Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
౪. ఇన్ద్రియకథా
4. Indriyakathā
౧. పఠమసుత్తన్తనిద్దేసో
1. Paṭhamasuttantaniddeso
౧౮౪. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తత్ర ఖో భగవా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘భిక్ఖవో’’తి. ‘‘భదన్తే’’తి 1 తే భిక్ఖూ భగవతో పచ్చస్సోసుం. భగవా ఏతదవోచ –
184. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti 2 te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘పఞ్చిమాని, భిక్ఖవే, ఇన్ద్రియాని. కతమాని పఞ్చ? సద్ధిన్ద్రియం, వీరియిన్ద్రియం, సతిన్ద్రియం, సమాధిన్ద్రియం, పఞ్ఞిన్ద్రియం – ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చిన్ద్రియాని’’ 3.
‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni. Katamāni pañca? Saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ – imāni kho, bhikkhave, pañcindriyāni’’ 4.
౧౮౫. ఇమాని పఞ్చిన్ద్రియాని కతిహాకారేహి విసుజ్ఝన్తి? ఇమాని పఞ్చిన్ద్రియాని పన్నరసహి ఆకారేహి విసుజ్ఝన్తి. అస్సద్ధే పుగ్గలే పరివజ్జయతో, సద్ధే పుగ్గలే సేవతో భజతో పయిరుపాసతో, పసాదనీయే సుత్తన్తే పచ్చవేక్ఖతో – ఇమేహి తీహాకారేహి సద్ధిన్ద్రియం విసుజ్ఝతి. కుసీతే పుగ్గలే పరివజ్జయతో, ఆరద్ధవీరియే పుగ్గలే సేవతో భజతో పయిరుపాసతో, సమ్మప్పధానే పచ్చవేక్ఖతో – ఇమేహి తీహాకారేహి వీరియిన్ద్రియం విసుజ్ఝతి. ముట్ఠస్సతీ పుగ్గలే పరివజ్జయతో, ఉపట్ఠితస్సతీ పుగ్గలే సేవతో భజతో పయిరుపాసతో, సతిపట్ఠానే పచ్చవేక్ఖతో – ఇమేహి తీహాకారేహి సతిన్ద్రియం విసుజ్ఝతి. అసమాహితే పుగ్గలే పరివజ్జయతో, సమాహితే పుగ్గలే సేవతో భజతో పయిరుపాసతో, ఝానవిమోక్ఖే పచ్చవేక్ఖతో – ఇమేహి తీహాకారేహి సమాధిన్ద్రియం విసుజ్ఝతి. దుప్పఞ్ఞే పుగ్గలే పరివజ్జయతో, పఞ్ఞవన్తే పుగ్గలే సేవతో భజతో పయిరుపాసతో, గమ్భీరఞాణచరియం పచ్చవేక్ఖతో – ఇమేహి తీహాకారేహి పఞ్ఞిన్ద్రియం విసుజ్ఝతి. ఇతి ఇమే పఞ్చ పుగ్గలే పరివజ్జయతో , పఞ్చ పుగ్గలే సేవతో భజతో పయిరుపాసతో, పఞ్చ సుత్తన్తక్ఖన్ధే పచ్చవేక్ఖతో – ఇమేహి పన్నరసహి ఆకారేహి ఇమాని పఞ్చిన్ద్రియాని విసుజ్ఝన్తి.
185. Imāni pañcindriyāni katihākārehi visujjhanti? Imāni pañcindriyāni pannarasahi ākārehi visujjhanti. Assaddhe puggale parivajjayato, saddhe puggale sevato bhajato payirupāsato, pasādanīye suttante paccavekkhato – imehi tīhākārehi saddhindriyaṃ visujjhati. Kusīte puggale parivajjayato, āraddhavīriye puggale sevato bhajato payirupāsato, sammappadhāne paccavekkhato – imehi tīhākārehi vīriyindriyaṃ visujjhati. Muṭṭhassatī puggale parivajjayato, upaṭṭhitassatī puggale sevato bhajato payirupāsato, satipaṭṭhāne paccavekkhato – imehi tīhākārehi satindriyaṃ visujjhati. Asamāhite puggale parivajjayato, samāhite puggale sevato bhajato payirupāsato, jhānavimokkhe paccavekkhato – imehi tīhākārehi samādhindriyaṃ visujjhati. Duppaññe puggale parivajjayato, paññavante puggale sevato bhajato payirupāsato, gambhīrañāṇacariyaṃ paccavekkhato – imehi tīhākārehi paññindriyaṃ visujjhati. Iti ime pañca puggale parivajjayato , pañca puggale sevato bhajato payirupāsato, pañca suttantakkhandhe paccavekkhato – imehi pannarasahi ākārehi imāni pañcindriyāni visujjhanti.
కతిహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి, కతిహాకారేహి పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం భావనా హోతి? దసహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి, దసహాకారేహి పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం భావనా హోతి. అస్సద్ధియం పజహన్తో సద్ధిన్ద్రియం భావేతి, సద్ధిన్ద్రియం భావేన్తో అస్సద్ధియం పజహతి; కోసజ్జం పజహన్తో వీరియిన్ద్రియం భావేతి, వీరియిన్ద్రియం భావేన్తో కోసజ్జం పజహతి; పమాదం పజహన్తో సతిన్ద్రియం భావేతి, సతిన్ద్రియం భావేన్తో పమాదం పజహతి; ఉద్ధచ్చం పజహన్తో సమాధిన్ద్రియం భావేతి, సమాధిన్ద్రియం భావేన్తో ఉద్ధచ్చం పజహతి; అవిజ్జం పజహన్తో పఞ్ఞిన్ద్రియం భావేతి, పఞ్ఞిన్ద్రియం భావేన్తో అవిజ్జం పజహతి. ఇమేహి దసహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి, ఇమేహి దసహాకారేహి పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం భావనా హోతి.
Katihākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti? Dasahākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, dasahākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti. Assaddhiyaṃ pajahanto saddhindriyaṃ bhāveti, saddhindriyaṃ bhāvento assaddhiyaṃ pajahati; kosajjaṃ pajahanto vīriyindriyaṃ bhāveti, vīriyindriyaṃ bhāvento kosajjaṃ pajahati; pamādaṃ pajahanto satindriyaṃ bhāveti, satindriyaṃ bhāvento pamādaṃ pajahati; uddhaccaṃ pajahanto samādhindriyaṃ bhāveti, samādhindriyaṃ bhāvento uddhaccaṃ pajahati; avijjaṃ pajahanto paññindriyaṃ bhāveti, paññindriyaṃ bhāvento avijjaṃ pajahati. Imehi dasahākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, imehi dasahākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti.
కతిహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని హోన్తి సుభావితాని? దసహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని హోన్తి సుభావితాని. అస్సద్ధియస్స పహీనత్తా సుప్పహీనత్తా సద్ధిన్ద్రియం భావితం హోతి సుభావితం; సద్ధిన్ద్రియస్స భావితత్తా సుభావితత్తా అస్సద్ధియం పహీనం హోతి సుప్పహీనం. కోసజ్జస్స పహీనత్తా సుప్పహీనత్తా వీరియిన్ద్రియం భావితం హోతి సుభావితం; వీరియిన్ద్రియస్స భావితత్తా సుభావితత్తా కోసజ్జం పహీనం హోతి సుప్పహీనం. పమాదస్స పహీనత్తా సుప్పహీనత్తా సతిన్ద్రియం భావితం హోతి సుభావితం; సతిన్ద్రియస్స భావితత్తా సుభావితత్తా పమాదో పహీనో హోతి సుప్పహీనో. ఉద్ధచ్చస్స పహీనత్తా సుప్పహీనత్తా సమాధిన్ద్రియం భావితం హోతి సుభావితం; సమాధిన్ద్రియస్స భావితత్తా సుభావితత్తా ఉద్ధచ్చం పహీనం హోతి సుప్పహీనం. అవిజ్జాయ పహీనత్తా పఞ్ఞిన్ద్రియం భావితం హోతి సుభావితం; పఞ్ఞిన్ద్రియస్స భావితత్తా సుభావితత్తా అవిజ్జా పహీనా హోతి సుప్పహీనా. ఇమేహి దసహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని హోన్తి సుభావితాని.
Katihākārehi pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni? Dasahākārehi pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni. Assaddhiyassa pahīnattā suppahīnattā saddhindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; saddhindriyassa bhāvitattā subhāvitattā assaddhiyaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ. Kosajjassa pahīnattā suppahīnattā vīriyindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; vīriyindriyassa bhāvitattā subhāvitattā kosajjaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ. Pamādassa pahīnattā suppahīnattā satindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; satindriyassa bhāvitattā subhāvitattā pamādo pahīno hoti suppahīno. Uddhaccassa pahīnattā suppahīnattā samādhindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; samādhindriyassa bhāvitattā subhāvitattā uddhaccaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ. Avijjāya pahīnattā paññindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; paññindriyassa bhāvitattā subhāvitattā avijjā pahīnā hoti suppahīnā. Imehi dasahākārehi pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni.
