Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
൧. പഠമസുത്തന്തനിദ്ദേസവണ്ണനാ
1. Paṭhamasuttantaniddesavaṇṇanā
തഥട്ഠേനാതി യഥാസഭാവട്ഠേന. പീളനട്ഠാദയോ ഞാണകഥായം വുത്തത്ഥായേവ.
Tathaṭṭhenāti yathāsabhāvaṭṭhena. Pīḷanaṭṭhādayo ñāṇakathāyaṃ vuttatthāyeva.
൯. ഏകപ്പടിവേധാനീതി ഏകേന മഗ്ഗഞാണേന പടിവേധോ, ഏകതോ വാ പടിവേധോ ഏതേസന്തി ഏകപ്പടിവേധാനി. അനത്തട്ഠേനാതി ചതുന്നമ്പി സച്ചാനം അത്തവിരഹിതത്താ അനത്തട്ഠേന. വുത്തഞ്ഹേതം വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ (വിസുദ്ധി॰ ൨.൫൬൭) – പരമത്ഥതോ ഹി സബ്ബാനേവ സച്ചാനി വേദകകാരകനിബ്ബുതഗമകാഭാവതോ സുഞ്ഞാനീതി വേദിതബ്ബാനി. തേനേതം വുച്ചതി –
9.Ekappaṭivedhānīti ekena maggañāṇena paṭivedho, ekato vā paṭivedho etesanti ekappaṭivedhāni. Anattaṭṭhenāti catunnampi saccānaṃ attavirahitattā anattaṭṭhena. Vuttañhetaṃ visuddhimagge (visuddhi. 2.567) – paramatthato hi sabbāneva saccāni vedakakārakanibbutagamakābhāvato suññānīti veditabbāni. Tenetaṃ vuccati –
‘‘ദുക്ഖമേവ ഹി, ന കോചി ദുക്ഖിതോ, കാരകോ ന, കിരിയാവ വിജ്ജതി;
‘‘Dukkhameva hi, na koci dukkhito, kārako na, kiriyāva vijjati;
അത്ഥി നിബ്ബുതി, ന നിബ്ബുതോ പുമാ, മഗ്ഗമത്ഥി, ഗമകോ ന വിജ്ജതീ’’തി. (വിസുദ്ധി॰ ൨.൫൬൭);
Atthi nibbuti, na nibbuto pumā, maggamatthi, gamako na vijjatī’’ti. (visuddhi. 2.567);
അഥ വാ –
Atha vā –
‘‘ധുവസുഭസുഖത്തസുഞ്ഞം, പുരിമദ്വയമത്തസുഞ്ഞമമതപദം;
‘‘Dhuvasubhasukhattasuññaṃ, purimadvayamattasuññamamatapadaṃ;
ധുവസുഖഅത്തവിരഹിതോ, മഗ്ഗോ ഇതി സുഞ്ഞതാ തേസൂ’’തി. (വിസുദ്ധി॰ ൨.൫൬൭);
Dhuvasukhaattavirahito, maggo iti suññatā tesū’’ti. (visuddhi. 2.567);
സച്ചട്ഠേനാതി അവിസംവാദകട്ഠേന. പടിവേധട്ഠേനാതി മഗ്ഗക്ഖണേ പടിവിജ്ഝിതബ്ബട്ഠേന. ഏകസങ്ഗഹിതാനീതി തഥട്ഠാദിനാ ഏകേകേനേവ അത്ഥേന സങ്ഗഹിതാനി, ഏകഗണനം ഗതാനീതി അത്ഥോ. യം ഏകസങ്ഗഹിതം, തം ഏകത്തന്തി യസ്മാ ഏകേന സങ്ഗഹിതം, തസ്മാ ഏകത്തന്തി അത്ഥോ. സച്ചാനം ബഹുത്തേപി ഏകത്തമപേക്ഖിത്വാ ഏകവചനം കതം. ഏകത്തം ഏകേന ഞാണേന പടിവിജ്ഝതീതി പുബ്ബഭാഗേ ചതുന്നം സച്ചാനം നാനത്തേകത്തം സ്വാവത്ഥിതം വവത്ഥപേത്വാ ഠിതോ മഗ്ഗക്ഖണേ ഏകേന മഗ്ഗഞാണേന തഥട്ഠാദിതംതംഏകത്തം പടിവിജ്ഝതി. കഥം? നിരോധസച്ചസ്സ തഥട്ഠാദികേ ഏകത്തേ പടിവിദ്ധേ സേസസച്ചാനമ്പി തഥട്ഠാദികം ഏകത്തം പടിവിദ്ധമേവ ഹോതി. യഥാ പുബ്ബഭാഗേ പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനം നാനത്തേകത്തം സ്വാവത്ഥിതം വവത്ഥപേത്വാ ഠിതസ്സ മഗ്ഗവുട്ഠാനകാലേ അനിച്ചതോ വാ ദുക്ഖതോ വാ അനത്തതോ വാ വുട്ഠഹന്തസ്സ ഏകസ്മിമ്പി ഖന്ധേ അനിച്ചാദിതോ ദിട്ഠേ സേസഖന്ധാപി അനിച്ചാദിതോ ദിട്ഠാവ ഹോന്തി, ഏവമിദന്തി ദട്ഠബ്ബം. ദുക്ഖസ്സ ദുക്ഖട്ഠോ തഥട്ഠോതി ദുക്ഖസച്ചസ്സ പീളനട്ഠാദികോ ചതുബ്ബിധോ അത്ഥോ സഭാവട്ഠേന തഥട്ഠോ. സേസസച്ചേസുപി ഏസേവ നയോ. സോയേവ ചതുബ്ബിധോ അത്ഥോ അത്താഭാവതോ അനത്തട്ഠോ. വുത്തസഭാവേ അവിസംവാദകതോ സച്ചട്ഠോ. മഗ്ഗക്ഖണേ പടിവിജ്ഝിതബ്ബതോ പടിവേധട്ഠോ വുത്തോതി വേദിതബ്ബം.
Saccaṭṭhenāti avisaṃvādakaṭṭhena. Paṭivedhaṭṭhenāti maggakkhaṇe paṭivijjhitabbaṭṭhena. Ekasaṅgahitānīti tathaṭṭhādinā ekekeneva atthena saṅgahitāni, ekagaṇanaṃ gatānīti attho. Yaṃ ekasaṅgahitaṃ, taṃ ekattanti yasmā ekena saṅgahitaṃ, tasmā ekattanti attho. Saccānaṃ bahuttepi ekattamapekkhitvā ekavacanaṃ kataṃ. Ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatīti pubbabhāge catunnaṃ saccānaṃ nānattekattaṃ svāvatthitaṃ vavatthapetvā ṭhito maggakkhaṇe ekena maggañāṇena tathaṭṭhāditaṃtaṃekattaṃ paṭivijjhati. Kathaṃ? Nirodhasaccassa tathaṭṭhādike ekatte paṭividdhe sesasaccānampi tathaṭṭhādikaṃ ekattaṃ paṭividdhameva hoti. Yathā pubbabhāge pañcannaṃ khandhānaṃ nānattekattaṃ svāvatthitaṃ vavatthapetvā ṭhitassa maggavuṭṭhānakāle aniccato vā dukkhato vā anattato vā vuṭṭhahantassa ekasmimpi khandhe aniccādito diṭṭhe sesakhandhāpi aniccādito diṭṭhāva honti, evamidanti daṭṭhabbaṃ. Dukkhassa dukkhaṭṭho tathaṭṭhoti dukkhasaccassa pīḷanaṭṭhādiko catubbidho attho sabhāvaṭṭhena tathaṭṭho. Sesasaccesupi eseva nayo. Soyeva catubbidho attho attābhāvato anattaṭṭho. Vuttasabhāve avisaṃvādakato saccaṭṭho. Maggakkhaṇe paṭivijjhitabbato paṭivedhaṭṭho vuttoti veditabbaṃ.
