Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੪. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਥਾ
4. Indriyakathā
੧. ਪਠਮਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
1. Paṭhamasuttantaniddesavaṇṇanā
੧੮੪. ਇਦਾਨਿ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਥਾਨਨ੍ਤਰਂ ਕਥਿਤਾਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਥਾਯ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਥਾਨੁવਣ੍ਣਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਥਾ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਭਾવਨਾਯ ਉਪਕਾਰਕਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਭਾવੇ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਭਾવਨਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਤਦੁਪਕਾਰਕਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਿਸੋਧਨਾਦਿવਿਧਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਥਾਨਨ੍ਤਰਂ ਕਥਿਤਾਤਿ ਤਞ੍ਚ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਥਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਭਗવਤੋ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਸੁਤਂ વਿਞ੍ਞਾਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਦੇਸਨਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਦਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨવਸੇਨ ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ ਪਠਮਂ ਤਾવ ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
184. Idāni ānāpānassatikathānantaraṃ kathitāya indriyakathāya apubbatthānuvaṇṇanā anuppattā. Ayañhi indriyakathā ānāpānassatibhāvanāya upakārakānaṃ indriyānaṃ abhāve ānāpānassatibhāvanāya abhāvato tadupakārakānaṃ indriyānaṃ visodhanādividhidassanatthaṃ ānāpānassatikathānantaraṃ kathitāti tañca kathetabbaṃ indriyakathaṃ attanā bhagavato sammukhā sutaṃ viññātādhippāyasuttantikadesanaṃ pubbaṅgamaṃ katvā tadatthappakāsanavasena kathetukāmo paṭhamaṃ tāva evaṃ me sutantiādimāha.
ਤਤ੍ਥ ਏવਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਪਦਂ। ਮੇਤਿਆਦੀਨਿ ਨਾਮਪਦਾਨਿ। વਿਹਰਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿ-ਇਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗਪਦਂ, ਹਰਤੀਤਿ ਆਖ੍ਯਾਤਪਦਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਾવ ਨਯੇਨ ਪਦવਿਭਾਗੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tattha evanti nipātapadaṃ. Metiādīni nāmapadāni. Viharatīti ettha vi-iti upasaggapadaṃ, haratīti ākhyātapadanti iminā tāva nayena padavibhāgo veditabbo.
ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਉਪਮੂਪਦੇਸਗਰਹਪਸਂਸਨਾਕਾਰવਚਨਗ੍ਗਹਣੇਸੁ ਏવਂ-ਸਦ੍ਦੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੇ ਚ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇ ਚ। ਇਧ ਪਨ ਏવਂਸਦ੍ਦੋ ਆਕਾਰਤ੍ਥੇ ਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੇ ਚ વਿਞ੍ਞੁਜਨੇਨ ਪવੁਤ੍ਤੋ, ਤਥੇવ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇ ਚ।
Atthato pana upamūpadesagarahapasaṃsanākāravacanaggahaṇesu evaṃ-saddo dissati nidassanatthe ca avadhāraṇatthe ca. Idha pana evaṃsaddo ākāratthe nidassanatthe ca viññujanena pavutto, tatheva avadhāraṇatthe ca.
ਤਤ੍ਥ ਆਕਾਰਤ੍ਥੇਨ ਏવਂਸਦ੍ਦੇਨ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ – ਨਾਨਾਨਯਨਿਪੁਣਮਨੇਕਜ੍ਝਾਸਯਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿવਿਧਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਪਟਿવੇਧਗਮ੍ਭੀਰਂ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਕਸਕਭਾਸਾਨੁਰੂਪਤੋ ਸੋਤਪਥਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਕੋ ਸਮਤ੍ਥੋ વਿਞ੍ਞਾਤੁਂ, ਸਬ੍ਬਥਾਮੇਨ ਪਨ ਸੋਤੁਕਾਮਤਂ ਜਨੇਤ੍વਾਪਿ ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ, ਮਯਾਪਿ ਏਕੇਨਾਕਾਰੇਨ ਸੁਤਨ੍ਤਿ।
Tattha ākāratthena evaṃsaddena etamatthaṃ dīpeti – nānānayanipuṇamanekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ atthabyañjanasampannaṃ vividhapāṭihāriyaṃ dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīraṃ sabbasattānaṃ sakasakabhāsānurūpato sotapathamāgacchantaṃ tassa bhagavato vacanaṃ sabbappakārena ko samattho viññātuṃ, sabbathāmena pana sotukāmataṃ janetvāpi evaṃ me sutaṃ, mayāpi ekenākārena sutanti.
ਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੇਨ ‘‘ਨਾਹਂ ਸਯਮ੍ਭੂ, ਨ ਮਯਾ ਇਦਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਮੋਚੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ, ਮਯਾਪਿ ਏવਂ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਕਲਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Nidassanatthena ‘‘nāhaṃ sayambhū, na mayā idaṃ sacchikata’’nti attānaṃ parimocento ‘‘evaṃ me sutaṃ, mayāpi evaṃ suta’’nti idāni vattabbaṃ sakalaṃ suttaṃ nidasseti.
ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇਨ ਥੇਰੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਏਤਦਗ੍ਗਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਮ ਸਾવਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੮-੧੮੯), ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੋ ਏવਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿਏવਮਾਦਿਨਾ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੭) ਨਯੇਨ ਭਗવਤਾ ਪਸਤ੍ਥਭਾવਾਨੁਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਾਰਣਬਲਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸੋਤੁਕਾਮਤਂ ਜਨੇਤਿ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਅਤ੍ਥਤੋ વਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ વਾ ਅਨੂਨਮਨਧਿਕਂ, ਏવਮੇવ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
Avadhāraṇatthena thero sāriputto ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.188-189), ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekapuggalampi samanupassāmi, yo evaṃ tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavatteti yathayidaṃ, bhikkhave, sāriputto. Sāriputto, bhikkhave, tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavattetī’’tievamādinā (a. ni. 1.187) nayena bhagavatā pasatthabhāvānurūpaṃ attano dhāraṇabalaṃ dassento sattānaṃ sotukāmataṃ janeti ‘‘evaṃ me sutaṃ, tañca kho atthato vā byañjanato vā anūnamanadhikaṃ, evameva, na aññathā daṭṭhabba’’nti.
ਮੇਸਦ੍ਦੋ ਕਰਣਸਮ੍ਪਦਾਨਸਾਮਿਅਤ੍ਥੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਧ ਪਨ ‘‘ਮਯਾ ਸੁਤਂ, ਮਮ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਅਤ੍ਥਦ੍વਯੇ ਯੁਜ੍ਜਤਿ।
Mesaddo karaṇasampadānasāmiatthesu dissati. Idha pana ‘‘mayā sutaṃ, mama suta’’nti ca atthadvaye yujjati.
ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਅਯਂਸਦ੍ਦੋ ਸਉਪਸਗ੍ਗੋ ਅਨੁਪਸਗ੍ਗੋ ਚ વਿਸ੍ਸੁਤਗਮਨਕਿਲਿਨ੍ਨਉਪਚਿਤਅਨੁਯੋਗਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ વਿਞ੍ਞਾਤੇਪਿ ਚ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ। ਇਧ ਪਨਸ੍ਸ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਧਾਰਿਤਨ੍ਤਿ વਾ ਉਪਧਾਰਣਨ੍ਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ। ਮੇ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਹਿ ਮਯਾਤਿਅਤ੍ਥੇ ਸਤਿ ‘‘ਏવਂ ਮਯਾ ਸੁਤਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਧਾਰਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਮਮਾਤਿਅਤ੍ਥੇ ਸਤਿ ‘‘ਏવਂ ਮਮ ਸੁਤਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਧਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ।
Sutanti ayaṃsaddo saupasaggo anupasaggo ca vissutagamanakilinnaupacitaanuyogasotaviññeyyesu dissati viññātepi ca sotadvārānusārena. Idha panassa sotadvārānusārena upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho. Me-saddassa hi mayātiatthe sati ‘‘evaṃ mayā sutaṃ sotadvārānusārena upadhārita’’nti yujjati, mamātiatthe sati ‘‘evaṃ mama sutaṃ sotadvārānusārena upadhāraṇa’’nti yujjati.
