിയാവ സന്ഥതേ, യം നേവത്തനാ സന്ഥതം, ന പരേന സന്ഥരാപിതം, തസ്മിന്തി വുത്തം ഹോതി. ലജ്ജീ ഹോതീതി ലജ്ജനസീലോ ഹോതി, പരിക്ഖാരവിനാസനേ ഭീതോതി അത്ഥോ. തേനാഹ ‘‘അത്തനോ പലിബോധം വിയ മഞ്ഞതീ’’തി, ഇമിനാ അലജ്ജിം ആപുച്ഛിത്വാ ഗന്തും ന വട്ടതീതി ദസ്സേതി. നിരപേക്ഖോതി ‘‘ആഗന്ത്വാ ഉദ്ധരിസ്സാമീ’’തി അപേക്ഖാരഹിതോ, ഇമിനാ സാപേക്ഖോ ചേ ഗച്ഛതി, അനാപത്തീതി ദസ്സേതി. തേനേവ ഹി അനാപത്തിവാരേ ‘‘ഓതാപേന്തോ ഗച്ഛതീ’’തി (പാചി॰ ൧൧൩) വുത്തം. അഞ്ഞത്ഥ ഗച്ഛന്തോതി തം മഗ്ഗം അതിക്കമിത്വാ അഞ്ഞത്ഥ ഗച്ഛന്തോ. ലേഡ്ഡുപാതൂപചാരതോ ബഹി ഠിതത്താ ‘‘പാദുദ്ധാരേന കാരേതബ്ബോ’’തി വുത്തം, അഞ്ഞത്ഥ ഗച്ഛന്തസ്സ പഠമപാദുദ്ധാരേ ദുക്കടം, ദുതിയപാദുദ്ധാരേ പാചിത്തിയന്തി അത്ഥോ.

    Soti yassatthāya santhato, so. Pakatisanthateti pakatiyāva santhate, yaṃ nevattanā santhataṃ, na parena santharāpitaṃ, tasminti vuttaṃ hoti. Lajjī hotīti lajjanasīlo hoti, parikkhāravināsane bhītoti attho. Tenāha ‘‘attano palibodhaṃ viya maññatī’’ti, iminā alajjiṃ āpucchitvā gantuṃ na vaṭṭatīti dasseti. Nirapekkhoti ‘‘āgantvā uddharissāmī’’ti apekkhārahito, iminā sāpekkho ce gacchati, anāpattīti dasseti. Teneva hi anāpattivāre ‘‘otāpento gacchatī’’ti (pāci. 113) vuttaṃ. Aññattha gacchantoti taṃ maggaṃ atikkamitvā aññattha gacchanto. Leḍḍupātūpacārato bahi ṭhitattā ‘‘pāduddhārena kāretabbo’’ti vuttaṃ, aññattha gacchantassa paṭhamapāduddhāre dukkaṭaṃ, dutiyapāduddhāre pācittiyanti attho.

    തികപാചിത്തിയം സങ്ഘികേ സങ്ഘികസഞ്ഞിവേമതികപുഗ്ഗലികസഞ്ഞീനം വസേന. ഇമിനാവ നയേന തികദുക്കടമ്പി വേദിതബ്ബം. ചിമിലികാദീനം അത്ഥോ ദുതിയസിക്ഖാപദേ ദസ്സിതോവ. പാദപുഞ്ഛനീ (പാചി॰ അട്ഠ॰ ൧൧൨) നാമ രജ്ജുകേഹി വാ പിലോതികാഹി വാ പാദപുഞ്ഛനത്ഥം കതാ. ഫലകപീഠം നാമ ഫലകമയം പീഠം. ന കേവലം ചിമിലികാദീനിയേവ അജ്ഝോകാസേ ഠപേത്വാ ഗച്ഛന്തസ്സ ദുക്കടന്തി ആഹ ‘‘യം വാ പനാ’’തിആദി. യം കിഞ്ചി ദാരുഭണ്ഡം, യം കിഞ്ചി മത്തികാഭണ്ഡന്തി സമ്ബന്ധോ. ‘‘അന്തമസോ പത്താധാരകമ്പീ’’തി ഇമിനാ താലവണ്ടബീജനിപത്തപാനീയഉളഉങ്കപാനീയസങ്ഖാദീസു വത്തബ്ബമേവ നത്ഥീതി ദസ്സേതി.

