| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
8. පඨමඋපක්‌ඛටසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
8. Paṭhamaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
භික්‌ඛුං පනෙව උද්‌දිස්‌සාති එත්‌ථ පනාති නිපාතමත්‌තං, තථා එව-සද්‌දොපි. තෙනාහ ‘‘ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌සා’’තිආදි. අපදිසිත්‌වාති කථෙත්‌වා, ආරබ්‌භාති වා අත්‌ථො. අඤ්‌ඤාතකස්‌ස ගහපතිස්‌සාති අඤ්‌ඤාතකගහපතිනාති අත්‌ථො. කරණත්‌ථෙ හි ඉදං සාමිවචනං. අට්‌ඨකථායං පන ඉදං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යන්‌ති න විචාරිතං. චීවරං චෙතාපෙන්‌ති පරිවත්‌තෙන්‌ති එතෙනාති චීවරචෙතාපන්‌නං (සාරත්‌ථ. ටී. 2.528-529), චීවරමූලං, න-කාරො පනෙත්‌ථ ආගමො, ‘‘චීවරචෙතාපන’’න්‌තිපි පඨන්‌ති. තං පන යස්‌මා හිරඤ්‌ඤාදීසු අඤ්‌ඤතරං හොති, තස්‌මා ‘‘හිරඤ්‌ඤාදික’’න්‌ති වුත්‌තං. තත්‌ථ හිරඤ්‌ඤන්‌ති කහාපණො වුච්‌චති. ආදිසද්‌දෙන සුවණ්‌ණාදීනං ගහණං. උපක්‌ඛටන්‌ති උපට්‌ඨාපිතං. තං උපක්‌ඛරණං තෙසං තථා සජ්‌ජිතන්‌ති ආහ ‘‘උපක්‌ඛටං හොතීති සජ්‌ජිතං හොතී’’ති. සංහරිත්‌වා ඨපිතන්‌ති රාසිං කත්‌වා ඨපිතං. පරිවත්‌තනඤ්‌ච අකතස්‌ස කාරාපනං, කතස්‌ස කිණනන්‌ති ආහ ‘‘කාරෙත්‌වා වා කිණිත්‌වා වාති අත්‌ථො’’ති. අච්‌ඡාදෙස්‌සාමීති පාරුපෙස්‌සාමීති වුත්‌තං හොති. තෙනාහ ‘‘වොහාරවචනමෙත’’න්‌ති. වොහාරවචනන්‌ති ච උපචාරවචනන්‌ති අත්‌ථො.
Bhikkhuṃpaneva uddissāti ettha panāti nipātamattaṃ, tathā eva-saddopi. Tenāha ‘‘itthannāmassā’’tiādi. Apadisitvāti kathetvā, ārabbhāti vā attho. Aññātakassa gahapatissāti aññātakagahapatināti attho. Karaṇatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana idaṃ suviññeyyanti na vicāritaṃ. Cīvaraṃ cetāpenti parivattenti etenāti cīvaracetāpannaṃ (sārattha. ṭī. 2.528-529), cīvaramūlaṃ, na-kāro panettha āgamo, ‘‘cīvaracetāpana’’ntipi paṭhanti. Taṃ pana yasmā hiraññādīsu aññataraṃ hoti, tasmā ‘‘hiraññādika’’nti vuttaṃ. Tattha hiraññanti kahāpaṇo vuccati. Ādisaddena suvaṇṇādīnaṃ gahaṇaṃ. Upakkhaṭanti upaṭṭhāpitaṃ. Taṃ upakkharaṇaṃ tesaṃ tathā sajjitanti āha ‘‘upakkhaṭaṃ hotīti sajjitaṃ hotī’’ti. Saṃharitvā ṭhapitanti rāsiṃ katvā ṭhapitaṃ. Parivattanañca akatassa kārāpanaṃ, katassa kiṇananti āha ‘‘kāretvā vā kiṇitvā vāti attho’’ti. Acchādessāmīti pārupessāmīti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘vohāravacanameta’’nti. Vohāravacananti ca upacāravacananti attho.