ਅਪਿਚ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਭਾવਂ ਅਪ੍ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਮਸવਨਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਮਿਦਂ ਮਯਾ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜવਿਸਾਰਦਸ੍ਸ ਦਸਬਲਧਰਸ੍ਸ ਆਸਭਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਯਿਨੋ ਸੀਹਨਾਦਨਾਦਿਨੋ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਰਾਜਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤਿਨੋ ਧਮ੍ਮਦੀਪਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸਰਣਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮવਰਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਚਨਂ, ਨ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੇ વਾ ਧਮ੍ਮੇ વਾ ਪਦੇ વਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇ વਾ ਕਙ੍ਖਾ વਾ વਿਮਤਿ વਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ વਿਨਾਸੇਤਿ, ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਦਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ –
Apica ‘‘evaṃ me suta’’nti attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimasavanaṃ vivaranto ‘‘sammukhā paṭiggahitamidaṃ mayā tassa bhagavato catuvesārajjavisāradassa dasabaladharassa āsabhaṭṭhānaṭṭhāyino sīhanādanādino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarājassa dhammādhipatino dhammadīpassa dhammasaraṇassa saddhammavaracakkavattino sammāsambuddhassa vacanaṃ, na ettha atthe vā dhamme vā pade vā byañjane vā kaṅkhā vā vimati vā kātabbā’’ti imasmiṃ dhamme assaddhiyaṃ vināseti, saddhāsampadaṃ uppādetīti. Tenetaṃ vuccati –
‘‘વਿਨਾਸਯਤਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਂ, ਸਦ੍ਧਂ વਡ੍ਢੇਤਿ ਸਾਸਨੇ।
‘‘Vināsayati assaddhaṃ, saddhaṃ vaḍḍheti sāsane;
ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਮਿਚ੍ਚੇવਂ, વਦਂ ਗੋਤਮਸਾવਕੋ’’ਤਿ॥
Evaṃ me sutamiccevaṃ, vadaṃ gotamasāvako’’ti.
ਏਕਨ੍ਤਿ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਅਨਿਯਮਿਤਪਰਿਦੀਪਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਯਸਦ੍ਦੋ –
Ekanti gaṇanaparicchedaniddeso. Samayanti paricchinnaniddeso. Ekaṃ samayanti aniyamitaparidīpanaṃ. Tattha samayasaddo –
ਸਮવਾਯੇ ਖਣੇ ਕਾਲੇ, ਸਮੂਹੇ ਹੇਤੁਦਿਟ੍ਠਿਸੁ।
Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;
ਪਟਿਲਾਭੇ ਪਹਾਨੇ ਚ, ਪਟਿવੇਧੇ ਚ ਦਿਸ੍ਸਤਿ॥
Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissati.
ਇਧ ਪਨਸ੍ਸ ਕਾਲੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਸਂવਚ੍ਛਰਉਤੁਮਾਸਦ੍ਧਮਾਸਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਸਾਯਨ੍ਹਪਠਮ- ਮਜ੍ਝਿਮਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮਮੁਹੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਾਲਪ੍ਪਭੇਦਭੂਤੇਸੁ ਸਮਯੇਸੁ ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।
Idha panassa kālo attho. Tena saṃvaccharautumāsaddhamāsarattindivapubbaṇhamajjhanhikasāyanhapaṭhama- majjhimapacchimayāmamuhuttādīsu kālappabhedabhūtesu samayesu ekaṃ samayanti dīpeti.
ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਏਤੇਸੁ ਸਂવਚ੍ਛਰਾਦੀਸੁ ਸਮਯੇਸੁ ਯਂ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਯਮ੍ਹਿ ਯਮ੍ਹਿ ਸਂવਚ੍ਛਰੇ ਉਤੁਮ੍ਹਿ ਮਾਸੇ ਪਕ੍ਖੇ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਦਿવਸਭਾਗੇ વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸੁવਿਦਿਤਂ ਸੁવવਤ੍ਥਾਪਿਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ ਅਸੁਕਸਂવਚ੍ਛਰੇ ਅਸੁਕਉਤੁਮ੍ਹਿ ਅਸੁਕਮਾਸੇ ਅਸੁਕਪਕ੍ਖੇ ਅਸੁਕਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਅਸੁਕਦਿવਸਭਾਗੇ વਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ ਧਾਰੇਤੁਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸਾਪੇਤੁਂ વਾ, ਬਹੁ ਚ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕੇਨੇવ ਪਦੇਨ ਤਮਤ੍ਥਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
Tattha kiñcāpi etesu saṃvaccharādīsu samayesu yaṃ yaṃ suttaṃ yamhi yamhi saṃvacchare utumhi māse pakkhe rattibhāge divasabhāge vā vuttaṃ, sabbaṃ taṃ therassa suviditaṃ suvavatthāpitaṃ paññāya. Yasmā pana ‘‘evaṃ me sutaṃ asukasaṃvacchare asukautumhi asukamāse asukapakkhe asukarattibhāge asukadivasabhāge vā’’ti evaṃ vutte na sakkā sukhena dhāretuṃ vā uddisituṃ vā uddisāpetuṃ vā, bahu ca vattabbaṃ hoti, tasmā ekeneva padena tamatthaṃ samodhānetvā ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.
ਯੇ વਾ ਇਮੇ ਗਬ੍ਭੋਕ੍ਕਨ੍ਤਿਸਮਯੋ ਜਾਤਿਸਮਯੋ ਸਂવੇਗਸਮਯੋ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਸਮਯੋ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਸਮਯੋ ਮਾਰવਿਜਯਸਮਯੋ ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਸਮਯੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਸਮਯੋ ਦੇਸਨਾਸਮਯੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮਯੋਤਿਏવਮਾਦਯੋ ਭਗવਤੋ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਅਤਿવਿਯ ਪਕਾਸਾ ਅਨੇਕਕਾਲਪ੍ਪਭੇਦਾ ਏવ ਸਮਯਾ, ਤੇਸੁ ਸਮਯੇਸੁ ਦੇਸਨਾਸਮਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਯੋ ਚਾਯਂ ਞਾਣਕਰੁਣਾਕਿਚ੍ਚਸਮਯੇਸੁ ਕਰੁਣਾਕਿਚ੍ਚਸਮਯੋ, ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਮਯੇਸੁ ਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਮਯੋ, ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਕਰਣੀਯਦ੍વਯਸਮਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮਿਕਥਾਸਮਯੋ, ਦੇਸਨਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਮਯੇਸੁ ਦੇਸਨਾਸਮਯੋ, ਤੇਸੁਪਿ ਸਮਯੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਸਮਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
Ye vā ime gabbhokkantisamayo jātisamayo saṃvegasamayo abhinikkhamanasamayo dukkarakārikasamayo māravijayasamayo abhisambodhisamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo desanāsamayo parinibbānasamayotievamādayo bhagavato devamanussesu ativiya pakāsā anekakālappabhedā eva samayā, tesu samayesu desanāsamayasaṅkhātaṃ ekaṃ samayanti dīpeti. Yo cāyaṃ ñāṇakaruṇākiccasamayesu karuṇākiccasamayo, attahitaparahitapaṭipattisamayesu parahitapaṭipattisamayo, sannipatitānaṃ karaṇīyadvayasamayesu dhammikathāsamayo, desanāpaṭipattisamayesu desanāsamayo, tesupi samayesu aññataraṃ samayaṃ sandhāya ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗਤ੍ਥੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਯਞ੍ਹਿ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਇਮਂ ਅਞ੍ਞਂ વਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਦੇਸੇਸਿ, ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਤਂ ਸਮਯਂ ਕਰੁਣਾવਿਹਾਰੇਨ વਿਹਾਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਦਤ੍ਥਜੋਤਨਤ੍ਥਂ ਇਧ ਉਪਯੋਗવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋਤਿ।
Yasmā pana ‘‘ekaṃ samaya’’nti accantasaṃyogattho sambhavati. Yañhi samayaṃ bhagavā imaṃ aññaṃ vā suttantaṃ desesi, accantameva taṃ samayaṃ karuṇāvihārena vihāsi, tasmā tadatthajotanatthaṃ idha upayogavacananiddeso katoti.
ਤੇਨੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ –
Tenetaṃ vuccati –
‘‘ਤਂ ਤਂ ਅਤ੍ਥਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ, ਭੁਮ੍ਮੇਨ ਕਰਣੇਨ ਚ।
‘‘Taṃ taṃ atthamapekkhitvā, bhummena karaṇena ca;
ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਮਯੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਉਪਯੋਗੇਨ ਸੋ ਇਧਾ’’ਤਿ॥
Aññatra samayo vutto, upayogena so idhā’’ti.
ਪੋਰਾਣਾ ਪਨ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ – ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਤੇਨ ਸਮਯੇਨਾ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਤਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਅਭਿਲਾਪਮਤ੍ਤਭੇਦੋ ਏਸ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਭੁਮ੍ਮਮੇવਤ੍ਥੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Porāṇā pana vaṇṇayanti – ‘‘tasmiṃ samaye’’ti vā ‘‘tena samayenā’’ti vā ‘‘taṃ samaya’’nti vā abhilāpamattabhedo esa, sabbattha bhummamevatthoti. Tasmā ‘‘ekaṃ samaya’’nti vuttepi ‘‘ekasmiṃ samaye’’ti attho veditabbo.
ਭਗવਾਤਿ ਗਰੁ। ਗਰੁਞ੍ਹਿ ਲੋਕੇ ‘‘ਭਗવਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਗੁਣવਿਸਿਟ੍ਠਤਾਯ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਗਰੁ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਭਗવਾ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪੋਰਾਣੇਹਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ –
Bhagavāti garu. Garuñhi loke ‘‘bhagavā’’ti vadanti. Ayañca sabbaguṇavisiṭṭhatāya sabbasattānaṃ garu, tasmā ‘‘bhagavā’’ti veditabbo. Porāṇehipi vuttaṃ –
‘‘ਭਗવਾਤਿ વਚਨਂ ਸੇਟ੍ਠਂ, ਭਗવਾਤਿ વਚਨਮੁਤ੍ਤਮਂ।
‘‘Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhaṃ, bhagavāti vacanamuttamaṃ;
ਗਰੁ ਗਾਰવਯੁਤ੍ਤੋ ਸੋ, ਭਗવਾ ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
Garu gāravayutto so, bhagavā tena vuccatī’’ti.
ਅਪਿਚ –
Apica –
‘‘ਭਾਗ੍ਯવਾ ਭਗ੍ਗવਾ ਯੁਤ੍ਤੋ, ਭਗੇਹਿ ਚ વਿਭਤ੍ਤવਾ।
‘‘Bhāgyavā bhaggavā yutto, bhagehi ca vibhattavā;
ਭਤ੍ਤવਾ વਨ੍ਤਗਮਨੋ, ਭવੇਸੁ ਭਗવਾ ਤਤੋ’’ਤਿ॥ –
Bhattavā vantagamano, bhavesu bhagavā tato’’ti. –
ਇਮਿਸ੍ਸਾਪਿ ਗਾਥਾਯ વਸੇਨ ਅਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਚ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧੨੩ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤੋਯੇવ।
Imissāpi gāthāya vasena assa padassa vitthārato attho veditabbo. So ca visuddhimagge buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123 ādayo) vuttoyeva.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚੇਤ੍ਥ ਏવਨ੍ਤਿ વਚਨੇਨ ਦੇਸਨਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ, ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸਾવਕਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, ਭਗવਾਤਿ ਦੇਸਕਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ।
Ettāvatā cettha evanti vacanena desanāsampattiṃ niddisati, me sutanti sāvakasampattiṃ, ekaṃ samayanti kālasampattiṃ, bhagavāti desakasampattiṃ.
ਸਾવਤ੍ਥਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ਸવਤ੍ਥਸ੍ਸ ਇਸਿਨੋ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਨਗਰੀ ਸਾવਤ੍ਥੀ, ਯਥਾ ਕਾਕਨ੍ਦੀ ਮਾਕਨ੍ਦੀਤਿ ਏવਂ ਤਾવ ਅਕ੍ਖਰਚਿਨ੍ਤਕਾ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਾ ਪਨ ਭਣਨ੍ਤਿ – ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਭੋਗਪਰਿਭੋਗਂ ਸਬ੍ਬਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਾવਤ੍ਥੀ, ਸਤ੍ਥਸਮਾਯੋਗੇ ਚ ਕਿਂ ਭਣ੍ਡਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿਪਿ વਚਨਮੁਪਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥੀ।
Sāvatthiyanti ettha ca savatthassa isino nivāsaṭṭhānabhūtā nagarī sāvatthī, yathā kākandī mākandīti evaṃ tāva akkharacintakā. Aṭṭhakathācariyā pana bhaṇanti – yaṃ kiñci manussānaṃ upabhogaparibhogaṃ sabbamettha atthīti sāvatthī, satthasamāyoge ca kiṃ bhaṇḍamatthīti pucchite sabbamatthītipi vacanamupādāya sāvatthī.
‘‘ਸਬ੍ਬਦਾ ਸਬ੍ਬੂਪਕਰਣਂ, ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਸਮੋਹਿਤਂ।
‘‘Sabbadā sabbūpakaraṇaṃ, sāvatthiyaṃ samohitaṃ;
ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਮੁਪਾਦਾਯ, ਸਾવਤ੍ਥੀਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥ –
Tasmā sabbamupādāya, sāvatthīti pavuccatī’’ti. –
ਤਸ੍ਸਂ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ। ਸਮੀਪਤ੍ਥੇ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਂ। વਿਹਰਤੀਤਿ ਅવਿਸੇਸੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥਦਿਬ੍ਬਬ੍ਰਹ੍ਮਅਰਿਯવਿਹਾਰੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰવਿਹਾਰਸਮਙ੍ਗਿਪਰਿਦੀਪਨਮੇਤਂ, ਇਧ ਪਨ ਠਾਨਗਮਨਾਸਨਸਯਨਪ੍ਪਭੇਦੇਸੁ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਇਰਿਯਾਪਥਸਮਾਯੋਗਪਰਿਦੀਪਨਂ। ਤੇਨ ਠਿਤੋਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਪਿ ਸਯਾਨੋਪਿ ਭਗવਾ ‘‘વਿਹਰਤਿ’’ਚ੍ਚੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਹਿ ਭਗવਾ ਏਕਂ ਇਰਿਯਾਪਥਬਾਧਨਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪਰਿਪਤਨ੍ਤਮਤ੍ਤਭਾવਂ ਹਰਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
Tassaṃ sāvatthiyaṃ. Samīpatthe bhummavacanaṃ. Viharatīti avisesena iriyāpathadibbabrahmaariyavihāresu aññataravihārasamaṅgiparidīpanametaṃ, idha pana ṭhānagamanāsanasayanappabhedesu iriyāpathesu aññatarairiyāpathasamāyogaparidīpanaṃ. Tena ṭhitopi gacchantopi nisinnopi sayānopi bhagavā ‘‘viharati’’cceva veditabbo. So hi bhagavā ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantamattabhāvaṃ harati pavatteti, tasmā ‘‘viharatī’’ti vuccati.
ਜੇਤવਨੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਜਨਂ ਜਿਨਾਤੀਤਿ ਜੇਤੋ, ਰਞ੍ਞੋ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਜਨੇ ਜਿਤੇ ਜਾਤੋਤਿ ਜੇਤੋ, ਮਙ੍ਗਲਕਮ੍ਯਤਾਯ વਾ ਤਸ੍ਸ ਏવਂਨਾਮਮੇવ ਕਤਨ੍ਤਿ ਜੇਤੋ, વਨਯਤੀਤਿ વਨਂ, ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਪਦਾਯ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਭਤ੍ਤਿਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਿਨੇਹਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਨੁਤੇ ਇਤਿ વਾ વਨਂ, ਨਾਨਾવਿਧਕੁਸੁਮਗਨ੍ਧਸਮ੍ਮੋਦਮਤ੍ਤਕੋਕਿਲਾਦਿવਿਹਙ੍ਗਾਭਿਰੁਤੇਹਿ ਮਨ੍ਦਮਾਰੁਤਚਲਿਤਰੁਕ੍ਖਸਾਖਾવਿਟਪਪਲ੍ਲવਪਲਾਸੇਹਿ ‘‘ਏਥ ਮਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਥਾ’’ਤਿ ਪਾਣਿਨੋ ਯਾਚਤਿ વਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜੇਤਸ੍ਸ વਨਂ ਜੇਤવਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਜੇਤੇਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰੇਨ ਰੋਪਿਤਂ ਸਂવਦ੍ਧਿਤਂ ਪਰਿਪਾਲਿਤਂ, ਸੋ ਚ ਤਸ੍ਸ ਸਾਮੀ ਅਹੋਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਜੇਤવਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਜੇਤવਨੇ। વਨਞ੍ਚ ਨਾਮ ਰੋਪਿਮਂ ਸਯਂਜਾਤਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧਂ। ਇਦਞ੍ਚ વੇਲ਼ੁવਨਾਦੀਨਿ ਚ ਰੋਪਿਮਾਨਿ, ਅਨ੍ਧવਨਮਹਾવਨਾਦੀਨਿ ਸਯਂਜਾਤਾਨਿ।
Jetavaneti ettha attano paccatthikajanaṃ jinātīti jeto, rañño vā attano paccatthikajane jite jātoti jeto, maṅgalakamyatāya vā tassa evaṃnāmameva katanti jeto, vanayatīti vanaṃ, attasampadāya sattānaṃ bhattiṃ kāreti, attani sinehaṃ uppādetīti attho. Vanute iti vā vanaṃ, nānāvidhakusumagandhasammodamattakokilādivihaṅgābhirutehi mandamārutacalitarukkhasākhāviṭapapallavapalāsehi ‘‘etha maṃ paribhuñjathā’’ti pāṇino yācati viyāti attho. Jetassa vanaṃ jetavanaṃ. Tañhi jetena rājakumārena ropitaṃ saṃvaddhitaṃ paripālitaṃ, so ca tassa sāmī ahosi, tasmā jetavananti vuccati. Tasmiṃ jetavane. Vanañca nāma ropimaṃ sayaṃjātanti duvidhaṃ. Idañca veḷuvanādīni ca ropimāni, andhavanamahāvanādīni sayaṃjātāni.
ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇਤਿ ਸੁਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਸੋ ਗਹਪਤਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਕਤਨਾਮવਸੇਨ। ਸਬ੍ਬਕਾਮਸਮਿਦ੍ਧਤਾਯ ਪਨ વਿਗਤਮਚ੍ਛੇਰਤਾਯ ਕਰੁਣਾਦਿਗੁਣਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਚ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਅਨਾਥਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਮਦਾਸਿ, ਤੇਨ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤੋ। ਆਰਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਾਣਿਨੋ, વਿਸੇਸੇਨ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਤਿ ਆਰਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਪ੍ਫਫਲਾਦਿਸੋਭਾਯ ਨਾਤਿਦੂਰਨਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨਤਾਦਿਪਞ੍ਚવਿਧਸੇਨਾਸਨਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਤਤੋ ਤਤੋ ਆਗਮ੍ਮ ਰਮਨ੍ਤਿ ਅਭਿਰਮਨ੍ਤਿ, ਅਨੁਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿવਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ વਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਗਤੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਰਮਾਪੇਤੀਤਿ ਆਰਾਮੋ। ਸੋ ਹਿ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੇਨ ਗਹਪਤਿਨਾ ਜੇਤਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਤੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟੀਹਿ ਕੋਟਿਸਨ੍ਥਰੇਨ ਕੀਣਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟੀਹਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟੀਹਿ વਿਹਾਰਮਹਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਏવਂ ਚਤੁਪਞ੍ਞਾਸਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟਿਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਦਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ।
Anāthapiṇḍikassa ārāmeti sudatto nāma so gahapati mātāpitūhi katanāmavasena. Sabbakāmasamiddhatāya pana vigatamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ anāthānaṃ piṇḍamadāsi, tena anāthapiṇḍikoti saṅkhaṃ gato. Āramanti ettha pāṇino, visesena vā pabbajitāti ārāmo, tassa pupphaphalādisobhāya nātidūranaccāsannatādipañcavidhasenāsanaṅgasampattiyā ca tato tato āgamma ramanti abhiramanti, anukkaṇṭhitā hutvā nivasantīti attho. Vuttappakārāya vā sampattiyā tattha tattha gatepi attano abbhantaraṃ ānetvā ramāpetīti ārāmo. So hi anāthapiṇḍikena gahapatinā jetassa rājakumārassa hatthato aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi koṭisantharena kīṇitvā aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi senāsanāni kārāpetvā aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi vihāramahaṃ niṭṭhāpetvā evaṃ catupaññāsahiraññakoṭipariccāgena buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyādito, tasmā ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāmo’’ti vuccati. Tasmiṃ anāthapiṇḍikassa ārāme.
ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਜੇਤવਨੇ’’ਤਿવਚਨਂ ਪੁਰਿਮਸਾਮਿਪਰਿਕਿਤ੍ਤਨਂ, ‘‘ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ’’ਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਸਾਮਿਪਰਿਕਿਤ੍ਤਨਂ। ਕਿਮੇਤੇਸਂ ਪਰਿਕਿਤ੍ਤਨੇ ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ? ਪੁਞ੍ਞਕਾਮਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਆਪਜ੍ਜਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਪਾਸਾਦਮਾਪਨੇ ਭੂਮਿવਿਕ੍ਕਯਲਦ੍ਧਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟਿਯੋ ਅਨੇਕਕੋਟਿਅਗ੍ਘਨਕਾ ਰੁਕ੍ਖਾ ਚ ਜੇਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ, ਚਤੁਪਞ੍ਞਾਸ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟਿਯੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ । ਇਤਿ ਤੇਸਂ ਪਰਿਕਿਤ੍ਤਨੇਨ ਏવਂ ਪੁਞ੍ਞਕਾਮਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਪੁਞ੍ਞਕਾਮੇ ਤੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਆਪਜ੍ਜਨੇ ਨਿਯੋਜੇਤਿ।
Ettha ca ‘‘jetavane’’tivacanaṃ purimasāmiparikittanaṃ, ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti pacchimasāmiparikittanaṃ. Kimetesaṃ parikittane payojananti? Puññakāmānaṃ diṭṭhānugatiāpajjanaṃ. Tattha hi dvārakoṭṭhakapāsādamāpane bhūmivikkayaladdhā aṭṭhārasa hiraññakoṭiyo anekakoṭiagghanakā rukkhā ca jetassa pariccāgo, catupaññāsa hiraññakoṭiyo anāthapiṇḍikassa . Iti tesaṃ parikittanena evaṃ puññakāmā puññāni karontīti dassento āyasmā sāriputto aññepi puññakāme tesaṃ diṭṭhānugatiāpajjane niyojeti.
ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਯਦਿ ਤਾવ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ, ‘‘ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਅਥ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਤਿ, ‘‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਉਭਯਤ੍ਥ ਏਕਂ ਸਮਯਂ વਿਹਰਿਤੁਨ੍ਤਿ। ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਨਨੁ ਅવੋਚੁਮ੍ਹ ‘‘ਸਮੀਪਤ੍ਥੇ ਭੁਮ੍ਮવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਗਙ੍ਗਾਯਮੁਨਾਦੀਨਂ ਸਮੀਪੇ ਗੋਯੂਥਾਨਿ ਚਰਨ੍ਤਾਨਿ ‘‘ਗਙ੍ਗਾਯ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਯਮੁਨਾਯ ਚਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਯਦਿਦਂ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਸਮੀਪੇ ਜੇਤવਨਂ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੋ, ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ’’ਤਿ। ਗੋਚਰਗਾਮਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਹਿਸ੍ਸ ਸਾવਤ੍ਥਿવਚਨਂ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨੁਰੂਪਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਸੇਸવਚਨਂ।
Tattha siyā – yadi tāva bhagavā sāvatthiyaṃ viharati, ‘‘jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti na vattabbaṃ. Atha tattha viharati, ‘‘sāvatthiya’’nti na vattabbaṃ. Na hi sakkā ubhayattha ekaṃ samayaṃ viharitunti. Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, nanu avocumha ‘‘samīpatthe bhummavacana’’nti. Tasmā yathā gaṅgāyamunādīnaṃ samīpe goyūthāni carantāni ‘‘gaṅgāya caranti, yamunāya carantī’’ti vuccanti, evamidhāpi yadidaṃ sāvatthiyā samīpe jetavanaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmo, tattha viharanto vuccati ‘‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti. Gocaragāmanidassanatthaṃ hissa sāvatthivacanaṃ, pabbajitānurūpanivāsaṭṭhānanidassanatthaṃ sesavacanaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਸਾવਤ੍ਥਿਕਿਤ੍ਤਨੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਗਹਟ੍ਠਾਨੁਗ੍ਗਹਕਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਜੇਤવਨਾਦਿਕਿਤ੍ਤਨੇਨ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨੁਗ੍ਗਹਕਰਣਂ। ਤਥਾ ਪੁਰਿਮੇਨ ਪਚ੍ਚਯਗ੍ਗਹਣਤੋ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗવਿવਜ੍ਜਨਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ વਤ੍ਥੁਕਾਮਪ੍ਪਹਾਨਤੋ ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗવਿવਜ੍ਜਨੂਪਾਯਂ। ਅਥ વਾ ਪੁਰਿਮੇਨ ਚ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਭਿਯੋਗਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ વਿવੇਕਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਕਰੁਣਾਯ ਉਪਗਮਨਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਪਗਮਨਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਸੁਖਨਿਪ੍ਫਾਦਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਤਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਰਹਿਤਸੁਖਕਰਣੇ ਨਿਰੁਪਲੇਪਤਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਧਮ੍ਮਿਕਸੁਖਾਪਰਿਚ੍ਚਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾਨੁਯੋਗਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਕਾਰਬਹੁਲਤਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਦੇવਾਨਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਲੋਕੇ ਜਾਤਸ੍ਸ ਲੋਕੇ ਸਂવਦ੍ਧਭਾવਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਲੋਕੇਨ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤਤਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ‘‘ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ। ਕਤਮੋ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੋ? ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੦) વਚਨਤੋ ਯਦਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਦਤ੍ਥਪਰਿਦੀਪਨਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਯਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਦਨੁਰੂਪવਿਹਾਰਪਰਿਦੀਪਨਂ। ਭਗવਾ ਹਿ ਪਠਮਂ ਲੁਮ੍ਬਿਨਿવਨੇ, ਦੁਤਿਯਂ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇਤਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਨੇਯੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤੇਨਸ੍ਸ વਨੇਯੇવ વਿਹਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Tattha sāvatthikittanena āyasmā sāriputto bhagavato gahaṭṭhānuggahakaraṇaṃ dasseti, jetavanādikittanena pabbajitānuggahakaraṇaṃ. Tathā purimena paccayaggahaṇato attakilamathānuyogavivajjanaṃ, pacchimena vatthukāmappahānato kāmasukhallikānuyogavivajjanūpāyaṃ. Atha vā purimena ca dhammadesanābhiyogaṃ, pacchimena vivekādhimuttiṃ. Purimena karuṇāya upagamanaṃ, pacchimena paññāya apagamanaṃ. Purimena sattānaṃ hitasukhanipphādanādhimuttataṃ, pacchimena parahitasukhakaraṇe nirupalepataṃ. Purimena dhammikasukhāpariccāganimittaṃ phāsuvihāraṃ, pacchimena uttarimanussadhammānuyoganimittaṃ. Purimena manussānaṃ upakārabahulataṃ, pacchimena devānaṃ. Purimena loke jātassa loke saṃvaddhabhāvaṃ, pacchimena lokena anupalittataṃ. Purimena ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.170) vacanato yadatthaṃ bhagavā uppanno, tadatthaparidīpanaṃ, pacchimena yattha uppanno, tadanurūpavihāraparidīpanaṃ. Bhagavā hi paṭhamaṃ lumbinivane, dutiyaṃ bodhimaṇḍeti lokiyalokuttarassa uppattiyā vaneyeva uppanno, tenassa vaneyeva vihāraṃ dassetīti evamādinā nayenettha atthayojanā veditabbā.
ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਦੇਸਕਾਲਪਰਿਦੀਪਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਯਂ ਸਮਯਂ વਿਹਰਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਸਮਯੇ, ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਜੇਤવਨੇਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਭਾਸਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤੇ વਾ ਦੇਸਕਾਲੇ ਦੀਪੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਅਯੁਤ੍ਤੇ ਦੇਸੇ ਕਾਲੇ વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਤਾવ ਬਾਹਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਉਦਾ॰ ੧੦) ਚੇਤ੍ਥ ਸਾਧਕਂ। ਖੋਤਿ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤੇ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇ ਆਦਿਕਾਲਤ੍ਥੇ વਾ ਨਿਪਾਤੋ। ਭਗવਾਤਿ ਲੋਕਗਰੁਦੀਪਨਂ। ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਕਥਾਸવਨਯੁਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲવਚਨਂ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਭਿਕ੍ਖਕੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੫੧੦; ਪਾਰਾ॰ ੪੫) ਨਯੇਨ વਚਨਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਮਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਆਲਪਿ ਅਭਾਸਿ ਸਮ੍ਬੋਧੇਸਿ, ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਪਨ ਞਾਪਨੇਪਿ ਪਕ੍ਕੋਸਨੇਪਿ। ਭਿਕ੍ਖવੋਤਿ ਆਮਨ੍ਤਨਾਕਾਰਦੀਪਨਂ। ਤੇਨ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖਨਸੀਲਤਾਭਿਕ੍ਖਨਧਮ੍ਮਤਾਭਿਕ੍ਖਨੇਸਾਧੁਕਾਰਿਤਾਦਿਗੁਣਯੋਗਸਿਦ੍ਧੇਨ વਚਨੇਨ ਹੀਨਾਧਿਕਜਨਸੇવਿਤਂ વੁਤ੍ਤਿਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਧਤਦੀਨਭਾવਨਿਗ੍ਗਹਂ ਕਰੋਤਿ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚ ਕਰੁਣਾવਿਪ੍ਫਾਰਸੋਮ੍ਮਹਦਯਨਯਨਨਿਪਾਤਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੇਨ વਚਨੇਨ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੁਖਾਭਿਮੁਖੇ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤੇਨੇવ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਦੀਪਕੇਨ વਚਨੇਨ ਨੇਸਂ ਸੋਤੁਕਮ੍ਯਤਂ ਜਨੇਤਿ। ਤੇਨੇવ ਚ ਸਮ੍ਬੋਧਨਤ੍ਥੇਨ વਚਨੇਨ ਸਾਧੁਕਸવਨਮਨਸਿਕਾਰੇਪਿ ਤੇ ਨਿਯੋਜੇਤਿ। ਸਾਧੁਕਸવਨਮਨਸਿਕਾਰਾਯਤ੍ਤਾ ਹਿ ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ।
Tatrāti desakālaparidīpanaṃ. Tañhi yaṃ samayaṃ viharati, tatra samaye, yasmiñca jetavane viharati, tatra jetavaneti dīpeti. Bhāsitabbayutte vā desakāle dīpeti. Na hi bhagavā ayutte dese kāle vā dhammaṃ deseti. ‘‘Akālo kho tāva bāhiyā’’tiādi (udā. 10) cettha sādhakaṃ. Khoti padapūraṇamatte avadhāraṇatthe ādikālatthe vā nipāto. Bhagavāti lokagarudīpanaṃ. Bhikkhūti kathāsavanayuttapuggalavacanaṃ. Apicettha ‘‘bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhū’’tiādinā (vibha. 510; pārā. 45) nayena vacanattho veditabbo. Āmantesīti ālapi abhāsi sambodhesi, ayamettha attho. Aññatra pana ñāpanepi pakkosanepi. Bhikkhavoti āmantanākāradīpanaṃ. Tena tesaṃ bhikkhūnaṃ bhikkhanasīlatābhikkhanadhammatābhikkhanesādhukāritādiguṇayogasiddhena vacanena hīnādhikajanasevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatadīnabhāvaniggahaṃ karoti. ‘‘Bhikkhavo’’ti iminā ca karuṇāvipphārasommahadayanayananipātapubbaṅgamena vacanena te attano mukhābhimukhe karonto teneva kathetukamyatādīpakena vacanena nesaṃ sotukamyataṃ janeti. Teneva ca sambodhanatthena vacanena sādhukasavanamanasikārepi te niyojeti. Sādhukasavanamanasikārāyattā hi sāsanasampatti.
ਅਪਰੇਸੁ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁ ਕਸ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਯੇવ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਚੇ? ਜੇਟ੍ਠਸੇਟ੍ਠਾਸਨ੍ਨਸਦਾਸਨ੍ਨਿਹਿਤਭਾਜਨਭਾવਤੋ। ਸਬ੍ਬਪਰਿਸਸਾਧਾਰਣਾ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ। ਪਰਿਸਾਯ ਚ ਜੇਟ੍ਠਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਠਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਸੇਟ੍ਠਾ ਅਨਗਾਰਿਯਭਾવਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਚਰਿਯਾਨੁવਿਧਾਯਕਤ੍ਤਾ ਸਕਲਸਾਸਨਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਾ ਚ, ਆਸਨ੍ਨਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਸੁ ਸਤ੍ਥੁਸਨ੍ਨਿਕਤ੍ਤਾ, ਸਦਾਸਨ੍ਨਿਹਿਤਾ ਸਤ੍ਥੁਸਨ੍ਤਿਕਾવਚਰਤ੍ਤਾ, ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਚ ਤੇ ਏવ ਭਾਜਨਂ ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ।
Aparesu devamanussesu vijjamānesu kasmā bhikkhūyeva āmantesīti ce? Jeṭṭhaseṭṭhāsannasadāsannihitabhājanabhāvato. Sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā. Parisāya ca jeṭṭhā bhikkhū paṭhamuppannattā, seṭṭhā anagāriyabhāvaṃ ādiṃ katvā satthu cariyānuvidhāyakattā sakalasāsanapaṭiggāhakattā ca, āsannā tattha nisinnesu satthusannikattā, sadāsannihitā satthusantikāvacarattā, dhammadesanāya ca te eva bhājanaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipattisabbhāvato.
ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ, ਨ ਧਮ੍ਮਮੇવ ਦੇਸੇਸੀਤਿ? ਸਤਿਜਨਨਤ੍ਥਂ। ਪਰਿਸਾਯ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਞ੍ਞਂ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਪਿ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਪਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਾਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ‘‘ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਕਿਂਨਿਦਾਨਾ ਕਿਂਪਚ੍ਚਯਾ ਕਤਮਾਯ ਅਤ੍ਥੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦੇਸਿਤਾ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ વਿਕ੍ਖੇਪਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਂ વਾ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ । ਤੇਨ ਤੇਸਂ ਸਤਿਜਨਨਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਪਠਮਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ।
Tattha siyā – kimatthaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento paṭhamaṃ bhikkhū āmantesi, na dhammameva desesīti? Satijananatthaṃ. Parisāya hi bhikkhū aññaṃ cintentāpi vikkhittacittāpi dhammaṃ paccavekkhantāpi kammaṭṭhānaṃ manasikarontāpi nisinnā honti, te anāmantetvā dhamme desiyamāne ‘‘ayaṃ desanā kiṃnidānā kiṃpaccayā katamāya atthuppattiyā desitā’’ti sallakkhetuṃ asakkontā vikkhepaṃ āpajjeyyuṃ, duggahitaṃ vā gaṇheyyuṃ . Tena tesaṃ satijananatthaṃ bhagavā paṭhamaṃ āmantetvā pacchā dhammaṃ deseti.
