Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
၄. ဣန္ဒ္ရိယကထာ
4. Indriyakathā
၁. ပဌမသုတ္တန္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
1. Paṭhamasuttantaniddesavaṇṇanā
၁၈၄. ဣဒာနိ အာနာပာနသ္သတိကထာနန္တရံ ကထိတာယ ဣန္ဒ္ရိယကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ အနုပ္ပတ္တာ။ အယဉ္ဟိ ဣန္ဒ္ရိယကထာ အာနာပာနသ္သတိဘာဝနာယ ဥပကာရကာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ အဘာဝေ အာနာပာနသ္သတိဘာဝနာယ အဘာဝတော တဒုပကာရကာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဝိသောဓနာဒိဝိဓိဒသ္သနတ္ထံ အာနာပာနသ္သတိကထာနန္တရံ ကထိတာတိ တဉ္စ ကထေတဗ္ဗံ ဣန္ဒ္ရိယကထံ အတ္တနာ ဘဂဝတော သမ္မုခာ သုတံ ဝိညာတာဓိပ္ပာယသုတ္တန္တိကဒေသနံ ပုဗ္ဗင္ဂမံ ကတ္ဝာ တဒတ္ထပ္ပကာသနဝသေန ကထေတုကာမော ပဌမံ တာဝ ဧဝံ မေ သုတန္တိအာဒိမာဟ။
184. Idāni ānāpānassatikathānantaraṃ kathitāya indriyakathāya apubbatthānuvaṇṇanā anuppattā. Ayañhi indriyakathā ānāpānassatibhāvanāya upakārakānaṃ indriyānaṃ abhāve ānāpānassatibhāvanāya abhāvato tadupakārakānaṃ indriyānaṃ visodhanādividhidassanatthaṃ ānāpānassatikathānantaraṃ kathitāti tañca kathetabbaṃ indriyakathaṃ attanā bhagavato sammukhā sutaṃ viññātādhippāyasuttantikadesanaṃ pubbaṅgamaṃ katvā tadatthappakāsanavasena kathetukāmo paṭhamaṃ tāva evaṃ me sutantiādimāha.
တတ္ထ ဧဝန္တိ နိပာတပဒံ။ မေတိအာဒီနိ နာမပဒာနိ။ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဝိ-ဣတိ ဥပသဂ္ဂပဒံ, ဟရတီတိ အာခ္ယာတပဒန္တိ ဣမိနာ တာဝ နယေန ပဒဝိဘာဂော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Tattha evanti nipātapadaṃ. Metiādīni nāmapadāni. Viharatīti ettha vi-iti upasaggapadaṃ, haratīti ākhyātapadanti iminā tāva nayena padavibhāgo veditabbo.
အတ္ထတော ပန ဥပမူပဒေသဂရဟပသံသနာကာရဝစနဂ္ဂဟဏေသု ဧဝံ-သဒ္ဒော ဒိသ္သတိ နိဒသ္သနတ္ထေ စ အဝဓာရဏတ္ထေ စ။ ဣဓ ပန ဧဝံသဒ္ဒော အာကာရတ္ထေ နိဒသ္သနတ္ထေ စ ဝိညုဇနေန ပဝုတ္တော, တထေဝ အဝဓာရဏတ္ထေ စ။
Atthato pana upamūpadesagarahapasaṃsanākāravacanaggahaṇesu evaṃ-saddo dissati nidassanatthe ca avadhāraṇatthe ca. Idha pana evaṃsaddo ākāratthe nidassanatthe ca viññujanena pavutto, tatheva avadhāraṇatthe ca.
တတ္ထ အာကာရတ္ထေန ဧဝံသဒ္ဒေန ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ – နာနာနယနိပုဏမနေကဇ္ဈာသယသမုဋ္ဌာနံ အတ္ထဗ္ယဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဝိဝိဓပာဋိဟာရိယံ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကသကဘာသာနုရူပတော သောတပထမာဂစ္ဆန္တံ တသ္သ ဘဂဝတော ဝစနံ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ကော သမတ္ထော ဝိညာတုံ, သဗ္ဗထာမေန ပန သောတုကာမတံ ဇနေတ္ဝာပိ ဧဝံ မေ သုတံ, မယာပိ ဧကေနာကာရေန သုတန္တိ။
Tattha ākāratthena evaṃsaddena etamatthaṃ dīpeti – nānānayanipuṇamanekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ atthabyañjanasampannaṃ vividhapāṭihāriyaṃ dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīraṃ sabbasattānaṃ sakasakabhāsānurūpato sotapathamāgacchantaṃ tassa bhagavato vacanaṃ sabbappakārena ko samattho viññātuṃ, sabbathāmena pana sotukāmataṃ janetvāpi evaṃ me sutaṃ, mayāpi ekenākārena sutanti.
နိဒသ္သနတ္ထေန ‘‘နာဟံ သယမ္ဘူ, န မယာ ဣဒံ သစ္ဆိကတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပရိမောစေန္တော ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ, မယာပိ ဧဝံ သုတ’’န္တိ ဣဒာနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလံ သုတ္တံ နိဒသ္သေတိ။
Nidassanatthena ‘‘nāhaṃ sayambhū, na mayā idaṃ sacchikata’’nti attānaṃ parimocento ‘‘evaṃ me sutaṃ, mayāpi evaṃ suta’’nti idāni vattabbaṃ sakalaṃ suttaṃ nidasseti.
အဝဓာရဏတ္ထေန ထေရော သာရိပုတ္တော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော’’တိ (အ. နိ. ၁.၁၈၈-၁၈၉), ‘‘နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အညံ ဧကပုဂ္ဂလမ္ပိ သမနုပသ္သာမိ, ယော ဧဝံ တထာဂတေန အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ သမ္မဒေဝ အနုပ္ပဝတ္တေတိ ယထယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော။ သာရိပုတ္တော, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတေန အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ သမ္မဒေဝ အနုပ္ပဝတ္တေတီ’’တိဧဝမာဒိနာ (အ. နိ. ၁.၁၈၇) နယေန ဘဂဝတာ ပသတ္ထဘာဝာနုရူပံ အတ္တနော ဓာရဏဗလံ ဒသ္သေန္တော သတ္တာနံ သောတုကာမတံ ဇနေတိ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ, တဉ္စ ခော အတ္ထတော ဝာ ဗ္ယဉ္ဇနတော ဝာ အနူနမနဓိကံ, ဧဝမေဝ, န အညထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။
Avadhāraṇatthena thero sāriputto ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.188-189), ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekapuggalampi samanupassāmi, yo evaṃ tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavatteti yathayidaṃ, bhikkhave, sāriputto. Sāriputto, bhikkhave, tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavattetī’’tievamādinā (a. ni. 1.187) nayena bhagavatā pasatthabhāvānurūpaṃ attano dhāraṇabalaṃ dassento sattānaṃ sotukāmataṃ janeti ‘‘evaṃ me sutaṃ, tañca kho atthato vā byañjanato vā anūnamanadhikaṃ, evameva, na aññathā daṭṭhabba’’nti.
မေသဒ္ဒော ကရဏသမ္ပဒာနသာမိအတ္ထေသု ဒိသ္သတိ။ ဣဓ ပန ‘‘မယာ သုတံ, မမ သုတ’’န္တိ စ အတ္ထဒ္ဝယေ ယုဇ္ဇတိ။
Mesaddo karaṇasampadānasāmiatthesu dissati. Idha pana ‘‘mayā sutaṃ, mama suta’’nti ca atthadvaye yujjati.
သုတန္တိ အယံသဒ္ဒော သဥပသဂ္ဂော အနုပသဂ္ဂော စ ဝိသ္သုတဂမနကိလိန္နဥပစိတအနုယောဂသောတဝိညေယ္ယေသု ဒိသ္သတိ ဝိညာတေပိ စ သောတဒ္ဝာရာနုသာရေန။ ဣဓ ပနသ္သ သောတဒ္ဝာရာနုသာရေန ဥပဓာရိတန္တိ ဝာ ဥပဓာရဏန္တိ ဝာ အတ္ထော။ မေ-သဒ္ဒသ္သ ဟိ မယာတိအတ္ထေ သတိ ‘‘ဧဝံ မယာ သုတံ သောတဒ္ဝာရာနုသာရေန ဥပဓာရိတ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ, မမာတိအတ္ထေ သတိ ‘‘ဧဝံ မမ သုတံ သောတဒ္ဝာရာနုသာရေန ဥပဓာရဏ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။
Sutanti ayaṃsaddo saupasaggo anupasaggo ca vissutagamanakilinnaupacitaanuyogasotaviññeyyesu dissati viññātepi ca sotadvārānusārena. Idha panassa sotadvārānusārena upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho. Me-saddassa hi mayātiatthe sati ‘‘evaṃ mayā sutaṃ sotadvārānusārena upadhārita’’nti yujjati, mamātiatthe sati ‘‘evaṃ mama sutaṃ sotadvārānusārena upadhāraṇa’’nti yujjati.
အပိစ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတဘာဝံ အပ္ပဋိဇာနန္တော ပုရိမသဝနံ ဝိဝရန္တော ‘‘သမ္မုခာ ပဋိဂ္ဂဟိတမိဒံ မယာ တသ္သ ဘဂဝတော စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒသ္သ ဒသဗလဓရသ္သ အာသဘဋ္ဌာနဋ္ဌာယိနော သီဟနာဒနာဒိနော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမသ္သ ဓမ္မိသ္သရသ္သ ဓမ္မရာဇသ္သ ဓမ္မာဓိပတိနော ဓမ္မဒီပသ္သ ဓမ္မသရဏသ္သ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ဝစနံ, န ဧတ္ထ အတ္ထေ ဝာ ဓမ္မေ ဝာ ပဒေ ဝာ ဗ္ယဉ္ဇနေ ဝာ ကင္ခာ ဝာ ဝိမတိ ဝာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ အသ္သဒ္ဓိယံ ဝိနာသေတိ, သဒ္ဓာသမ္ပဒံ ဥပ္ပာဒေတီတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
Apica ‘‘evaṃ me suta’’nti attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimasavanaṃ vivaranto ‘‘sammukhā paṭiggahitamidaṃ mayā tassa bhagavato catuvesārajjavisāradassa dasabaladharassa āsabhaṭṭhānaṭṭhāyino sīhanādanādino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarājassa dhammādhipatino dhammadīpassa dhammasaraṇassa saddhammavaracakkavattino sammāsambuddhassa vacanaṃ, na ettha atthe vā dhamme vā pade vā byañjane vā kaṅkhā vā vimati vā kātabbā’’ti imasmiṃ dhamme assaddhiyaṃ vināseti, saddhāsampadaṃ uppādetīti. Tenetaṃ vuccati –
‘‘ဝိနာသယတိ အသ္သဒ္ဓံ၊ သဒ္ဓံ ဝဍ္ဎေတိ သာသနေ။
‘‘Vināsayati assaddhaṃ, saddhaṃ vaḍḍheti sāsane;
ဧဝံ မေ သုတမိစ္စေဝံ၊ ဝဒံ ဂောတမသာဝကော’’တိ။
Evaṃ me sutamiccevaṃ, vadaṃ gotamasāvako’’ti.
ဧကန္တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒနိဒ္ဒေသော။ သမယန္တိ ပရိစ္ဆိန္နနိဒ္ဒေသော။ ဧကံ သမယန္တိ အနိယမိတပရိဒီပနံ။ တတ္ထ သမယသဒ္ဒော –
Ekanti gaṇanaparicchedaniddeso. Samayanti paricchinnaniddeso. Ekaṃ samayanti aniyamitaparidīpanaṃ. Tattha samayasaddo –
သမဝာယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု။
Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;
ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိသ္သတိ။
Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissati.
ဣဓ ပနသ္သ ကာလော အတ္ထော။ တေန သံဝစ္ဆရဥတုမာသဒ္ဓမာသရတ္တိန္ဒိဝပုဗ္ဗဏ္ဟမဇ္ဈန္ဟိကသာယန္ဟပဌမ- မဇ္ဈိမပစ္ဆိမယာမမုဟုတ္တာဒီသု ကာလပ္ပဘေဒဘူတေသု သမယေသု ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။
Idha panassa kālo attho. Tena saṃvaccharautumāsaddhamāsarattindivapubbaṇhamajjhanhikasāyanhapaṭhama- majjhimapacchimayāmamuhuttādīsu kālappabhedabhūtesu samayesu ekaṃ samayanti dīpeti.
တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဧတေသု သံဝစ္ဆရာဒီသု သမယေသု ယံ ယံ သုတ္တံ ယမ္ဟိ ယမ္ဟိ သံဝစ္ဆရေ ဥတုမ္ဟိ မာသေ ပက္ခေ ရတ္တိဘာဂေ ဒိဝသဘာဂေ ဝာ ဝုတ္တံ, သဗ္ဗံ တံ ထေရသ္သ သုဝိဒိတံ သုဝဝတ္ထာပိတံ ပညာယ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ အသုကသံဝစ္ဆရေ အသုကဥတုမ္ဟိ အသုကမာသေ အသုကပက္ခေ အသုကရတ္တိဘာဂေ အသုကဒိဝသဘာဂေ ဝာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ န သက္ကာ သုခေန ဓာရေတုံ ဝာ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝာ ဥဒ္ဒိသာပေတုံ ဝာ, ဗဟု စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ, တသ္မာ ဧကေနေဝ ပဒေန တမတ္ထံ သမောဓာနေတ္ဝာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။
Tattha kiñcāpi etesu saṃvaccharādīsu samayesu yaṃ yaṃ suttaṃ yamhi yamhi saṃvacchare utumhi māse pakkhe rattibhāge divasabhāge vā vuttaṃ, sabbaṃ taṃ therassa suviditaṃ suvavatthāpitaṃ paññāya. Yasmā pana ‘‘evaṃ me sutaṃ asukasaṃvacchare asukautumhi asukamāse asukapakkhe asukarattibhāge asukadivasabhāge vā’’ti evaṃ vutte na sakkā sukhena dhāretuṃ vā uddisituṃ vā uddisāpetuṃ vā, bahu ca vattabbaṃ hoti, tasmā ekeneva padena tamatthaṃ samodhānetvā ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.
ယေ ဝာ ဣမေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိသမယော ဇာတိသမယော သံဝေဂသမယော အဘိနိက္ခမနသမယော ဒုက္ကရကာရိကသမယော မာရဝိဇယသမယော အဘိသမ္ဗောဓိသမယော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရသမယော ဒေသနာသမယော ပရိနိဗ္ဗာနသမယောတိဧဝမာဒယော ဘဂဝတော ဒေဝမနုသ္သေသု အတိဝိယ ပကာသာ အနေကကာလပ္ပဘေဒာ ဧဝ သမယာ, တေသု သမယေသု ဒေသနာသမယသင္ခာတံ ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။ ယော စာယံ ဉာဏကရုဏာကိစ္စသမယေသု ကရုဏာကိစ္စသမယော, အတ္တဟိတပရဟိတပဋိပတ္တိသမယေသု ပရဟိတပဋိပတ္တိသမယော, သန္နိပတိတာနံ ကရဏီယဒ္ဝယသမယေသု ဓမ္မိကထာသမယော, ဒေသနာပဋိပတ္တိသမယေသု ဒေသနာသမယော, တေသုပိ သမယေသု အညတရံ သမယံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။
Ye vā ime gabbhokkantisamayo jātisamayo saṃvegasamayo abhinikkhamanasamayo dukkarakārikasamayo māravijayasamayo abhisambodhisamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo desanāsamayo parinibbānasamayotievamādayo bhagavato devamanussesu ativiya pakāsā anekakālappabhedā eva samayā, tesu samayesu desanāsamayasaṅkhātaṃ ekaṃ samayanti dīpeti. Yo cāyaṃ ñāṇakaruṇākiccasamayesu karuṇākiccasamayo, attahitaparahitapaṭipattisamayesu parahitapaṭipattisamayo, sannipatitānaṃ karaṇīyadvayasamayesu dhammikathāsamayo, desanāpaṭipattisamayesu desanāsamayo, tesupi samayesu aññataraṃ samayaṃ sandhāya ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.
