| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៣. ឧរុវេលវគ្គោ
3. Uruvelavaggo
១. បឋមឧរុវេលសុត្តវណ្ណនា
1. Paṭhamauruvelasuttavaṇṇanā
២១. តតិយស្ស បឋមេ មហាវេលា វិយ មហាវេលា, វិបុលវាលិកបុញ្ជតាយ មហន្តោ វេលាតដោ វិយាតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘មហាវាលិករាសីតិ អត្ថោ’’តិ។ ឧរុ, មរុ, សិកតា, វាលុកា, វណ្ណុ, វាលិកាតិ ឥមេ សទ្ទា សមានត្ថា, ព្យញ្ជនមេវ នានំ។ តេនាហ ‘‘ឧរូតិ វាលិកា វុច្ចតី’’តិ។
21. Tatiyassa paṭhame mahāvelā viya mahāvelā, vipulavālikapuñjatāya mahanto velātaṭo viyāti attho. Tenāha ‘‘mahāvālikarāsīti attho’’ti. Uru, maru, sikatā, vālukā, vaṇṇu, vālikāti ime saddā samānatthā, byañjanameva nānaṃ. Tenāha ‘‘urūti vālikā vuccatī’’ti.
នជ្ជាតិ នទតិ សទ្ទាយតីតិ នទី, តស្សា នជ្ជា, នទិយា និន្នគាយាតិ អត្ថោ។ នេរញ្ជរាយាតិ ‘‘នេលញ្ជលាយា’’តិ វត្តព្ពេ ល-ការស្ស រ-ការំ កត្វា ‘‘នេរញ្ជរាយា’’តិ វុត្តំ, កទ្ទមសេវាលបណកាទិទោសរហិតសលិលាយាតិ អត្ថោ។ កេចិ ‘‘នីលំ-ជលាយាតិ វត្តព្ពេ នេរញ្ជរាយា’’តិ វទន្តិ។ នាមមេវ វា ឯតំ តស្សា នទិយាតិ វេទិតព្ពំ។ តស្សា នទិយា តីរេ យត្ថ ភគវា វិហាសិ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘អជបាលនិគ្រោធេ’’តិ វុត្តំ។ កស្មា បនាយំ អជបាលនិគ្រោធោ នាម ជាតោតិ អាហ ‘‘តស្សា’’តិអាទិ។ កេចិ បន ‘‘យស្មា តត្ថ វេទេ សជ្ឈាយិតុំ អសមត្ថា មហល្លកព្រាហ្មណា បាការបរិក្ខេបយុត្តានិ និវេសនានិ កត្វា សព្ពេ វសិំសុ, តស្មាស្ស អជបាលនិគ្រោធោតិ នាមំ ជាត’’ន្តិ វទន្តិ ។ តត្រាយំ វចនត្ថោ – ន ជបន្តីតិ អជបា, មន្តានំ អនជ្ឈាយកាតិ អត្ថោ។ អជបាលន្តិ អាទិយន្តិ និវាសំ ឯត្ថាតិ អជបាលោតិ។ អបរេ បន វទន្តិ ‘‘យស្មា មជ្ឈន្ហិកសមយេ អន្តោបវិដ្ឋេ អជេ អត្តនោ ឆាយាយ បាលេតិ រក្ខតិ, តស្មា ‘អជបាលោ’តិស្ស នាមំ រុឡ្ហ’’ន្តិ។ សព្ពត្ថាបិ នាមមេតំ តស្ស រុក្ខស្ស។