ਭਦਨ੍ਤੇਤਿ ਗਾਰવવਚਨਮੇਤਂ, ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਪਟਿવਚਨਦਾਨਂ વਾ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ વਦਮਾਨੋ ਭਗવਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਲਪਤਿ, ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વਦਮਾਨਾ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਾਲਪਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਆਭਾਸਤਿ, ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਪਚ੍ਚਾਭਾਸਨ੍ਤਿ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਦਾਪੇਤਿ, ਭਦਨ੍ਤੇਤਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਯੇ ਭਗવਾ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ। ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਨ੍ਤਿ ਭਗવਤੋ ਆਮਨ੍ਤਨਂ ਪਟਿਅਸ੍ਸੋਸੁਂ, ਅਭਿਮੁਖਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਣਿਂਸੁ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਂਸੁ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚਾਤਿ ਭਗવਾ ਏਤਂ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਕਲਸੁਤ੍ਤਂ ਅવੋਚ।
Bhadanteti gāravavacanametaṃ, satthuno paṭivacanadānaṃ vā. Apicettha ‘‘bhikkhavo’’ti vadamāno bhagavā te bhikkhū ālapati, ‘‘bhadante’’ti vadamānā te bhagavantaṃ paccālapanti. Tathā ‘‘bhikkhavo’’ti bhagavā ābhāsati, ‘‘bhadante’’ti te paccābhāsanti. ‘‘Bhikkhavo’’ti paṭivacanaṃ dāpeti, bhadanteti paṭivacanaṃ denti. Te bhikkhūti ye bhagavā āmantesi. Bhagavato paccassosunti bhagavato āmantanaṃ paṭiassosuṃ, abhimukhā hutvā suṇiṃsu sampaṭicchiṃsu paṭiggahesunti attho. Bhagavā etadavocāti bhagavā etaṃ idāni vattabbaṃ sakalasuttaṃ avoca.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਯਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਕਮਲਕੁવਲਯੁਜ੍ਜਲવਿਮਲਸਾਦੁਰਸਸਲਿਲਾਯ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਸੁਖਾવਤਰਣਤ੍ਥਂ ਨਿਮ੍ਮਲਸਿਲਾਤਲਰਚਨવਿਲਾਸਸੋਪਾਨਂ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਮੁਤ੍ਤਾਜਾਲਸਦਿਸવਾਲਿਕਾਕਿਣ੍ਣਪਣ੍ਡਰਭੂਮਿਭਾਗਂ ਤਿਤ੍ਥਂ વਿਯ, ਸੁવਿਭਤ੍ਤਭਿਤ੍ਤਿવਿਚਿਤ੍ਰવੇਦਿਕਾਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਪਥਂ ਫੁਸਿਤੁਕਾਮਤਾਯ વਿਯ, વਿਜਮ੍ਭਿਤਸਮੁਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਪਾਸਾਦવਰਸ੍ਸ ਸੁਖਾਰੋਹਣਤ੍ਥਂ ਦਨ੍ਤਮਯਸਣ੍ਹਮੁਦੁਫਲਕਕਞ੍ਚਨਲਤਾવਿਨਦ੍ਧਮਣਿਗਣਪ੍ਪਭਾਸਮੁਦਯੁਜ੍ਜਲਸੋਭਂ ਸੋਪਾਨਂ વਿਯ, ਸੁવਣ੍ਣવਲਯਨੂਪੁਰਾਦਿਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਸਦ੍ਦਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਿਤਕਥਿਤਹਸਿਤਮਧੁਰਸ੍ਸਰਗੇਹਜਨવਿਚਰਿਤਸ੍ਸ ਉਲ਼ਾਰਿਸ੍ਸਰਿਯવਿਭવਸੋਭਿਤਸ੍ਸ ਮਹਾਘਰਸ੍ਸ ਸੁਖਪ੍ਪવੇਸਨਤ੍ਥਂ ਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾਪવਾਲ਼ਾਦਿਜੁਤਿવਿਸਦવਿਜ੍ਜੋਤਿਤਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤવਿਸਾਲਦ੍વਾਰਕવਾਟਂ ਮਹਾਦ੍વਾਰਂ વਿਯ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਦੇਸਨਾਞਾਣਗਮ੍ਭੀਰਭਾવਸਂਸੂਚਕਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਾવਗਾਹਣਤ੍ਥਂ ਕਾਲਦੇਸਦੇਸਕਪਰਿਸਾਪਦੇਸਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਨਿਦਾਨਂ ਭਾਸਿਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Ettāvatā ca yaṃ āyasmatā sāriputtena kamalakuvalayujjalavimalasādurasasalilāya pokkharaṇiyā sukhāvataraṇatthaṃ nimmalasilātalaracanavilāsasopānaṃ vippakiṇṇamuttājālasadisavālikākiṇṇapaṇḍarabhūmibhāgaṃ titthaṃ viya, suvibhattabhittivicitravedikāparikkhittassa nakkhattapathaṃ phusitukāmatāya viya, vijambhitasamussayassa pāsādavarassa sukhārohaṇatthaṃ dantamayasaṇhamuduphalakakañcanalatāvinaddhamaṇigaṇappabhāsamudayujjalasobhaṃ sopānaṃ viya, suvaṇṇavalayanūpurādisaṅghaṭṭanasaddasammissitakathitahasitamadhurassaragehajanavicaritassa uḷārissariyavibhavasobhitassa mahāgharassa sukhappavesanatthaṃ suvaṇṇarajatamaṇimuttāpavāḷādijutivisadavijjotitasuppatiṭṭhitavisāladvārakavāṭaṃ mahādvāraṃ viya atthabyañjanasampannassa buddhānaṃ desanāñāṇagambhīrabhāvasaṃsūcakassa imassa suttassa sukhāvagāhaṇatthaṃ kāladesadesakaparisāpadesapaṭimaṇḍitaṃ nidānaṃ bhāsitaṃ, tassa atthavaṇṇanā samattā.
ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਇਮਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਧਮ੍ਮਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਟ੍ਠੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੋ।
Suttante pañcāti gaṇanaparicchedo. Imāni indriyānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Indriyaṭṭho heṭṭhā vutto.
੧੮੫. ਇਦਾਨਿ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਨਾવਿਧਾਨਂ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ વਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੇਤਿ ਤੀਸੁ ਰਤਨੇਸੁ ਸਦ੍ਧਾવਿਰਹਿਤੇ। ਸਦ੍ਧੇਤਿ ਤੀਸੁ ਰਤਨੇਸੁ ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ। ਸੇવਤੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਭਜਤੋਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਯਿਰੁਪਾਸਤੋਤਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਉਪਨਿਸੀਦਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਸਾਦਨੀਯੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਤਿ ਪਸਾਦਜਨਕੇ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ। ਕੁਸੀਤੇਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਤੇਨ ਆਕਾਰੇਨ ਸੀਦਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸੀਦਾ, ਕੁਸੀਦਾ ਏવ ਕੁਸੀਤਾ। ਤੇ ਕੁਸੀਤੇ। ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇਤਿ ਚਤੁਕਿਚ੍ਚਸਾਧਕવੀਰਿਯਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ। ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿਕੇ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਧਿਕਾਰਕੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ। ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖੇਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਅਟ੍ਠવਿਮੋਕ੍ਖਤਿવਿਧવਿਮੋਕ੍ਖਾਧਿਕਾਰਕੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ। ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਤਿ ਨਿਪ੍ਪਞ੍ਞੇ, ਪਞ੍ਞਾਭਾવਤੋ વਾ ਦੁਟ੍ਠਾ ਪਞ੍ਞਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾ। ਤੇ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇ। ਗਮ੍ਭੀਰਞਾਣਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ, ਞਾਣਕਥਾਸਦਿਸੇ વਾ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਕ੍ਖਨ੍ਧੇਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਕੋਟ੍ਠਾਸੇ। ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਨ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਭਾવਂ। ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੇ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਭਾવੇਤਿ, ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਆਨਿਸਂਸਦਸ੍ਸਾવੀ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ ਪਜਹਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁ। ਕੋਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਕੁਸੀਤਭਾવਂ। ਪਮਾਦਨ੍ਤਿ ਸਤਿવਿਪ੍ਪવਾਸਂ। ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਤਭਾવਂ, વਿਕ੍ਖੇਪਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ ਅਪ੍ਪਨਾવਸੇਨ ਝਾਨਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਭਾવਿਤਂ ਹੋਤਿ ਸੁਭਾવਿਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਕ੍ਕਮੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਹਿ વਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਯੇવ ਚ ‘‘ਸੁਭਾવਿਤ’’ਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਝਾਨੇਨ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਂ ਪਹਾਨੇਨ ਭਾવਨਾਸਿਦ੍ਧਿ, ਭਾવਨਾਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਚ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਂ ਪਹਾਨਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਮਕਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ।