ယသ္မာ ပန ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယဉ္ဟိ သမယံ ဘဂဝာ ဣမံ အညံ ဝာ သုတ္တန္တံ ဒေသေသိ, အစ္စန္တမေဝ တံ သမယံ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသိ, တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဣဓ ဥပယောဂဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ။
Yasmā pana ‘‘ekaṃ samaya’’nti accantasaṃyogattho sambhavati. Yañhi samayaṃ bhagavā imaṃ aññaṃ vā suttantaṃ desesi, accantameva taṃ samayaṃ karuṇāvihārena vihāsi, tasmā tadatthajotanatthaṃ idha upayogavacananiddeso katoti.
တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
Tenetaṃ vuccati –
‘‘တံ တံ အတ္ထမပေက္ခိတ္ဝာ၊ ဘုမ္မေန ကရဏေန စ။
‘‘Taṃ taṃ atthamapekkhitvā, bhummena karaṇena ca;
အညတ္ရ သမယော ဝုတ္တော၊ ဥပယောဂေန သော ဣဓာ’’တိ။
Aññatra samayo vutto, upayogena so idhā’’ti.
ပောရာဏာ ပန ဝဏ္ဏယန္တိ – ‘‘တသ္မိံ သမယေ’’တိ ဝာ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ ဝာ ‘‘တံ သမယ’’န္တိ ဝာ အဘိလာပမတ္တဘေဒော ဧသ, သဗ္ဗတ္ထ ဘုမ္မမေဝတ္ထောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဧကသ္မိံ သမယေ’’တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Porāṇā pana vaṇṇayanti – ‘‘tasmiṃ samaye’’ti vā ‘‘tena samayenā’’ti vā ‘‘taṃ samaya’’nti vā abhilāpamattabhedo esa, sabbattha bhummamevatthoti. Tasmā ‘‘ekaṃ samaya’’nti vuttepi ‘‘ekasmiṃ samaye’’ti attho veditabbo.
ဘဂဝာတိ ဂရု။ ဂရုဉ္ဟိ လောကေ ‘‘ဘဂဝာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အယဉ္စ သဗ္ဗဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဂရု, တသ္မာ ‘‘ဘဂဝာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပောရာဏေဟိပိ ဝုတ္တံ –
Bhagavāti garu. Garuñhi loke ‘‘bhagavā’’ti vadanti. Ayañca sabbaguṇavisiṭṭhatāya sabbasattānaṃ garu, tasmā ‘‘bhagavā’’ti veditabbo. Porāṇehipi vuttaṃ –
‘‘ဘဂဝာတိ ဝစနံ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝာတိ ဝစနမုတ္တမံ။
‘‘Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhaṃ, bhagavāti vacanamuttamaṃ;
ဂရု ဂာရဝယုတ္တော သော၊ ဘဂဝာ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။
Garu gāravayutto so, bhagavā tena vuccatī’’ti.
အပိစ –
Apica –
‘‘ဘာဂ္ယဝာ ဘဂ္ဂဝာ ယုတ္တော၊ ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝာ။
‘‘Bhāgyavā bhaggavā yutto, bhagehi ca vibhattavā;
ဘတ္တဝာ ဝန္တဂမနော၊ ဘဝေသု ဘဂဝာ တတော’’တိ။ –
Bhattavā vantagamano, bhavesu bhagavā tato’’ti. –
ဣမိသ္သာပိ ဂာထာယ ဝသေန အသ္သ ပဒသ္သ ဝိတ္ထာရတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၁၂၃ အာဒယော) ဝုတ္တောယေဝ။
Imissāpi gāthāya vasena assa padassa vitthārato attho veditabbo. So ca visuddhimagge buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123 ādayo) vuttoyeva.
ဧတ္တာဝတာ စေတ္ထ ဧဝန္တိ ဝစနေန ဒေသနာသမ္ပတ္တိံ နိဒ္ဒိသတိ, မေ သုတန္တိ သာဝကသမ္ပတ္တိံ, ဧကံ သမယန္တိ ကာလသမ္ပတ္တိံ, ဘဂဝာတိ ဒေသကသမ္ပတ္တိံ။
Ettāvatā cettha evanti vacanena desanāsampattiṃ niddisati, me sutanti sāvakasampattiṃ, ekaṃ samayanti kālasampattiṃ, bhagavāti desakasampattiṃ.
သာဝတ္ထိယန္တိ ဧတ္ထ စ သဝတ္ထသ္သ ဣသိနော နိဝာသဋ္ဌာနဘူတာ နဂရီ သာဝတ္ထီ, ယထာ ကာကန္ဒီ မာကန္ဒီတိ ဧဝံ တာဝ အက္ခရစိန္တကာ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပန ဘဏန္တိ – ယံ ကိဉ္စိ မနုသ္သာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ သဗ္ဗမေတ္ထ အတ္ထီတိ သာဝတ္ထီ, သတ္ထသမာယောဂေ စ ကိံ ဘဏ္ဍမတ္ထီတိ ပုစ္ဆိတေ သဗ္ဗမတ္ထီတိပိ ဝစနမုပာဒာယ သာဝတ္ထီ။
Sāvatthiyanti ettha ca savatthassa isino nivāsaṭṭhānabhūtā nagarī sāvatthī, yathā kākandī mākandīti evaṃ tāva akkharacintakā. Aṭṭhakathācariyā pana bhaṇanti – yaṃ kiñci manussānaṃ upabhogaparibhogaṃ sabbamettha atthīti sāvatthī, satthasamāyoge ca kiṃ bhaṇḍamatthīti pucchite sabbamatthītipi vacanamupādāya sāvatthī.
‘‘သဗ္ဗဒာ သဗ္ဗူပကရဏံ၊ သာဝတ္ထိယံ သမောဟိတံ။
‘‘Sabbadā sabbūpakaraṇaṃ, sāvatthiyaṃ samohitaṃ;
တသ္မာ သဗ္ဗမုပာဒာယ၊ သာဝတ္ထီတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ –
Tasmā sabbamupādāya, sāvatthīti pavuccatī’’ti. –
တသ္သံ သာဝတ္ထိယံ။ သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ဝိဟရတီတိ အဝိသေသေန ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗ္ရဟ္မအရိယဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမင္ဂိပရိဒီပနမေတံ, ဣဓ ပန ဌာနဂမနာသနသယနပ္ပဘေဒေသု ဣရိယာပထေသု အညတရဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ။ တေန ဌိတောပိ ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ သယာနောပိ ဘဂဝာ ‘‘ဝိဟရတိ’’စ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဘဂဝာ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ အပရိပတန္တမတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ, တသ္မာ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။
Tassaṃ sāvatthiyaṃ. Samīpatthe bhummavacanaṃ. Viharatīti avisesena iriyāpathadibbabrahmaariyavihāresu aññataravihārasamaṅgiparidīpanametaṃ, idha pana ṭhānagamanāsanasayanappabhedesu iriyāpathesu aññatarairiyāpathasamāyogaparidīpanaṃ. Tena ṭhitopi gacchantopi nisinnopi sayānopi bhagavā ‘‘viharati’’cceva veditabbo. So hi bhagavā ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantamattabhāvaṃ harati pavatteti, tasmā ‘‘viharatī’’ti vuccati.
ဇေတဝနေတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကဇနံ ဇိနာတီတိ ဇေတော, ရညော ဝာ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကဇနေ ဇိတေ ဇာတောတိ ဇေတော, မင္ဂလကမ္ယတာယ ဝာ တသ္သ ဧဝံနာမမေဝ ကတန္တိ ဇေတော, ဝနယတီတိ ဝနံ, အတ္တသမ္ပဒာယ သတ္တာနံ ဘတ္တိံ ကာရေတိ, အတ္တနိ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဝနုတေ ဣတိ ဝာ ဝနံ, နာနာဝိဓကုသုမဂန္ဓသမ္မောဒမတ္တကောကိလာဒိဝိဟင္ဂာဘိရုတေဟိ မန္ဒမာရုတစလိတရုက္ခသာခာဝိဋပပလ္လဝပလာသေဟိ ‘‘ဧထ မံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ပာဏိနော ယာစတိ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ဇေတသ္သ ဝနံ ဇေတဝနံ။ တဉ္ဟိ ဇေတေန ရာဇကုမာရေန ရောပိတံ သံဝဒ္ဓိတံ ပရိပာလိတံ, သော စ တသ္သ သာမီ အဟောသိ, တသ္မာ ဇေတဝနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ဇေတဝနေ။ ဝနဉ္စ နာမ ရောပိမံ သယံဇာတန္တိ ဒုဝိဓံ။ ဣဒဉ္စ ဝေဠုဝနာဒီနိ စ ရောပိမာနိ, အန္ဓဝနမဟာဝနာဒီနိ သယံဇာတာနိ။
Jetavaneti ettha attano paccatthikajanaṃ jinātīti jeto, rañño vā attano paccatthikajane jite jātoti jeto, maṅgalakamyatāya vā tassa evaṃnāmameva katanti jeto, vanayatīti vanaṃ, attasampadāya sattānaṃ bhattiṃ kāreti, attani sinehaṃ uppādetīti attho. Vanute iti vā vanaṃ, nānāvidhakusumagandhasammodamattakokilādivihaṅgābhirutehi mandamārutacalitarukkhasākhāviṭapapallavapalāsehi ‘‘etha maṃ paribhuñjathā’’ti pāṇino yācati viyāti attho. Jetassa vanaṃ jetavanaṃ. Tañhi jetena rājakumārena ropitaṃ saṃvaddhitaṃ paripālitaṃ, so ca tassa sāmī ahosi, tasmā jetavananti vuccati. Tasmiṃ jetavane. Vanañca nāma ropimaṃ sayaṃjātanti duvidhaṃ. Idañca veḷuvanādīni ca ropimāni, andhavanamahāvanādīni sayaṃjātāni.
အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေတိ သုဒတ္တော နာမ သော ဂဟပတိ မာတာပိတူဟိ ကတနာမဝသေန။ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓတာယ ပန ဝိဂတမစ္ဆေရတာယ ကရုဏာဒိဂုဏသမင္ဂိတာယ စ နိစ္စကာလံ အနာထာနံ ပိဏ္ဍမဒာသိ, တေန အနာထပိဏ္ဍိကောတိ သင္ခံ ဂတော။ အာရမန္တိ ဧတ္ထ ပာဏိနော, ဝိသေသေန ဝာ ပဗ္ဗဇိတာတိ အာရာမော, တသ္သ ပုပ္ဖဖလာဒိသောဘာယ နာတိဒူရနစ္စာသန္နတာဒိပဉ္စဝိဓသေနာသနင္ဂသမ္ပတ္တိယာ စ တတော တတော အာဂမ္မ ရမန္တိ အဘိရမန္တိ, အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဟုတ္ဝာ နိဝသန္တီတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဝာ သမ္ပတ္တိယာ တတ္ထ တတ္ထ ဂတေပိ အတ္တနော အဗ္ဘန္တရံ အာနေတ္ဝာ ရမာပေတီတိ အာရာမော။ သော ဟိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဂဟပတိနာ ဇေတသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ ဟတ္ထတော အဋ္ဌာရသဟိ ဟိရညကောဋီဟိ ကောဋိသန္ထရေန ကီဏိတ္ဝာ အဋ္ဌာရသဟိ ဟိရညကောဋီဟိ သေနာသနာနိ ကာရာပေတ္ဝာ အဋ္ဌာရသဟိ ဟိရညကောဋီဟိ ဝိဟာရမဟံ နိဋ္ဌာပေတ္ဝာ ဧဝံ စတုပညာသဟိရညကောဋိပရိစ္စာဂေန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ နိယ္ယာဒိတော, တသ္မာ ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။
Anāthapiṇḍikassa ārāmeti sudatto nāma so gahapati mātāpitūhi katanāmavasena. Sabbakāmasamiddhatāya pana vigatamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ anāthānaṃ piṇḍamadāsi, tena anāthapiṇḍikoti saṅkhaṃ gato. Āramanti ettha pāṇino, visesena vā pabbajitāti ārāmo, tassa pupphaphalādisobhāya nātidūranaccāsannatādipañcavidhasenāsanaṅgasampattiyā ca tato tato āgamma ramanti abhiramanti, anukkaṇṭhitā hutvā nivasantīti attho. Vuttappakārāya vā sampattiyā tattha tattha gatepi attano abbhantaraṃ ānetvā ramāpetīti ārāmo. So hi anāthapiṇḍikena gahapatinā jetassa rājakumārassa hatthato aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi koṭisantharena kīṇitvā aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi senāsanāni kārāpetvā aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi vihāramahaṃ niṭṭhāpetvā evaṃ catupaññāsahiraññakoṭipariccāgena buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyādito, tasmā ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāmo’’ti vuccati. Tasmiṃ anāthapiṇḍikassa ārāme.
ဧတ္ထ စ ‘‘ဇေတဝနေ’’တိဝစနံ ပုရိမသာမိပရိကိတ္တနံ, ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ’’တိ ပစ္ဆိမသာမိပရိကိတ္တနံ။ ကိမေတေသံ ပရိကိတ္တနေ ပယောဇနန္တိ? ပုညကာမာနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ဟိ ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကပာသာဒမာပနေ ဘူမိဝိက္ကယလဒ္ဓာ အဋ္ဌာရသ ဟိရညကောဋိယော အနေကကောဋိအဂ္ဃနကာ ရုက္ခာ စ ဇေတသ္သ ပရိစ္စာဂော, စတုပညာသ ဟိရညကောဋိယော အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ ။ ဣတိ တေသံ ပရိကိတ္တနေန ဧဝံ ပုညကာမာ ပုညာနိ ကရောန္တီတိ ဒသ္သေန္တော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အညေပိ ပုညကာမေ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေ နိယောဇေတိ။
Ettha ca ‘‘jetavane’’tivacanaṃ purimasāmiparikittanaṃ, ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti pacchimasāmiparikittanaṃ. Kimetesaṃ parikittane payojananti? Puññakāmānaṃ diṭṭhānugatiāpajjanaṃ. Tattha hi dvārakoṭṭhakapāsādamāpane bhūmivikkayaladdhā aṭṭhārasa hiraññakoṭiyo anekakoṭiagghanakā rukkhā ca jetassa pariccāgo, catupaññāsa hiraññakoṭiyo anāthapiṇḍikassa . Iti tesaṃ parikittanena evaṃ puññakāmā puññāni karontīti dassento āyasmā sāriputto aññepi puññakāme tesaṃ diṭṭhānugatiāpajjane niyojeti.