Najjāti nadati saddāyatīti nadī, tassā najjā, nadiyā ninnagāyāti attho. Nerañjarāyāti ‘‘nelañjalāyā’’ti vattabbe la-kārassa ra-kāraṃ katvā ‘‘nerañjarāyā’’ti vuttaṃ, kaddamasevālapaṇakādidosarahitasalilāyāti attho. Keci ‘‘nīlaṃ-jalāyāti vattabbe nerañjarāyā’’ti vadanti. Nāmameva vā etaṃ tassā nadiyāti veditabbaṃ. Tassā nadiyā tīre yattha bhagavā vihāsi, taṃ dassetuṃ ‘‘ajapālanigrodhe’’ti vuttaṃ. Kasmā panāyaṃ ajapālanigrodho nāma jātoti āha ‘‘tassā’’tiādi. Keci pana ‘‘yasmā tattha vede sajjhāyituṃ asamatthā mahallakabrāhmaṇā pākāraparikkhepayuttāni nivesanāni katvā sabbe vasiṃsu, tasmāssa ajapālanigrodhoti nāmaṃ jāta’’nti vadanti . Tatrāyaṃ vacanattho – na japantīti ajapā, mantānaṃ anajjhāyakāti attho. Ajapālanti ādiyanti nivāsaṃ etthāti ajapāloti. Apare pana vadanti ‘‘yasmā majjhanhikasamaye antopaviṭṭhe aje attano chāyāya pāleti rakkhati, tasmā ‘ajapālo’tissa nāmaṃ ruḷha’’nti. Sabbatthāpi nāmametaṃ tassa rukkhassa.
បឋមាភិសម្ពុទ្ធោតិ បឋមំ អភិសម្ពុទ្ធោ, អនុនាសិកលោបេនាយំ និទ្ទេសោ។ តេនេវាហ ‘‘សម្ពុទ្ធោ ហុត្វា បឋមមេវា’’តិ។ បឋមន្តិ ច ភាវនបុំសកនិទ្ទេសោ, តស្មា អភិសម្ពុទ្ធោ ហុត្វា បឋមំ អជបាលនិគ្រោធេ វិហរាមីតិ ឯវមេត្ថ សម្ពន្ធោ វេទិតព្ពោ។ អយំ វិតក្កោតិ អយំ ‘‘កិន្នុ ខ្វាហំ…បេ.… វិហរេយ្យ’’ន្តិ ឯវំ បវត្តវិតក្កោ។ ហត្ថី ច វានរោ ច តិត្តិរោ ច ហត្ថិវានរតិត្តិរា។
Paṭhamābhisambuddhoti paṭhamaṃ abhisambuddho, anunāsikalopenāyaṃ niddeso. Tenevāha ‘‘sambuddho hutvā paṭhamamevā’’ti. Paṭhamanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso, tasmā abhisambuddho hutvā paṭhamaṃ ajapālanigrodhe viharāmīti evamettha sambandho veditabbo. Ayaṃ vitakkoti ayaṃ ‘‘kinnu khvāhaṃ…pe… vihareyya’’nti evaṃ pavattavitakko. Hatthī ca vānaro ca tittiro ca hatthivānaratittirā.