൧൦. യം അനിച്ചന്തിആദി സാമഞ്ഞലക്ഖണപുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ദസ്സിതം. തത്ഥ യം അനിച്ചം, തം ദുക്ഖം. യം ദുക്ഖം, തം അനിച്ചന്തി ദുക്ഖസമുദയമഗ്ഗാ ഗഹിതാ. താനി ഹി തീണി സച്ചാനി അനിച്ചാനി ചേവ അനിച്ചത്താ ദുക്ഖാനി ച. യം അനിച്ചഞ്ച ദുക്ഖഞ്ച, തം അനത്താതി താനിയേവ തീണി ഗഹിതാനി. യം അനിച്ചഞ്ച ദുക്ഖഞ്ച അനത്താ ചാതി തേഹി തീഹി സഹ നിരോധസച്ചഞ്ച സങ്ഗഹിതം. ചത്താരിപി ഹി അനത്തായേവ. തം തഥന്തി തം സച്ചചതുക്കം സഭാവഭൂതം. തം സച്ചന്തി തദേവ സച്ചചതുക്കം യഥാസഭാവേ അവിസംവാദകം. നവഹാകാരേഹീതിആദീസു ‘‘സബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, അഭിഞ്ഞേയ്യ’’ന്തി (പടി॰ മ॰ ൧.൩; സം॰ നി॰ ൪.൪൬) വചനതോ അഭിഞ്ഞട്ഠേന, ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞട്ഠേ, സമുദയസ്സ പഹാനട്ഠേ, മഗ്ഗസ്സ ഭാവനട്ഠേ, നിരോധസ്സ സച്ഛികിരിയട്ഠേ ആവേനികേപി ഇധ ചതൂസുപി സച്ചേസു ഞാതപരിഞ്ഞാസബ്ഭാവതോ പരിഞ്ഞട്ഠേന, ചതുസച്ചദസ്സനേന പഹാനസബ്ഭാവതോ പഹാനട്ഠേന, ചതുസച്ചഭാവനാസബ്ഭാവതോ ഭാവനട്ഠേന, ചതുന്നം സച്ചാനം സച്ഛികിരിയസബ്ഭാവതോ സച്ഛികിരിയട്ഠേനാതി നിദ്ദിട്ഠന്തി വേദിതബ്ബം. നവഹാകാരേഹി തഥട്ഠേനാതിആദീസു പഠമം വുത്തനയേനേവ യോജനാ കാതബ്ബാ.
10.Yaṃ aniccantiādi sāmaññalakkhaṇapubbaṅgamaṃ katvā dassitaṃ. Tattha yaṃ aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ. Yaṃ dukkhaṃ, taṃ aniccanti dukkhasamudayamaggā gahitā. Tāni hi tīṇi saccāni aniccāni ceva aniccattā dukkhāni ca. Yaṃ aniccañca dukkhañca, taṃ anattāti tāniyeva tīṇi gahitāni. Yaṃ aniccañca dukkhañca anattā cāti tehi tīhi saha nirodhasaccañca saṅgahitaṃ. Cattāripi hi anattāyeva. Taṃ tathanti taṃ saccacatukkaṃ sabhāvabhūtaṃ. Taṃ saccanti tadeva saccacatukkaṃ yathāsabhāve avisaṃvādakaṃ. Navahākārehītiādīsu ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (paṭi. ma. 1.3; saṃ. ni. 4.46) vacanato abhiññaṭṭhena, dukkhassa pariññaṭṭhe, samudayassa pahānaṭṭhe, maggassa bhāvanaṭṭhe, nirodhassa sacchikiriyaṭṭhe āvenikepi idha catūsupi saccesu ñātapariññāsabbhāvato pariññaṭṭhena, catusaccadassanena pahānasabbhāvato pahānaṭṭhena, catusaccabhāvanāsabbhāvato bhāvanaṭṭhena, catunnaṃ saccānaṃ sacchikiriyasabbhāvato sacchikiriyaṭṭhenāti niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Navahākārehi tathaṭṭhenātiādīsu paṭhamaṃ vuttanayeneva yojanā kātabbā.