တတ္ထ သိယာ – ယဒိ တာဝ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ, ‘‘ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ တတ္ထ ဝိဟရတိ, ‘‘သာဝတ္ထိယ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ ဥဘယတ္ထ ဧကံ သမယံ ဝိဟရိတုန္တိ။ န ခော ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, နနု အဝောစုမ္ဟ ‘‘သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစန’’န္တိ။ တသ္မာ ယထာ ဂင္ဂာယမုနာဒီနံ သမီပေ ဂောယူထာနိ စရန္တာနိ ‘‘ဂင္ဂာယ စရန္တိ, ယမုနာယ စရန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ, ဧဝမိဓာပိ ယဒိဒံ သာဝတ္ထိယာ သမီပေ ဇေတဝနံ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမော, တတ္ထ ဝိဟရန္တော ဝုစ္စတိ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ’’တိ။ ဂောစရဂာမနိဒသ္သနတ္ထံ ဟိသ္သ သာဝတ္ထိဝစနံ, ပဗ္ဗဇိတာနုရူပနိဝာသဋ္ဌာနနိဒသ္သနတ္ထံ သေသဝစနံ။
Tattha siyā – yadi tāva bhagavā sāvatthiyaṃ viharati, ‘‘jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti na vattabbaṃ. Atha tattha viharati, ‘‘sāvatthiya’’nti na vattabbaṃ. Na hi sakkā ubhayattha ekaṃ samayaṃ viharitunti. Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, nanu avocumha ‘‘samīpatthe bhummavacana’’nti. Tasmā yathā gaṅgāyamunādīnaṃ samīpe goyūthāni carantāni ‘‘gaṅgāya caranti, yamunāya carantī’’ti vuccanti, evamidhāpi yadidaṃ sāvatthiyā samīpe jetavanaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmo, tattha viharanto vuccati ‘‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti. Gocaragāmanidassanatthaṃ hissa sāvatthivacanaṃ, pabbajitānurūpanivāsaṭṭhānanidassanatthaṃ sesavacanaṃ.
တတ္ထ သာဝတ္ထိကိတ္တနေန အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝတော ဂဟဋ္ဌာနုဂ္ဂဟကရဏံ ဒသ္သေတိ, ဇေတဝနာဒိကိတ္တနေန ပဗ္ဗဇိတာနုဂ္ဂဟကရဏံ။ တထာ ပုရိမေန ပစ္စယဂ္ဂဟဏတော အတ္တကိလမထာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနံ, ပစ္ဆိမေန ဝတ္ထုကာမပ္ပဟာနတော ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနူပာယံ။ အထ ဝာ ပုရိမေန စ ဓမ္မဒေသနာဘိယောဂံ, ပစ္ဆိမေန ဝိဝေကာဓိမုတ္တိံ။ ပုရိမေန ကရုဏာယ ဥပဂမနံ, ပစ္ဆိမေန ပညာယ အပဂမနံ။ ပုရိမေန သတ္တာနံ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနာဓိမုတ္တတံ, ပစ္ဆိမေန ပရဟိတသုခကရဏေ နိရုပလေပတံ။ ပုရိမေန ဓမ္မိကသုခာပရိစ္စာဂနိမိတ္တံ ဖာသုဝိဟာရံ, ပစ္ဆိမေန ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာနုယောဂနိမိတ္တံ။ ပုရိမေန မနုသ္သာနံ ဥပကာရဗဟုလတံ, ပစ္ဆိမေန ဒေဝာနံ။ ပုရိမေန လောကေ ဇာတသ္သ လောကေ သံဝဒ္ဓဘာဝံ, ပစ္ဆိမေန လောကေန အနုပလိတ္တတံ။ ပုရိမေန ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခာယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခာယ ဒေဝမနုသ္သာနံ။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော’’တိ (အ. နိ. ၁.၁၇၀) ဝစနတော ယဒတ္ထံ ဘဂဝာ ဥပ္ပန္နော, တဒတ္ထပရိဒီပနံ, ပစ္ဆိမေန ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော, တဒနုရူပဝိဟာရပရိဒီပနံ။ ဘဂဝာ ဟိ ပဌမံ လုမ္ဗိနိဝနေ, ဒုတိယံ ဗောဓိမဏ္ဍေတိ လောကိယလောကုတ္တရသ္သ ဥပ္ပတ္တိယာ ဝနေယေဝ ဥပ္ပန္နော, တေနသ္သ ဝနေယေဝ ဝိဟာရံ ဒသ္သေတီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Tattha sāvatthikittanena āyasmā sāriputto bhagavato gahaṭṭhānuggahakaraṇaṃ dasseti, jetavanādikittanena pabbajitānuggahakaraṇaṃ. Tathā purimena paccayaggahaṇato attakilamathānuyogavivajjanaṃ, pacchimena vatthukāmappahānato kāmasukhallikānuyogavivajjanūpāyaṃ. Atha vā purimena ca dhammadesanābhiyogaṃ, pacchimena vivekādhimuttiṃ. Purimena karuṇāya upagamanaṃ, pacchimena paññāya apagamanaṃ. Purimena sattānaṃ hitasukhanipphādanādhimuttataṃ, pacchimena parahitasukhakaraṇe nirupalepataṃ. Purimena dhammikasukhāpariccāganimittaṃ phāsuvihāraṃ, pacchimena uttarimanussadhammānuyoganimittaṃ. Purimena manussānaṃ upakārabahulataṃ, pacchimena devānaṃ. Purimena loke jātassa loke saṃvaddhabhāvaṃ, pacchimena lokena anupalittataṃ. Purimena ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.170) vacanato yadatthaṃ bhagavā uppanno, tadatthaparidīpanaṃ, pacchimena yattha uppanno, tadanurūpavihāraparidīpanaṃ. Bhagavā hi paṭhamaṃ lumbinivane, dutiyaṃ bodhimaṇḍeti lokiyalokuttarassa uppattiyā vaneyeva uppanno, tenassa vaneyeva vihāraṃ dassetīti evamādinā nayenettha atthayojanā veditabbā.
တတ္ရာတိ ဒေသကာလပရိဒီပနံ။ တဉ္ဟိ ယံ သမယံ ဝိဟရတိ, တတ္ရ သမယေ, ယသ္မိဉ္စ ဇေတဝနေ ဝိဟရတိ, တတ္ရ ဇေတဝနေတိ ဒီပေတိ။ ဘာသိတဗ္ဗယုတ္တေ ဝာ ဒေသကာလေ ဒီပေတိ။ န ဟိ ဘဂဝာ အယုတ္တေ ဒေသေ ကာလေ ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ‘‘အကာလော ခော တာဝ ဗာဟိယာ’’တိအာဒိ (ဥဒာ. ၁၀) စေတ္ထ သာဓကံ။ ခောတိ ပဒပူရဏမတ္တေ အဝဓာရဏတ္ထေ အာဒိကာလတ္ထေ ဝာ နိပာတော။ ဘဂဝာတိ လောကဂရုဒီပနံ။ ဘိက္ခူတိ ကထာသဝနယုတ္တပုဂ္ဂလဝစနံ။ အပိစေတ္ထ ‘‘ဘိက္ခကောတိ ဘိက္ခု, ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ. ၅၁၀; ပာရာ. ၄၅) နယေန ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာမန္တေသီတိ အာလပိ အဘာသိ သမ္ဗောဓေသိ, အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အညတ္ရ ပန ဉာပနေပိ ပက္ကောသနေပိ။ ဘိက္ခဝောတိ အာမန္တနာကာရဒီပနံ။ တေန တေသံ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခနသီလတာဘိက္ခနဓမ္မတာဘိက္ခနေသာဓုကာရိတာဒိဂုဏယောဂသိဒ္ဓေန ဝစနေန ဟီနာဓိကဇနသေဝိတံ ဝုတ္တိံ ပကာသေန္တော ဥဒ္ဓတဒီနဘာဝနိဂ္ဂဟံ ကရောတိ။ ‘‘ဘိက္ခဝော’’တိ ဣမိနာ စ ကရုဏာဝိပ္ဖာရသောမ္မဟဒယနယနနိပာတပုဗ္ဗင္ဂမေန ဝစနေန တေ အတ္တနော မုခာဘိမုခေ ကရောန္တော တေနေဝ ကထေတုကမ္ယတာဒီပကေန ဝစနေန နေသံ သောတုကမ္ယတံ ဇနေတိ။ တေနေဝ စ သမ္ဗောဓနတ္ထေန ဝစနေန သာဓုကသဝနမနသိကာရေပိ တေ နိယောဇေတိ။ သာဓုကသဝနမနသိကာရာယတ္တာ ဟိ သာသနသမ္ပတ္တိ။
Tatrāti desakālaparidīpanaṃ. Tañhi yaṃ samayaṃ viharati, tatra samaye, yasmiñca jetavane viharati, tatra jetavaneti dīpeti. Bhāsitabbayutte vā desakāle dīpeti. Na hi bhagavā ayutte dese kāle vā dhammaṃ deseti. ‘‘Akālo kho tāva bāhiyā’’tiādi (udā. 10) cettha sādhakaṃ. Khoti padapūraṇamatte avadhāraṇatthe ādikālatthe vā nipāto. Bhagavāti lokagarudīpanaṃ. Bhikkhūti kathāsavanayuttapuggalavacanaṃ. Apicettha ‘‘bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhū’’tiādinā (vibha. 510; pārā. 45) nayena vacanattho veditabbo. Āmantesīti ālapi abhāsi sambodhesi, ayamettha attho. Aññatra pana ñāpanepi pakkosanepi. Bhikkhavoti āmantanākāradīpanaṃ. Tena tesaṃ bhikkhūnaṃ bhikkhanasīlatābhikkhanadhammatābhikkhanesādhukāritādiguṇayogasiddhena vacanena hīnādhikajanasevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatadīnabhāvaniggahaṃ karoti. ‘‘Bhikkhavo’’ti iminā ca karuṇāvipphārasommahadayanayananipātapubbaṅgamena vacanena te attano mukhābhimukhe karonto teneva kathetukamyatādīpakena vacanena nesaṃ sotukamyataṃ janeti. Teneva ca sambodhanatthena vacanena sādhukasavanamanasikārepi te niyojeti. Sādhukasavanamanasikārāyattā hi sāsanasampatti.
