| Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
൪. ഇന്ദ്രിയകഥാ
4. Indriyakathā
൧. പഠമസുത്തന്തനിദ്ദേസോ
1. Paṭhamasuttantaniddeso
൧൮൪. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തത്ര ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഭിക്ഖവോ’’തി. ‘‘ഭദന്തേ’’തി 1 തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ പച്ചസ്സോസും. ഭഗവാ ഏതദവോച –
184. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti 2 te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ഇന്ദ്രിയാനി. കതമാനി പഞ്ച? സദ്ധിന്ദ്രിയം, വീരിയിന്ദ്രിയം, സതിന്ദ്രിയം, സമാധിന്ദ്രിയം, പഞ്ഞിന്ദ്രിയം – ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി’’ 3.
‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni. Katamāni pañca? Saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ – imāni kho, bhikkhave, pañcindriyāni’’ 4.
൧൮൫. ഇമാനി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി കതിഹാകാരേഹി വിസുജ്ഝന്തി? ഇമാനി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി പന്നരസഹി ആകാരേഹി വിസുജ്ഝന്തി. അസ്സദ്ധേ പുഗ്ഗലേ പരിവജ്ജയതോ, സദ്ധേ പുഗ്ഗലേ സേവതോ ഭജതോ പയിരുപാസതോ, പസാദനീയേ സുത്തന്തേ പച്ചവേക്ഖതോ – ഇമേഹി തീഹാകാരേഹി സദ്ധിന്ദ്രിയം വിസുജ്ഝതി. കുസീതേ പുഗ്ഗലേ പരിവജ്ജയതോ, ആരദ്ധവീരിയേ പുഗ്ഗലേ സേവതോ ഭജതോ പയിരുപാസതോ, സമ്മപ്പധാനേ പച്ചവേക്ഖതോ – ഇമേഹി തീഹാകാരേഹി വീരിയിന്ദ്രിയം വിസുജ്ഝതി. മുട്ഠസ്സതീ പുഗ്ഗലേ പരിവജ്ജയതോ, ഉപട്ഠിതസ്സതീ പുഗ്ഗലേ സേവതോ ഭജതോ പയിരുപാസതോ, സതിപട്ഠാനേ പച്ചവേക്ഖതോ – ഇമേഹി തീഹാകാരേഹി സതിന്ദ്രിയം വിസുജ്ഝതി. അസമാഹിതേ പുഗ്ഗലേ പരിവജ്ജയതോ, സമാഹിതേ പുഗ്ഗലേ സേവതോ ഭജതോ പയിരുപാസതോ, ഝാനവിമോക്ഖേ പച്ചവേക്ഖതോ – ഇമേഹി തീഹാകാരേഹി സമാധിന്ദ്രിയം വിസുജ്ഝതി. ദുപ്പഞ്ഞേ പുഗ്ഗലേ പരിവജ്ജയതോ, പഞ്ഞവന്തേ പുഗ്ഗലേ സേവതോ ഭജതോ പയിരുപാസതോ, ഗമ്ഭീരഞാണചരിയം പച്ചവേക്ഖതോ – ഇമേഹി തീഹാകാരേഹി പഞ്ഞിന്ദ്രിയം വിസുജ്ഝതി. ഇതി ഇമേ പഞ്ച പുഗ്ഗലേ പരിവജ്ജയതോ , പഞ്ച പുഗ്ഗലേ സേവതോ ഭജതോ പയിരുപാസതോ, പഞ്ച സുത്തന്തക്ഖന്ധേ പച്ചവേക്ഖതോ – ഇമേഹി പന്നരസഹി ആകാരേഹി ഇമാനി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി വിസുജ്ഝന്തി.
185. Imāni pañcindriyāni katihākārehi visujjhanti? Imāni pañcindriyāni pannarasahi ākārehi visujjhanti. Assaddhe puggale parivajjayato, saddhe puggale sevato bhajato payirupāsato, pasādanīye suttante paccavekkhato – imehi tīhākārehi saddhindriyaṃ visujjhati. Kusīte puggale parivajjayato, āraddhavīriye puggale sevato bhajato payirupāsato, sammappadhāne paccavekkhato – imehi tīhākārehi vīriyindriyaṃ visujjhati. Muṭṭhassatī puggale parivajjayato, upaṭṭhitassatī puggale sevato bhajato payirupāsato, satipaṭṭhāne paccavekkhato – imehi tīhākārehi satindriyaṃ visujjhati. Asamāhite puggale parivajjayato, samāhite puggale sevato bhajato payirupāsato, jhānavimokkhe paccavekkhato – imehi tīhākārehi samādhindriyaṃ visujjhati. Duppaññe puggale parivajjayato, paññavante puggale sevato bhajato payirupāsato, gambhīrañāṇacariyaṃ paccavekkhato – imehi tīhākārehi paññindriyaṃ visujjhati. Iti ime pañca puggale parivajjayato , pañca puggale sevato bhajato payirupāsato, pañca suttantakkhandhe paccavekkhato – imehi pannarasahi ākārehi imāni pañcindriyāni visujjhanti.
കതിഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി, കതിഹാകാരേഹി പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം ഭാവനാ ഹോതി? ദസഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി, ദസഹാകാരേഹി പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം ഭാവനാ ഹോതി. അസ്സദ്ധിയം പജഹന്തോ സദ്ധിന്ദ്രിയം ഭാവേതി, സദ്ധിന്ദ്രിയം ഭാവേന്തോ അസ്സദ്ധിയം പജഹതി; കോസജ്ജം പജഹന്തോ വീരിയിന്ദ്രിയം ഭാവേതി, വീരിയിന്ദ്രിയം ഭാവേന്തോ കോസജ്ജം പജഹതി; പമാദം പജഹന്തോ സതിന്ദ്രിയം ഭാവേതി, സതിന്ദ്രിയം ഭാവേന്തോ പമാദം പജഹതി; ഉദ്ധച്ചം പജഹന്തോ സമാധിന്ദ്രിയം ഭാവേതി, സമാധിന്ദ്രിയം ഭാവേന്തോ ഉദ്ധച്ചം പജഹതി; അവിജ്ജം പജഹന്തോ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം ഭാവേതി, പഞ്ഞിന്ദ്രിയം ഭാവേന്തോ അവിജ്ജം പജഹതി. ഇമേഹി ദസഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി, ഇമേഹി ദസഹാകാരേഹി പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം ഭാവനാ ഹോതി.
Katihākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti? Dasahākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, dasahākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti. Assaddhiyaṃ pajahanto saddhindriyaṃ bhāveti, saddhindriyaṃ bhāvento assaddhiyaṃ pajahati; kosajjaṃ pajahanto vīriyindriyaṃ bhāveti, vīriyindriyaṃ bhāvento kosajjaṃ pajahati; pamādaṃ pajahanto satindriyaṃ bhāveti, satindriyaṃ bhāvento pamādaṃ pajahati; uddhaccaṃ pajahanto samādhindriyaṃ bhāveti, samādhindriyaṃ bhāvento uddhaccaṃ pajahati; avijjaṃ pajahanto paññindriyaṃ bhāveti, paññindriyaṃ bhāvento avijjaṃ pajahati. Imehi dasahākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, imehi dasahākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti.
കതിഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ഹോന്തി സുഭാവിതാനി? ദസഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ഹോന്തി സുഭാവിതാനി. അസ്സദ്ധിയസ്സ പഹീനത്താ സുപ്പഹീനത്താ സദ്ധിന്ദ്രിയം ഭാവിതം ഹോതി സുഭാവിതം; സദ്ധിന്ദ്രിയസ്സ ഭാവിതത്താ സുഭാവിതത്താ അസ്സദ്ധിയം പഹീനം ഹോതി സുപ്പഹീനം. കോസജ്ജസ്സ പഹീനത്താ സുപ്പഹീനത്താ വീരിയിന്ദ്രിയം ഭാവിതം ഹോതി സുഭാവിതം; വീരിയിന്ദ്രിയസ്സ ഭാവിതത്താ സുഭാവിതത്താ കോസജ്ജം പഹീനം ഹോതി സുപ്പഹീനം. പമാദസ്സ പഹീനത്താ സുപ്പഹീനത്താ സതിന്ദ്രിയം ഭാവിതം ഹോതി സുഭാവിതം; സതിന്ദ്രിയസ്സ ഭാവിതത്താ സുഭാവിതത്താ പമാദോ പഹീനോ ഹോതി സുപ്പഹീനോ. ഉദ്ധച്ചസ്സ പഹീനത്താ സുപ്പഹീനത്താ സമാധിന്ദ്രിയം ഭാവിതം ഹോതി സുഭാവിതം; സമാധിന്ദ്രിയസ്സ ഭാവിതത്താ സുഭാവിതത്താ ഉദ്ധച്ചം പഹീനം ഹോതി സുപ്പഹീനം. അവിജ്ജായ പഹീനത്താ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം ഭാവിതം ഹോതി സുഭാവിതം; പഞ്ഞിന്ദ്രിയസ്സ ഭാവിതത്താ സുഭാവിതത്താ അവിജ്ജാ പഹീനാ ഹോതി സുപ്പഹീനാ. ഇമേഹി ദസഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ഹോന്തി സുഭാവിതാനി.
Katihākārehi pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni? Dasahākārehi pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni. Assaddhiyassa pahīnattā suppahīnattā saddhindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; saddhindriyassa bhāvitattā subhāvitattā assaddhiyaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ. Kosajjassa pahīnattā suppahīnattā vīriyindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; vīriyindriyassa bhāvitattā subhāvitattā kosajjaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ. Pamādassa pahīnattā suppahīnattā satindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; satindriyassa bhāvitattā subhāvitattā pamādo pahīno hoti suppahīno. Uddhaccassa pahīnattā suppahīnattā samādhindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; samādhindriyassa bhāvitattā subhāvitattā uddhaccaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ. Avijjāya pahīnattā paññindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ; paññindriyassa bhāvitattā subhāvitattā avijjā pahīnā hoti suppahīnā. Imehi dasahākārehi pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni.