൧൧. ദ്വാദസഹി ആകാരേഹീതിആദീസു തഥട്ഠാദയോ ഞാണകഥായം വുത്തത്ഥാ. ഏതേസം നിദ്ദേസേപി വുത്തനയേനേവ യോജനാ വേദിതബ്ബാ.
11.Dvādasahi ākārehītiādīsu tathaṭṭhādayo ñāṇakathāyaṃ vuttatthā. Etesaṃ niddesepi vuttanayeneva yojanā veditabbā.
൧൨. സച്ചാനം കതി ലക്ഖണാനീതിആദീസു ഉപരി വത്തബ്ബാനി ഛ ലക്ഖണാനി സങ്ഖതാസങ്ഖതവസേന ദ്വിധാ ഭിന്ദിത്വാ ദ്വേ ലക്ഖണാനീതി ആഹ. തത്ഥ സങ്ഖതലക്ഖണഞ്ച അസങ്ഖതലക്ഖണഞ്ചാതി ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഖതസ്സ സങ്ഖതലക്ഖണാനി ഉപ്പാദോ പഞ്ഞായതി, വയോ പഞ്ഞായതി, ഠിതസ്സ അഞ്ഞഥത്തം പഞ്ഞായതി. തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അസങ്ഖതസ്സ അസങ്ഖതലക്ഖണാനി ന ഉപ്പാദോ പഞ്ഞായതി, ന വയോ പഞ്ഞായതി, ന ഠിതസ്സ അഞ്ഞഥത്തം പഞ്ഞായതീ’’തി (അ॰ നി॰ ൩.൪൭-൪൮) ഏവം വുത്തം സങ്ഖതസ്സ സങ്ഖതമിതി ലക്ഖണഞ്ച അസങ്ഖതസ്സ അസങ്ഖതമിതി ലക്ഖണഞ്ച. സങ്ഖതം പന ന ലക്ഖണം, ലക്ഖണം ന സങ്ഖതം. ന ച സങ്ഖതം വിനാ ലക്ഖണം പഞ്ഞാപേതും സക്കാ, നപി ലക്ഖണം വിനാ സങ്ഖതം. ലക്ഖണേന പന സങ്ഖതം പാകടം ഹോതി.
12.Saccānaṃ kati lakkhaṇānītiādīsu upari vattabbāni cha lakkhaṇāni saṅkhatāsaṅkhatavasena dvidhā bhinditvā dve lakkhaṇānīti āha. Tattha saṅkhatalakkhaṇañca asaṅkhatalakkhaṇañcāti ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Tīṇimāni, bhikkhave, asaṅkhatassa asaṅkhatalakkhaṇāni na uppādo paññāyati, na vayo paññāyati, na ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti (a. ni. 3.47-48) evaṃ vuttaṃ saṅkhatassa saṅkhatamiti lakkhaṇañca asaṅkhatassa asaṅkhatamiti lakkhaṇañca. Saṅkhataṃ pana na lakkhaṇaṃ, lakkhaṇaṃ na saṅkhataṃ. Na ca saṅkhataṃ vinā lakkhaṇaṃ paññāpetuṃ sakkā, napi lakkhaṇaṃ vinā saṅkhataṃ. Lakkhaṇena pana saṅkhataṃ pākaṭaṃ hoti.
