| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៦. បឋមសិក្ខាសុត្តវណ្ណនា
6. Paṭhamasikkhāsuttavaṇṇanā
៨៧. ឆដ្ឋេ សមត្តការីតិ អនូនេន បរិបូរេន អាការេន សមន្នាគតោ។ សិក្ខាបទានំ ខុទ្ទានុខុទ្ទកត្តំ អបេក្ខាសិទ្ធន្តិ អាហ ‘‘តត្រាបិ សង្ឃាទិសេសំ ខុទ្ទក’’ន្តិអាទិ។ អង្គុត្តរមហានិកាយវឡញ្ជនកអាចរិយាតិ អង្គុត្តរនិកាយំ បរិហរន្តា អាចរិយា, អង្គុត្តរភាណកាតិ វុត្តំ ហោតិ។ លោកវជ្ជំ នាបជ្ជតិ លោកវជ្ជសិក្ខាបទានំ វីតិក្កមសាធកស្ស កិលេសគហនស្ស សព្ពសោ បហីនត្តា។ បណ្ណត្តិវជ្ជមេវ អាបជ្ជតិ បណ្ណត្តិវីតិក្កមំ វា អជានតោបិ អាបត្តិសម្ភវតោ។ ចិត្តេន អាបជ្ជន្តោ រូបិយប្បដិគ្គហណំ អាបជ្ជតីតិ ឧបនិក្ខិត្តសាទិយេន អាបជ្ជតិ។
87. Chaṭṭhe samattakārīti anūnena paripūrena ākārena samannāgato. Sikkhāpadānaṃ khuddānukhuddakattaṃ apekkhāsiddhanti āha ‘‘tatrāpi saṅghādisesaṃ khuddaka’’ntiādi. Aṅguttaramahānikāyavaḷañjanakaācariyāti aṅguttaranikāyaṃ pariharantā ācariyā, aṅguttarabhāṇakāti vuttaṃ hoti. Lokavajjaṃ nāpajjati lokavajjasikkhāpadānaṃ vītikkamasādhakassa kilesagahanassa sabbaso pahīnattā. Paṇṇattivajjameva āpajjati paṇṇattivītikkamaṃ vā ajānatopi āpattisambhavato. Cittena āpajjanto rūpiyappaṭiggahaṇaṃ āpajjatīti upanikkhittasādiyena āpajjati.
ព្រហ្មចរិយស្ស អាទិភូតានិ អាទិព្រហ្មចរិយានិ, តានិ ឯវ អាទិព្រហ្មចរិយកានិ យថា ‘‘វិនយោ ឯវ វេនយិកោ’’តិ អាហ ‘‘មគ្គព្រហ្មចរិយស្សា’’តិអាទិ។ ចត្តារិ មហាសីលសិក្ខាបទានីតិ ចត្តារិ បារាជិកានិ សន្ធាយ វទតិ។ បដិបក្ខធម្មានំ អនវសេសតោ សវនតោ បគ្ឃរណតោ សោតោ, អរិយមគ្គោតិ អាហ ‘‘សោតសង្ខាតេន មគ្គេនា’’តិ។ វិនិបាតេតិ វិរូបំ សទុក្ខំ សឧបាយាសំ និបាតេតីតិ វិនិបាតោ, អបាយទុក្ខេ ខិបនកោ។ ធម្មោតិ សភាវោ។ នាស្ស វិនិបាតោ ធម្មោតិ អវិនិបាតធម្មោ, ន អត្តានំ អបាយេសុ វិនិបាតនសភាវោតិ វុត្តំ ហោតិ។ កស្មា? យេ ធម្មា អបាយគមនីយា, តេសំ បហីនត្តា។ តេនាហ ‘‘អវិនិបាតធម្មោតិ ចតូសុ អបាយេសុ អបតនសភាវោ’’តិ។ តត្ថ អបតនសភាវោតិ អនុប្បជ្ជនសភាវោ។ សោតាបត្តិមគ្គនិយាមេន និយតោតិ ឧបរិមគ្គាធិគមស្ស អវស្សំភាវីភាវតោ និយតោ។ តេនេវាហ ‘‘សម្ពោធិបរាយណោ’’តិ។ ហេដ្ឋិមន្តតោ សត្តមភវតោ ឧបរិ អនុប្បជ្ជនធម្មតាយ វា និយតោ។ សម្ពុជ្ឈតីតិ សម្ពោធិ, អរិយមគ្គោ។ សោ បន បឋមមគ្គស្ស អធិគតត្តា អវសិដ្ឋោ ច អធិគន្តព្ពភាវេន ឥច្ឆិតព្ពោតិ ឧបរិមគ្គត្តយសង្ខាតា សម្ពោធិ បរំ អយនំ បរា គតិ អស្សាតិ សម្ពោធិបរាយណោ។ តេនាហ ‘‘ឧបរិមគ្គត្តយសម្ពោធិបរាយណោ’’តិ។
