Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมานวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
๔. ปฐมอุปสฺสยทายกวิมานวณฺณนา
4. Paṭhamaupassayadāyakavimānavaṇṇanā
จโนฺท ยถา วิคตวลาหเก นเภติ อุปสฺสยทายกวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเนฯ เตน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คามกาวาเส วสฺสํ วสิตฺวา วุตฺถวโสฺส ปวาเรตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตุํ ราชคหํ คจฺฉโนฺต อนฺตรามเคฺค สายํ อญฺญตรํ คามํ ปวิสิตฺวา วสนฎฺฐานํ ปริเยสโนฺต อญฺญตรํ อุปาสกํ ทิสฺวา ปุจฺฉิ – ‘‘อุปาสก, อิมสฺมิํ คาเม อตฺถิ กิญฺจิ ปพฺพชิตานํ วสนโยคฺคฎฺฐาน’’นฺติฯ อุปาสโก ปสนฺนจิโตฺต เคหํ คนฺตฺวา ภริยาย สทฺธิํ มเนฺตตฺวา เถรสฺส วสนโยคฺคํ ฐานํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ตตฺถ อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา ปาโททกํ ปาทปีฐํ อุปฎฺฐเปตฺวา เถรํ ปเวเสตฺวา ตสฺมิํ ปาเท โธวเนฺต ปทีปํ อุชฺชาเลตฺวา มเญฺจ ปจฺจตฺถรณานิ ปญฺญาเปตฺวา อทาสิฯ สฺวาตนาย จ นิมเนฺตตฺวา เถรสฺส ทุติยทิวเส โภเชตฺวา ปานกตฺถาย คุฬปิณฺฑญฺจ ทตฺวา เถรํ คจฺฉนฺตํ อนุคนฺตฺวา นิวตฺติฯ โส อปเรน สมเยน สห ภริยาย กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน ทฺวาทสโยชนิเก กนกวิมาเน นิพฺพตฺติฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ทฺวีหิ คาถาหิ ปฎิปุจฺฉิ –
Cando yathā vigatavalāhake nabheti upassayadāyakavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane. Tena samayena aññataro bhikkhu gāmakāvāse vassaṃ vasitvā vutthavasso pavāretvā bhagavantaṃ vandituṃ rājagahaṃ gacchanto antarāmagge sāyaṃ aññataraṃ gāmaṃ pavisitvā vasanaṭṭhānaṃ pariyesanto aññataraṃ upāsakaṃ disvā pucchi – ‘‘upāsaka, imasmiṃ gāme atthi kiñci pabbajitānaṃ vasanayoggaṭṭhāna’’nti. Upāsako pasannacitto gehaṃ gantvā bhariyāya saddhiṃ mantetvā therassa vasanayoggaṃ ṭhānaṃ paricchinditvā tattha āsanaṃ paññāpetvā pādodakaṃ pādapīṭhaṃ upaṭṭhapetvā theraṃ pavesetvā tasmiṃ pāde dhovante padīpaṃ ujjāletvā mañce paccattharaṇāni paññāpetvā adāsi. Svātanāya ca nimantetvā therassa dutiyadivase bhojetvā pānakatthāya guḷapiṇḍañca datvā theraṃ gacchantaṃ anugantvā nivatti. So aparena samayena saha bhariyāya kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane dvādasayojanike kanakavimāne nibbatti. Taṃ āyasmā mahāmoggallāno dvīhi gāthāhi paṭipucchi –
๑๐๖๙.
1069.
‘‘จโนฺท ยถา วิคตวลาหเก นเภ, โอภาสยํ คจฺฉติ อนฺตลิเกฺข;
‘‘Cando yathā vigatavalāhake nabhe, obhāsayaṃ gacchati antalikkhe;
ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฎฺฐติ อนฺตลิเกฺขฯ
Tathūpamaṃ tuyhamidaṃ vimānaṃ, obhāsayaṃ tiṭṭhati antalikkhe.
๑๐๗๐.
1070.
‘‘เทวิทฺธิปโตฺตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุญฺญํ;
‘‘Deviddhipattosi mahānubhāvo, manussabhūto kimakāsi puññaṃ;
เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วโณฺณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
โส เทวปุโตฺต อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิ –
So devaputto imāhi gāthāhi byākāsi –
๑๐๗๑.
1071.
‘‘โส เทวปุโตฺต อตฺตมโน…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ
‘‘So devaputto attamano…pe… yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
๑๐๗๒.
1072.
‘‘อหญฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก, อุปสฺสยํ อรหโต อทมฺห;
‘‘Ahañca bhariyā ca manussaloke, upassayaṃ arahato adamha;
อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทมฺหฯ
Annañca pānañca pasannacittā, sakkacca dānaṃ vipulaṃ adamha.
๑๐๗๓.
1073.
‘‘เตน เมตาทิโส วโณฺณ…เป.… วโณฺณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe… vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.
ตตฺถ คาถาสุ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฎฺฐา วุตฺตนยเมว;
Tattha gāthāsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva;
ปฐมอุปสฺสยทายกวิมานวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭhamaupassayadāyakavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / วิมานวตฺถุปาฬิ • Vimānavatthupāḷi / ๔. ปฐมอุปสฺสยทายกวิมานวตฺถุ • 4. Paṭhamaupassayadāyakavimānavatthu