‘‘තත්‍ර චෙ සො භික්‌ඛූ’’තිආදීසු කො පදසම්‌බන්‌ධොති ආහ ‘‘යත්‍ර සො ගහපති වා’’තිආදි. පුබ්‌බෙ අප්‌පවාරිතොති ‘‘දස්‌සාමි, කීදිසෙන තෙ, භන්‌තෙ, චීවරෙන අත්‌ථො, කීදිසං තෙ චීවරං චෙතාපෙමී’’ති පුබ්‌බෙ අවුත්‌තො. උපසඞ්‌කමිත්‌වාති ගන්‌ත්‌වා. පදභාජනෙ පචුරවොහාරවසෙන ‘‘ඝරං ගන්‌ත්‌වා’’ති (පාරා. 529) වුත්‌තං. එත්‌ථ ච පචුරවොහාරවසෙනාති යෙභුය්‍යවොහාරවසෙන. යෙභුය්‍යෙන හි ඝරසාමිකං දට්‌ඨුකාමා තස්‌ස ඝරං ගච්‌ඡන්‌තීති තථෙව බහුලවොහාරො. විකප්‌පන්‌ති විසිට්‌ඨො කප්‌පො විකප්‌පො, වි-සද්‌දො චෙත්‌ථ විසිට්‌ඨත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘විසිට්‌ඨකප්‌ප’’න්‌ති. ඉමිනා වචනත්‌ථමාහ. ‘‘අධිකවිධාන’’න්‌ති ඉමිනා පන අධිප්‌පායත්‌ථං. යථා පන තමාපජ්‌ජතීති යෙනාකාරෙන තං විකප්‌පං ආපජ්‌ජති. තං දස්‌සෙතුන්‌ති තං ආකාරං දස්‌සෙතුං.
‘‘Tatra ce so bhikkhū’’tiādīsu ko padasambandhoti āha ‘‘yatra so gahapati vā’’tiādi. Pubbe appavāritoti ‘‘dassāmi, kīdisena te, bhante, cīvarena attho, kīdisaṃ te cīvaraṃ cetāpemī’’ti pubbe avutto. Upasaṅkamitvāti gantvā. Padabhājane pacuravohāravasena ‘‘gharaṃ gantvā’’ti (pārā. 529) vuttaṃ. Ettha ca pacuravohāravasenāti yebhuyyavohāravasena. Yebhuyyena hi gharasāmikaṃ daṭṭhukāmā tassa gharaṃ gacchantīti tatheva bahulavohāro. Vikappanti visiṭṭho kappo vikappo, vi-saddo cettha visiṭṭhattho. Tenāha ‘‘visiṭṭhakappa’’nti. Iminā vacanatthamāha. ‘‘Adhikavidhāna’’nti iminā pana adhippāyatthaṃ. Yathā pana tamāpajjatīti yenākārena taṃ vikappaṃ āpajjati. Taṃ dassetunti taṃ ākāraṃ dassetuṃ.
‘‘සාධූ’’ති අයං සද්‌දො සම්‌පටිච්‌ඡනසම්‌පහංසනසුන්‌දරායාචනාදීසු දිස්‌සති. තථා හෙස ‘‘සාධු, භන්‌තෙති ඛො සො භික්‌ඛු භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා’’තිආදීසු (ම. නි. 3.86) සම්‌පටිච්‌ඡනෙ දිස්‌සති, ‘‘සාධු සාධු සාරිපුත්‌තා’’තිආදීසු (දී. නි. 3.349; ම. නි. 1.340) සම්‌පහංසනෙ.
‘‘Sādhū’’ti ayaṃ saddo sampaṭicchanasampahaṃsanasundarāyācanādīsu dissati. Tathā hesa ‘‘sādhu, bhanteti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā’’tiādīsu (ma. ni. 3.86) sampaṭicchane dissati, ‘‘sādhu sādhu sāriputtā’’tiādīsu (dī. ni. 3.349; ma. ni. 1.340) sampahaṃsane.
