| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
೨. ಅನ್ಧಕಾರವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
2. Andhakāravaggavaṇṇanā
೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
1. Paṭhamasikkhāpadavaṇṇanā
೮೩೯. ‘‘ದಿವಾಪಿ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಅತ್ಥಿ, ತಪ್ಪಟಿಸೇಧನತ್ಥಂ ‘ರತ್ತನ್ಧಕಾರೇ’ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಪೋರಾಣಾ। ಸನ್ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಠಾನಾಪದೇಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಇರಿಯಾಪಥೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚಙ್ಕಮನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಿಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ। ‘‘ಸಲ್ಲಪೇಯ್ಯ ವಾ’’ತಿ ಕೇವಲಂ ನಿದಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ ವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ। ‘‘ಸಲ್ಲಪೇಯ್ಯವಾತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತಾ ಸಲ್ಲಪತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಏಕೇ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೇನೇವ ಏಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ। ಸಲ್ಲಪನೇನಪಿ ಅಪರಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ಕಥಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ಅಙ್ಗವಸೇನ। ಇಮಸ್ಸ ಹಿ ರತ್ತನ್ಧಕಾರತಾ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಾನಂ ವಾ ಸಲ್ಲಪನಂ ವಾ, ಸಹಾಯಾಭಾವೋ, ರಹೋಪೇಕ್ಖತಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ತತ್ಥ ಯದಿ ಠಾನಪಚ್ಚಯಾ ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ ವಿಸುಂ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಸಾ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸಿಯುಂ। ಯದಿ ಸಲ್ಲಪನಪಚ್ಚಯಾ ಏಕಾ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸಿಯುಂ। ತಸ್ಮಾ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ವಾ ಪಞ್ಚ ವಾ ಅಙ್ಗಾನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ನ ಚ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲಪನಪಚ್ಚಯಾ ವಿಸುಂ ನತ್ಥೀತಿ। ಅತ್ಥಿಯೇವ, ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾವಚನಞ್ಚ ತದತ್ಥಮೇವಾತಿ ಏಕೇ। ಕಥಂ? ಸಹುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಸಲ್ಲಪನೇ ಸತಿ ಠಾನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಚತುರಙ್ಗಿಕಂ, ಸಲ್ಲಪನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಚತುರಙ್ಗಿಕನ್ತಿ ದ್ವೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಸಹುಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಏಕತೋ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ। ಇದಂ ಅಯುತ್ತಂ ಪಾಳಿವಿರೋಧತೋ। ಪಾಳಿಯಞ್ಹಿ ‘‘ಸಲ್ಲಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತಾ ಸಲ್ಲಪತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ದ್ವೇ ಸಿಯುಂ, ‘‘ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನ’’ನ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬತಾ ಸಿಯಾತಿ। ಅಯಂ ನಯೋ ದುತಿಯಾದೀಸುಪಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ದುತಿಯೇನಾಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯದಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ರಹೋಪೇಕ್ಖತಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಚೇ ಪುರಿಸೋ, ನ ದುತಿಯೋ, ಪುರಿಸಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯೋ। ಅಥ ದುತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸಾ ಚ ತೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋಪೇಕ್ಖತಾ ಅತ್ಥಿ, ಸಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀ ನ ದುತಿಯಾ ಹೋತಿ। ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಏಕೇ, ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಪನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪೋರಾಣಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಾನೇನ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ, ತಂ ಪಾಳಿಯಾ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ‘‘ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹಿ ಪಾಳಿ, ಕಿಂಬಹುನಾ। ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ದುತಿಯಿಕಉಯ್ಯೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಸನ್ತಿಟ್ಠನಾದೀಸು ತೀಣಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ವತ್ಥುಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಅಙ್ಗಾನಿ ಚೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ।
839. ‘‘Divāpi andhakāraṃ atthi, tappaṭisedhanatthaṃ ‘rattandhakāre’ti vutta’’nti vadanti porāṇā. Santiṭṭheyyāti ettha ṭhānāpadesena catubbidhopi iriyāpatho saṅgahito, tasmā purisassa hatthapāse tena saddhiṃ caṅkamanādiṃ karontiyā pācittiyameva. ‘‘Sallapeyya vā’’ti kevalaṃ nidānavasena vuttaṃ visesābhāvato. ‘‘Sallapeyyavāti purisassa hatthapāse ṭhitā sallapati, āpatti pācittiyassā’’ti hi vuttaṃ, taṃ na yuttanti eke. Kasmā? Yasmā tassa purisassa hatthapāse ṭhiteneva ekaṃ pācittiyaṃ. Sallapanenapi aparampi ekaṃ āpajjatīti nāpajjati, kathaṃ paññāyatīti? Aṅgavasena. Imassa hi rattandhakāratā, purisassa hatthapāse ṭhānaṃ vā sallapanaṃ vā, sahāyābhāvo, rahopekkhatāti imāni cattāri aṅgāni vuttāni. Tattha yadi ṭhānapaccayā ekā āpatti visuṃ siyā, tassā cattāri aṅgāni siyuṃ. Yadi sallapanapaccayā ekā, tassāpi pañca aṅgāni siyuṃ. Tasmā mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘cattāri vā pañca vā aṅgānī’’ti vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ, tasmā sallapanapaccayā visuṃ natthīti. Atthiyeva, mātikāṭṭhakathāvacanañca tadatthamevāti eke. Kathaṃ? Sahuppattito dvinnaṃ āpattīnaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Sallapane sati ṭhānapaccayā āpajjitabbaṃ caturaṅgikaṃ, sallapanapaccayā āpajjitabbaṃ caturaṅgikanti dve pācittiyāni sahuppannāni ekato āpajjantīti. Idaṃ ayuttaṃ pāḷivirodhato. Pāḷiyañhi ‘‘sallapeyya vāti purisassa hatthapāse ṭhitā sallapati, āpatti pācittiyassā’’ti vuttaṃ. Yadi dve siyuṃ, ‘‘āpatti dvinnaṃ pācittiyāna’’nti na vattabbatā siyāti. Ayaṃ nayo dutiyādīsupi yathāyogaṃ veditabbo. Ettha dutiyenāpi saddhiṃ yadi bhikkhuniyā rahopekkhatā atthi, so ce puriso, na dutiyo, purisagaṇanāya āpattiyo. Atha dutiyā bhikkhunī hoti, tassā ca tena purisena saddhiṃ rahopekkhatā atthi, sā ca bhikkhunī na dutiyā hoti. Ubhinnampi āpajjatīti eke, vicāretvā pana gahetabbaṃ. Porāṇagaṇṭhipade pana vuttaṃ ‘‘hatthapāse ṭhānena dukkaṭa’’nti, taṃ pāḷiyā virujjhati. ‘‘Purisassa hatthapāse tiṭṭhati, āpatti pācittiyassā’’ti hi pāḷi, kiṃbahunā. Catutthasikkhāpade mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyikauyyojanasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘santiṭṭhanādīsu tīṇi pācittiyānī’’tiādivacanato vatthugaṇanāya āpatti veditabbā. ‘‘Aṅgāni cettha cattāri pañca vā’’ti vattabbanti sanniṭṭhānaṃ.
ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗ • Bhikkhunīvibhaṅga / ೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 1. Paṭhamasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 1. Paṭhamasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ • 1. Paṭhamasikkhāpada-atthayojanā