Brahmacariyassa ādibhūtāni ādibrahmacariyāni, tāni eva ādibrahmacariyakāni yathā ‘‘vinayo eva venayiko’’ti āha ‘‘maggabrahmacariyassā’’tiādi. Cattāri mahāsīlasikkhāpadānīti cattāri pārājikāni sandhāya vadati. Paṭipakkhadhammānaṃ anavasesato savanato paggharaṇato soto, ariyamaggoti āha ‘‘sotasaṅkhātena maggenā’’ti. Vinipāteti virūpaṃ sadukkhaṃ saupāyāsaṃ nipātetīti vinipāto, apāyadukkhe khipanako. Dhammoti sabhāvo. Nāssa vinipāto dhammoti avinipātadhammo, na attānaṃ apāyesu vinipātanasabhāvoti vuttaṃ hoti. Kasmā? Ye dhammā apāyagamanīyā, tesaṃ pahīnattā. Tenāha ‘‘avinipātadhammoti catūsu apāyesu apatanasabhāvo’’ti. Tattha apatanasabhāvoti anuppajjanasabhāvo. Sotāpattimagganiyāmenaniyatoti uparimaggādhigamassa avassaṃbhāvībhāvato niyato. Tenevāha ‘‘sambodhiparāyaṇo’’ti. Heṭṭhimantato sattamabhavato upari anuppajjanadhammatāya vā niyato. Sambujjhatīti sambodhi, ariyamaggo. So pana paṭhamamaggassa adhigatattā avasiṭṭho ca adhigantabbabhāvena icchitabboti uparimaggattayasaṅkhātā sambodhi paraṃ ayanaṃ parā gati assāti sambodhiparāyaṇo. Tenāha ‘‘uparimaggattayasambodhiparāyaṇo’’ti.
តនុភាវាតិ បរិយុដ្ឋានមន្ទតាយ ច កទាចិ ករហចិ ឧប្បត្តិយា ច តនុភាវេន។ តនុត្តញ្ហិ ទ្វីហិ ការណេហិ វេទិតព្ពំ អធិច្ចុប្បត្តិយា ច បរិយុដ្ឋានមន្ទតាយ ច។ សកទាគាមិស្ស ហិ វដ្ដានុសារិមហាជនស្ស វិយ កិលេសា អភិណ្ហំ ន ឧប្បជ្ជន្តិ, កទាចិ ករហចិ ឧប្បជ្ជន្តិ វិរឡាការា ហុត្វា វិរឡវាបិតេ ខេត្តេ អង្កុរា វិយ។ ឧប្បជ្ជមានាបិ ច វដ្ដានុសារិមហាជនស្សេវ មទ្ទន្តា ផរន្តា ឆាទេន្តា អន្ធការំ ករោន្តា ន ឧប្បជ្ជន្តិ, មន្ទមន្ទា ឧប្បជ្ជន្តិ តនុកាការា ហុត្វា អព្ភបដលមិវ មក្ខិកាបត្តមិវ ច។ តត្ថ កេចិ ថេរា ភណន្តិ ‘‘សកទាគាមិស្ស កិលេសា កិញ្ចាបិ ចិរេន ឧប្បជ្ជន្តិ, ពហលាវ ឧប្បជ្ជន្តិ។ តថា ហិស្ស បុត្តា ច ធីតរោ ច ទិស្សន្តី’’តិ។ ឯតំ បន អប្បមាណំ។ បុត្តធីតរោ ហិ អង្គបច្ចង្គបរាមសនមត្តេនបិ ហោន្តីតិ។ ទ្វីហិយេវ ការណេហិស្ស កិលេសានំ តនុត្តំ វេទិតព្ពំ អធិច្ចុប្បត្តិយា ច បរិយុដ្ឋានមន្ទតាយ ចាតិ។
