| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៣. ឧរុវេលវគ្គោ
3. Uruvelavaggo
១. បឋមឧរុវេលសុត្តវណ្ណនា
1. Paṭhamauruvelasuttavaṇṇanā
២១. តតិយស្ស បឋមេ ឧរុវេលាយន្តិ ឯត្ថ ឧរុវេលាតិ មហាវេលា, មហាវាលិករាសីតិ អត្ថោ។ អថ វា ឧរូតិ វាលុកា វុច្ចតិ, វេលាតិ មរិយាទា។ វេលាតិក្កមនហេតុ អាហដា ឧរុ ឧរុវេលាតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ អតីតេ កិរ អនុប្បន្នេ ពុទ្ធេ ទសសហស្សា កុលបុត្តា តាបសបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា តស្មិំ បទេសេ វិហរន្តា ឯកទិវសំ សន្និបតិត្វា កតិកវត្តំ អកំសុ – ‘‘កាយកម្មវចីកម្មានិ នាម បរេសម្បិ បាកដានិ ហោន្តិ, មនោកម្មំ បន អបាកដំ។ តស្មា យោ កាមវិតក្កំ វា ព្យាបាទវិតក្កំ វា វិហិំសាវិតក្កំ វា វិតក្កេតិ, តស្ស អញ្ញោ ចោទកោ នាម នត្ថិ។ សោ អត្តនាវ អត្តានំ ចោទេត្វា បត្តបុដេន វាលុកំ អាហរិត្វា ឥមស្មិំ ឋានេ អាកិរតុ, ឥទមស្ស ទណ្ឌកម្ម’’ន្តិ។ តតោ បដ្ឋាយ យោ តាទិសំ វិតក្កំ វិតក្កេតិ, សោ តត្ថ បត្តបុដេន វាលុកំ អាកិរតិ, ឯវំ តត្ថ អនុក្កមេន មហាវាលុករាសិ ជាតោ។ តតោ នំ បច្ឆិមា ជនតា បរិក្ខិបិត្វា ចេតិយដ្ឋានមកាសិ, តំ សន្ធាយ វុត្តំ – ‘‘ឧរុវេលាតិ មហាវេលា, មហាវាលិករាសីតិ អត្ថោ’’តិ។ តមេវ សន្ធាយ វុត្តំ – ‘‘អថ វា ឧរូតិ វាលុកា វុច្ចតិ, វេលាតិ មរិយាទា, វេលាតិក្កមនហេតុ អាហដា ឧរុ ឧរុវេលាតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ’’តិ។
21. Tatiyassa paṭhame uruvelāyanti ettha uruvelāti mahāvelā, mahāvālikarāsīti attho. Atha vā urūti vālukā vuccati, velāti mariyādā. Velātikkamanahetu āhaṭā uru uruvelāti evamettha attho daṭṭhabbo. Atīte kira anuppanne buddhe dasasahassā kulaputtā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tasmiṃ padese viharantā ekadivasaṃ sannipatitvā katikavattaṃ akaṃsu – ‘‘kāyakammavacīkammāni nāma paresampi pākaṭāni honti, manokammaṃ pana apākaṭaṃ. Tasmā yo kāmavitakkaṃ vā byāpādavitakkaṃ vā vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakketi, tassa añño codako nāma natthi. So attanāva attānaṃ codetvā pattapuṭena vālukaṃ āharitvā imasmiṃ ṭhāne ākiratu, idamassa daṇḍakamma’’nti. Tato paṭṭhāya yo tādisaṃ vitakkaṃ vitakketi, so tattha pattapuṭena vālukaṃ ākirati, evaṃ tattha anukkamena mahāvālukarāsi jāto. Tato naṃ pacchimā janatā parikkhipitvā cetiyaṭṭhānamakāsi, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘uruvelāti mahāvelā, mahāvālikarāsīti attho’’ti. Tameva sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha vā urūti vālukā vuccati, velāti mariyādā, velātikkamanahetu āhaṭā uru uruvelāti evamettha attho daṭṭhabbo’’ti.