အပရေသု ဒေဝမနုသ္သေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ကသ္မာ ဘိက္ခူယေဝ အာမန္တေသီတိ စေ? ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌာသန္နသဒာသန္နိဟိတဘာဇနဘာဝတော။ သဗ္ဗပရိသသာဓာရဏာ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ။ ပရိသာယ စ ဇေဋ္ဌာ ဘိက္ခူ ပဌမုပ္ပန္နတ္တာ, သေဋ္ဌာ အနဂာရိယဘာဝံ အာဒိံ ကတ္ဝာ သတ္ထု စရိယာနုဝိဓာယကတ္တာ သကလသာသနပဋိဂ္ဂာဟကတ္တာ စ, အာသန္နာ တတ္ထ နိသိန္နေသု သတ္ထုသန္နိကတ္တာ, သဒာသန္နိဟိတာ သတ္ထုသန္တိကာဝစရတ္တာ, ဓမ္မဒေသနာယ စ တေ ဧဝ ဘာဇနံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိသဗ္ဘာဝတော။
Aparesu devamanussesu vijjamānesu kasmā bhikkhūyeva āmantesīti ce? Jeṭṭhaseṭṭhāsannasadāsannihitabhājanabhāvato. Sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā. Parisāya ca jeṭṭhā bhikkhū paṭhamuppannattā, seṭṭhā anagāriyabhāvaṃ ādiṃ katvā satthu cariyānuvidhāyakattā sakalasāsanapaṭiggāhakattā ca, āsannā tattha nisinnesu satthusannikattā, sadāsannihitā satthusantikāvacarattā, dhammadesanāya ca te eva bhājanaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipattisabbhāvato.
တတ္ထ သိယာ – ကိမတ္ထံ ပန ဘဂဝာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပဌမံ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ, န ဓမ္မမေဝ ဒေသေသီတိ? သတိဇနနတ္ထံ။ ပရိသာယ ဟိ ဘိက္ခူ အညံ စိန္တေန္တာပိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာပိ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တာပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တာပိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, တေ အနာမန္တေတ္ဝာ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ ‘‘အယံ ဒေသနာ ကိံနိဒာနာ ကိံပစ္စယာ ကတမာယ အတ္ထုပ္ပတ္တိယာ ဒေသိတာ’’တိ သလ္လက္ခေတုံ အသက္ကောန္တာ ဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇေယ္ယုံ, ဒုဂ္ဂဟိတံ ဝာ ဂဏ္ဟေယ္ယုံ ။ တေန တေသံ သတိဇနနတ္ထံ ဘဂဝာ ပဌမံ အာမန္တေတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။
Tattha siyā – kimatthaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento paṭhamaṃ bhikkhū āmantesi, na dhammameva desesīti? Satijananatthaṃ. Parisāya hi bhikkhū aññaṃ cintentāpi vikkhittacittāpi dhammaṃ paccavekkhantāpi kammaṭṭhānaṃ manasikarontāpi nisinnā honti, te anāmantetvā dhamme desiyamāne ‘‘ayaṃ desanā kiṃnidānā kiṃpaccayā katamāya atthuppattiyā desitā’’ti sallakkhetuṃ asakkontā vikkhepaṃ āpajjeyyuṃ, duggahitaṃ vā gaṇheyyuṃ . Tena tesaṃ satijananatthaṃ bhagavā paṭhamaṃ āmantetvā pacchā dhammaṃ deseti.
ဘဒန္တေတိ ဂာရဝဝစနမေတံ, သတ္ထုနော ပဋိဝစနဒာနံ ဝာ။ အပိစေတ္ထ ‘‘ဘိက္ခဝော’’တိ ဝဒမာနော ဘဂဝာ တေ ဘိက္ခူ အာလပတိ, ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ ဝဒမာနာ တေ ဘဂဝန္တံ ပစ္စာလပန္တိ။ တထာ ‘‘ဘိက္ခဝော’’တိ ဘဂဝာ အာဘာသတိ, ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ပစ္စာဘာသန္တိ။ ‘‘ဘိက္ခဝော’’တိ ပဋိဝစနံ ဒာပေတိ, ဘဒန္တေတိ ပဋိဝစနံ ဒေန္တိ။ တေ ဘိက္ခူတိ ယေ ဘဂဝာ အာမန္တေသိ။ ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသုန္တိ ဘဂဝတော အာမန္တနံ ပဋိအသ္သောသုံ, အဘိမုခာ ဟုတ္ဝာ သုဏိံသု သမ္ပဋိစ္ဆိံသု ပဋိဂ္ဂဟေသုန္တိ အတ္ထော။ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစာတိ ဘဂဝာ ဧတံ ဣဒာနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလသုတ္တံ အဝောစ။
Bhadanteti gāravavacanametaṃ, satthuno paṭivacanadānaṃ vā. Apicettha ‘‘bhikkhavo’’ti vadamāno bhagavā te bhikkhū ālapati, ‘‘bhadante’’ti vadamānā te bhagavantaṃ paccālapanti. Tathā ‘‘bhikkhavo’’ti bhagavā ābhāsati, ‘‘bhadante’’ti te paccābhāsanti. ‘‘Bhikkhavo’’ti paṭivacanaṃ dāpeti, bhadanteti paṭivacanaṃ denti. Te bhikkhūti ye bhagavā āmantesi. Bhagavato paccassosunti bhagavato āmantanaṃ paṭiassosuṃ, abhimukhā hutvā suṇiṃsu sampaṭicchiṃsu paṭiggahesunti attho. Bhagavā etadavocāti bhagavā etaṃ idāni vattabbaṃ sakalasuttaṃ avoca.