൧൮൬. കതിഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി, കതിഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ചേവ ഹോന്തി സുഭാവിതാനി ച പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച സുപ്പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച? ചതൂഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി ചതൂഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ചേവ ഹോന്തി സുഭാവിതാനി ച പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച സുപ്പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച. സോതാപത്തിമഗ്ഗക്ഖണേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി; സോതാപത്തിഫലക്ഖണേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ചേവ ഹോന്തി സുഭാവിതാനി ച പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച സുപ്പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച. സകദാഗാമിമഗ്ഗക്ഖണേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി; സകദാഗാമിഫലക്ഖണേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ചേവ ഹോന്തി സുഭാവിതാനി ച പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച സുപ്പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച. അനാഗാമിമഗ്ഗക്ഖണേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി; അനാഗാമിഫലക്ഖണേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ചേവ ഹോന്തി സുഭാവിതാനി ച പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച സുപ്പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച. അരഹത്തമഗ്ഗക്ഖണേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി; അരഹത്തഫലക്ഖണേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ചേവ ഹോന്തി സുഭാവിതാനി ച പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച സുപ്പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച. ഇതി ചതസ്സോ മഗ്ഗവിസുദ്ധിയോ, ചതസ്സോ ഫലവിസുദ്ധിയോ, ചതസ്സോ സമുച്ഛേദവിസുദ്ധിയോ, ചതസ്സോ പടിപ്പസ്സദ്ധിവിസുദ്ധിയോ. ഇമേഹി ചതൂഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിയന്തി; ഇമേഹി ചതൂഹാകാരേഹി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ചേവ ഹോന്തി സുഭാവിതാനി ച പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച സുപ്പടിപ്പസ്സദ്ധാനി ച.
186. Katihākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, katihākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca? Catūhākārehi pañcindriyāni bhāviyanti catūhākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Sotāpattimaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāviyanti; sotāpattiphalakkhaṇe pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Sakadāgāmimaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāviyanti; sakadāgāmiphalakkhaṇe pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Anāgāmimaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāviyanti; anāgāmiphalakkhaṇe pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Arahattamaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāviyanti; arahattaphalakkhaṇe pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca. Iti catasso maggavisuddhiyo, catasso phalavisuddhiyo, catasso samucchedavisuddhiyo, catasso paṭippassaddhivisuddhiyo. Imehi catūhākārehi pañcindriyāni bhāviyanti; imehi catūhākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca.
കതിനം പുഗ്ഗലാനം ഇന്ദ്രിയഭാവനാ; കതി പുഗ്ഗലാ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ? അട്ഠന്നം പുഗ്ഗലാനം ഇന്ദ്രിയഭാവനാ; തയോ പുഗ്ഗലാ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ. കതമേസം അട്ഠന്നം പുഗ്ഗലാനം ഇന്ദ്രിയഭാവനാ? സത്തന്നഞ്ച സേക്ഖാനം, പുഥുജ്ജനകല്യാണകസ്സ ച – ഇമേസം അട്ഠന്നം പുഗ്ഗലാനം ഇന്ദ്രിയഭാവനാ. കതമേ തയോ പുഗ്ഗലാ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ? സവനേന ബുദ്ധോ തഥാഗതസ്സ സാവകോ ഖീണാസവോ ഭാവിതിന്ദ്രിയോ, സയം ഭൂതട്ഠേന പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഭാവിതിന്ദ്രിയോ, അപ്പമേയ്യട്ഠേന തഥാഗതോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഭാവിതിന്ദ്രിയോ – ഇമേ തയോ പുഗ്ഗലാ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ. ഇതി ഇമേസം അട്ഠന്നം പുഗ്ഗലാനം ഇന്ദ്രിയഭാവനാ; ഇമേ തയോ പുഗ്ഗലാ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ.
Katinaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā; kati puggalā bhāvitindriyā? Aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā; tayo puggalā bhāvitindriyā. Katamesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā? Sattannañca sekkhānaṃ, puthujjanakalyāṇakassa ca – imesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā. Katame tayo puggalā bhāvitindriyā? Savanena buddho tathāgatassa sāvako khīṇāsavo bhāvitindriyo, sayaṃ bhūtaṭṭhena paccekasambuddho bhāvitindriyo, appameyyaṭṭhena tathāgato arahaṃ sammāsambuddho bhāvitindriyo – ime tayo puggalā bhāvitindriyā. Iti imesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā; ime tayo puggalā bhāvitindriyā.
സുത്തന്തനിദ്ദേസോ പഠമോ.
Suttantaniddeso paṭhamo.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ൧. പഠമസുത്തന്തനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 1. Paṭhamasuttantaniddesavaṇṇanā