പുന തദേവ ലക്ഖണദ്വയം വിത്ഥാരതോ ദസ്സേന്തോ ഛ ലക്ഖണാനീതി ആഹ. സങ്ഖതാനം സച്ചാനന്തി ദുക്ഖസമുദയമഗ്ഗസച്ചാനം. താനി ഹി പച്ചയേഹി സങ്ഗമ്മ കതത്താ സങ്ഖതാനി. ഉപ്പാദോതി ജാതി. പഞ്ഞായതീതി ജാനീയതി. വയോതി ഭങ്ഗോ. ഠിതാനം അഞ്ഞഥത്തന്തി ഠിതിപ്പത്താനം അഞ്ഞഥാഭാവോ ജരാ. തിണ്ണം സങ്ഖതസച്ചാനം നിപ്ഫന്നത്താ ഉപ്പാദവയഞ്ഞഥത്തം വുത്തം, തേസംയേവ പന ഉപ്പാദസ്സ, ജരായ ഭങ്ഗസ്സ ച അനിപ്ഫന്നത്താ ഉപ്പാദവയഞ്ഞഥത്തം ന വത്തബ്ബം. സങ്ഖതനിസ്സിതത്താ ഉപ്പാദവയഞ്ഞഥത്തം ന പഞ്ഞായതീതി ന വത്തബ്ബം. സങ്ഖതവികാരത്താ പന സങ്ഖതന്തി വത്തബ്ബം. ദുക്ഖസമുദയാനം ഉപ്പാദജരാഭങ്ഗാ സച്ചപരിയാപന്നാ, മഗ്ഗസച്ചസ്സ ഉപ്പാദജരാഭങ്ഗാ ന സച്ചപരിയാപന്നാതി വദന്തി. തത്ഥ ‘‘സങ്ഖതാനം ഉപ്പാദക്ഖണേ സങ്ഖതാപി ഉപ്പാദലക്ഖണമ്പി കാലസങ്ഖാതോ തസ്സ ഖണോപി പഞ്ഞായതി, ഉപ്പാദേ വീതിവത്തേ സങ്ഖതാപി ജരാലക്ഖണമ്പി കാലസങ്ഖാതോ തസ്സ ഖണോപി പഞ്ഞായതി, ഭങ്ഗക്ഖണേ സങ്ഖതാപി ജരാപി ഭങ്ഗലക്ഖണമ്പി കാലസങ്ഖാതോ തസ്സ ഖണോപി പഞ്ഞായതീ’’തി ഖന്ധകവഗ്ഗട്ഠകഥായം (സം॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨.൩.൩൭-൩൮) വുത്തം. അസങ്ഖതസ്സ സച്ചസ്സാതി നിരോധസച്ചസ്സ. തഞ്ഹി പച്ചയേഹി സമാഗമ്മ അകതത്താ സയമേവ നിപ്ഫന്നന്തി അസങ്ഖതം. ഠിതസ്സാതി നിച്ചത്താ ഠിതസ്സ, ന ഠാനപ്പത്തത്താ. പുന തദേവ ലക്ഖണദ്വയം വിത്ഥാരതോ ദസ്സേന്തോ ദ്വാദസ ലക്ഖണാനീതി ആഹ.
Puna tadeva lakkhaṇadvayaṃ vitthārato dassento cha lakkhaṇānīti āha. Saṅkhatānaṃ saccānanti dukkhasamudayamaggasaccānaṃ. Tāni hi paccayehi saṅgamma katattā saṅkhatāni. Uppādoti jāti. Paññāyatīti jānīyati. Vayoti bhaṅgo. Ṭhitānaṃ aññathattanti ṭhitippattānaṃ aññathābhāvo jarā. Tiṇṇaṃ saṅkhatasaccānaṃ nipphannattā uppādavayaññathattaṃ vuttaṃ, tesaṃyeva pana uppādassa, jarāya bhaṅgassa ca anipphannattā uppādavayaññathattaṃ na vattabbaṃ. Saṅkhatanissitattā uppādavayaññathattaṃ na paññāyatīti na vattabbaṃ. Saṅkhatavikārattā pana saṅkhatanti vattabbaṃ. Dukkhasamudayānaṃ uppādajarābhaṅgā saccapariyāpannā, maggasaccassa uppādajarābhaṅgā na saccapariyāpannāti vadanti. Tattha ‘‘saṅkhatānaṃ uppādakkhaṇe saṅkhatāpi uppādalakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyati, uppāde vītivatte saṅkhatāpi jarālakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyati, bhaṅgakkhaṇe saṅkhatāpi jarāpi bhaṅgalakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyatī’’ti khandhakavaggaṭṭhakathāyaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.37-38) vuttaṃ. Asaṅkhatassa saccassāti nirodhasaccassa. Tañhi paccayehi samāgamma akatattā sayameva nipphannanti asaṅkhataṃ. Ṭhitassāti niccattā ṭhitassa, na ṭhānappattattā. Puna tadeva lakkhaṇadvayaṃ vitthārato dassento dvādasa lakkhaṇānīti āha.