យេ វុទ្ធមបចាយន្តីតិ ជាតិវុទ្ធោ, វយោវុទ្ធោ, គុណវុទ្ធោតិ តយោ វុទ្ធា។ តេសុ ជាតិសម្បន្នោ ជាតិវុទ្ធោ នាម, វយេ ឋិតោ វយោវុទ្ធោ នាម, គុណសម្បន្នោ គុណវុទ្ធោ នាម។ តេសុ គុណសម្បន្នោ វយោវុទ្ធោ ឥមស្មិំ ឋានេ វុទ្ធោតិ អធិប្បេតោ។ អបចាយន្តីតិ ជេដ្ឋាបចាយិកាកម្មេន បូជេន្តិ។ ធម្មស្ស កោវិទាតិ ជេដ្ឋាបចាយនធម្មស្ស កោវិទា កុសលា។ ទិដ្ឋេវ ធម្មេតិ ឥមស្មិំយេវ អត្តភាវេ។ បាសំសាតិ បសំសារហា។ សម្បរាយេ ច សុគ្គតីតិ សម្បរេតព្ពេ ឥមំ លោកំ ហិត្វា គន្តព្ពេ បរលោកេបិ តេសំ សុគតិយេវ។ អយំ បនេត្ថ បិណ្ឌត្ថោ – ខត្តិយា វា ហោន្តុ ព្រាហ្មណា វា វេស្សា វា សុទ្ទា វា គហដ្ឋា វា បព្ពជិតា វា តិរច្ឆានគតា វា, យេ កេចិ សត្តា ជេដ្ឋាបចិតិកម្មេន សីលាទិគុណសម្បន្នានំ វយោវុទ្ធានំ អបចិតិំ ករោន្តិ, តេ ឥមស្មិញ្ច អត្តភាវេ ជេដ្ឋាបចិតិការកាតិ បសំសំ វណ្ណនំ ថោមនំ លភន្តិ, កាយស្ស ច ភេទា សគ្គេ និព្ពត្តន្តីតិ។
Ye vuddhamapacāyantīti jātivuddho, vayovuddho, guṇavuddhoti tayo vuddhā. Tesu jātisampanno jātivuddho nāma, vaye ṭhito vayovuddho nāma, guṇasampanno guṇavuddho nāma. Tesu guṇasampanno vayovuddho imasmiṃ ṭhāne vuddhoti adhippeto. Apacāyantīti jeṭṭhāpacāyikākammena pūjenti. Dhammassa kovidāti jeṭṭhāpacāyanadhammassa kovidā kusalā. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Pāsaṃsāti pasaṃsārahā. Samparāye ca suggatīti samparetabbe imaṃ lokaṃ hitvā gantabbe paralokepi tesaṃ sugatiyeva. Ayaṃ panettha piṇḍattho – khattiyā vā hontu brāhmaṇā vā vessā vā suddā vā gahaṭṭhā vā pabbajitā vā tiracchānagatā vā, ye keci sattā jeṭṭhāpacitikammena sīlādiguṇasampannānaṃ vayovuddhānaṃ apacitiṃ karonti, te imasmiñca attabhāve jeṭṭhāpacitikārakāti pasaṃsaṃ vaṇṇanaṃ thomanaṃ labhanti, kāyassa ca bhedā sagge nibbattantīti.
អញ្ញស្មិន្តិ បរស្មិំ។ អត្តា ន ហោតីតិ អញ្ញោ, បរោ។ សោ បនេត្ថ ន យោ កោចិ អធិប្បេតោ, អថ ខោ គរុដ្ឋានិយោ។ តេនាហ ‘‘កញ្ចិ គរុដ្ឋានេ អដ្ឋបេត្វា’’តិ។ បតិស្សតិ គរុនោ អាណំ សម្បដិច្ឆតីតិ បតិស្សោ, ន បតិស្សោ អប្បតិស្សោ, បតិស្សយរហិតោ, គរុបស្សយរហិតោតិ អត្ថោ។
Aññasminti parasmiṃ. Attā na hotīti añño, paro. So panettha na yo koci adhippeto, atha kho garuṭṭhāniyo. Tenāha ‘‘kañci garuṭṭhāne aṭṭhapetvā’’ti. Patissati garuno āṇaṃ sampaṭicchatīti patisso, na patisso appatisso, patissayarahito, garupassayarahitoti attho.
