| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
2. අන්‌ධකාරවග්‌ගවණ්‌ණනා
2. Andhakāravaggavaṇṇanā
1. පඨමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Paṭhamasikkhāpadavaṇṇanā
839. ‘‘දිවාපි අන්‌ධකාරං අත්‌ථි, තප්‌පටිසෙධනත්‌ථං ‘රත්‌තන්‌ධකාරෙ’ති වුත්‌ත’’න්‌ති වදන්‌ති පොරාණා. සන්‌තිට්‌ඨෙය්‍යාති එත්‌ථ ඨානාපදෙසෙන චතුබ්‌බිධොපි ඉරියාපථො සඞ්‌ගහිතො, තස්‌මා පුරිසස්‌ස හත්‌ථපාසෙ තෙන සද්‌ධිං චඞ්‌කමනාදිං කරොන්‌තියා පාචිත්‌තියමෙව. ‘‘සල්‌ලපෙය්‍ය වා’’ති කෙවලං නිදානවසෙන වුත්‌තං විසෙසාභාවතො. ‘‘සල්‌ලපෙය්‍යවාති පුරිසස්‌ස හත්‌ථපාසෙ ඨිතා සල්‌ලපති, ආපත්‌ති පාචිත්‌තියස්‌සා’’ති හි වුත්‌තං, තං න යුත්‌තන්‌ති එකෙ. කස්‌මා? යස්‌මා තස්‌ස පුරිසස්‌ස හත්‌ථපාසෙ ඨිතෙනෙව එකං පාචිත්‌තියං. සල්‌ලපනෙනපි අපරම්‌පි එකං ආපජ්‌ජතීති නාපජ්‌ජති, කථං පඤ්‌ඤායතීති? අඞ්‌ගවසෙන. ඉමස්‌ස හි රත්‌තන්‌ධකාරතා, පුරිසස්‌ස හත්‌ථපාසෙ ඨානං වා සල්‌ලපනං වා, සහායාභාවො, රහොපෙක්‌ඛතාති ඉමානි චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි වුත්‌තානි. තත්‌ථ යදි ඨානපච්‌චයා එකා ආපත්‌ති විසුං සියා, තස්‌සා චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි සියුං. යදි සල්‌ලපනපච්‌චයා එකා, තස්‌සාපි පඤ්‌ච අඞ්‌ගානි සියුං. තස්‌මා මාතිකාට්‌ඨකථායං ‘‘චත්‌තාරි වා පඤ්‌ච වා අඞ්‌ගානී’’ති වත්‌තබ්‌බං සියා, න ච වුත්‌තං, තස්‌මා සල්‌ලපනපච්‌චයා විසුං නත්‌ථීති. අත්‌ථියෙව, මාතිකාට්‌ඨකථාවචනඤ්‌ච තදත්‌ථමෙවාති එකෙ. කථං? සහුප්‌පත්‌තිතො ද්‌වින්‌නං ආපත්‌තීනං. කිං වුත්‌තං හොති? සල්‌ලපනෙ සති ඨානපච්‌චයා ආපජ්‌ජිතබ්‌බං චතුරඞ්‌ගිකං, සල්‌ලපනපච්‌චයා ආපජ්‌ජිතබ්‌බං චතුරඞ්‌ගිකන්‌ති ද්‌වෙ පාචිත්‌තියානි සහුප්‌පන්‌නානි එකතො ආපජ්‌ජන්‌තීති. ඉදං අයුත්‌තං පාළිවිරොධතො. පාළියඤ්‌හි ‘‘සල්‌ලපෙය්‍ය වාති පුරිසස්‌ස හත්‌ථපාසෙ ඨිතා සල්‌ලපති, ආපත්‌ති පාචිත්‌තියස්‌සා’’ති වුත්‌තං. යදි ද්‌වෙ සියුං, ‘‘ආපත්‌ති ද්‌වින්‌නං පාචිත්‌තියාන’’න්‌ති න වත්‌තබ්‌බතා සියාති. අයං නයො දුතියාදීසුපි යථායොගං වෙදිතබ්‌බො. එත්‌ථ දුතියෙනාපි සද්‌ධිං යදි භික්‌ඛුනියා රහොපෙක්‌ඛතා අත්‌ථි, සො චෙ පුරිසො, න දුතියො, පුරිසගණනාය ආපත්‌තියො. අථ දුතියා භික්‌ඛුනී හොති, තස්‌සා ච තෙන පුරිසෙන සද්‌ධිං රහොපෙක්‌ඛතා අත්‌ථි, සා ච භික්‌ඛුනී න දුතියා හොති. උභින්‌නම්‌පි ආපජ්‌ජතීති එකෙ, විචාරෙත්‌වා පන ගහෙතබ්‌බං. පොරාණගණ්‌ඨිපදෙ පන වුත්‌තං ‘‘හත්‌ථපාසෙ ඨානෙන දුක්‌කට’’න්‌ති, තං පාළියා විරුජ්‌ඣති. ‘‘පුරිසස්‌ස හත්‌ථපාසෙ තිට්‌ඨති, ආපත්‌ති පාචිත්‌තියස්‌සා’’ති හි පාළි, කිංබහුනා. චතුත්‌ථසික්‌ඛාපදෙ මාතිකාට්‌ඨකථායං (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. දුතියිකඋය්‍යොජනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා) ‘‘සන්‌තිට්‌ඨනාදීසු තීණි පාචිත්‌තියානී’’තිආදිවචනතො වත්‌ථුගණනාය ආපත්‌ති වෙදිතබ්‌බා. ‘‘අඞ්‌ගානි චෙත්‌ථ චත්‌තාරි පඤ්‌ච වා’’ති වත්‌තබ්‌බන්‌ති සන්‌නිට්‌ඨානං.