នជ្ជា នេរញ្ជរាយ តីរេតិ ឧរុវេលគាមំ និស្សាយ នេរញ្ជរានទីតីរេ វិហរាមីតិ ទស្សេតិ។ អជបាលនិគ្រោធេតិ អជបាលកា តស្ស និគ្រោធស្ស ឆាយាយ និសីទន្តិបិ តិដ្ឋន្តិបិ, តស្មា សោ អជបាលនិគ្រោធោត្វេវ សង្ខំ គតោ, តស្ស ហេដ្ឋាតិ អត្ថោ។ បឋមាភិសម្ពុទ្ធោតិ សម្ពុទ្ធោ ហុត្វា បឋមមេវ។ ឧទបាទីតិ អយំ វិតក្កោ បញ្ចមេ សត្តាហេ ឧទបាទិ។ កស្មា ឧទបាទីតិ? សព្ពពុទ្ធានំ អាចិណ្ណត្តា ចេវ បុព្ពាសេវនតាយ ច។ តត្ថ បុព្ពាសេវនាយ បកាសនត្ថំ តិត្តិរជាតកំ អាហរិតព្ពំ។ ហត្ថិវានរតិត្តិរា កិរ ឯកស្មិំ បទេសេ វិហរន្តា ‘‘យោ អម្ហាកំ មហល្លកោ, តស្មិំ សគារវា វិហរិស្សាមា’’តិ និគ្រោធំ ទស្សេត្វា ‘‘កោ នុ ខោ អម្ហាកំ មហល្លកោ’’តិ វីមំសន្តា តិត្តិរស្ស មហល្លកភាវំ ញត្វា តស្ស ជេដ្ឋាបចាយនកម្មំ កត្វា អញ្ញមញ្ញំ សមគ្គា សម្មោទមានា វិហរិត្វា សគ្គបរាយណា អហេសុំ។ តំ ការណំ ញត្វា រុក្ខេ អធិវត្ថា ទេវតា ឥមំ គាថមាហ –
Najjā nerañjarāya tīreti uruvelagāmaṃ nissāya nerañjarānadītīre viharāmīti dasseti. Ajapālanigrodheti ajapālakā tassa nigrodhassa chāyāya nisīdantipi tiṭṭhantipi, tasmā so ajapālanigrodhotveva saṅkhaṃ gato, tassa heṭṭhāti attho. Paṭhamābhisambuddhoti sambuddho hutvā paṭhamameva. Udapādīti ayaṃ vitakko pañcame sattāhe udapādi. Kasmā udapādīti? Sabbabuddhānaṃ āciṇṇattā ceva pubbāsevanatāya ca. Tattha pubbāsevanāya pakāsanatthaṃ tittirajātakaṃ āharitabbaṃ. Hatthivānaratittirā kira ekasmiṃ padese viharantā ‘‘yo amhākaṃ mahallako, tasmiṃ sagāravā viharissāmā’’ti nigrodhaṃ dassetvā ‘‘ko nu kho amhākaṃ mahallako’’ti vīmaṃsantā tittirassa mahallakabhāvaṃ ñatvā tassa jeṭṭhāpacāyanakammaṃ katvā aññamaññaṃ samaggā sammodamānā viharitvā saggaparāyaṇā ahesuṃ. Taṃ kāraṇaṃ ñatvā rukkhe adhivatthā devatā imaṃ gāthamāha –
‘‘យេ វុឌ្ឍមបចាយន្តិ, នរា ធម្មស្ស កោវិទា;
‘‘Ye vuḍḍhamapacāyanti, narā dhammassa kovidā;
ទិដ្ឋេវ ធម្មេ បាសំសា, សម្បរាយេ ច សុគ្គតី’’តិ។ (ជា. ១.១.៣៧);
Diṭṭheva dhamme pāsaṃsā, samparāye ca suggatī’’ti. (jā. 1.1.37);
ឯវំ អហេតុកតិរច្ឆានយោនិយំ និព្ពត្តោបិ តថាគតោ សគារវវាសំ រោចេសិ, ឥទានិ កស្មា ន រោចេស្សតីតិ។ អគារវោតិ អញ្ញស្មិំ គារវរហិតោ, កញ្ចិ គរុដ្ឋានេ អដ្ឋបេត្វាតិ អត្ថោ។ អប្បតិស្សោតិ បតិស្សយរហិតោ, កញ្ចិ ជេដ្ឋកដ្ឋានេ អដ្ឋបេត្វាតិ អត្ថោ។ សមណំ វា ព្រាហ្មណំ វាតិ ឯត្ថ សមិតបាបពាហិតបាបាយេវ សមណព្រាហ្មណា អធិប្បេតា។ សក្កត្វា គរុំ កត្វាតិ សក្ការញ្ចេវ កត្វា គរុការញ្ច ឧបដ្ឋបេត្វា។
Evaṃ ahetukatiracchānayoniyaṃ nibbattopi tathāgato sagāravavāsaṃ rocesi, idāni kasmā na rocessatīti. Agāravoti aññasmiṃ gāravarahito, kañci garuṭṭhāne aṭṭhapetvāti attho. Appatissoti patissayarahito, kañci jeṭṭhakaṭṭhāne aṭṭhapetvāti attho. Samaṇaṃvā brāhmaṇaṃ vāti ettha samitapāpabāhitapāpāyeva samaṇabrāhmaṇā adhippetā. Sakkatvā garuṃ katvāti sakkārañceva katvā garukārañca upaṭṭhapetvā.