ဧတ္တာဝတာ စ ယံ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန ကမလကုဝလယုဇ္ဇလဝိမလသာဒုရသသလိလာယ ပောက္ခရဏိယာ သုခာဝတရဏတ္ထံ နိမ္မလသိလာတလရစနဝိလာသသောပာနံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏမုတ္တာဇာလသဒိသဝာလိကာကိဏ္ဏပဏ္ဍရဘူမိဘာဂံ တိတ္ထံ ဝိယ, သုဝိဘတ္တဘိတ္တိဝိစိတ္ရဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တသ္သ နက္ခတ္တပထံ ဖုသိတုကာမတာယ ဝိယ, ဝိဇမ္ဘိတသမုသ္သယသ္သ ပာသာဒဝရသ္သ သုခာရောဟဏတ္ထံ ဒန္တမယသဏ္ဟမုဒုဖလကကဉ္စနလတာဝိနဒ္ဓမဏိဂဏပ္ပဘာသမုဒယုဇ္ဇလသောဘံ သောပာနံ ဝိယ, သုဝဏ္ဏဝလယနူပုရာဒိသင္ဃဋ္ဋနသဒ္ဒသမ္မိသ္သိတကထိတဟသိတမဓုရသ္သရဂေဟဇနဝိစရိတသ္သ ဥဠာရိသ္သရိယဝိဘဝသောဘိတသ္သ မဟာဃရသ္သ သုခပ္ပဝေသနတ္ထံ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တာပဝာဠာဒိဇုတိဝိသဒဝိဇ္ဇောတိတသုပ္ပတိဋ္ဌိတဝိသာလဒ္ဝာရကဝာဋံ မဟာဒ္ဝာရံ ဝိယ အတ္ထဗ္ယဉ္ဇနသမ္ပန္နသ္သ ဗုဒ္ဓာနံ ဒေသနာဉာဏဂမ္ဘီရဘာဝသံသူစကသ္သ ဣမသ္သ သုတ္တသ္သ သုခာဝဂာဟဏတ္ထံ ကာလဒေသဒေသကပရိသာပဒေသပဋိမဏ္ဍိတံ နိဒာနံ ဘာသိတံ, တသ္သ အတ္ထဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။
Ettāvatā ca yaṃ āyasmatā sāriputtena kamalakuvalayujjalavimalasādurasasalilāya pokkharaṇiyā sukhāvataraṇatthaṃ nimmalasilātalaracanavilāsasopānaṃ vippakiṇṇamuttājālasadisavālikākiṇṇapaṇḍarabhūmibhāgaṃ titthaṃ viya, suvibhattabhittivicitravedikāparikkhittassa nakkhattapathaṃ phusitukāmatāya viya, vijambhitasamussayassa pāsādavarassa sukhārohaṇatthaṃ dantamayasaṇhamuduphalakakañcanalatāvinaddhamaṇigaṇappabhāsamudayujjalasobhaṃ sopānaṃ viya, suvaṇṇavalayanūpurādisaṅghaṭṭanasaddasammissitakathitahasitamadhurassaragehajanavicaritassa uḷārissariyavibhavasobhitassa mahāgharassa sukhappavesanatthaṃ suvaṇṇarajatamaṇimuttāpavāḷādijutivisadavijjotitasuppatiṭṭhitavisāladvārakavāṭaṃ mahādvāraṃ viya atthabyañjanasampannassa buddhānaṃ desanāñāṇagambhīrabhāvasaṃsūcakassa imassa suttassa sukhāvagāhaṇatthaṃ kāladesadesakaparisāpadesapaṭimaṇḍitaṃ nidānaṃ bhāsitaṃ, tassa atthavaṇṇanā samattā.
သုတ္တန္တေ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒော။ ဣမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒသ္သနံ။ ဣန္ဒ္ရိယဋ္ဌော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော။
Suttante pañcāti gaṇanaparicchedo. Imāni indriyānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Indriyaṭṭho heṭṭhā vutto.
၁၈၅. ဣဒာနိ ဣမံ သုတ္တန္တံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တေ ဝုတ္တာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝနာဝိဓာနံ ဘာဝိတတ္တံ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိဉ္စ ဒသ္သေတုကာမော ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိသုဇ္ဈန္တီတိ ဝိသုဒ္ဓိံ ပာပုဏန္တိ။ အသ္သဒ္ဓေတိ တီသု ရတနေသု သဒ္ဓာဝိရဟိတေ။ သဒ္ဓေတိ တီသု ရတနေသု သဒ္ဓာသမ္ပန္နေ။ သေဝတောတိ စိတ္တေန သေဝန္တသ္သ။ ဘဇတောတိ ဥပသင္ကမန္တသ္သ။ ပယိရုပာသတောတိ သက္ကစ္စံ ဥပနိသီဒန္တသ္သ။ ပသာဒနီယေ သုတ္တန္တေတိ ပသာဒဇနကေ ရတနတ္တယဂုဏပဋိသံယုတ္တေ သုတ္တန္တေ။ ကုသီတေတိ ကုစ္ဆိတေန အာကာရေန သီဒန္တီတိ ကုသီဒာ, ကုသီဒာ ဧဝ ကုသီတာ။ တေ ကုသီတေ။ သမ္မပ္ပဓာနေတိ စတုကိစ္စသာဓကဝီရိယပဋိသံယုတ္တသုတ္တန္တေ။ မုဋ္ဌသ္သတီတိ နဋ္ဌသ္သတိကေ။ သတိပဋ္ဌာနေတိ သတိပဋ္ဌာနာဓိကာရကေ သုတ္တန္တေ။ ဈာနဝိမောက္ခေတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနအဋ္ဌဝိမောက္ခတိဝိဓဝိမောက္ခာဓိကာရကေ သုတ္တန္တေ။ ဒုပ္ပညေတိ နိပ္ပညေ, ပညာဘာဝတော ဝာ ဒုဋ္ဌာ ပညာ ဧတေသန္တိ ဒုပ္ပညာ။ တေ ဒုပ္ပညေ။ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယန္တိ စတုသစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒာဒိပဋိသံယုတ္တေ သုတ္တန္တေ, ဉာဏကထာသဒိသေ ဝာ။ သုတ္တန္တက္ခန္ဓေတိ သုတ္တန္တကောဋ္ဌာသေ။ အသ္သဒ္ဓိယန္တိအာဒီသု အသ္သဒ္ဓိယန္တိ အသ္သဒ္ဓဘာဝံ။ အသ္သဒ္ဓိယေ အာဒီနဝဒသ္သာဝီ အသ္သဒ္ဓိယံ ပဇဟန္တော သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဘာဝေတိ, သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယေ အာနိသံသဒသ္သာဝီ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဘာဝေန္တော အသ္သဒ္ဓိယံ ပဇဟတိ။ ဧသ နယော သေသေသု။ ကောသဇ္ဇန္တိ ကုသီတဘာဝံ။ ပမာဒန္တိ သတိဝိပ္ပဝာသံ။ ဥဒ္ဓစ္စန္တိ ဥဒ္ဓတဘာဝံ, ဝိက္ခေပန္တိ အတ္ထော။ ပဟီနတ္တာတိ အပ္ပနာဝသေန ဈာနပာရိပူရိယာ ပဟီနတ္တာ။ သုပ္ပဟီနတ္တာတိ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိဝသေန ဝိပသ္သနာပာရိပူရိယာ သုဋ္ဌု ပဟီနတ္တာ။ ဘာဝိတံ ဟောတိ သုဘာဝိတန္တိ ဝုတ္တက္ကမေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိပသ္သနာယ ဟိ ဝိပက္ခဝသေန ပဟီနတ္တာ ‘‘သုပ္ပဟီနတ္တာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ တသ္မာယေဝ စ ‘‘သုဘာဝိတ’’န္တိ, န တထာ ဈာနေန။ ယသ္မာ ပန ပဟာတဗ္ဗာနံ ပဟာနေန ဘာဝနာသိဒ္ဓိ, ဘာဝနာသိဒ္ဓိယာ စ ပဟာတဗ္ဗာနံ ပဟာနသိဒ္ဓိ ဟောတိ, တသ္မာ ယမကံ ကတ္ဝာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။