839. ‘‘Divāpi andhakāraṃ atthi, tappaṭisedhanatthaṃ ‘rattandhakāre’ti vutta’’nti vadanti porāṇā. Santiṭṭheyyāti ettha ṭhānāpadesena catubbidhopi iriyāpatho saṅgahito, tasmā purisassa hatthapāse tena saddhiṃ caṅkamanādiṃ karontiyā pācittiyameva. ‘‘Sallapeyya vā’’ti kevalaṃ nidānavasena vuttaṃ visesābhāvato. ‘‘Sallapeyyavāti purisassa hatthapāse ṭhitā sallapati, āpatti pācittiyassā’’ti hi vuttaṃ, taṃ na yuttanti eke. Kasmā? Yasmā tassa purisassa hatthapāse ṭhiteneva ekaṃ pācittiyaṃ. Sallapanenapi aparampi ekaṃ āpajjatīti nāpajjati, kathaṃ paññāyatīti? Aṅgavasena. Imassa hi rattandhakāratā, purisassa hatthapāse ṭhānaṃ vā sallapanaṃ vā, sahāyābhāvo, rahopekkhatāti imāni cattāri aṅgāni vuttāni. Tattha yadi ṭhānapaccayā ekā āpatti visuṃ siyā, tassā cattāri aṅgāni siyuṃ. Yadi sallapanapaccayā ekā, tassāpi pañca aṅgāni siyuṃ. Tasmā mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘cattāri vā pañca vā aṅgānī’’ti vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ, tasmā sallapanapaccayā visuṃ natthīti. Atthiyeva, mātikāṭṭhakathāvacanañca tadatthamevāti eke. Kathaṃ? Sahuppattito dvinnaṃ āpattīnaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Sallapane sati ṭhānapaccayā āpajjitabbaṃ caturaṅgikaṃ, sallapanapaccayā āpajjitabbaṃ caturaṅgikanti dve pācittiyāni sahuppannāni ekato āpajjantīti. Idaṃ ayuttaṃ pāḷivirodhato. Pāḷiyañhi ‘‘sallapeyya vāti purisassa hatthapāse ṭhitā sallapati, āpatti pācittiyassā’’ti vuttaṃ. Yadi dve siyuṃ, ‘‘āpatti dvinnaṃ pācittiyāna’’nti na vattabbatā siyāti. Ayaṃ nayo dutiyādīsupi yathāyogaṃ veditabbo. Ettha dutiyenāpi saddhiṃ yadi bhikkhuniyā rahopekkhatā atthi, so ce puriso, na dutiyo, purisagaṇanāya āpattiyo. Atha dutiyā bhikkhunī hoti, tassā ca tena purisena saddhiṃ rahopekkhatā atthi, sā ca bhikkhunī na dutiyā hoti. Ubhinnampi āpajjatīti eke, vicāretvā pana gahetabbaṃ. Porāṇagaṇṭhipade pana vuttaṃ ‘‘hatthapāse ṭhānena dukkaṭa’’nti, taṃ pāḷiyā virujjhati. ‘‘Purisassa hatthapāse tiṭṭhati, āpatti pācittiyassā’’ti hi pāḷi, kiṃbahunā. Catutthasikkhāpade mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyikauyyojanasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘santiṭṭhanādīsu tīṇi pācittiyānī’’tiādivacanato vatthugaṇanāya āpatti veditabbā. ‘‘Aṅgāni cettha cattāri pañca vā’’ti vattabbanti sanniṭṭhānaṃ.
පඨමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / භික්‌ඛුනීවිභඞ්‌ග • Bhikkhunīvibhaṅga / 1. පඨමසික්‌ඛාපදං • 1. Paṭhamasikkhāpadaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / භික්‌ඛුනීවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. පඨමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Paṭhamasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 1. පඨමසික්‌ඛාපද-අත්‌ථයොජනා • 1. Paṭhamasikkhāpada-atthayojanā