ചതുന്നം സച്ചാനം കതി കുസലാതിആദീസു അബ്യാകതന്തി വിപാകാബ്യാകതം കിരിയാബ്യാകതം രൂപാബ്യാകതം നിബ്ബാനാബ്യാകതന്തി ചതൂസു അബ്യാകതേസു നിബ്ബാനാബ്യാകതം. ചത്താരിപി ഹി കുസലാകുസലലക്ഖണേന ന ബ്യാകതത്താ അബ്യാകതാനി. സിയാ കുസലന്തി കാമാവചരരൂപാവചരാരൂപാവചരകുസലാനം വസേന കുസലമ്പി ഭവേയ്യ. സിയാ അകുസലന്തി തണ്ഹം ഠപേത്വാ സേസാകുസലവസേന. സിയാ അബ്യാകതന്തി കാമാവചരരൂപാവചരാരൂപാവചരവിപാകകിരിയാനം രൂപാനഞ്ച വസേന. സിയാ തീണി സച്ചാനീതിആദീസു സങ്ഗഹിതാനീതി ഗണിതാനി. വത്ഥുവസേനാതി അകുസലകുസലാബ്യാകതദുക്ഖസമുദയനിരോധമഗ്ഗസങ്ഖാതവത്ഥുവസേന. യം ദുക്ഖസച്ചം അകുസലന്തി ഠപേത്വാ തണ്ഹം അവസേസം അകുസലം. അകുസലട്ഠേന ദ്വേ സച്ചാനി ഏകസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനീതി ഇമാനി ദ്വേ ദുക്ഖസമുദയസച്ചാനി അകുസലട്ഠേന ഏകസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനി, അകുസലസച്ചം നാമ ഹോതീതി അത്ഥോ. ഏകസച്ചം ദ്വീഹി സച്ചേഹി സങ്ഗഹിതന്തി ഏകം അകുസലസച്ചം ദ്വീഹി ദുക്ഖസമുദയസച്ചേഹി സങ്ഗഹിതം. യം ദുക്ഖസച്ചം കുസലന്തി തേഭൂമകം കുസലം. ഇമാനി ദ്വേ ദുക്ഖമഗ്ഗസച്ചാനി കുസലട്ഠേന ഏകസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനി, കുസലസച്ചം നാമ ഹോതി. ഏകം കുസലസച്ചം ദ്വീഹി ദുക്ഖമഗ്ഗസച്ചേഹി സങ്ഗഹിതം. യം ദുക്ഖസച്ചം അബ്യാകതന്തി തേഭൂമകവിപാകകിരിയാ രൂപഞ്ച. ഇമാനി ദ്വേ ദുക്ഖനിരോധസച്ചാനി അബ്യാകതട്ഠേന ഏകസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനി, ഏകം അബ്യാകതസച്ചം നാമ ഹോതി. ഏകം അബ്യാകതസച്ചം ദ്വീഹി ദുക്ഖനിരോധസച്ചേഹി സങ്ഗഹിതം. തീണി സച്ചാനി ഏകസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനീതി സമുദയമഗ്ഗനിരോധസച്ചാനി ഏകേന അകുസലകുസലാബ്യാകതഭൂതേന ദുക്ഖസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനി. ഏകം സച്ചം തീഹി സച്ചേഹി സങ്ഗഹിതന്തി ഏകം ദുക്ഖസച്ചം വിസും അകുസലകുസലഅബ്യാകതഭൂതേഹി സമുദയമഗ്ഗനിരോധസച്ചേഹി സങ്ഗഹിതം. കേചി പന ‘‘ദുക്ഖസമുദയസച്ചാനി അകുസലട്ഠേന സമുദയസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനി, ദുക്ഖമഗ്ഗസച്ചാനി കുസലട്ഠേന മഗ്ഗസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനി, ന ദസ്സനട്ഠേന. ദുക്ഖനിരോധസച്ചാനി അബ്യാകതട്ഠേന നിരോധസച്ചേന സങ്ഗഹിതാനി, ന അസങ്ഖതട്ഠേനാ’’തി വണ്ണയന്തി.