    Tikapācittiyaṃ saṅghike saṅghikasaññivematikapuggalikasaññīnaṃ vasena. Imināva nayena tikadukkaṭampi veditabbaṃ. Cimilikādīnaṃ attho dutiyasikkhāpade dassitova. Pādapuñchanī (pāci. aṭṭha. 112) nāma rajjukehi vā pilotikāhi vā pādapuñchanatthaṃ katā. Phalakapīṭhaṃ nāma phalakamayaṃ pīṭhaṃ. Na kevalaṃ cimilikādīniyeva ajjhokāse ṭhapetvā gacchantassa dukkaṭanti āha ‘‘yaṃ vā panā’’tiādi. Yaṃ kiñci dārubhaṇḍaṃ, yaṃ kiñci mattikābhaṇḍanti sambandho. ‘‘Antamaso pattādhārakampī’’ti iminā tālavaṇṭabījanipattapānīyauḷauṅkapānīyasaṅkhādīsu vattabbameva natthīti dasseti.

    അരഞ്ഞേ (പാചി॰ അട്ഠ॰ ൧൧൦) പണ്ണകുടീസു വസന്താനം സീലസമ്പദായ പസന്നചിത്താ മനുസ്സാ മഞ്ചപീഠാദീനി ദേന്തി ‘‘സങ്ഘികപരിഭോഗേന പരിഭുഞ്ജഥാ’’തി, തത്ഥ കിം കാതബ്ബന്തി ആഹ ‘‘ആരഞ്ഞകേന പനാ’’തിആദി. തത്ഥ അസതി അനോവസ്സകേതി പബ്ഭാരാദിഅനോവസ്സകട്ഠാനേ അസതി. ഇദഞ്ച ലക്ഖണവചനം ‘‘സഭാഗാനം അഭാവേ’’തി ച ഇച്ഛിതബ്ബത്താ. ആരഞ്ഞകേന ഹി ഭിക്ഖുനാ തത്ഥ വസിത്വാ അഞ്ഞത്ഥ ഗച്ഛന്തേന സാമന്തവിഹാരേ ഭിക്ഖൂനം പേസേത്വാ ഗന്തബ്ബം. സഭാഗാനം അഭാവേ അനോവസ്സകേ നിക്ഖിപിത്വാ ഗന്തബ്ബം. അനോവസ്സകേ അസതി രുക്ഖേ ലഗ്ഗേത്വാ ഗന്തബ്ബം.

    Araññe (pāci. aṭṭha. 110) paṇṇakuṭīsu vasantānaṃ sīlasampadāya pasannacittā manussā mañcapīṭhādīni denti ‘‘saṅghikaparibhogena paribhuñjathā’’ti, tattha kiṃ kātabbanti āha ‘‘āraññakena panā’’tiādi. Tattha asati anovassaketi pabbhārādianovassakaṭṭhāne asati. Idañca lakkhaṇavacanaṃ ‘‘sabhāgānaṃ abhāve’’ti ca icchitabbattā. Āraññakena hi bhikkhunā tattha vasitvā aññattha gacchantena sāmantavihāre bhikkhūnaṃ pesetvā gantabbaṃ. Sabhāgānaṃ abhāve anovassake nikkhipitvā gantabbaṃ. Anovassake asati rukkhe laggetvā gantabbaṃ.