សទេវកេ លោកេតិអាទីសុ សទ្ធិំ ទេវេហិ សទេវកេ។ ទេវគ្គហណេន ចេត្ថ មារព្រហ្មេសុ គហិតេសុបិ មារោ នាម វសវត្តី សព្ពេសំ ឧបរិ វសំ វត្តេតិ, ព្រហ្មា នាម មហានុភាវោ, ឯកង្គុលិយា ឯកស្មិំ ចក្កវាឡសហស្សេ អាលោកំ ផរតិ, ទ្វីហិ ទ្វីសុ, ទសហិ អង្គុលីហិ ទសសុ ចក្កវាឡសហស្សេសុ អាលោកំ ផរតិ។ សោ ឥមិនា សីលសម្បន្នតរោតិ វត្តុំ មា លភន្តូតិ សមារកេ សព្រហ្មកេតិ វិសុំ វុត្តំ។ តថា សមណា នាម ឯកនិកាយាទិវសេន ពហុស្សុតា សីលវន្តោ បណ្ឌិតា, ព្រាហ្មណាបិ វត្ថុវិជ្ជាទិវសេន ពហុស្សុតា បណ្ឌិតា។ តេ ឥមិនា សម្បន្នតរាតិ វត្តុំ មា លភន្តូតិ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយាតិ វុត្តំ។ សទេវមនុស្សាយាតិ ឥទំ បន និប្បទេសតោ ទស្សនត្ថំ គហិតមេវ គហេត្វា វុត្តំ។ អបិចេត្ថ បុរិមានិ តីណិ បទានិ លោកវសេន វុត្តានិ, បច្ឆិមានិ ទ្វេ បជាវសេន។ សីលសម្បន្នតរន្តិ សីលេន សម្បន្នតរំ, អធិកតរន្តិ អត្ថោ។ ឯត្ថ ច សីលាទយោ ចត្តារោ ធម្មា លោកិយលោកុត្តរា កថិតា, វិមុត្តិញាណទស្សនំ លោកិយមេវ។ បច្ចវេក្ខណញាណមេវ ហេតំ។ បាតុរហោសីតិ ‘‘អយំ សត្ថា អវីចិតោ យាវ ភវគ្គា សីលាទីហិ អត្តនា អធិកតរំ អបស្សន្តោ ‘មយា បដិវិទ្ធនវលោកុត្តរធម្មមេវ សក្កត្វា ឧបនិស្សាយ វិហរិស្សាមី’តិ ចិន្តេតិ, ការណំ ភគវា ចិន្តេតិ, អត្ថំ វុឌ្ឍិំ វិសេសំ ចិន្តេតិ, គច្ឆាមិស្ស ឧស្សាហំ ជនេស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា បុរតោ បាកដោ អហោសិ, អភិមុខេ អដ្ឋាសីតិ អត្ថោ។
Sadevake loketiādīsu saddhiṃ devehi sadevake. Devaggahaṇena cettha mārabrahmesu gahitesupi māro nāma vasavattī sabbesaṃ upari vasaṃ vatteti, brahmā nāma mahānubhāvo, ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati, dvīhi dvīsu, dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati. So iminā sīlasampannataroti vattuṃ mā labhantūti samārake sabrahmaketi visuṃ vuttaṃ. Tathā samaṇā nāma ekanikāyādivasena bahussutā sīlavanto paṇḍitā, brāhmaṇāpi vatthuvijjādivasena bahussutā paṇḍitā. Te iminā sampannatarāti vattuṃ mā labhantūti sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyāti vuttaṃ. Sadevamanussāyāti idaṃ pana nippadesato dassanatthaṃ gahitameva gahetvā vuttaṃ. Apicettha purimāni tīṇi padāni lokavasena vuttāni, pacchimāni dve pajāvasena. Sīlasampannataranti sīlena sampannataraṃ, adhikataranti attho. Ettha ca sīlādayo cattāro dhammā lokiyalokuttarā kathitā, vimuttiñāṇadassanaṃ lokiyameva. Paccavekkhaṇañāṇameva hetaṃ. Pāturahosīti ‘‘ayaṃ satthā avīcito yāva bhavaggā sīlādīhi attanā adhikataraṃ apassanto ‘mayā paṭividdhanavalokuttaradhammameva sakkatvā upanissāya viharissāmī’ti cinteti, kāraṇaṃ bhagavā cinteti, atthaṃ vuḍḍhiṃ visesaṃ cinteti, gacchāmissa ussāhaṃ janessāmī’’ti cintetvā purato pākaṭo ahosi, abhimukhe aṭṭhāsīti attho.