Tanubhāvāti pariyuṭṭhānamandatāya ca kadāci karahaci uppattiyā ca tanubhāvena. Tanuttañhi dvīhi kāraṇehi veditabbaṃ adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya ca. Sakadāgāmissa hi vaṭṭānusārimahājanassa viya kilesā abhiṇhaṃ na uppajjanti, kadāci karahaci uppajjanti viraḷākārā hutvā viraḷavāpite khette aṅkurā viya. Uppajjamānāpi ca vaṭṭānusārimahājanasseva maddantā pharantā chādentā andhakāraṃ karontā na uppajjanti, mandamandā uppajjanti tanukākārā hutvā abbhapaṭalamiva makkhikāpattamiva ca. Tattha keci therā bhaṇanti ‘‘sakadāgāmissa kilesā kiñcāpi cirena uppajjanti, bahalāva uppajjanti. Tathā hissa puttā ca dhītaro ca dissantī’’ti. Etaṃ pana appamāṇaṃ. Puttadhītaro hi aṅgapaccaṅgaparāmasanamattenapi hontīti. Dvīhiyeva kāraṇehissa kilesānaṃ tanuttaṃ veditabbaṃ adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya cāti.
ហេដ្ឋាភាគិយានន្តិ ឯត្ថ ហេដ្ឋាតិ មហគ្គតភូមិតោ ហេដ្ឋា, កាមភូមិយន្តិ អត្ថោ។ តេសំ បច្ចយភាវេន ហេដ្ឋាភាគស្ស ហិតាតិ ហេដ្ឋាភាគិយា, តេសំ ហេដ្ឋាភាគិយានំ, ហេដ្ឋាភាគស្ស កាមភវស្ស បច្ចយភាវេន គហិតានន្តិ អត្ថោ។ សំយោជេន្តិ ពន្ធន្តិ ខន្ធគតិភវាទីហិ ខន្ធគតិភវាទយោ, កម្មំ វា ផលេនាតិ សំយោជនានីតិ អាហ ‘‘សំយោជនានន្តិ ពន្ធនាន’’ន្តិ។ អសមុច្ឆិន្នរាគាទិកស្ស ហិ ឯតរហិ ខន្ធាទីនំ អាយតិំ ខន្ធាទីហិ សម្ពន្ធោ, សមុច្ឆិន្នរាគាទិកស្ស បន តំ នត្ថិ, កតានម្បិ កម្មានំ អសមត្ថភាវាបត្តិតោ រាគាទីនំ អន្វយតោ ព្យតិរេកតោ ច សំយោជនដ្ឋោ សិទ្ធោ។ បរិក្ខយេនាតិ សមុច្ឆេទេន។
Heṭṭhābhāgiyānanti ettha heṭṭhāti mahaggatabhūmito heṭṭhā, kāmabhūmiyanti attho. Tesaṃ paccayabhāvena heṭṭhābhāgassa hitāti heṭṭhābhāgiyā, tesaṃ heṭṭhābhāgiyānaṃ, heṭṭhābhāgassa kāmabhavassa paccayabhāvena gahitānanti attho. Saṃyojenti bandhanti khandhagatibhavādīhi khandhagatibhavādayo, kammaṃ vā phalenāti saṃyojanānīti āha ‘‘saṃyojanānanti bandhanāna’’nti. Asamucchinnarāgādikassa hi etarahi khandhādīnaṃ āyatiṃ khandhādīhi sambandho, samucchinnarāgādikassa pana taṃ natthi, katānampi kammānaṃ asamatthabhāvāpattito rāgādīnaṃ anvayato byatirekato ca saṃyojanaṭṭho siddho. Parikkhayenāti samucchedena.