    ന കേവലം ഇദംയേവ കത്വാ ഗന്തും വട്ടതീതി ആഹ ‘‘യഥാ വാ’’തിആദി. യഥാ വാ ഉപചികാഹി ന ഖജ്ജതീതി യഥാ ഠപിതേ ഉപചികാഹി സേനാസനം ന ഖജ്ജതി, ഏവം തഥാ പാസാണാനം ഉപരി ഠപനം കത്വാതി അത്ഥോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ചതൂസു (പാചി॰ അട്ഠ॰ ൧൧൬) പാസാണേസു മഞ്ചം ഠപേത്വാ മഞ്ചേ അവസേസമഞ്ചപീഠാനി ആരോപേത്വാ ഉപരി ഭിസിആദികം രാസിം കത്വാ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം പടിസാമേത്വാ ഗമികവത്തം പൂരേത്വാ ഗന്തബ്ബന്തി.

    Na kevalaṃ idaṃyeva katvā gantuṃ vaṭṭatīti āha ‘‘yathā vā’’tiādi. Yathā vā upacikāhi na khajjatīti yathā ṭhapite upacikāhi senāsanaṃ na khajjati, evaṃ tathā pāsāṇānaṃ upari ṭhapanaṃ katvāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – catūsu (pāci. aṭṭha. 116) pāsāṇesu mañcaṃ ṭhapetvā mañce avasesamañcapīṭhāni āropetvā upari bhisiādikaṃ rāsiṃ katvā dārubhaṇḍaṃ mattikābhaṇḍaṃ paṭisāmetvā gamikavattaṃ pūretvā gantabbanti.

    അബ്ഭോകാസികേനാപി ‘‘അഹം ഉക്കട്ഠഅബ്ഭോകാസികോ’’തി ചീവരകുടിമ്പി അകത്വാ അസമയേ അജ്ഝോകാസേ പഞ്ഞപേത്വാ നിസീദിതും വാ നിപജ്ജിതും വാ ന വട്ടതീതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘അബ്ഭോകാസികേനാ’’തിആദി. സചേ പന ചതുഗ്ഗുണേനപി ചീവരേന കതകുടി അതേമേന്തം രക്ഖിതും നേവ സക്കോതി, സത്താഹവദ്ദലികാദീനി ഭവന്തി, ഭിക്ഖുനോ കായാനുഗതികത്താ വട്ടതി. രുക്ഖമൂലികസ്സാപി ഏസേവ നയോ.

    Abbhokāsikenāpi ‘‘ahaṃ ukkaṭṭhaabbhokāsiko’’ti cīvarakuṭimpi akatvā asamaye ajjhokāse paññapetvā nisīdituṃ vā nipajjituṃ vā na vaṭṭatīti dassento āha ‘‘abbhokāsikenā’’tiādi. Sace pana catugguṇenapi cīvarena katakuṭi atementaṃ rakkhituṃ neva sakkoti, sattāhavaddalikādīni bhavanti, bhikkhuno kāyānugatikattā vaṭṭati. Rukkhamūlikassāpi eseva nayo.

    യസ്മിം വിസ്സാസഗ്ഗാഹോ രുഹതി, തസ്സ സന്തകം അത്തനോ പുഗ്ഗലികമിവ ഹോതീതി ആഹ ‘‘വിസ്സാസികപുഗ്ഗലികേ’’തി. യസ്മിം പന വിസ്സാസോ ന രുഹതി, തസ്സ സന്തകേ ദുക്കടമേവ. അമനുസ്സോതി യക്ഖോ വാ പേതോ വാ. പലിബുദ്ധം ഹോതീതി ഉപദ്ദുതം ഹോതി.

    Yasmiṃ vissāsaggāho ruhati, tassa santakaṃ attano puggalikamiva hotīti āha ‘‘vissāsikapuggalike’’ti. Yasmiṃ pana vissāso na ruhati, tassa santake dukkaṭameva. Amanussoti yakkho vā peto vā. Palibuddhaṃ hotīti upaddutaṃ hoti.

    പഠമസേനാസനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact