Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ചൂളനിദ്ദേസപാളി • Cūḷaniddesapāḷi

    ഖഗ്ഗവിസാണസുത്തോ

    Khaggavisāṇasutto

    ഖഗ്ഗവിസാണസുത്തനിദ്ദേസോ

    Khaggavisāṇasuttaniddeso

    പഠമവഗ്ഗോ

    Paṭhamavaggo

    ൧൨൧.

    121.

    സബ്ബേസു ഭൂതേസു നിധായ ദണ്ഡം, അവിഹേഠയം അഞ്ഞതരമ്പി തേസം;

    Sabbesubhūtesu nidhāya daṇḍaṃ,aviheṭhayaṃ aññatarampi tesaṃ;

    ന പുത്തമിച്ഛേയ്യ കുതോ സഹായം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Na puttamiccheyya kuto sahāyaṃ, eko care khaggavisāṇakappo.

    സബ്ബേസു ഭൂതേസു നിധായ ദണ്ഡന്തി. സബ്ബേസൂതി സബ്ബേന സബ്ബം സബ്ബഥാ സബ്ബം അസേസം നിസ്സേസം പരിയാദിയനവചനമേതം – സബ്ബേസൂതി. ഭൂതേസൂതി ഭൂതാ വുച്ചന്തി തസാ ച ഥാവരാ ച. തസാതി യേസം തസിതതണ്ഹാ അപ്പഹീനാ, യേസഞ്ച ഭയഭേരവാ അപ്പഹീനാ. കിംകാരണാ വുച്ചന്തി തസാ? തേ തസന്തി ഉത്തസന്തി പരിതസന്തി ഭാസന്തി സന്താസം ആപജ്ജന്തി, തംകാരണാ വുച്ചന്തി തസാ. ഥാവരാതി യേസം തസിതതണ്ഹാ പഹീനാ, യേസഞ്ച ഭയഭേരവാ പഹീനാ. കിംകാരണാ വുച്ചന്തി ഥാവരാ? തേ ന തസന്തി ന ഉത്തസന്തി ന പരിതസന്തി ന ഭായന്തി ന സന്താസം ആപജ്ജന്തി, തംകാരണാ വുച്ചന്തി ഥാവരാ. ദണ്ഡന്തി തയോ ദണ്ഡാ – കായദണ്ഡോ വചീദണ്ഡോ മനോദണ്ഡോ. തിവിധം കായദുച്ചരിതം കായദണ്ഡോ, ചതുബ്ബിധം വചീദുച്ചരിതം വചീദണ്ഡോ, തിവിധം മനോദുച്ചരിതം മനോദണ്ഡോ. സബ്ബേസു ഭൂതേസു നിധായ ദണ്ഡന്തി സബ്ബേസു ഭൂതേസു ദണ്ഡം നിധായ നിദഹിത്വാ.

    Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍanti. Sabbesūti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – sabbesūti. Bhūtesūti bhūtā vuccanti tasā ca thāvarā ca. Tasāti yesaṃ tasitataṇhā appahīnā, yesañca bhayabheravā appahīnā. Kiṃkāraṇā vuccanti tasā? Te tasanti uttasanti paritasanti bhāsanti santāsaṃ āpajjanti, taṃkāraṇā vuccanti tasā. Thāvarāti yesaṃ tasitataṇhā pahīnā, yesañca bhayabheravā pahīnā. Kiṃkāraṇā vuccanti thāvarā? Te na tasanti na uttasanti na paritasanti na bhāyanti na santāsaṃ āpajjanti, taṃkāraṇā vuccanti thāvarā. Daṇḍanti tayo daṇḍā – kāyadaṇḍo vacīdaṇḍo manodaṇḍo. Tividhaṃ kāyaduccaritaṃ kāyadaṇḍo, catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ vacīdaṇḍo, tividhaṃ manoduccaritaṃ manodaṇḍo. Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍanti sabbesu bhūtesu daṇḍaṃ nidhāya nidahitvā.

    അവിഹേഠയം അഞ്ഞതരമ്പി തേസന്തി ഏകമേകമ്പി സത്തം പാണിനാ വാ ലേഡ്ഡുനാ വാ ദണ്ഡേന വാ സത്ഥേന വാ അന്ദുയാ 1 വാ രജ്ജുയാ വാ അവിഹേഠയന്തോ, സബ്ബേപി സത്തേ പാണിനാ വാ ലേഡ്ഡുനാ വാ ദണ്ഡേന വാ സത്ഥേന വാ അന്ദുയാ വാ രജ്ജുയാ വാ അവിഹേഠയന്തോതി – അവിഹേഠയം അഞ്ഞതരമ്പി തേസം.

    Aviheṭhayaṃaññatarampi tesanti ekamekampi sattaṃ pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā anduyā 2 vā rajjuyā vā aviheṭhayanto, sabbepi satte pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā anduyā vā rajjuyā vā aviheṭhayantoti – aviheṭhayaṃ aññatarampi tesaṃ.

    ന പുത്തമിച്ഛേയ്യ കുതോ സഹായന്തി. നാതി പടിക്ഖേപോ; പുത്താതി ചത്താരോ പുത്താ – അത്രജോ പുത്തോ, ഖേത്തജോ പുത്തോ, ദിന്നകോ പുത്തോ, അന്തേവാസികോ പുത്തോ. സഹായന്തി സഹായാ വുച്ചന്തി യേഹി സഹ ആഗമനം ഫാസു, ഗമനം ഫാസു, ഗമനാഗമനം ഫാസു, ഠാനം ഫാസു, നിസജ്ജനം ഫാസു, സയനം 3 ഫാസു, ആലപനം ഫാസു, സല്ലപനം ഫാസു, ഉല്ലപനം ഫാസു, സമുല്ലപനം ഫാസു . ന പുത്തമിച്ഛേയ്യ കുതോ സഹായന്തി പുത്തമ്പി ന ഇച്ഛേയ്യ ന സാദിയേയ്യ ന പത്ഥയേയ്യ ന പിഹയേയ്യ നാഭിജപ്പേയ്യ, കുതോ മിത്തം വാ സന്ദിട്ഠം വാ സമ്ഭത്തം വാ സഹായം വാ ഇച്ഛേയ്യ 4 സാദിയേയ്യ പത്ഥയേയ്യ പിഹയേയ്യ അഭിജപ്പേയ്യാതി – ന പുത്തമിച്ഛേയ്യ കുതോ സഹായം.

    Na puttamiccheyya kuto sahāyanti. ti paṭikkhepo; puttāti cattāro puttā – atrajo putto, khettajo putto, dinnako putto, antevāsiko putto. Sahāyanti sahāyā vuccanti yehi saha āgamanaṃ phāsu, gamanaṃ phāsu, gamanāgamanaṃ phāsu, ṭhānaṃ phāsu, nisajjanaṃ phāsu, sayanaṃ 5 phāsu, ālapanaṃ phāsu, sallapanaṃ phāsu, ullapanaṃ phāsu, samullapanaṃ phāsu . Na puttamiccheyya kutosahāyanti puttampi na iccheyya na sādiyeyya na patthayeyya na pihayeyya nābhijappeyya, kuto mittaṃ vā sandiṭṭhaṃ vā sambhattaṃ vā sahāyaṃ vā iccheyya 6 sādiyeyya patthayeyya pihayeyya abhijappeyyāti – na puttamiccheyya kuto sahāyaṃ.

    ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോതി. ഏകോതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പബ്ബജ്ജാസങ്ഖാതേന ഏകോ, അദുതിയട്ഠേന ഏകോ, തണ്ഹായ പഹാനട്ഠേന 7 ഏകോ, ഏകന്തവീതരാഗോതി ഏകോ, ഏകന്തവീതദോസോതി ഏകോ, ഏകന്തവീതമോഹോതി ഏകോ, ഏകന്തനിക്കിലേസോതി ഏകോ, ഏകായനമഗ്ഗം ഗതോതി ഏകോ, ഏകോ അനുത്തരം പച്ചേകസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി ഏകോ.

    Eko care khaggavisāṇakappoti. Ekoti so paccekasambuddho pabbajjāsaṅkhātena eko, adutiyaṭṭhena eko, taṇhāya pahānaṭṭhena 8 eko, ekantavītarāgoti eko, ekantavītadosoti eko, ekantavītamohoti eko, ekantanikkilesoti eko, ekāyanamaggaṃ gatoti eko, eko anuttaraṃ paccekasambodhiṃ abhisambuddhoti eko.

    കഥം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പബ്ബജ്ജാസങ്ഖാതേന ഏകോ? സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ സബ്ബം ഘരാവാസപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ പുത്തദാരപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ ഞാതിപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ സന്നിധിപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിത്വാ അകിഞ്ചനഭാവം ഉപഗന്ത്വാ ഏകോ ചരതി വിഹരതി ഇരിയതി വത്തേതി പാലേതി യപേതി യാപേതീതി – ഏവം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പബ്ബജ്ജാസങ്ഖാതേന ഏകോ.

    Kathaṃ so paccekasambuddho pabbajjāsaṅkhātena eko? So paccekasambuddho sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – evaṃ so paccekasambuddho pabbajjāsaṅkhātena eko.

    കഥം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ അദുതിയട്ഠേന ഏകോ? സോ ഏവം പബ്ബജിതോ സമാനോ ഏകോ അരഞ്ഞവനപത്ഥാനി പന്താനി സേനാസനാനി പടിസേവതി അപ്പസദ്ദാനി അപ്പനിഗ്ഘോസാനി വിജനവാതാനി മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകാനി പടിസല്ലാനസാരുപ്പാനി. സോ ഏകോ ഗച്ഛതി, ഏകോ തിട്ഠതി, ഏകോ നിസീദതി, ഏകോ സേയ്യം കപ്പേതി, ഏകോ ഗാമം പിണ്ഡായ പവിസതി, ഏകോ അഭിക്കമതി, ഏകോ പടിക്കമതി, ഏകോ രഹോ നിസീദതി, ഏകോ ചങ്കമം അധിട്ഠാതി, ഏകോ ചരതി വിഹരതി ഇരിയതി വത്തേതി പാലേതി യപേതി യാപേതീതി – ഏവം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ അദുതിയട്ഠേന ഏകോ.

    Kathaṃ so paccekasambuddho adutiyaṭṭhena eko? So evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni. So eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko abhikkamati, eko paṭikkamati, eko raho nisīdati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – evaṃ so paccekasambuddho adutiyaṭṭhena eko.

    കഥം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ തണ്ഹായ പഹാനട്ഠേന ഏകോ? സോ ഏവം ഏകോ അദുതിയോ അപ്പമത്തോ ആതാപീ പഹിതത്തോ വിഹരന്തോ മഹാപധാനം പദഹന്തോ മാരം സസേനകം നമുചിം കണ്ഹം പമത്തബന്ധും വിധമേത്വാ ച തണ്ഹാജാലിനിം വിസരിതം വിസത്തികം പജഹി വിനോദേസി ബ്യന്തീഅകാസി അനഭാവംഗമേസി.

    Kathaṃ so paccekasambuddho taṇhāya pahānaṭṭhena eko? So evaṃ eko adutiyo appamatto ātāpī pahitatto viharanto mahāpadhānaṃ padahanto māraṃ sasenakaṃ namuciṃ kaṇhaṃ pamattabandhuṃ vidhametvā ca taṇhājāliniṃ visaritaṃ visattikaṃ pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃgamesi.

    ‘‘തണ്ഹാദുതിയോ പുരിസോ, ദീഘമദ്ധാന സംസരം;

    ‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;

    ഇത്ഥഭാവഞ്ഞഥാഭാവം, സംസാരം നാതിവത്തതി.

    Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.

    ‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, തണ്ഹം ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവം;

    ‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, taṇhaṃ dukkhassa sambhavaṃ;

    വീതതണ്ഹോ അനാദാനോ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.

    Vītataṇho anādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    ഏവം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ തണ്ഹായ പഹാനട്ഠേന ഏകോ.

    Evaṃ so paccekasambuddho taṇhāya pahānaṭṭhena eko.

    കഥം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഏകന്തവീതരാഗോതി ഏകോ? രാഗസ്സ പഹീനത്താ ഏകന്തവീതരാഗോതി ഏകോ, ദോസസ്സ പഹീനത്താ ഏകന്തവീതദോസോതി ഏകോ, മോഹസ്സ പഹീനത്താ ഏകന്തവീതമോഹോതി ഏകോ, കിലേസാനം പഹീനത്താ ഏകന്തനിക്കിലേസോതി ഏകോ. ഏവം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഏകന്തവീതരാഗോതി ഏകോ.

    Kathaṃ so paccekasambuddho ekantavītarāgoti eko? Rāgassa pahīnattā ekantavītarāgoti eko, dosassa pahīnattā ekantavītadosoti eko, mohassa pahīnattā ekantavītamohoti eko, kilesānaṃ pahīnattā ekantanikkilesoti eko. Evaṃ so paccekasambuddho ekantavītarāgoti eko.

    കഥം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഏകായനമഗ്ഗം ഗതോതി ഏകോ? ഏകായനമഗ്ഗോ വുച്ചതി ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ, ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ, ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ, പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി, പഞ്ച ബലാനി, സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ.

    Kathaṃ so paccekasambuddho ekāyanamaggaṃ gatoti eko? Ekāyanamaggo vuccati cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

    ‘‘ഏകായനം ജാതിഖയന്തദസ്സീ, മഗ്ഗം പജാനാതി ഹിതാനുകമ്പീ;

    ‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;

    ഏതേന മഗ്ഗേന തരിംസു പുബ്ബേ, തരിസ്സന്തി യേ ച തരന്തി ഓഘ’’ന്തി.

    Etena maggena tariṃsu pubbe, tarissanti ye ca taranti ogha’’nti.

    ഏവം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഏകായനമഗ്ഗം ഗതോതി ഏകോ.

    Evaṃ so paccekasambuddho ekāyanamaggaṃ gatoti eko.

    കഥം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഏകോ അനുത്തരം പച്ചേകസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി ഏകോ? ബോധി വുച്ചതി ചതൂസു മഗ്ഗേസു ഞാണം. പഞ്ഞാ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം പഞ്ഞാബലം ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ വീമംസാ വിപസ്സനാ സമ്മാദിട്ഠി. സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ മഗ്ഗപച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഞാണപച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘സങ്ഖാരപച്ചയാ വിഞ്ഞാണ’’ന്തി ബുജ്ഝി, ‘‘വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപ’’ന്തി ബുജ്ഝി, ‘‘നാമരൂപപച്ചയാ സളായതന’’ന്തി ബുജ്ഝി, ‘‘സളായതനപച്ചയാ ഫസ്സോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഫസ്സപച്ചയാ വേദനാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘വേദനാപച്ചയാ തണ്ഹാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘തണ്ഹാപച്ചയാ ഉപാദാന’’ന്തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഉപാദാനപച്ചയാ ഭവോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഭവപച്ചയാ ജാതീ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ജാതിപച്ചയാ ജരാമരണ’’ന്തി ബുജ്ഝി; ‘‘അവിജ്ജാനിരോധാ സങ്ഖാരനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘സങ്ഖാരനിരോധാ വിഞ്ഞാണനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘വിഞ്ഞാണനിരോധാ നാമരൂപനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘നാമരൂപനിരോധാ സളായതനനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘സളായതനനിരോധാ ഫസ്സനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഫസ്സനിരോധാ വേദനാനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘വേദനാനിരോധാ തണ്ഹാനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘തണ്ഹാനിരോധാ ഉപാദാനനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഉപാദാനനിരോധാ ഭവനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഭവനിരോധാ ജാതിനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ജാതിനിരോധാ ജരാമരണനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി; ‘‘ഇദം ദുക്ഖ’’ന്തി ബുജ്ഝി, ‘‘അയം ദുക്ഖസമുദയോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘അയം ദുക്ഖനിരോധോ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘അയം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ’’തി ബുജ്ഝി; ‘‘ഇമേ ആസവാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘അയം ആസവസമുദയോ’’തി ബുജ്ഝി…പേ॰… ‘‘അയം ആസവനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ’’തി ബുജ്ഝി; ‘‘ഇമേ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞേയ്യാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഇമേ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഇമേ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘ഇമേ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ’’തി ബുജ്ഝി; ഛന്നം ഫസ്സായതനാനം സമുദയഞ്ച അത്ഥങ്ഗമഞ്ച അസ്സാദഞ്ച ആദീനവഞ്ച നിസ്സരണഞ്ച ബുജ്ഝി, പഞ്ചന്നം ഉപാദാനക്ഖന്ധാനം സമുദയഞ്ച…പേ॰… നിസ്സരണഞ്ച ബുജ്ഝി, ചതുന്നം മഹാഭൂതാനം സമുദയഞ്ച അത്ഥങ്ഗമഞ്ച അസ്സാദഞ്ച ആദീനവഞ്ച നിസ്സരണഞ്ച ബുജ്ഝി, ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി ബുജ്ഝി.

    Kathaṃ so paccekasambuddho eko anuttaraṃ paccekasambodhiṃ abhisambuddhoti eko? Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ. Paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi. So paccekasambuddho maggapaccekasambuddho ñāṇapaccekasambuddho ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bujjhi, ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti bujjhi, ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇa’’nti bujjhi, ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti bujjhi, ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti bujjhi, ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’ti bujjhi, ‘‘phassapaccayā vedanā’’ti bujjhi, ‘‘vedanāpaccayā taṇhā’’ti bujjhi, ‘‘taṇhāpaccayā upādāna’’nti bujjhi, ‘‘upādānapaccayā bhavo’’ti bujjhi, ‘‘bhavapaccayā jātī’’ti bujjhi, ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti bujjhi; ‘‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’ti bujjhi, ‘‘saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho’’ti bujjhi, ‘‘viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho’’ti bujjhi, ‘‘nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho’’ti bujjhi, ‘‘saḷāyatananirodhā phassanirodho’’ti bujjhi, ‘‘phassanirodhā vedanānirodho’’ti bujjhi, ‘‘vedanānirodhā taṇhānirodho’’ti bujjhi, ‘‘taṇhānirodhā upādānanirodho’’ti bujjhi, ‘‘upādānanirodhā bhavanirodho’’ti bujjhi, ‘‘bhavanirodhā jātinirodho’’ti bujjhi, ‘‘jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’’ti bujjhi; ‘‘idaṃ dukkha’’nti bujjhi, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti bujjhi, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti bujjhi, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti bujjhi; ‘‘ime āsavā’’ti bujjhi, ‘‘ayaṃ āsavasamudayo’’ti bujjhi…pe… ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti bujjhi; ‘‘ime dhammā abhiññeyyā’’ti bujjhi, ‘‘ime dhammā pahātabbā’’ti bujjhi, ‘‘ime dhammā sacchikātabbā’’ti bujjhi, ‘‘ime dhammā bhāvetabbā’’ti bujjhi; channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca bujjhi, pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca…pe… nissaraṇañca bujjhi, catunnaṃ mahābhūtānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca bujjhi, ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bujjhi.

    അഥ വാ, യം ബുജ്ഝിതബ്ബം അനുബുജ്ഝിതബ്ബം പടിബുജ്ഝിതബ്ബം സമ്ബുജ്ഝിതബ്ബം അധിഗന്തബ്ബം ഫസ്സിതബ്ബം സച്ഛികാതബ്ബം, സബ്ബം തം തേന പച്ചേകബോധിഞാണേന ബുജ്ഝി അനുബുജ്ഝി പടിബുജ്ഝി സമ്ബുജ്ഝി അധിഗച്ഛി ഫസ്സേസി സച്ഛാകാസീതി ഏവം സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ ഏകോ അനുത്തരം പച്ചേകസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി – ഏകോ.

    Atha vā, yaṃ bujjhitabbaṃ anubujjhitabbaṃ paṭibujjhitabbaṃ sambujjhitabbaṃ adhigantabbaṃ phassitabbaṃ sacchikātabbaṃ, sabbaṃ taṃ tena paccekabodhiñāṇena bujjhi anubujjhi paṭibujjhi sambujjhi adhigacchi phassesi sacchākāsīti evaṃ so paccekasambuddho eko anuttaraṃ paccekasambodhiṃ abhisambuddhoti – eko.

    ചരേതി അട്ഠ ചരിയായോ – ഇരിയാപഥചരിയാ, ആയതനചരിയാ, സതിചരിയാ, സമാധിചരിയാ, ഞാണചരിയാ, മഗ്ഗചരിയാ, പത്തിചരിയാ, ലോകത്ഥചരിയാ. ഇരിയാപഥചരിയാതി ചതൂസു ഇരിയാപഥേസു. ആയതനചരിയാതി ഛസു അജ്ഝത്തികബാഹിരേസു ആയതനേസു. സതിചരിയാതി ചതൂസു സതിപട്ഠാനേസു. സമാധിചരിയാതി ചതൂസു ഝാനേസു. ഞാണചരിയാതി ചതൂസു അരിയസച്ചേസു. മഗ്ഗചരിയാതി ചതൂസു അരിയമഗ്ഗേസു. പത്തിചരിയാതി ചതൂസു സാമഞ്ഞഫലേസു. ലോകത്ഥചരിയാതി തഥാഗതേസു അരഹന്തേസു സമ്മാസമ്ബുദ്ധേസു പദേസതോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധേസു പദേസതോ സാവകേസു. ഇരിയാപഥചരിയാ ച പണിധിസമ്പന്നാനം, ആയതനചരിയാ ച ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരാനം , സതിചരിയാ ച അപ്പമാദവിഹാരീനം, സമാധിചരിയാ ച അധിചിത്തമനുയുത്താനം, ഞാണചരിയാ ച ബുദ്ധിസമ്പന്നാനം, മഗ്ഗചരിയാ ച സമ്മാപടിപന്നാനം, പത്തിചരിയാ ച അധിഗതഫലാനം, ലോകത്ഥചരിയാ ച തഥാഗതാനം അരഹന്താനം സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം പദേസതോ പച്ചേകബുദ്ധാനം പദേസതോ സാവകാനം. ഇമാ അട്ഠ ചരിയായോ. അപരാപി അട്ഠ ചരിയായോ – അധിമുച്ചന്തോ സദ്ധായ ചരതി, പഗ്ഗണ്ഹന്തോ വീരിയേന ചരതി, ഉപട്ഠപേന്തോ സതിയാ ചരതി, അവിക്ഖേപം കരോന്തോ സമാധിനാ ചരതി, പജാനന്തോ പഞ്ഞായ ചരതി, വിജാനന്തോ വിഞ്ഞാണചരിയായ ചരതി. ഏവം പടിപന്നസ്സ കുസലാ ധമ്മാ ആയാപേന്തീതി – ആയതനചരിയായ ചരതി. ഏവം പടിപന്നോ വിസേസമധിഗച്ഛതീതി – വിസേസചരിയായ ചരതി. ഇമാ അട്ഠ ചരിയായോ.

    Careti aṭṭha cariyāyo – iriyāpathacariyā, āyatanacariyā, saticariyā, samādhicariyā, ñāṇacariyā, maggacariyā, patticariyā, lokatthacariyā. Iriyāpathacariyāti catūsu iriyāpathesu. Āyatanacariyāti chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu. Saticariyāti catūsu satipaṭṭhānesu. Samādhicariyāti catūsu jhānesu. Ñāṇacariyāti catūsu ariyasaccesu. Maggacariyāti catūsu ariyamaggesu. Patticariyāti catūsu sāmaññaphalesu. Lokatthacariyāti tathāgatesu arahantesu sammāsambuddhesu padesato paccekasambuddhesu padesato sāvakesu. Iriyāpathacariyā ca paṇidhisampannānaṃ, āyatanacariyā ca indriyesu guttadvārānaṃ , saticariyā ca appamādavihārīnaṃ, samādhicariyā ca adhicittamanuyuttānaṃ, ñāṇacariyā ca buddhisampannānaṃ, maggacariyā ca sammāpaṭipannānaṃ, patticariyā ca adhigataphalānaṃ, lokatthacariyā ca tathāgatānaṃ arahantānaṃ sammāsambuddhānaṃ padesato paccekabuddhānaṃ padesato sāvakānaṃ. Imā aṭṭha cariyāyo. Aparāpi aṭṭha cariyāyo – adhimuccanto saddhāya carati, paggaṇhanto vīriyena carati, upaṭṭhapento satiyā carati, avikkhepaṃ karonto samādhinā carati, pajānanto paññāya carati, vijānanto viññāṇacariyāya carati. Evaṃ paṭipannassa kusalā dhammā āyāpentīti – āyatanacariyāya carati. Evaṃ paṭipanno visesamadhigacchatīti – visesacariyāya carati. Imā aṭṭha cariyāyo.

    അപരാപി അട്ഠ ചരിയായോ – ദസ്സനചരിയാ ച സമ്മാദിട്ഠിയാ, അഭിരോപനചരിയാ ച സമ്മാസങ്കപ്പസ്സ , പരിഗ്ഗഹചരിയാ ച സമ്മാവാചായ, സമുട്ഠാനചരിയാ ച സമ്മാകമ്മന്തസ്സ, വോദാനചരിയാ ച സമ്മാആജീവസ്സ, പഗ്ഗഹചരിയാ ച സമ്മാവായാമസ്സ, ഉപട്ഠാനചരിയാ ച സമ്മാസതിയാ, അവിക്ഖേപചരിയാ ച സമ്മാസമാധിസ്സ. ഇമാ അട്ഠ ചരിയായോ.

    Aparāpi aṭṭha cariyāyo – dassanacariyā ca sammādiṭṭhiyā, abhiropanacariyā ca sammāsaṅkappassa , pariggahacariyā ca sammāvācāya, samuṭṭhānacariyā ca sammākammantassa, vodānacariyā ca sammāājīvassa, paggahacariyā ca sammāvāyāmassa, upaṭṭhānacariyā ca sammāsatiyā, avikkhepacariyā ca sammāsamādhissa. Imā aṭṭha cariyāyo.

    ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോതി യഥാ ഖഗ്ഗസ്സ നാമ വിസാണം ഏകം ഹോതി അദുതിയം, ഏവമേവ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ തക്കപ്പോ തസ്സദിസോ തപ്പടിഭാഗോ. യഥാ അതിലോണം വുച്ചതി ലോണകപ്പോ, അതിതിത്തകം വുച്ചതി തിത്തകപ്പോ, അതിമധുരം വുച്ചതി മധുരകപ്പോ, അതിഉണ്ഹം വുച്ചതി അഗ്ഗികപ്പോ , അതിസീതലം വുച്ചതി ഹിമകപ്പോ, മഹാഉദകക്ഖന്ധോ വുച്ചതി സമുദ്ദകപ്പോ, മഹാഭിഞ്ഞാബലപ്പത്തോ സാവകോ വുച്ചതി സത്ഥുകപ്പോതി; ഏവമേവ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ തത്ഥ തക്കപ്പോ തസ്സദിസോ തപ്പടിഭാഗോ ഏകോ അദുതിയോ മുത്തബന്ധനോ സമ്മാ ലോകേ ചരതി വിഹരതി ഇരിയതി വത്തേതി പാലേതി യപേതി യാപേതീതി – ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Khaggavisāṇakappoti yathā khaggassa nāma visāṇaṃ ekaṃ hoti adutiyaṃ, evameva so paccekasambuddho takkappo tassadiso tappaṭibhāgo. Yathā atiloṇaṃ vuccati loṇakappo, atitittakaṃ vuccati tittakappo, atimadhuraṃ vuccati madhurakappo, atiuṇhaṃ vuccati aggikappo , atisītalaṃ vuccati himakappo, mahāudakakkhandho vuccati samuddakappo, mahābhiññābalappatto sāvako vuccati satthukappoti; evameva so paccekasambuddho tattha takkappo tassadiso tappaṭibhāgo eko adutiyo muttabandhano sammā loke carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘സബ്ബേസു ഭൂതേസു നിധായ ദണ്ഡം, അവിഹേഠയം അഞ്ഞതരമ്പി തേസം;

    ‘‘Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ, aviheṭhayaṃ aññatarampi tesaṃ;

    ന പുത്തമിച്ഛേയ്യ കുതോ സഹായം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Na puttamiccheyya kuto sahāyaṃ, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൨൨.

    122.

    സംസഗ്ഗജാതസ്സ ഭവന്തി സ്നേഹാ, സ്നേഹന്വയം ദുക്ഖമിദം പഹോതി;

    Saṃsaggajātassabhavanti snehā,snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahoti;

    ആദീനവം സ്നേഹജം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo.

    സംസഗ്ഗജാതസ്സ ഭവന്തി സ്നേഹാതി. സംസഗ്ഗാതി ദ്വേ സംസഗ്ഗാ – ദസ്സനസംസഗ്ഗോ ച സവനസംസഗ്ഗോ ച. കതമോ ദസ്സനസംസഗ്ഗോ? ഇധേകച്ചോ പസ്സതി ഇത്ഥിം വാ കുമാരിം വാ അഭിരൂപം ദസ്സനീയം പാസാദികം പരമായ വണ്ണപോക്ഖരതായ സമന്നാഗതം. ദിസ്വാ പസ്സിത്വാ അനുബ്യഞ്ജനസോ നിമിത്തം ഗണ്ഹാതി – കേസാ വാ സോഭനാ 9 മുഖം വാ സോഭനം അക്ഖീ വാ സോഭനാ കണ്ണാ വാ സോഭനാ നാസാ വാ സോഭനാ ഓട്ഠാ വാ സോഭനാ ദന്താ വാ സോഭനാ മുഖം വാ സോഭനം ഗീവാ വാ സോഭനാ ഥനാ വാ സോഭനാ ഉരം വാ സോഭനം ഉദരം വാ സോഭനം കടി വാ സോഭനാ ഊരൂ വാ സോഭനാ ജങ്ഘാ വാ സോഭനാ ഹത്ഥാ വാ സോഭനാ പാദാ വാ സോഭനാ അങ്ഗുലിയോ വാ സോഭനാ നഖാ വാ സോഭനാതി. ദിസ്വാ പസ്സിത്വാ അഭിനന്ദതി അഭിവദതി അഭിപത്ഥേതി അനുപ്പാദേതി 10 അനുബന്ധതി രാഗബന്ധനം – അയം ദസ്സനസംസഗ്ഗോ.

    Saṃsaggajātassa bhavanti snehāti. Saṃsaggāti dve saṃsaggā – dassanasaṃsaggo ca savanasaṃsaggo ca. Katamo dassanasaṃsaggo? Idhekacco passati itthiṃ vā kumāriṃ vā abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ. Disvā passitvā anubyañjanaso nimittaṃ gaṇhāti – kesā vā sobhanā 11 mukhaṃ vā sobhanaṃ akkhī vā sobhanā kaṇṇā vā sobhanā nāsā vā sobhanā oṭṭhā vā sobhanā dantā vā sobhanā mukhaṃ vā sobhanaṃ gīvā vā sobhanā thanā vā sobhanā uraṃ vā sobhanaṃ udaraṃ vā sobhanaṃ kaṭi vā sobhanā ūrū vā sobhanā jaṅghā vā sobhanā hatthā vā sobhanā pādā vā sobhanā aṅguliyo vā sobhanā nakhā vā sobhanāti. Disvā passitvā abhinandati abhivadati abhipattheti anuppādeti 12 anubandhati rāgabandhanaṃ – ayaṃ dassanasaṃsaggo.

    കതമോ സവനസംസഗ്ഗോ? ഇധേകച്ചോ സുണാതി – ‘‘അസുകസ്മിം നാമ ഗാമേ വാ നിഗമേ വാ ഇത്ഥീ വാ കുമാരീ വാ അഭിരൂപാ ദസ്സനീയാ പാസാദികാ പരമായ വണ്ണപോക്ഖരതായ സമന്നാഗതാ’’തി . സുത്വാ സുണിത്വാ അഭിനന്ദതി അഭിവദതി അഭിപത്ഥേതി അനുപ്പാദേതി അനുബന്ധതി രാഗബന്ധനം – അയം സവനസംസഗ്ഗോ.

    Katamo savanasaṃsaggo? Idhekacco suṇāti – ‘‘asukasmiṃ nāma gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti . Sutvā suṇitvā abhinandati abhivadati abhipattheti anuppādeti anubandhati rāgabandhanaṃ – ayaṃ savanasaṃsaggo.

    സ്നേഹാതി ദ്വേ സ്നേഹാ – തണ്ഹാസ്നേഹോ ച ദിട്ഠിസ്നേഹോ ച. കതമോ തണ്ഹാസ്നേഹോ? യാവതാ തണ്ഹാസങ്ഖാതേന സീമകതം 13 ഓധികതം പരിയന്തികതം പരിഗ്ഗഹിതം മമായിതം – ‘‘ഇദം മമ, ഏതം മമ, ഏത്തകം മമ, ഏത്താവതാ മമ’’. രൂപാ സദ്ദാ ഗന്ധാ രസാ ഫോട്ഠബ്ബാ അത്ഥരണാ പാവുരണാ ദാസിദാസാ അജേളകാ കുക്കുടസൂകരാ ഹത്ഥിഗവാസ്സവളവാ ഖേത്തം വത്ഥു ഹിരഞ്ഞം സുവണ്ണം ഗാമനിഗമരാജധാനിയോ രട്ഠഞ്ച ജനപദോ ച കോസോ ച കോട്ഠാഗാരഞ്ച, കേവലമ്പി മഹാപഥവിം തണ്ഹാവസേന മമായതി, യാവതാ അട്ഠസതതണ്ഹാവിചരിതം – അയം തണ്ഹാസ്നേഹോ.

    Snehāti dve snehā – taṇhāsneho ca diṭṭhisneho ca. Katamo taṇhāsneho? Yāvatā taṇhāsaṅkhātena sīmakataṃ 14 odhikataṃ pariyantikataṃ pariggahitaṃ mamāyitaṃ – ‘‘idaṃ mama, etaṃ mama, ettakaṃ mama, ettāvatā mama’’. Rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā attharaṇā pāvuraṇā dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca, kevalampi mahāpathaviṃ taṇhāvasena mamāyati, yāvatā aṭṭhasatataṇhāvicaritaṃ – ayaṃ taṇhāsneho.

    കതമോ ദിട്ഠിസ്നേഹോ? വീസതിവത്ഥുകാ സക്കായദിട്ഠി, ദസവത്ഥുകാ മിച്ഛാദിട്ഠി, ദസവത്ഥുകാ അന്തഗ്ഗാഹികാദിട്ഠി. യാ ഏവരൂപാ ദിട്ഠി ദിട്ഠിഗതം ദിട്ഠിഗഹനം ദിട്ഠികന്താരോ ദിട്ഠിവിസൂകായികം ദിട്ഠിവിപ്ഫന്ദിതം ദിട്ഠിസംയോജനം ഗാഹോ പടിഗ്ഗാഹോ 15 അഭിനിവേസോ പരാമാസോ കുമ്മഗ്ഗോ മിച്ഛാപഥോ മിച്ഛത്തം തിത്ഥായതനം വിപരിയാസഗ്ഗാഹോ വിപരീതഗ്ഗാഹോ വിപല്ലാസഗ്ഗാഹോ മിച്ഛാഗാഹോ അയാഥാവകസ്മിം യാഥാവകന്തി ഗാഹോ, യാവതാ ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി – അയം ദിട്ഠിസ്നേഹോ.

    Katamo diṭṭhisneho? Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, dasavatthukā micchādiṭṭhi, dasavatthukā antaggāhikādiṭṭhi. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho 16 abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho, yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni – ayaṃ diṭṭhisneho.

    സംസഗ്ഗജാതസ്സ ഭവന്തി സ്നേഹാതി ദസ്സനസംസഗ്ഗപച്ചയാ ച സവനസംസഗ്ഗപച്ചയാ ച തണ്ഹാസ്നേഹോ ച ദിട്ഠിസ്നേഹോ ച ഭവന്തി സമ്ഭവന്തി ജായന്തി സഞ്ജായന്തി നിബ്ബത്തന്തി അഭിനിബ്ബത്തന്തി പാതുഭവന്തീതി – സംസഗ്ഗജാതസ്സ ഭവന്തി സ്നേഹാ.

    Saṃsaggajātassa bhavanti snehāti dassanasaṃsaggapaccayā ca savanasaṃsaggapaccayā ca taṇhāsneho ca diṭṭhisneho ca bhavanti sambhavanti jāyanti sañjāyanti nibbattanti abhinibbattanti pātubhavantīti – saṃsaggajātassa bhavanti snehā.

    സ്നേഹന്വയം ദുക്ഖമിദം പഹോതീതി. സ്നേഹോതി ദ്വേ സ്നേഹാ – തണ്ഹാസ്നേഹോ ച ദിട്ഠിസ്നേഹോ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹാസ്നേഹോ…പേ॰… അയം ദിട്ഠിസ്നേഹോ. ദുക്ഖമിദം പഹോതീതി ഇധേകച്ചോ കായേന ദുച്ചരിതം ചരതി, വാചായ ദുച്ചരിതം ചരതി, മനസാ ദുച്ചരിതം ചരതി, പാണമ്പി ഹനതി, അദിന്നമ്പി ആദിയതി, സന്ധിമ്പി ഛിന്ദതി, നില്ലോപമ്പി 17 ഹരതി, ഏകാഗാരികമ്പി കരോതി, പരിപന്ഥേപി തിട്ഠതി, പരദാരമ്പി ഗച്ഛതി, മുസാപി ഭണതി. തമേനം ഗഹേത്വാ രഞ്ഞോ ദസ്സേന്തി – ‘‘അയം, ദേവ, ചോരോ ആഗുചാരീ. ഇമസ്സ യം ഇച്ഛസി തം ദണ്ഡം പണേഹീ’’തി. തമേനം രാജാ തം പരിഭാസതി. സോ പരിഭാസപച്ചയാപി ദുക്ഖം ദോമനസ്സം 18 പടിസംവേദേതി. ഏതം ഭയം ദുക്ഖം ദോമനസ്സം കുതോ ജാതം? തസ്സ സ്നേഹപച്ചയാ ച നന്ദിപച്ചയാ ച രാഗപച്ചയാ ച നന്ദിരാഗപച്ചയാ ച ജാതം.

    Snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahotīti. Snehoti dve snehā – taṇhāsneho ca diṭṭhisneho ca…pe… ayaṃ taṇhāsneho…pe… ayaṃ diṭṭhisneho. Dukkhamidaṃ pahotīti idhekacco kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati, pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi 19 harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati. Tamenaṃ gahetvā rañño dassenti – ‘‘ayaṃ, deva, coro āgucārī. Imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī’’ti. Tamenaṃ rājā taṃ paribhāsati. So paribhāsapaccayāpi dukkhaṃ domanassaṃ 20 paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto jātaṃ? Tassa snehapaccayā ca nandipaccayā ca rāgapaccayā ca nandirāgapaccayā ca jātaṃ.

    ഏത്തകേനപി രാജാ ന തുസ്സതി. തമേനം രാജാ ബന്ധാപേതി – അന്ദുബന്ധനേന വാ രജ്ജുബന്ധനേന വാ സങ്ഖലികബന്ധനേന വാ വേത്തബന്ധനേന വാ ലതാബന്ധനേന വാ പക്ഖേപബന്ധനേന വാ പരിക്ഖേപബന്ധനേന വാ ഗാമബന്ധനേന വാ നിഗമബന്ധനേന വാ രട്ഠബന്ധനേന വാ ജനപദബന്ധനേന വാ, അന്തമസോ സവചനീയമ്പി കരോതി – ‘‘ന തേ ലബ്ഭാ ഇതോ പക്കമിതു’’ന്തി. സോ ബന്ധനപച്ചയാപി ദുക്ഖം ദോമനസ്സം പടിസംവേദേതി. ഏതം ഭയം ദുക്ഖം ദോമനസ്സം കുതോ ജാതം? തസ്സ സ്നേഹപച്ചയാ ച നന്ദിപച്ചയാ ച രാഗപച്ചയാ ച നന്ദിരാഗപച്ചയാ ച ജാതം.

    Ettakenapi rājā na tussati. Tamenaṃ rājā bandhāpeti – andubandhanena vā rajjubandhanena vā saṅkhalikabandhanena vā vettabandhanena vā latābandhanena vā pakkhepabandhanena vā parikkhepabandhanena vā gāmabandhanena vā nigamabandhanena vā raṭṭhabandhanena vā janapadabandhanena vā, antamaso savacanīyampi karoti – ‘‘na te labbhā ito pakkamitu’’nti. So bandhanapaccayāpi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto jātaṃ? Tassa snehapaccayā ca nandipaccayā ca rāgapaccayā ca nandirāgapaccayā ca jātaṃ.

    ഏത്തകേനപി രാജാ ന തുസ്സതി. തമേനം രാജാ തസ്സേവ 21 ധനം ആഹരാപേതി – സതം വാ സഹസ്സം വാ സതസഹസ്സം വാ. സോ ധനജാനിപച്ചയാപി ദുക്ഖം ദോമനസ്സം പടിസംവേദേതി. ഏതം ഭയം ദുക്ഖം ദോമനസ്സം കുതോ ജാതം? തസ്സ സ്നേഹപച്ചയാ ച നന്ദിപച്ചയാ ച രാഗപച്ചയാ ച നന്ദിരാഗപച്ചയാ ച ജാതം.

    Ettakenapi rājā na tussati. Tamenaṃ rājā tasseva 22 dhanaṃ āharāpeti – sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vā. So dhanajānipaccayāpi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto jātaṃ? Tassa snehapaccayā ca nandipaccayā ca rāgapaccayā ca nandirāgapaccayā ca jātaṃ.

    ഏത്തകേനപി രാജാ ന തുസ്സതി. തമേനം രാജാ വിവിധാ കമ്മകാരണാ 23 കാരാപേതി – കസാഹിപി താളേതി, വേത്തേഹിപി താളേതി, അഡ്ഢദണ്ഡേഹിപി താളേതി, ഹത്ഥമ്പി ഛിന്ദതി, പാദമ്പി ഛിന്ദതി, ഹത്ഥപാദമ്പി ഛിന്ദതി, കണ്ണമ്പി ഛിന്ദതി, നാസമ്പി ഛിന്ദതി, കണ്ണനാസമ്പി ഛിന്ദതി, ബിലങ്ഗഥാലികമ്പി കരോതി, സങ്ഖമുണ്ഡികമ്പി കരോതി , രാഹുമുഖമ്പി കരോതി, ജോതിമാലികമ്പി കരോതി, ഹത്ഥപജ്ജോതികമ്പി കരോതി, ഏരകവത്തികമ്പി 24 കരോതി, ചീരകവാസികമ്പി കരോതി, ഏണേയ്യകമ്പി കരോതി, ബളിസമംസികമ്പി കരോതി, കഹാപണികമ്പി കരോതി, ഖാരാപതച്ഛികമ്പി 25 കരോതി, പലിഘപരിവത്തികമ്പി കരോതി, പലാലപീഠകമ്പി കരോതി, തത്തേനപി തേലേന ഓസിഞ്ചതി, സുനഖേഹിപി ഖാദാപേതി, ജീവന്തമ്പി സൂലേ ഉത്താസേതി, അസിനാപി സീസം ഛിന്ദതി. സോ കമ്മകാരണപച്ചയാപി ദുക്ഖം ദോമനസ്സം പടിസംവേദേതി. ഏതം ഭയം ദുക്ഖം ദോമനസ്സം കുതോ ജാതം? തസ്സ സ്നേഹപച്ചയാ ച നന്ദിപച്ചയാ ച രാഗപച്ചയാ ച നന്ദിരാഗപച്ചയാ ച ജാതം. രാജാ ഇമേസം ചതുന്നം ദണ്ഡാനം ഇസ്സരോ.

    Ettakenapi rājā na tussati. Tamenaṃ rājā vividhā kammakāraṇā 26 kārāpeti – kasāhipi tāḷeti, vettehipi tāḷeti, aḍḍhadaṇḍehipi tāḷeti, hatthampi chindati, pādampi chindati, hatthapādampi chindati, kaṇṇampi chindati, nāsampi chindati, kaṇṇanāsampi chindati, bilaṅgathālikampi karoti, saṅkhamuṇḍikampi karoti , rāhumukhampi karoti, jotimālikampi karoti, hatthapajjotikampi karoti, erakavattikampi 27 karoti, cīrakavāsikampi karoti, eṇeyyakampi karoti, baḷisamaṃsikampi karoti, kahāpaṇikampi karoti, khārāpatacchikampi 28 karoti, palighaparivattikampi karoti, palālapīṭhakampi karoti, tattenapi telena osiñcati, sunakhehipi khādāpeti, jīvantampi sūle uttāseti, asināpi sīsaṃ chindati. So kammakāraṇapaccayāpi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto jātaṃ? Tassa snehapaccayā ca nandipaccayā ca rāgapaccayā ca nandirāgapaccayā ca jātaṃ. Rājā imesaṃ catunnaṃ daṇḍānaṃ issaro.

    സോ സകേന കമ്മേന കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതി. തമേനം നിരയപാലാ പഞ്ചവിധബന്ധനം നാമ കമ്മകാരണം കരോന്തി 29 – തത്തം അയോഖിലം ഹത്ഥേ ഗമേന്തി, തത്തം അയോഖിലം ദുതിയേ ഹത്ഥേ ഗമേന്തി, തത്തം അയോഖിലം പാദേ ഗമേന്തി, തത്തം അയോഖിലം ദുതിയേ പാദേ ഗമേന്തി, തത്തം അയോഖിലം മജ്ഝേ ഉരസ്മിം ഗമേന്തി. സോ തത്ഥ ദുക്ഖാ തിബ്ബാ 30 ഖരാ കടുകാ വേദനാ വേദേതി; ന ച താവ കാലം കരോതി യാവ ന തം പാപകമ്മം ബ്യന്തീഹോതി. ഏതം ഭയം ദുക്ഖം ദോമനസ്സം കുതോ ജാതം? തസ്സ സ്നേഹപച്ചയാ ച നന്ദിപച്ചയാ ച രാഗപച്ചയാ ച നന്ദിരാഗപച്ചയാ ച ജാതം.

    So sakena kammena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Tamenaṃ nirayapālā pañcavidhabandhanaṃ nāma kammakāraṇaṃ karonti 31 – tattaṃ ayokhilaṃ hatthe gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ dutiye hatthe gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ pāde gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ dutiye pāde gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ majjhe urasmiṃ gamenti. So tattha dukkhā tibbā 32 kharā kaṭukā vedanā vedeti; na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto jātaṃ? Tassa snehapaccayā ca nandipaccayā ca rāgapaccayā ca nandirāgapaccayā ca jātaṃ.

    തമേനം നിരയപാലാ സംവേസേത്വാ 33 കുഠാരീഹി 34 തച്ഛന്തി…പേ॰… തമേനം നിരയപാലാ ഉദ്ധംപാദം അധോസിരം ഗഹേത്വാ വാസീഹി തച്ഛന്തി. തമേനം നിരയപാലാ രഥേ യോജേത്വാ ആദിത്തായ പഥവിയാ സമ്പജ്ജലിതായ സജോതിഭൂതായ 35 സാരേന്തിപി പച്ചാസാരേന്തിപി. തമേനം നിരയപാലാ മഹന്തം അങ്ഗാരപബ്ബതം ആദിത്തം സമ്പജ്ജലിതം സജോതിഭൂതം ആരോപേന്തിപി ഓരോപേന്തിപി. തമേനം നിരയപാലാ ഉദ്ധംപാദം അധോസിരം ഗഹേത്വാ തത്തായ ലോഹകുമ്ഭിയാ പക്ഖിപന്തി ആദിത്തായ സമ്പജ്ജലിതായ സജോതിഭൂതായ. സോ തത്ഥ ഫേണുദ്ദേഹകം പച്ചതി. സോ തത്ഥ ഫേണുദ്ദേഹകം പച്ചമാനോ സകിമ്പി ഉദ്ധം ഗച്ഛതി, സകിമ്പി അധോ ഗച്ഛതി, സകിമ്പി തിരിയം ഗച്ഛതി. സോ തത്ഥ ദുക്ഖാ തിബ്ബാ ഖരാ കടുകാ വേദനാ വേദേതി; ന ച താവ കാലങ്കരോതി യാവ ന തം പാപകമ്മം ബ്യന്തീഹോതി. ഏതം ഭയം ദുക്ഖം ദോമനസ്സം കുതോ ജാതം? തസ്സ സ്നേഹപച്ചയാ ച നന്ദിപച്ചയാ ച രാഗപച്ചയാ ച നന്ദിരാഗപച്ചയാ ച ജാതം.

    Tamenaṃ nirayapālā saṃvesetvā 36 kuṭhārīhi 37 tacchanti…pe… tamenaṃ nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā vāsīhi tacchanti. Tamenaṃ nirayapālā rathe yojetvā ādittāya pathaviyā sampajjalitāya sajotibhūtāya 38 sārentipi paccāsārentipi. Tamenaṃ nirayapālā mahantaṃ aṅgārapabbataṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ āropentipi oropentipi. Tamenaṃ nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā tattāya lohakumbhiyā pakkhipanti ādittāya sampajjalitāya sajotibhūtāya. So tattha pheṇuddehakaṃ paccati. So tattha pheṇuddehakaṃ paccamāno sakimpi uddhaṃ gacchati, sakimpi adho gacchati, sakimpi tiriyaṃ gacchati. So tattha dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedeti; na ca tāva kālaṅkaroti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto jātaṃ? Tassa snehapaccayā ca nandipaccayā ca rāgapaccayā ca nandirāgapaccayā ca jātaṃ.

    തമേനം നിരയപാലാ മഹാനിരയേ പക്ഖിപന്തി. സോ ഖോ പന മഹാനിരയോ –

    Tamenaṃ nirayapālā mahāniraye pakkhipanti. So kho pana mahānirayo –

    ചതുക്കണ്ണോ ചതുദ്വാരോ, വിഭത്തോ ഭാഗസോ മിതോ;

    Catukkaṇṇo catudvāro, vibhatto bhāgaso mito;

    അയോപാകാരപരിയന്തോ, അയസാ പടികുജ്ജിതോ.

    Ayopākārapariyanto, ayasā paṭikujjito.

    തസ്സ അയോമയാ ഭൂമി, ജലിതാ തേജസാ യുതാ;

    Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;

    സമന്താ യോജനസതം, ഫരിത്വാ തിട്ഠതി സബ്ബദാ.

    Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā.

    കദരിയാതപനാ 39 ഘോരാ, അച്ചിമന്തോ ദുരാസദാ;

    Kadariyātapanā 40 ghorā, accimanto durāsadā;

    ലോമഹംസനരൂപാ ച, ഭേസ്മാ പടിഭയാ ദുഖാ.

    Lomahaṃsanarūpā ca, bhesmā paṭibhayā dukhā.

    പുരത്ഥിമായ ച ഭിത്തിയാ, അച്ചിക്ഖന്ധോ സമുട്ഠിതോ;

    Puratthimāya ca bhittiyā, accikkhandho samuṭṭhito;

    ഡഹന്തോ പാപകമ്മന്തേ, പച്ഛിമായ പടിഹഞ്ഞതി.

    Ḍahanto pāpakammante, pacchimāya paṭihaññati.

    പച്ഛിമായ ച ഭിത്തിയാ, അച്ചിക്ഖന്ധോ സമുട്ഠിതോ;

    Pacchimāya ca bhittiyā, accikkhandho samuṭṭhito;

    ഡഹന്തോ പാപകമ്മന്തേ, പുരിമായ പടിഹഞ്ഞതി.

    Ḍahanto pāpakammante, purimāya paṭihaññati.

    ദക്ഖിണായ ച ഭിത്തിയാ, അച്ചിക്ഖന്ധോ സമുട്ഠിതോ;

    Dakkhiṇāya ca bhittiyā, accikkhandho samuṭṭhito;

    ഡഹന്തോ പാപകമ്മന്തേ, ഉത്തരായ പടിഹഞ്ഞതി.

    Ḍahanto pāpakammante, uttarāya paṭihaññati.

    ഉത്തരായ ച ഭിത്തിയാ, അച്ചിക്ഖന്ധോ സമുട്ഠിതോ;

    Uttarāya ca bhittiyā, accikkhandho samuṭṭhito;

    ഡഹന്തോ പാപകമ്മന്തേ, ദക്ഖിണായ പടിഹഞ്ഞതി.

    Ḍahanto pāpakammante, dakkhiṇāya paṭihaññati.

    ഹേട്ഠതോ ച സമുട്ഠായ, അച്ചിക്ഖന്ധോ ഭയാനകോ;

    Heṭṭhato ca samuṭṭhāya, accikkhandho bhayānako;

    ഡഹന്തോ പാപകമ്മന്തേ, ഛദനസ്മിം പടിഹഞ്ഞതി.

    Ḍahanto pāpakammante, chadanasmiṃ paṭihaññati.

    ഛദനമ്ഹാ സമുട്ഠായ, അച്ചിക്ഖന്ധോ ഭയാനകോ;

    Chadanamhā samuṭṭhāya, accikkhandho bhayānako;

    ഡഹന്തോ പാപകമ്മന്തേ, ഭൂമിയം പടിഹഞ്ഞതി.

    Ḍahanto pāpakammante, bhūmiyaṃ paṭihaññati.

    അയോകപാലമാദിത്തം, സന്തത്തം ജലിതം യഥാ;

    Ayokapālamādittaṃ, santattaṃ jalitaṃ yathā;

    ഏവം അവീചിനിരയോ, ഹേട്ഠാ ഉപരി പസ്സതോ.

    Evaṃ avīcinirayo, heṭṭhā upari passato.

    തത്ഥ സത്താ മഹാലുദ്ദാ, മഹാകിബ്ബിസകാരിനോ;

    Tattha sattā mahāluddā, mahākibbisakārino;

    അച്ചന്തപാപകമ്മന്താ, പച്ചന്തി ന ച മിയ്യരേ 41.

    Accantapāpakammantā, paccanti na ca miyyare 42.

    ജാതവേദസമോ കായോ, തേസം നിരയവാസിനം;

    Jātavedasamo kāyo, tesaṃ nirayavāsinaṃ;

    പസ്സ കമ്മാനം ദള്ഹത്തം, ന ഭസ്മാ ഹോതി നപി മസി.

    Passa kammānaṃ daḷhattaṃ, na bhasmā hoti napi masi.

    പുരത്ഥിമേനപി ധാവന്തി, തതോ ധാവന്തി പച്ഛിമം;

    Puratthimenapi dhāvanti, tato dhāvanti pacchimaṃ;

    ഉത്തരേനപി ധാവന്തി, തതോ ധാവന്തി ദക്ഖിണം.

    Uttarenapi dhāvanti, tato dhāvanti dakkhiṇaṃ.

    യം യം ദിസം പധാവന്തി, തം തം ദ്വാരം പിധീയതി;

    Yaṃ yaṃ disaṃ padhāvanti, taṃ taṃ dvāraṃ pidhīyati;

    അഭിനിക്ഖമിതാസാ തേ, സത്താ മോക്ഖഗവേസിനോ.

    Abhinikkhamitāsā te, sattā mokkhagavesino.

    ന തേ തതോ നിക്ഖമിതും, ലഭന്തി കമ്മപച്ചയാ;

    Na te tato nikkhamituṃ, labhanti kammapaccayā;

    തേസഞ്ച പാപകമ്മന്തം, അവിപക്കം കതം ബഹുന്തി.

    Tesañca pāpakammantaṃ, avipakkaṃ kataṃ bahunti.

    ഏതം ഭയം ദുക്ഖം ദോമനസ്സം കുതോ ജാതം? തസ്സ സ്നേഹപച്ചയാ ച നന്ദിപച്ചയാ ച രാഗപച്ചയാ ച നന്ദിരാഗപച്ചയാ ച ജാതം.

    Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto jātaṃ? Tassa snehapaccayā ca nandipaccayā ca rāgapaccayā ca nandirāgapaccayā ca jātaṃ.

    യാനി ച നേരയികാനി ദുക്ഖാനി യാനി ച തിരച്ഛാനയോനികാനി ദുക്ഖാനി യാനി ച പേത്തിവിസയികാനി ദുക്ഖാനി യാനി ച മാനുസികാനി ദുക്ഖാനി, താനി കുതോ ജാതാനി കുതോ സഞ്ജാതാനി കുതോ നിബ്ബത്താനി കുതോ അഭിനിബ്ബത്താനി കുതോ പാതുഭൂതാനി? തസ്സ സ്നേഹപച്ചയാ ച നന്ദിപച്ചയാ ച രാഗപച്ചയാ ച നന്ദിരാഗപച്ചയാ ച ഭവന്തി സമ്ഭവന്തി ജായന്തി സഞ്ജായന്തി നിബ്ബത്തന്തി അഭിനിബ്ബത്തന്തി പാതുഭവന്തീതി – സ്നേഹന്വയം ദുക്ഖമിദം പഹോതി.

    Yāni ca nerayikāni dukkhāni yāni ca tiracchānayonikāni dukkhāni yāni ca pettivisayikāni dukkhāni yāni ca mānusikāni dukkhāni, tāni kuto jātāni kuto sañjātāni kuto nibbattāni kuto abhinibbattāni kuto pātubhūtāni? Tassa snehapaccayā ca nandipaccayā ca rāgapaccayā ca nandirāgapaccayā ca bhavanti sambhavanti jāyanti sañjāyanti nibbattanti abhinibbattanti pātubhavantīti – snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahoti.

    ആദീനവം സ്നേഹജം പേക്ഖമാനോതി. സ്നേഹോതി ദ്വേ സ്നേഹാ – തണ്ഹാസ്നേഹോ ച ദിട്ഠിസ്നേഹോ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹാസ്നേഹോ…പേ॰… അയം ദിട്ഠിസ്നേഹോ. ആദീനവം സ്നേഹജം പേക്ഖമാനോതി തണ്ഹാസ്നേഹോ ച ദിട്ഠിസ്നേഹോ ച ആദീനവം സ്നേഹജം പേക്ഖമാനോ ദക്ഖമാനോ ഓലോകയമാനോ നിജ്ഝായമാനോ ഉപപരിക്ഖമാനോതി – ആദീനവം സ്നേഹജം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Ādīnavaṃsnehajaṃ pekkhamānoti. Snehoti dve snehā – taṇhāsneho ca diṭṭhisneho ca…pe… ayaṃ taṇhāsneho…pe… ayaṃ diṭṭhisneho. Ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamānoti taṇhāsneho ca diṭṭhisneho ca ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘സംസഗ്ഗജാതസ്സ ഭവന്തി സ്നേഹാ, സ്നേഹന്വയം ദുക്ഖമിദം പഹോതി;

    ‘‘Saṃsaggajātassa bhavanti snehā, snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahoti;

    ആദീനവം സ്നേഹജം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൨൩.

    123.

    മിത്തേ സുഹജ്ജേ അനുകമ്പമാനോ, ഹാപേതി അത്ഥം പടിബദ്ധചിത്തോ 43 ;

    Mitte suhajje anukampamāno, hāpeti atthaṃ paṭibaddhacitto44;

    ഏതം ഭയം സന്ഥവേ 45 പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Etaṃ bhayaṃ santhave46pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo.

    മിത്തേ സുഹജ്ജേ അനുകമ്പമാനോ, ഹാപേതി അത്ഥം പടിബദ്ധചിത്തോതി. മിത്താതി ദ്വേ മിത്താ – അഗാരികമിത്തോ ച അനാഗാരികമിത്തോ 47 ച. കതമോ അഗാരികമിത്തോ? ഇധേകച്ചോ ദുദ്ദദം ദദാതി, ദുച്ചജം ചജതി, ദുക്കരം കരോതി, ദുക്ഖമം ഖമതി, ഗുയ്ഹമസ്സ ആചിക്ഖതി, ഗുയ്ഹമസ്സ പരിഗൂഹതി 48, ആപദാസു ന വിജഹതി, ജീവിതമ്പിസ്സ അത്ഥായ പരിച്ചത്തം ഹോതി, ഖീണേ നാതിമഞ്ഞതി – അയം അഗാരികമിത്തോ.

    Mitte suhajje anukampamāno, hāpeti atthaṃ paṭibaddhacittoti. Mittāti dve mittā – agārikamitto ca anāgārikamitto 49 ca. Katamo agārikamitto? Idhekacco duddadaṃ dadāti, duccajaṃ cajati, dukkaraṃ karoti, dukkhamaṃ khamati, guyhamassa ācikkhati, guyhamassa parigūhati 50, āpadāsu na vijahati, jīvitampissa atthāya pariccattaṃ hoti, khīṇe nātimaññati – ayaṃ agārikamitto.