‘‘සාධු ධම්‌මරුචි රාජා, සාධු පඤ්‌ඤාණවා නරො;
‘‘Sādhu dhammaruci rājā, sādhu paññāṇavā naro;
සාධු මිත්‌තානමද්‌දුබ්‌භො, පාපස්‌සාකරණං සුඛ’’න්‌තිආදීසු. (ජා. 2.18.101) –
Sādhu mittānamaddubbho, pāpassākaraṇaṃ sukha’’ntiādīsu. (jā. 2.18.101) –
සුන්‌දරෙ, ‘‘සාධු මෙ, භන්‌තෙ භගවා, සංඛිත්‌තෙන ධම්‌මං දෙසෙතූ’’තිආදීසු (සං. නි. 3.64-68) ආයාචනෙ, ඉධාපි ආයාචනෙයෙව දට්‌ඨබ්‌බොති (දී. නි. අට්‌ඨ. 1.189; ම. නි. අට්‌ඨ. 1.1 මූලපරියායසුත්‌තවණ්‌ණනා; සු. නි. අට්‌ඨ. 1.115 අග්‌ගිකභාරද්‌වාජසුත්‌තවණ්‌ණනා; බු. වං. අට්‌ඨ. 1.49) ආහ ‘‘සාධූති ආයාචනෙ නිපාතො’’ති. තත්‌ථ ආයාචනෙති අභිමුඛං යාචනෙ, අභිපත්‌ථනායන්‌ති අත්‌ථො. පරිවිතක්‌කෙ නිපාතොති සම්‌බන්‌ධො. ආලපතීති ආමන්‌තෙති. ආයතාදීසූති එත්‌ථ ආදිසද්‌දෙන විත්‌ථතඅප්‌පිතසණ්‌හානං ගහණං. යස්‌මා පන න ඉමස්‌ස ආපජ්‌ජනමත්‌තෙනෙව ආපත්‌ති සීසං එති, තස්‌මා ‘‘තස්‌ස වචනෙනා’’තිආදි වුත්‌තං. පයොගෙති සුත්‌තපරියෙසනාදිපයොගෙ.
Sundare, ‘‘sādhu me, bhante bhagavā, saṃkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.64-68) āyācane, idhāpi āyācaneyeva daṭṭhabboti (dī. ni. aṭṭha. 1.189; ma. ni. aṭṭha. 1.1 mūlapariyāyasuttavaṇṇanā; su. ni. aṭṭha. 1.115 aggikabhāradvājasuttavaṇṇanā; bu. vaṃ. aṭṭha. 1.49) āha ‘‘sādhūtiāyācane nipāto’’ti. Tattha āyācaneti abhimukhaṃ yācane, abhipatthanāyanti attho. Parivitakke nipātoti sambandho. Ālapatīti āmanteti. Āyatādīsūti ettha ādisaddena vitthataappitasaṇhānaṃ gahaṇaṃ. Yasmā pana na imassa āpajjanamatteneva āpatti sīsaṃ eti, tasmā ‘‘tassa vacanenā’’tiādi vuttaṃ. Payogeti suttapariyesanādipayoge.
මහග්‌ඝං චෙතාපෙතුකාමං අප්‌පග්‌ඝන්‌ති වීසතිඅග්‌ඝනකං චීවරං චෙතාපෙතුකාමං ‘‘අලං මය්‌හං තෙන, දසඅග්‌ඝනකං වා අට්‌ඨග්‌ඝනකං වා දෙහී’’ති වදන්‌තස්‌සාති අත්‌ථො. එවරූපන්‌ති එවං සමභාගං, ඉමිනා සමකන්‌ති වුත්‌තං හොති. තඤ්‌ච ඛො අග්‌ඝවසෙනෙව, න පමාණවසෙන. අග්‌ඝවඩ්‌ඪනකඤ්‌හි ඉදං සික්‌ඛාපදං.
Mahagghaṃ cetāpetukāmaṃ appagghanti vīsatiagghanakaṃ cīvaraṃ cetāpetukāmaṃ ‘‘alaṃ mayhaṃ tena, dasaagghanakaṃ vā aṭṭhagghanakaṃ vā dehī’’ti vadantassāti attho. Evarūpanti evaṃ samabhāgaṃ, iminā samakanti vuttaṃ hoti. Tañca kho agghavaseneva, na pamāṇavasena. Agghavaḍḍhanakañhi idaṃ sikkhāpadaṃ.
පඨමඋපක්‌ඛටසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