វិហំសុ វិហរន្តិ ចាតិ ឯត្ថ យោ វទេយ្យ – ‘‘វិហរន្តីតិ វចនតោ បច្ចុប្បន្នេបិ ពហូ ពុទ្ធា’’តិ, សោ ‘‘ភគវាបិ ភន្តេ ឯតរហិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ’’តិ ឥមិនា វចនេន បដិពាហិតព្ពោ។
Vihaṃsuviharanti cāti ettha yo vadeyya – ‘‘viharantīti vacanato paccuppannepi bahū buddhā’’ti, so ‘‘bhagavāpi bhante etarahi arahaṃ sammāsambuddho’’ti iminā vacanena paṭibāhitabbo.
‘‘ន មេ អាចរិយោ អត្ថិ, សទិសោ មេ ន វិជ្ជតិ;
‘‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;
សទេវកស្មិំ លោកស្មិំ, នត្ថិ មេ បដិបុគ្គលោ’’តិ។ (មហាវ. ១១; ម. និ. ២.៣៤១) –
Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’’ti. (mahāva. 11; ma. ni. 2.341) –
អាទីហិ ចស្ស សុត្តេហិ អញ្ញេសំ ពុទ្ធានំ អភាវោ ទីបេតព្ពោ។ តស្មាតិ យស្មា សព្ពេបិ ពុទ្ធា សទ្ធម្មគរុនោ, តស្មា។ មហត្តមភិកង្ខតាតិ មហន្តភាវំ បត្ថយមានេន។ សរំ ពុទ្ធាន សាសនន្តិ ពុទ្ធានំ សាសនំ សរន្តេន។
Ādīhi cassa suttehi aññesaṃ buddhānaṃ abhāvo dīpetabbo. Tasmāti yasmā sabbepi buddhā saddhammagaruno, tasmā. Mahattamabhikaṅkhatāti mahantabhāvaṃ patthayamānena. Saraṃ buddhāna sāsananti buddhānaṃ sāsanaṃ sarantena.
យតោតិ យស្មិំ កាលេ។ មហត្តេន សមន្នាគតោតិ រត្តញ្ញុមហត្តំ វេបុល្លមហត្តំ ព្រហ្មចរិយមហត្តំ លាភគ្គមហត្តន្តិ ឥមិនា ចតុព្ពិធេន មហត្តេន សមន្នាគតោ។ អថ មេ សង្ឃេបិ គារវោតិ អថ មយ្ហំ សង្ឃេបិ គារវោ ជាតោ។ កិស្មិំ បន កាលេ ភគវតា សង្ឃេ គារវោ កតោតិ? មហាបជាបតិយា ទុស្សយុគទានកាលេ។ តទា ហិ ភគវា អត្តនោ ឧបនីតំ ទុស្សយុគំ ‘‘សង្ឃេ, គោតមិ, ទេហិ, សង្ឃេ តេ ទិន្នេ អហញ្ចេវ បូជិតោ ភវិស្សាមិ សង្ឃោ ចា’’តិ វទន្តោ សង្ឃេ គារវំ អកាសិ នាម។
Yatoti yasmiṃ kāle. Mahattena samannāgatoti rattaññumahattaṃ vepullamahattaṃ brahmacariyamahattaṃ lābhaggamahattanti iminā catubbidhena mahattena samannāgato. Atha me saṅghepi gāravoti atha mayhaṃ saṅghepi gāravo jāto. Kismiṃ pana kāle bhagavatā saṅghe gāravo katoti? Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāle. Tadā hi bhagavā attano upanītaṃ dussayugaṃ ‘‘saṅghe, gotami, dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’’ti vadanto saṅghe gāravaṃ akāsi nāma.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១. បឋមឧរុវេលសុត្តំ • 1. Paṭhamauruvelasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ១. បឋមឧរុវេលសុត្តវណ្ណនា • 1. Paṭhamauruvelasuttavaṇṇanā