    കതമോ അനാഗാരികമിത്തോ? ഇധ ഭിക്ഖു പിയോ ച ഹോതി മനാപോ ച ഗരു ച ഭാവനീയോ ച വത്താ ച വചനക്ഖമോ ച ഗമ്ഭീരഞ്ച കഥം കത്താ, നോ ച അട്ഠാനേ നിയോജേതി അധിസീലേ സമാദപേതി, ചതുന്നം സതിപട്ഠാനാനം ഭാവനാനുയോഗേ സമാദപേതി, ചതുന്നം സമ്മപ്പധാനാനം…പേ॰… ചതുന്നം ഇദ്ധിപാദാനം… പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം… പഞ്ചന്നം ബലാനം… സത്തന്നം ബോജ്ഝങ്ഗാനം… അരിയസ്സ അട്ഠങ്ഗികസ്സ മഗ്ഗസ്സ ഭാവനാനുയോഗേ സമാദപേതി – അയം അനാഗാരികമിത്തോ.

    Katamo anāgārikamitto? Idha bhikkhu piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca vattā ca vacanakkhamo ca gambhīrañca kathaṃ kattā, no ca aṭṭhāne niyojeti adhisīle samādapeti, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvanānuyoge samādapeti, catunnaṃ sammappadhānānaṃ…pe… catunnaṃ iddhipādānaṃ… pañcannaṃ indriyānaṃ… pañcannaṃ balānaṃ… sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ… ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa bhāvanānuyoge samādapeti – ayaṃ anāgārikamitto.

    സുഹജ്ജാ വുച്ചന്തി യേഹി സഹ ആഗമനം ഫാസു ഗമനം ഫാസു ഠാനം ഫാസു നിസജ്ജനം 51 ഫാസു സയനം ഫാസു ആലപനം ഫാസു സല്ലപനം ഫാസു ഉല്ലപനം ഫാസു സമുല്ലപനം ഫാസു. മിത്തേ സുഹജ്ജേ അനുകമ്പമാനോ ഹാപേതി അത്ഥന്തി മിത്തേ ച സുഹജ്ജേ ച സന്ദിട്ഠേ ച സമ്ഭത്തേ ച സഹായേ ച അനുകമ്പമാനോ അനുപേക്ഖമാനോ അനുഗണ്ഹമാനോ അത്തത്ഥമ്പി പരത്ഥമ്പി ഉഭയത്ഥമ്പി ഹാപേതി, ദിട്ഠധമ്മികമ്പി അത്ഥം ഹാപേതി, സമ്പരായികമ്പി അത്ഥം ഹാപേതി, പരമത്ഥമ്പി ഹാപേതി പഹാപേതി പരിഹാപേതി പരിധംസേതി പരിവജ്ജേതി 52 അന്തരധാപേതീതി – മിത്തേ സുഹജ്ജേ അനുകമ്പമാനോ ഹാപേതി അത്ഥം.

    Suhajjā vuccanti yehi saha āgamanaṃ phāsu gamanaṃ phāsu ṭhānaṃ phāsu nisajjanaṃ 53 phāsu sayanaṃ phāsu ālapanaṃ phāsu sallapanaṃ phāsu ullapanaṃ phāsu samullapanaṃ phāsu. Mitte suhajje anukampamāno hāpeti atthanti mitte ca suhajje ca sandiṭṭhe ca sambhatte ca sahāye ca anukampamāno anupekkhamāno anugaṇhamāno attatthampi paratthampi ubhayatthampi hāpeti, diṭṭhadhammikampi atthaṃ hāpeti, samparāyikampi atthaṃ hāpeti, paramatthampi hāpeti pahāpeti parihāpeti paridhaṃseti parivajjeti 54 antaradhāpetīti – mitte suhajje anukampamāno hāpeti atthaṃ.

    പടിബദ്ധചിത്തോതി ദ്വീഹി കാരണേഹി പടിബദ്ധചിത്തോ ഹോതി – അത്താനം വാ നീചം ഠപേന്തോ പരം ഉച്ചം ഠപേന്തോ പടിബദ്ധചിത്തോ ഹോതി, അത്താനം വാ ഉച്ചം ഠപേന്തോ പരം നീചം ഠപേന്തോ പടിബദ്ധചിത്തോ ഹോതി. കഥം അത്താനം നീചം ഠപേന്തോ പരം ഉച്ചം ഠപേന്തോ പടിബദ്ധചിത്തോ ഹോതി? തുമ്ഹേ മേ ബഹൂപകാരാ, അഹം തുമ്ഹേ നിസ്സായ ലഭാമി ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരം. യമ്പി 55 മേ അഞ്ഞേ ദാതും വാ കാതും വാ മഞ്ഞന്തി തുമ്ഹേ നിസ്സായ തുമ്ഹേ സമ്പസ്സന്താ. യമ്പി മേ പോരാണം മാതാപേത്തികം നാമഗോത്തം, തമ്പി മേ അന്തരഹിതം. തുമ്ഹേഹി അഹം ഞായാമി – അസുകസ്സ കുലുപകോ, അസുകായ കുലുപകോതി . ഏവം അത്താനം നീചം ഠപേന്തോ പരം ഉച്ചം ഠപേന്തോ പടിബദ്ധചിത്തോ ഹോതി.

    Paṭibaddhacittoti dvīhi kāraṇehi paṭibaddhacitto hoti – attānaṃ vā nīcaṃ ṭhapento paraṃ uccaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti, attānaṃ vā uccaṃ ṭhapento paraṃ nīcaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti. Kathaṃ attānaṃ nīcaṃ ṭhapento paraṃ uccaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti? Tumhe me bahūpakārā, ahaṃ tumhe nissāya labhāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ. Yampi 56 me aññe dātuṃ vā kātuṃ vā maññanti tumhe nissāya tumhe sampassantā. Yampi me porāṇaṃ mātāpettikaṃ nāmagottaṃ, tampi me antarahitaṃ. Tumhehi ahaṃ ñāyāmi – asukassa kulupako, asukāya kulupakoti . Evaṃ attānaṃ nīcaṃ ṭhapento paraṃ uccaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti.

    കഥം അത്താനം ഉച്ചം ഠപേന്തോ പരം നീചം ഠപേന്തോ പടിബദ്ധചിത്തോ ഹോതി? അഹം തുമ്ഹാകം ബഹൂപകാരോ, തുമ്ഹേ മം ആഗമ്മ ബുദ്ധം സരണം ഗതാ, ധമ്മം സരണം ഗതാ, സങ്ഘം സരണം ഗതാ, പാണാതിപാതാ പടിവിരതാ, അദിന്നാദാനാ പടിവിരതാ, കാമേസുമിച്ഛാചാരാ പടിവിരതാ, മുസാവാദാ പടിവിരതാ, സുരാമേരയമജ്ജപമാദട്ഠാനാ പടിവിരതാ; അഹം തുമ്ഹാകം ഉദ്ദേസം ദേമി, പരിപുച്ഛം ദേമി, ഉപോസഥം ആചിക്ഖാമി, നവകമ്മം അധിട്ഠാമി. അഥ പന തുമ്ഹേ മം ഉജ്ഝിത്വാ 57 അഞ്ഞേ സക്കരോഥ ഗരും കരോഥ മാനേഥ പൂജേഥാതി. ഏവം അത്താനം ഉച്ചം ഠപേന്തോ പരം നീചം ഠപേന്തോ പടിബദ്ധചിത്തോ ഹോതീതി – മിത്തേ സുഹജ്ജേ അനുകമ്പമാനോ, ഹാപേതി അത്ഥം പടിബദ്ധചിത്തോ.

    Kathaṃ attānaṃ uccaṃ ṭhapento paraṃ nīcaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti? Ahaṃ tumhākaṃ bahūpakāro, tumhe maṃ āgamma buddhaṃ saraṇaṃ gatā, dhammaṃ saraṇaṃ gatā, saṅghaṃ saraṇaṃ gatā, pāṇātipātā paṭiviratā, adinnādānā paṭiviratā, kāmesumicchācārā paṭiviratā, musāvādā paṭiviratā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā; ahaṃ tumhākaṃ uddesaṃ demi, paripucchaṃ demi, uposathaṃ ācikkhāmi, navakammaṃ adhiṭṭhāmi. Atha pana tumhe maṃ ujjhitvā 58 aññe sakkarotha garuṃ karotha mānetha pūjethāti. Evaṃ attānaṃ uccaṃ ṭhapento paraṃ nīcaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hotīti – mitte suhajje anukampamāno, hāpeti atthaṃ paṭibaddhacitto.

    ഏതം ഭയം സന്ഥവേ പേക്ഖമാനോതി. ഭയന്തി ജാതിഭയം ജരാഭയം ബ്യാധിഭയം മരണഭയം രാജഭയം ചോരഭയം അഗ്ഗിഭയം ഉദകഭയം അത്താനുവാദഭയം പരാനുവാദഭയം ദണ്ഡഭയം ദുഗ്ഗതിഭയം ഊമിഭയം കുമ്ഭിലഭയം ആവട്ടഭയം സുസുമാരഭയം 59 ആജീവികഭയം അസിലോകഭയം പരിസസാരജ്ജഭയം മദനഭയം ഭയാനകം ഛമ്ഭിതത്തം ലോമഹംസോ ചേതസോ ഉബ്ബേഗോ ഉത്രാസോ. സന്ഥവേതി ദ്വേ സന്ഥവാ – തണ്ഹാസന്ഥവോ ച ദിട്ഠിസന്ഥവോ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹാസന്ഥവോ…പേ॰… അയം ദിട്ഠിസന്ഥവോ. ഏതം ഭയം സന്ഥവേ പേക്ഖമാനോതി ഏതം ഭയം സന്ഥവേ പേക്ഖമാനോ ദക്ഖമാനോ ഓലോകയമാനോ നിജ്ഝായമാനോ ഉപപരിക്ഖമാനോതി – ഏതം ഭയം സന്ഥവേ പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Etaṃ bhayaṃ santhave pekkhamānoti. Bhayanti jātibhayaṃ jarābhayaṃ byādhibhayaṃ maraṇabhayaṃ rājabhayaṃ corabhayaṃ aggibhayaṃ udakabhayaṃ attānuvādabhayaṃ parānuvādabhayaṃ daṇḍabhayaṃ duggatibhayaṃ ūmibhayaṃ kumbhilabhayaṃ āvaṭṭabhayaṃ susumārabhayaṃ 60 ājīvikabhayaṃ asilokabhayaṃ parisasārajjabhayaṃ madanabhayaṃ bhayānakaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso cetaso ubbego utrāso. Santhaveti dve santhavā – taṇhāsanthavo ca diṭṭhisanthavo ca…pe… ayaṃ taṇhāsanthavo…pe… ayaṃ diṭṭhisanthavo. Etaṃ bhayaṃ santhave pekkhamānoti etaṃ bhayaṃ santhave pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – etaṃ bhayaṃ santhave pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘മിത്തേ സുഹജ്ജേ അനുകമ്പമാനോ, ഹാപേതി അത്ഥം പടിബദ്ധചിത്തോ;

    ‘‘Mitte suhajje anukampamāno, hāpeti atthaṃ paṭibaddhacitto;

    ഏതം ഭയം സന്ഥവേ പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Etaṃ bhayaṃ santhave pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൨൪.