185. Idāni imaṃ suttantaṃ dassetvā imasmiṃ suttante vuttānaṃ indriyānaṃ visuddhibhāvanāvidhānaṃ bhāvitattaṃ paṭippassaddhiñca dassetukāmo imāni pañcindriyānītiādimāha. Tattha visujjhantīti visuddhiṃ pāpuṇanti. Assaddheti tīsu ratanesu saddhāvirahite. Saddheti tīsu ratanesu saddhāsampanne. Sevatoti cittena sevantassa. Bhajatoti upasaṅkamantassa. Payirupāsatoti sakkaccaṃ upanisīdantassa. Pasādanīye suttanteti pasādajanake ratanattayaguṇapaṭisaṃyutte suttante. Kusīteti kucchitena ākārena sīdantīti kusīdā, kusīdā eva kusītā. Te kusīte. Sammappadhāneti catukiccasādhakavīriyapaṭisaṃyuttasuttante. Muṭṭhassatīti naṭṭhassatike. Satipaṭṭhāneti satipaṭṭhānādhikārake suttante. Jhānavimokkheti catutthajjhānaaṭṭhavimokkhatividhavimokkhādhikārake suttante. Duppaññeti nippaññe, paññābhāvato vā duṭṭhā paññā etesanti duppaññā. Te duppaññe. Gambhīrañāṇacariyanti catusaccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyutte suttante, ñāṇakathāsadise vā. Suttantakkhandheti suttantakoṭṭhāse. Assaddhiyantiādīsu assaddhiyanti assaddhabhāvaṃ. Assaddhiye ādīnavadassāvī assaddhiyaṃ pajahanto saddhindriyaṃ bhāveti, saddhindriye ānisaṃsadassāvī saddhindriyaṃ bhāvento assaddhiyaṃ pajahati. Esa nayo sesesu. Kosajjanti kusītabhāvaṃ. Pamādanti sativippavāsaṃ. Uddhaccanti uddhatabhāvaṃ, vikkhepanti attho. Pahīnattāti appanāvasena jhānapāripūriyā pahīnattā. Suppahīnattāti vuṭṭhānagāminivasena vipassanāpāripūriyā suṭṭhu pahīnattā. Bhāvitaṃ hoti subhāvitanti vuttakkameneva yojetabbaṃ. Vipassanāya hi vipakkhavasena pahīnattā ‘‘suppahīnattā’’ti vattuṃ yujjati. Tasmāyeva ca ‘‘subhāvita’’nti, na tathā jhānena. Yasmā pana pahātabbānaṃ pahānena bhāvanāsiddhi, bhāvanāsiddhiyā ca pahātabbānaṃ pahānasiddhi hoti, tasmā yamakaṃ katvā niddiṭṭhaṃ.
၁၈၆. ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိဝာရေ ဘာဝိတာနိ စေဝ ဟောန္တိ သုဘာဝိတာနိ စာတိ ဘာဝိတာနံယေဝ သုဘာဝိတတာ။ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓာနိ စ သုပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓာနိ စာတိ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓာနံယေဝ သုပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓတာ ဝုတ္တာ။ ဖလက္ခဏေ မဂ္ဂကိစ္စနိဗ္ဗတ္တိဝသေန ဘာဝိတတာ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမုစ္ဆေဒဝိသုဒ္ဓိယောတိ မဂ္ဂဝိသုဒ္ဓိယောယေဝ။ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိဝိသုဒ္ဓိယောတိ ဖလဝိသုဒ္ဓိယော ဧဝ။
186. Paṭippassaddhivāre bhāvitāni ceva honti subhāvitāni cāti bhāvitānaṃyeva subhāvitatā. Paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni cāti paṭippassaddhānaṃyeva suppaṭippassaddhatā vuttā. Phalakkhaṇe maggakiccanibbattivasena bhāvitatā paṭippassaddhatā ca veditabbā. Samucchedavisuddhiyoti maggavisuddhiyoyeva. Paṭippassaddhivisuddhiyoti phalavisuddhiyo eva.
ဣဒာနိ တထာ ဝုတ္တဝိဓာနာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ကာရကပုဂ္ဂလဝသေန ယောဇေတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ကတိနံ ပုဂ္ဂလာနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဝနေန ဗုဒ္ဓောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတော ဓမ္မကထာသဝနေန စတုသစ္စံ ဗုဒ္ဓဝာ, ဉာတဝာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယဘာဝသ္သ ကာရဏဝစနံ။ ဘာဝနာဘိသမယဝသေန ဟိ မဂ္ဂသ္သ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဖလက္ခဏေ ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော ဟောတိ။ အဋ္ဌန္နမ္ပိ အရိယာနံ တထာဂတသ္သ သာဝကတ္တာ ဝိသေသေတ္ဝာ အရဟတ္တဖလဋ္ဌမေဝ ဒသ္သေန္တော ခီဏာသဝောတိ အာဟ။ သောယေဝ ဟိ သဗ္ဗကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယောတိ ဝုတ္တော။ ဣတရေပိ ပန တံတံမဂ္ဂကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ ပရိယာယေန ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယာ ဧဝ။ တသ္မာ ဧဝ စ စတူသု ဖလက္ခဏေသု ‘‘ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝိတာနိ စေဝ ဟောန္တိ သုဘာဝိတာနိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တေသံ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ အတ္ထိယေဝ, တသ္မာ တေ န နိပ္ပရိယာယေန ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယာ။ သယံ ဘူတဋ္ဌေနာတိ အနာစရိယော ဟုတ္ဝာ သယမေဝ အရိယာယ ဇာတိယာ ဘူတဋ္ဌေန ဇာတဋ္ဌေန ဘဂဝာ။ သောပိ ဟိ ဘာဝနာသိဒ္ဓိဝသေန ဖလက္ခဏေ သယမ္ဘူ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ သယံ ဘူတဋ္ဌေန ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော။ အပ္ပမေယ္ယဋ္ဌေနာတိ အနန္တဂုဏယောဂတော ပမာဏေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယဋ္ဌေန။ ဘဂဝာ ဖလက္ခဏေ ဘာဝနာသိဒ္ဓိတော အပ္ပမေယ္ယောတိ။ တသ္မာယေဝ ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော။
Idāni tathā vuttavidhānāni indriyāni kārakapuggalavasena yojetvā dassetuṃ katinaṃ puggalānantiādimāha. Tattha savanena buddhoti sammāsambuddhato dhammakathāsavanena catusaccaṃ buddhavā, ñātavāti attho. Idaṃ bhāvitindriyabhāvassa kāraṇavacanaṃ. Bhāvanābhisamayavasena hi maggassa buddhattā phalakkhaṇe bhāvitindriyo hoti. Aṭṭhannampi ariyānaṃ tathāgatassa sāvakattā visesetvā arahattaphalaṭṭhameva dassento khīṇāsavoti āha. Soyeva hi sabbakiccanipphattiyā bhāvitindriyoti vutto. Itarepi pana taṃtaṃmaggakiccanipphattiyā pariyāyena bhāvitindriyā eva. Tasmā eva ca catūsu phalakkhaṇesu ‘‘pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni cā’’ti vuttaṃ. Yasmā pana tesaṃ uparimaggatthāya indriyabhāvanā atthiyeva, tasmā te na nippariyāyena bhāvitindriyā. Sayaṃ bhūtaṭṭhenāti anācariyo hutvā sayameva ariyāya jātiyā bhūtaṭṭhena jātaṭṭhena bhagavā. Sopi hi bhāvanāsiddhivasena phalakkhaṇe sayambhū nāma hoti. Evaṃ sayaṃ bhūtaṭṭhena bhāvitindriyo. Appameyyaṭṭhenāti anantaguṇayogato pamāṇetuṃ asakkuṇeyyaṭṭhena. Bhagavā phalakkhaṇe bhāvanāsiddhito appameyyoti. Tasmāyeva bhāvitindriyo.
ပဌမသုတ္တန္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paṭhamasuttantaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၁. ပဌမသုတ္တန္တနိဒ္ဒေသော • 1. Paṭhamasuttantaniddeso