Catunnaṃsaccānaṃ kati kusalātiādīsu abyākatanti vipākābyākataṃ kiriyābyākataṃ rūpābyākataṃ nibbānābyākatanti catūsu abyākatesu nibbānābyākataṃ. Cattāripi hi kusalākusalalakkhaṇena na byākatattā abyākatāni. Siyā kusalanti kāmāvacararūpāvacarārūpāvacarakusalānaṃ vasena kusalampi bhaveyya. Siyā akusalanti taṇhaṃ ṭhapetvā sesākusalavasena. Siyā abyākatanti kāmāvacararūpāvacarārūpāvacaravipākakiriyānaṃ rūpānañca vasena. Siyā tīṇi saccānītiādīsu saṅgahitānīti gaṇitāni. Vatthuvasenāti akusalakusalābyākatadukkhasamudayanirodhamaggasaṅkhātavatthuvasena. Yaṃ dukkhasaccaṃ akusalanti ṭhapetvā taṇhaṃ avasesaṃ akusalaṃ. Akusalaṭṭhena dve saccāni ekasaccena saṅgahitānīti imāni dve dukkhasamudayasaccāni akusalaṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, akusalasaccaṃ nāma hotīti attho. Ekasaccaṃ dvīhi saccehi saṅgahitanti ekaṃ akusalasaccaṃ dvīhi dukkhasamudayasaccehi saṅgahitaṃ. Yaṃ dukkhasaccaṃ kusalanti tebhūmakaṃ kusalaṃ. Imāni dve dukkhamaggasaccāni kusalaṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, kusalasaccaṃ nāma hoti. Ekaṃ kusalasaccaṃ dvīhi dukkhamaggasaccehi saṅgahitaṃ. Yaṃ dukkhasaccaṃ abyākatanti tebhūmakavipākakiriyā rūpañca. Imāni dve dukkhanirodhasaccāni abyākataṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, ekaṃ abyākatasaccaṃ nāma hoti. Ekaṃ abyākatasaccaṃ dvīhi dukkhanirodhasaccehi saṅgahitaṃ. Tīṇi saccāni ekasaccena saṅgahitānīti samudayamagganirodhasaccāni ekena akusalakusalābyākatabhūtena dukkhasaccena saṅgahitāni. Ekaṃ saccaṃ tīhi saccehi saṅgahitanti ekaṃ dukkhasaccaṃ visuṃ akusalakusalaabyākatabhūtehi samudayamagganirodhasaccehi saṅgahitaṃ. Keci pana ‘‘dukkhasamudayasaccāni akusalaṭṭhena samudayasaccena saṅgahitāni, dukkhamaggasaccāni kusalaṭṭhena maggasaccena saṅgahitāni, na dassanaṭṭhena. Dukkhanirodhasaccāni abyākataṭṭhena nirodhasaccena saṅgahitāni, na asaṅkhataṭṭhenā’’ti vaṇṇayanti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ൧. പഠമസുത്തന്തനിദ്ദേസോ • 1. Paṭhamasuttantaniddeso