សទេវកេតិ អវយវេន វិគ្គហោ សមុទាយោ សមាសត្ថោ។ សទេវកគ្គហណេន បញ្ចកាមាវចរទេវគ្គហណំ បារិសេសញាយេន ឥតរេសំ បទន្តរេហិ សង្គហិតត្តា។ សមារកគ្គហណេន ឆដ្ឋកាមាវចរទេវគ្គហណំ បច្ចាសត្តិញាយេន។ តត្ថ ហិ មារោ ជាតោ តន្និវាសី ច ហោតិ។ សព្រហ្មកវចនេន ព្រហ្មកាយិកាទិព្រហ្មគ្គហណំ បច្ចាសត្តិញាយេនេវ។ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយាតិ សាសនស្ស បច្ចត្ថិកសមណព្រាហ្មណគ្គហណំ។ និទស្សនមត្តញ្ចេតំ អបច្ចត្ថិកានំ អសមិតាពាហិតបាបានញ្ច សមណព្រាហ្មណានំ តេនេវ វចនេន គហិតត្តា។ កាមំ ‘‘សទេវកេ’’តិអាទិវិសេសនានំ វសេន សត្តវិសយោ លោកសទ្ទោតិ វិញ្ញាយតិ តុល្យយោគវិសយត្តា តេសំ, ‘‘សលោមកោ សបក្ខកោ’’តិអាទីសុ បន អតុល្យយោគេ អយំ សមាសោ លព្ភតីតិ ព្យភិចារទស្សនតោ បជាគហណន្តិ បជាវចនេន សត្តលោកគ្គហណំ។
Sadevaketi avayavena viggaho samudāyo samāsattho. Sadevakaggahaṇena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ pārisesañāyena itaresaṃ padantarehi saṅgahitattā. Samārakaggahaṇena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ paccāsattiñāyena. Tattha hi māro jāto tannivāsī ca hoti. Sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ paccāsattiñāyeneva. Sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyāti sāsanassa paccatthikasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ. Nidassanamattañcetaṃ apaccatthikānaṃ asamitābāhitapāpānañca samaṇabrāhmaṇānaṃ teneva vacanena gahitattā. Kāmaṃ ‘‘sadevake’’tiādivisesanānaṃ vasena sattavisayo lokasaddoti viññāyati tulyayogavisayattā tesaṃ, ‘‘salomako sapakkhako’’tiādīsu pana atulyayoge ayaṃ samāso labbhatīti byabhicāradassanato pajāgahaṇanti pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ.
ទេវភាវសាមញ្ញេន មារព្រហ្មេសុ គហិតេសុបិ ឥតរេហិ តេសំ លព្ភមានវិសេសទស្សនត្ថំ វិសុំ គហណន្តិ ទស្សេន្តោ ‘‘មារោ នាមា’’តិអាទិមាហ។ មារោ ព្រហ្មានម្បិ វិចក្ខុកម្មាយ បហោតីតិ អាហ ‘‘សព្ពេស’’ន្តិ។ ឧបរីតិ ឧបរិភាគេ។ ព្រហ្មាតិ ទសសហស្សិព្រហ្មានំ សន្ធាយាហ។ តថា ចាហ ‘‘ទសហិ អង្គុលីហី’’តិអាទិ។ ឥធ ទីឃនិកាយាទយោ វិយ ពាហិរកានម្បិ គន្ថនិកាយោ លព្ភតីតិ អាហ ‘‘ឯកនិកាយាទិវសេនា’’តិ។ វត្ថុវិជ្ជាទីតិ អាទិ-សទ្ទេន វិជ្ជាដ្ឋានានិ សង្គយ្ហន្តិ។ យថាសកំ កម្មកិលេសេហិ បជាតត្តា និព្ពត្តត្តា បជា, សត្តនិកាយោ, តស្សា បជាយ។ សទេវមនុស្សាយាតិ វា ឥមិនា សម្មុតិទេវគ្គហណំ តទវសិដ្ឋមនុស្សលោកគ្គហណញ្ច ទដ្ឋព្ពំ។
Devabhāvasāmaññena mārabrahmesu gahitesupi itarehi tesaṃ labbhamānavisesadassanatthaṃ visuṃ gahaṇanti dassento ‘‘māro nāmā’’tiādimāha. Māro brahmānampi vicakkhukammāya pahotīti āha ‘‘sabbesa’’nti. Uparīti uparibhāge. Brahmāti dasasahassibrahmānaṃ sandhāyāha. Tathā cāha ‘‘dasahi aṅgulīhī’’tiādi. Idha dīghanikāyādayo viya bāhirakānampi ganthanikāyo labbhatīti āha ‘‘ekanikāyādivasenā’’ti. Vatthuvijjādīti ādi-saddena vijjāṭṭhānāni saṅgayhanti. Yathāsakaṃ kammakilesehi pajātattā nibbattattā pajā, sattanikāyo, tassā pajāya. Sadevamanussāyāti vā iminā sammutidevaggahaṇaṃ tadavasiṭṭhamanussalokaggahaṇañca daṭṭhabbaṃ.