ឱបបាតិកោតិ ឧបបាតិកយោនិកោ ឧបបតនេ សាធុការី។ សេសយោនិបដិក្ខេបវចនមេតំ។ តេន គព្ភវាសទុក្ខាភាវមាហ។ តត្ថ បរិនិព្ពាយីតិ ឥមិនា សេសទុក្ខាភាវំ។ តត្ថ បរិនិព្ពាយិតា ចស្ស កាមលោកេ ខន្ធពីជស្ស អបុនាគមនវសេនេវាតិ ទស្សេតុំ ‘‘អនាវត្តិធម្មោ’’តិ វុត្តំ។ ឧបរិយេវាតិ ព្រហ្មលោកេយេវ។ អនាវត្តិធម្មោតិ តតោ ព្រហ្មលោកា បុនប្បុនំ បដិសន្ធិវសេន ន អាវត្តនធម្មោ។ តេនាហ ‘‘យោនិគតិវសេន អនាគមនធម្មោ’’តិ។
Opapātikoti upapātikayoniko upapatane sādhukārī. Sesayonipaṭikkhepavacanametaṃ. Tena gabbhavāsadukkhābhāvamāha. Tattha parinibbāyīti iminā sesadukkhābhāvaṃ. Tattha parinibbāyitā cassa kāmaloke khandhabījassa apunāgamanavasenevāti dassetuṃ ‘‘anāvattidhammo’’ti vuttaṃ. Upariyevāti brahmalokeyeva. Anāvattidhammoti tato brahmalokā punappunaṃ paṭisandhivasena na āvattanadhammo. Tenāha ‘‘yonigativasena anāgamanadhammo’’ti.
បទេសំ បទេសការី អារាធេតីតិ សីលក្ខន្ធាទីនំ បារិបូរិយា ឯកទេសភូតំ ហេដ្ឋិមមគ្គត្តយំ បទេសោ, តំ ករោន្តោ បទេសំ ឯកទេសភូតំ ហេដ្ឋិមំ ផលត្តយមេវ អារាធេតិ, និប្ផាទេតីតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘បទេសការី បុគ្គលោ នាម សោតាបន្នោ’’តិអាទិ។ បរិបូរំ បរិបូរការីតិ សីលក្ខន្ធាទីហិ សទ្ធិន្ទ្រិយាទីហិ ច បរិតោ បូរណេន បរិបូរសង្ខាតំ អរហត្តមគ្គំ ករោន្តោ និព្ពត្តេន្តោ បរិបូរំ អរហត្តផលំ អារាធេតិ, និប្ផាទេតីតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘បរិបូរការី នាម អរហា’’តិអាទិ។
Padesaṃpadesakārī ārādhetīti sīlakkhandhādīnaṃ pāripūriyā ekadesabhūtaṃ heṭṭhimamaggattayaṃ padeso, taṃ karonto padesaṃ ekadesabhūtaṃ heṭṭhimaṃ phalattayameva ārādheti, nipphādetīti attho. Tenāha ‘‘padesakārī puggalo nāma sotāpanno’’tiādi. Paripūraṃ paripūrakārīti sīlakkhandhādīhi saddhindriyādīhi ca parito pūraṇena paripūrasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ karonto nibbattento paripūraṃ arahattaphalaṃ ārādheti, nipphādetīti attho. Tenāha ‘‘paripūrakārī nāma arahā’’tiādi.
បឋមសិក្ខាសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamasikkhāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៦. បឋមសិក្ខាសុត្តំ • 6. Paṭhamasikkhāsuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៦. បឋមសិក្ខាសុត្តវណ្ណនា • 6. Paṭhamasikkhāsuttavaṇṇanā