185. Idāni imaṃ suttantaṃ dassetvā imasmiṃ suttante vuttānaṃ indriyānaṃ visuddhibhāvanāvidhānaṃ bhāvitattaṃ paṭippassaddhiñca dassetukāmo imāni pañcindriyānītiādimāha. Tattha visujjhantīti visuddhiṃ pāpuṇanti. Assaddheti tīsu ratanesu saddhāvirahite. Saddheti tīsu ratanesu saddhāsampanne. Sevatoti cittena sevantassa. Bhajatoti upasaṅkamantassa. Payirupāsatoti sakkaccaṃ upanisīdantassa. Pasādanīye suttanteti pasādajanake ratanattayaguṇapaṭisaṃyutte suttante. Kusīteti kucchitena ākārena sīdantīti kusīdā, kusīdā eva kusītā. Te kusīte. Sammappadhāneti catukiccasādhakavīriyapaṭisaṃyuttasuttante. Muṭṭhassatīti naṭṭhassatike. Satipaṭṭhāneti satipaṭṭhānādhikārake suttante. Jhānavimokkheti catutthajjhānaaṭṭhavimokkhatividhavimokkhādhikārake suttante. Duppaññeti nippaññe, paññābhāvato vā duṭṭhā paññā etesanti duppaññā. Te duppaññe. Gambhīrañāṇacariyanti catusaccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyutte suttante, ñāṇakathāsadise vā. Suttantakkhandheti suttantakoṭṭhāse. Assaddhiyantiādīsu assaddhiyanti assaddhabhāvaṃ. Assaddhiye ādīnavadassāvī assaddhiyaṃ pajahanto saddhindriyaṃ bhāveti, saddhindriye ānisaṃsadassāvī saddhindriyaṃ bhāvento assaddhiyaṃ pajahati. Esa nayo sesesu. Kosajjanti kusītabhāvaṃ. Pamādanti sativippavāsaṃ. Uddhaccanti uddhatabhāvaṃ, vikkhepanti attho. Pahīnattāti appanāvasena jhānapāripūriyā pahīnattā. Suppahīnattāti vuṭṭhānagāminivasena vipassanāpāripūriyā suṭṭhu pahīnattā. Bhāvitaṃ hoti subhāvitanti vuttakkameneva yojetabbaṃ. Vipassanāya hi vipakkhavasena pahīnattā ‘‘suppahīnattā’’ti vattuṃ yujjati. Tasmāyeva ca ‘‘subhāvita’’nti, na tathā jhānena. Yasmā pana pahātabbānaṃ pahānena bhāvanāsiddhi, bhāvanāsiddhiyā ca pahātabbānaṃ pahānasiddhi hoti, tasmā yamakaṃ katvā niddiṭṭhaṃ.
੧੮੬. ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਾਰੇ ਭਾવਿਤਾਨਿ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸੁਭਾવਿਤਾਨਿ ਚਾਤਿ ਭਾવਿਤਾਨਂਯੇવ ਸੁਭਾવਿਤਤਾ। ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਾਨਿ ਚ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਾਨਿ ਚਾਤਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਾਨਂਯੇવ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਮਗ੍ਗਕਿਚ੍ਚਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਭਾવਿਤਤਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤਾ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋਤਿ ਮਗ੍ਗવਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋਯੇવ। ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋਤਿ ਫਲવਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਏવ।
186. Paṭippassaddhivāre bhāvitāni ceva honti subhāvitāni cāti bhāvitānaṃyeva subhāvitatā. Paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni cāti paṭippassaddhānaṃyeva suppaṭippassaddhatā vuttā. Phalakkhaṇe maggakiccanibbattivasena bhāvitatā paṭippassaddhatā ca veditabbā. Samucchedavisuddhiyoti maggavisuddhiyoyeva. Paṭippassaddhivisuddhiyoti phalavisuddhiyo eva.
ਇਦਾਨਿ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤવਿਧਾਨਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਕਾਰਕਪੁਗ੍ਗਲવਸੇਨ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕਤਿਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸવਨੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤੋ ਧਮ੍ਮਕਥਾਸવਨੇਨ ਚਤੁਸਚ੍ਚਂ ਬੁਦ੍ਧવਾ, ਞਾਤવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਸ੍ਸ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਭਾવਨਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਹਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਹੋਤਿ। ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਰਿਯਾਨਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਾ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਟ੍ਠਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવੋਤਿ ਆਹ। ਸੋਯੇવ ਹਿ ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯਾ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਤਰੇਪਿ ਪਨ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਏવ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવ ਚ ਚਤੂਸੁ ਫਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ‘‘ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਭਾવਿਤਾਨਿ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸੁਭਾવਿਤਾਨਿ ਚਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤੇਸਂ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਥਾਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਨਾ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਨ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ। ਸਯਂ ਭੂਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਨਾਚਰਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਭੂਤਟ੍ਠੇਨ ਜਾਤਟ੍ਠੇਨ ਭਗવਾ। ਸੋਪਿ ਹਿ ਭਾવਨਾਸਿਦ੍ਧਿવਸੇਨ ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਸਯਮ੍ਭੂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਯਂ ਭੂਤਟ੍ਠੇਨ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਨਨ੍ਤਗੁਣਯੋਗਤੋ ਪਮਾਣੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਟ੍ਠੇਨ। ਭਗવਾ ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਭਾવਨਾਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਯੇવ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ।
Idāni tathā vuttavidhānāni indriyāni kārakapuggalavasena yojetvā dassetuṃ katinaṃ puggalānantiādimāha. Tattha savanena buddhoti sammāsambuddhato dhammakathāsavanena catusaccaṃ buddhavā, ñātavāti attho. Idaṃ bhāvitindriyabhāvassa kāraṇavacanaṃ. Bhāvanābhisamayavasena hi maggassa buddhattā phalakkhaṇe bhāvitindriyo hoti. Aṭṭhannampi ariyānaṃ tathāgatassa sāvakattā visesetvā arahattaphalaṭṭhameva dassento khīṇāsavoti āha. Soyeva hi sabbakiccanipphattiyā bhāvitindriyoti vutto. Itarepi pana taṃtaṃmaggakiccanipphattiyā pariyāyena bhāvitindriyā eva. Tasmā eva ca catūsu phalakkhaṇesu ‘‘pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni cā’’ti vuttaṃ. Yasmā pana tesaṃ uparimaggatthāya indriyabhāvanā atthiyeva, tasmā te na nippariyāyena bhāvitindriyā. Sayaṃ bhūtaṭṭhenāti anācariyo hutvā sayameva ariyāya jātiyā bhūtaṭṭhena jātaṭṭhena bhagavā. Sopi hi bhāvanāsiddhivasena phalakkhaṇe sayambhū nāma hoti. Evaṃ sayaṃ bhūtaṭṭhena bhāvitindriyo. Appameyyaṭṭhenāti anantaguṇayogato pamāṇetuṃ asakkuṇeyyaṭṭhena. Bhagavā phalakkhaṇe bhāvanāsiddhito appameyyoti. Tasmāyeva bhāvitindriyo.
ਪਠਮਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamasuttantaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੧. ਪਠਮਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 1. Paṭhamasuttantaniddeso