ឯវំ ភាគសោ លោកំ គហេត្វា យោជនំ ទស្សេត្វា ឥទានិ អភាគសោ លោកំ គហេត្វា យោជនំ ទស្សេតុំ ‘‘អបិចេត្ថា’’តិអាទិ វុត្តំ។ លោកវសេន វុត្តានិ ‘‘លោកីយន្តិ ឯត្ថ កម្មំ កម្មផលានី’’តិ កត្វា។ បជាវសេន ‘‘ហេតុបច្ចយេហិ បជាតា’’តិ កត្វា។ សីលសម្បន្នតរន្តិ ឯត្ថ បរិបុណ្ណសម្បន្នតា អធិប្បេតា ‘‘សម្បន្នំ សាលិកេទារ’’ន្តិអាទីសុ (ជា. ១.១៤.១) វិយ។ តេនាហ ‘‘អធិកតរន្តិ អត្ថោ’’តិ។ បរិបុណ្ណញ្ហិ អធិកតរន្តិ វត្តុំ អរហតិ។ ការណន្តិ យុត្តិំ។ អត្ថន្តិ អវិបរីតត្ថំ។ វឌ្ឍិន្តិ អតិវឌ្ឍិនិមិត្តំ។
Evaṃ bhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetvā idāni abhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetuṃ ‘‘apicetthā’’tiādi vuttaṃ. Lokavasena vuttāni ‘‘lokīyanti ettha kammaṃ kammaphalānī’’ti katvā. Pajāvasena ‘‘hetupaccayehi pajātā’’ti katvā. Sīlasampannataranti ettha paripuṇṇasampannatā adhippetā ‘‘sampannaṃ sālikedāra’’ntiādīsu (jā. 1.14.1) viya. Tenāha ‘‘adhikataranti attho’’ti. Paripuṇṇañhi adhikataranti vattuṃ arahati. Kāraṇanti yuttiṃ. Atthanti aviparītatthaṃ. Vaḍḍhinti ativaḍḍhinimittaṃ.
ឥមិនា វចនេនាតិ ឥមស្មិំ សុត្តេ អនន្តរំ វុត្តវចនេន។ ន កេវលំ ឥមិនាវ, សុត្តន្តរម្បិ អានេត្វា បដិពាហិតព្ពោតិ ទស្សេន្តោ ‘‘ន មេ អាចរិយោ អត្ថី’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ ន មេ អាចរិយោ អត្ថីតិ លោកុត្តរធម្មេ មយ្ហំ អាចរិយោ នាម នត្ថិ។ កិញ្ចាបិ លោកិយធម្មានម្បិ យាទិសោ លោកនាថស្ស អធិគមោ, ន តាទិសោ អធិគមោ បរូបទេសោ អត្ថិ។ លោកុត្តរធម្មេ បនស្ស លេសោបិ នត្ថិ។ នត្ថិ មេ បដិបុគ្គលោតិ មយ្ហំ សីលាទីហិ គុណេហិ បដិនិធិភូតោ បុគ្គលោ នាម នត្ថិ។ សរន្តិ ករណេ ឯតំ បច្ចត្តវចនន្តិ អាហ ‘‘សរន្តេនា’’តិ, សរន្តិ វា សរណហេតុ ចាតិ អត្ថោ។
Imināvacanenāti imasmiṃ sutte anantaraṃ vuttavacanena. Na kevalaṃ imināva, suttantarampi ānetvā paṭibāhitabboti dassento ‘‘na me ācariyo atthī’’tiādimāha. Tattha na me ācariyo atthīti lokuttaradhamme mayhaṃ ācariyo nāma natthi. Kiñcāpi lokiyadhammānampi yādiso lokanāthassa adhigamo, na tādiso adhigamo parūpadeso atthi. Lokuttaradhamme panassa lesopi natthi. Natthi me paṭipuggaloti mayhaṃ sīlādīhi guṇehi paṭinidhibhūto puggalo nāma natthi. Saranti karaṇe etaṃ paccattavacananti āha ‘‘sarantenā’’ti, saranti vā saraṇahetu cāti attho.