౧౮౬. కతిహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి, కతిహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని చేవ హోన్తి సుభావితాని చ పటిప్పస్సద్ధాని చ సుప్పటిప్పస్సద్ధాని చ? చతూహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి చతూహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని చేవ హోన్తి సుభావితాని చ పటిప్పస్సద్ధాని చ సుప్పటిప్పస్సద్ధాని చ. సోతాపత్తిమగ్గక్ఖణే పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి; సోతాపత్తిఫలక్ఖణే పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని చేవ హోన్తి సుభావితాని చ పటిప్పస్సద్ధాని చ సుప్పటిప్పస్సద్ధాని చ. సకదాగామిమగ్గక్ఖణే పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి; సకదాగామిఫలక్ఖణే పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని చేవ హోన్తి సుభావితాని చ పటిప్పస్సద్ధాని చ సుప్పటిప్పస్సద్ధాని చ. అనాగామిమగ్గక్ఖణే పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి; అనాగామిఫలక్ఖణే పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని చేవ హోన్తి సుభావితాని చ పటిప్పస్సద్ధాని చ సుప్పటిప్పస్సద్ధాని చ. అరహత్తమగ్గక్ఖణే పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి; అరహత్తఫలక్ఖణే పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని చేవ హోన్తి సుభావితాని చ పటిప్పస్సద్ధాని చ సుప్పటిప్పస్సద్ధాని చ. ఇతి చతస్సో మగ్గవిసుద్ధియో, చతస్సో ఫలవిసుద్ధియో, చతస్సో సముచ్ఛేదవిసుద్ధియో, చతస్సో పటిప్పస్సద్ధివిసుద్ధియో. ఇమేహి చతూహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావియన్తి; ఇమేహి చతూహాకారేహి పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని చేవ హోన్తి సుభావితాని చ పటిప్పస్సద్ధాని చ సుప్పటిప్పస్సద్ధాని చ.
186. Katihākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, katihākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca? Catūhākārehi pañcindriyāni bhāviyanti catūhākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Sotāpattimaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāviyanti; sotāpattiphalakkhaṇe pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Sakadāgāmimaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāviyanti; sakadāgāmiphalakkhaṇe pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Anāgāmimaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāviyanti; anāgāmiphalakkhaṇe pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Arahattamaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāviyanti; arahattaphalakkhaṇe pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Iti catasso maggavisuddhiyo, catasso phalavisuddhiyo, catasso samucchedavisuddhiyo, catasso paṭippassaddhivisuddhiyo. Imehi catūhākārehi pañcindriyāni bhāviyanti; imehi catūhākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca.
కతినం పుగ్గలానం ఇన్ద్రియభావనా; కతి పుగ్గలా భావితిన్ద్రియా? అట్ఠన్నం పుగ్గలానం ఇన్ద్రియభావనా; తయో పుగ్గలా భావితిన్ద్రియా. కతమేసం అట్ఠన్నం పుగ్గలానం ఇన్ద్రియభావనా? సత్తన్నఞ్చ సేక్ఖానం, పుథుజ్జనకల్యాణకస్స చ – ఇమేసం అట్ఠన్నం పుగ్గలానం ఇన్ద్రియభావనా. కతమే తయో పుగ్గలా భావితిన్ద్రియా? సవనేన బుద్ధో తథాగతస్స సావకో ఖీణాసవో భావితిన్ద్రియో, సయం భూతట్ఠేన పచ్చేకసమ్బుద్ధో భావితిన్ద్రియో, అప్పమేయ్యట్ఠేన తథాగతో అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో భావితిన్ద్రియో – ఇమే తయో పుగ్గలా భావితిన్ద్రియా. ఇతి ఇమేసం అట్ఠన్నం పుగ్గలానం ఇన్ద్రియభావనా; ఇమే తయో పుగ్గలా భావితిన్ద్రియా.
Katinaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā; kati puggalā bhāvitindriyā? Aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā; tayo puggalā bhāvitindriyā. Katamesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā? Sattannañca sekkhānaṃ, puthujjanakalyāṇakassa ca – imesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā. Katame tayo puggalā bhāvitindriyā? Savanena buddho tathāgatassa sāvako khīṇāsavo bhāvitindriyo, sayaṃ bhūtaṭṭhena paccekasambuddho bhāvitindriyo, appameyyaṭṭhena tathāgato arahaṃ sammāsambuddho bhāvitindriyo – ime tayo puggalā bhāvitindriyā. Iti imesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā; ime tayo puggalā bhāvitindriyā.
సుత్తన్తనిద్దేసో పఠమో.
Suttantaniddeso paṭhamo.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమసుత్తన్తనిద్దేసవణ్ణనా • 1. Paṭhamasuttantaniddesavaṇṇanā