យតោតិ ភុម្មត្ថេ តោសទ្ទោតិ អាហ ‘‘យស្មិំ កាលេ’’តិ។ រត្តិយោ ជានន្តីតិ រត្តញ្ញូ, អត្តនោ បព្ពជិតទិវសតោ បដ្ឋាយ ពហូ រត្តិយោ ជានន្តិ, ចិរបព្ពជិតាតិ វុត្តំ ហោតិ។ រត្តញ្ញូនំ មហន្តភាវោ រត្តញ្ញុមហន្តំ។ ភាវប្បធានោ ឯស និទ្ទេសោ។ ‘‘រត្តញ្ញុមហត្ត’’ន្តិ វា បាឋោ។ ឯស នយោ សេសេសុបិ។ ថេរនវមជ្ឈិមានំ វសេន វិបុលភាវោ វេបុល្លមហន្តំ។ សិក្ខត្តយសង្គហិតស្ស សាសនព្រហ្មចរិយស្ស ឈានាភិញ្ញាទិវសេន វិបុលភាវោ ព្រហ្មចរិយមហន្តំ។ វិសិដ្ឋស្ស បច្ចយលាភស្ស វិបុលភាវោ លាភគ្គមហន្តំ។ ចតុព្ពិធេន មហន្តេនាតិ ចតុព្ពិធេន មហន្តភាវេន។ មហាបជាបតិយា ទុស្សយុគទានកាលេតិ ភគវតោ សង្ឃេ គារវស្ស បាកដកាលទស្សនមត្តំ។ ន ហិ ភគវា តតោ បុព្ពេ សង្ឃេ គារវរហិតោ វិហាសិ។
Yatoti bhummatthe tosaddoti āha ‘‘yasmiṃ kāle’’ti. Rattiyo jānantīti rattaññū, attano pabbajitadivasato paṭṭhāya bahū rattiyo jānanti, cirapabbajitāti vuttaṃ hoti. Rattaññūnaṃ mahantabhāvo rattaññumahantaṃ. Bhāvappadhāno esa niddeso. ‘‘Rattaññumahatta’’nti vā pāṭho. Esa nayo sesesupi. Theranavamajjhimānaṃ vasena vipulabhāvo vepullamahantaṃ. Sikkhattayasaṅgahitassa sāsanabrahmacariyassa jhānābhiññādivasena vipulabhāvo brahmacariyamahantaṃ. Visiṭṭhassa paccayalābhassa vipulabhāvo lābhaggamahantaṃ. Catubbidhena mahantenāti catubbidhena mahantabhāvena. Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāleti bhagavato saṅghe gāravassa pākaṭakāladassanamattaṃ. Na hi bhagavā tato pubbe saṅghe gāravarahito vihāsi.
បឋមឧរុវេលសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamauruvelasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១. បឋមឧរុវេលសុត្តំ • 1. Paṭhamauruvelasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១. បឋមឧរុវេលសុត្តវណ្ណនា • 1. Paṭhamauruvelasuttavaṇṇanā