    124.

    വംസോ വിസാലോവ യഥാ വിസത്തോ, പുത്തേസു ദാരേസു ച യാ അപേക്ഖാ;

    Vaṃso visālova yathā visatto,puttesu dāresu ca yā apekkhā;

    വംസക്കളീരോവ 61 അസജ്ജമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Vaṃsakkaḷīrova62asajjamāno, eko care khaggavisāṇakappo.

    വംസോ വിസാലോവ യഥാ വിസത്തോതി വംസോ വുച്ചതി വേളുഗുമ്ബോ. യഥാ വേളുഗുമ്ബസ്മിം പോരാണകാ വംസാ സത്താ 63 വിസത്താ ആസത്താ ലഗ്ഗാ ലഗ്ഗിതാ പലിബുദ്ധാ, ഏവമേവ വിസത്തികാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ അനുനയോ അനുരോധോ നന്ദീ നന്ദിരാഗോ ചിത്തസ്സ സാരാഗോ ഇച്ഛാ മുച്ഛാ അജ്ഝോസാനം ഗേധോ പലിഗേധോ സങ്ഗോ പങ്കോ ഏജാ മായാ ജനികാ സഞ്ജനനീ സിബ്ബിനീ ജാലിനീ സരിതാ വിസത്തികാ സുത്തം വിസടാ ആയൂഹനീ ദുതിയാ പണിധി ഭവനേത്തി വനം വനഥോ സന്ഥവോ സിനേഹോ അപേക്ഖാ പടിബന്ധു ആസാ ആസീസനാ ആസീസിതത്തം രൂപാസാ സദ്ദാസാ ഗന്ധാസാ രസാസാ ഫോട്ഠബ്ബാസാ ലാഭാസാ ധനാസാ പുത്താസാ ജീവിതാസാ ജപ്പാ പജപ്പാ അഭിജപ്പാ ജപ്പനാ ജപ്പിതത്തം ലോലുപ്പം ലോലുപ്പായനാ ലോലുപ്പായിതത്തം പുച്ഛഞ്ജികതാ സാധുകമ്യതാ അധമ്മരാഗോ വിസമലോഭോ നികന്തി നികാമനാ പത്ഥനാ പിഹനാ സമ്പത്ഥനാ കാമതണ്ഹാ ഭവതണ്ഹാ വിഭവതണ്ഹാ രൂപതണ്ഹാ അരൂപതണ്ഹാ നിരോധതണ്ഹാ രൂപതണ്ഹാ സദ്ദതണ്ഹാ ഗന്ധതണ്ഹാ രസതണ്ഹാ ഫോട്ഠബ്ബതണ്ഹാ ധമ്മതണ്ഹാ ഓഘോ യോഗോ ഗന്ഥോ ഉപാദാനം ആവരണം നീവരണം ഛദനം ബന്ധനം ഉപക്കിലേസോ അനുസയോ പരിയുട്ഠാനം ലതാ വേവിച്ഛം ദുക്ഖമൂലം ദുക്ഖനിദാനം ദുക്ഖപ്പഭവോ മാരപാസോ മാരബളിസം മാരവിസയോ മാരനിവാസോ മാരബന്ധനം തണ്ഹാനദീ തണ്ഹാജാലം തണ്ഹാഗദ്ദുലം തണ്ഹാസമുദ്ദോ അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം.

    Vaṃso visālova yathā visattoti vaṃso vuccati veḷugumbo. Yathā veḷugumbasmiṃ porāṇakā vaṃsā sattā 64 visattā āsattā laggā laggitā palibuddhā, evameva visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandirāgo cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhanī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsīsanā āsīsitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo māranivāso mārabandhanaṃ taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

    വിസത്തികാതി കേനട്ഠേന വിസത്തികാ? വിസാലാതി വിസത്തികാ വിസതാതി വിസത്തികാ, വിസടാതി വിസത്തികാ, വിസമാതി വിസത്തികാ, വിസക്കതീതി വിസത്തികാ, വിസംഹരതീതി വിസത്തികാ, വിസംവാദികാതി വിസത്തികാ, വിസമൂലാതി വിസത്തികാ, വിസഫലാതി വിസത്തികാ, വിസപരിഭോഗാതി വിസത്തികാ. വിസാലാ വാ പന തണ്ഹാ രൂപേ സദ്ദേ ഗന്ധേ രസേ ഫോട്ഠബ്ബേ കുലേ ഗണേ ആവാസേ ലാഭേ യസേ പസംസായ സുഖേ ചീവരേ പിണ്ഡപാതേ സേനാസനേ ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേ കാമധാതുയാ രൂപധാതുയാ അരൂപധാതുയാ കാമഭവേ രൂപഭവേ അരൂപഭവേ സഞ്ഞാഭവേ അസഞ്ഞാഭവേ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞാഭവേ ഏകവോകാരഭവേ ചതുവോകാരഭവേ പഞ്ചവോകാരഭവേ അതീതേ അനാഗതേ പച്ചുപ്പന്നേ ദിട്ഠസുതമുതവിഞ്ഞാതബ്ബേസു ധമ്മേസു വിസതാ വിത്ഥതാതി – വിസത്തികാതി – വംസോ വിസാലോവ യഥാ വിസത്തോ.

    Visattikāti kenaṭṭhena visattikā? Visālāti visattikā visatāti visattikā, visaṭāti visattikā, visamāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃharatīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā, visaparibhogāti visattikā. Visālā vā pana taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe kule gaṇe āvāse lābhe yase pasaṃsāya sukhe cīvare piṇḍapāte senāsane gilānapaccayabhesajjaparikkhāre kāmadhātuyā rūpadhātuyā arūpadhātuyā kāmabhave rūpabhave arūpabhave saññābhave asaññābhave nevasaññānāsaññābhave ekavokārabhave catuvokārabhave pañcavokārabhave atīte anāgate paccuppanne diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu visatā vitthatāti – visattikāti – vaṃso visālova yathā visatto.

    പുത്തേസു ദാരേസു ച യാ അപേക്ഖാതി. പുത്താതി ചത്താരോ പുത്താ – അത്രജോ പുത്തോ, ഖേത്തജോ പുത്തോ, ദിന്നകോ പുത്തോ, അന്തേവാസികോ പുത്തോ. ദാരാ വുച്ചന്തി ഭരിയായോ. അപേക്ഖാ വുച്ചന്തി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലന്തി – പുത്തേസു ദാരേസു ച യാ അപേക്ഖാ.

    Puttesu dāresu ca yā apekkhāti. Puttāti cattāro puttā – atrajo putto, khettajo putto, dinnako putto, antevāsiko putto. Dārā vuccanti bhariyāyo. Apekkhā vuccanti taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlanti – puttesu dāresu ca yā apekkhā.

    വംസക്കളീരോവ അസജ്ജമാനോതി വംസോ വുച്ചതി വേളുഗുമ്ബോ. യഥാ വേളുഗുമ്ബസ്മിം തരുണകാ കളീരകാ 65 അസത്താ അലഗ്ഗാ അഗധിതാ 66 അപലിബുദ്ധാ നിക്ഖന്താ നിസ്സടാ വിപ്പമുത്താ ഏവമേവ. സജ്ജാതി ദ്വേ സജ്ജനാ – തണ്ഹാസജ്ജനാ ച ദിട്ഠിസജ്ജനാ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹാസജ്ജനാ…പേ॰… അയം ദിട്ഠിസജ്ജനാ. തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ തണ്ഹാസജ്ജനാ പഹീനാ, ദിട്ഠിസജ്ജനാ പടിനിസ്സട്ഠാ. തണ്ഹാസജ്ജനായ പഹീനത്താ ദിട്ഠിസജ്ജനായ പടിനിസ്സട്ഠത്താ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ രൂപേ ന സജ്ജതി സദ്ദേ ന സജ്ജതി ഗന്ധേ ന സജ്ജതി രസേ ന സജ്ജതി ഫോട്ഠബ്ബേ ന സജ്ജതി കുലേ…പേ॰… ഗണേ… ആവാസേ… ലാഭേ… യസേ… പസംസായ… സുഖേ… ചീവരേ… പിണ്ഡപാതേ… സേനാസനേ… ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേ… കാമധാതുയാ… രൂപധാതുയാ… അരൂപധാതുയാ… കാമഭവേ… രൂപഭവേ… അരൂപഭവേ… സഞ്ഞാഭവേ… അസഞ്ഞാഭവേ… നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞാഭവേ… ഏകവോകാരഭവേ… ചതുവോകാരഭവേ… പഞ്ചവോകാരഭവേ… അതീതേ… അനാഗതേ… പച്ചുപ്പന്നേ… ദിട്ഠസുതമുതവിഞ്ഞാതബ്ബേസു ധമ്മേസു ന സജ്ജതി ന ഗണ്ഹാതി ന ബജ്ഝതി ന പലിബജ്ഝതി ന മുച്ഛതി; നിക്ഖന്തോ നിസ്സടോ വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ വിമരിയാദികതേന ചേതസാ വിഹരതീതി – വംസക്കളീരോവ അസജ്ജമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Vaṃsakkaḷīrova asajjamānoti vaṃso vuccati veḷugumbo. Yathā veḷugumbasmiṃ taruṇakā kaḷīrakā 67 asattā alaggā agadhitā 68 apalibuddhā nikkhantā nissaṭā vippamuttā evameva. Sajjāti dve sajjanā – taṇhāsajjanā ca diṭṭhisajjanā ca…pe… ayaṃ taṇhāsajjanā…pe… ayaṃ diṭṭhisajjanā. Tassa paccekasambuddhassa taṇhāsajjanā pahīnā, diṭṭhisajjanā paṭinissaṭṭhā. Taṇhāsajjanāya pahīnattā diṭṭhisajjanāya paṭinissaṭṭhattā so paccekasambuddho rūpe na sajjati sadde na sajjati gandhe na sajjati rase na sajjati phoṭṭhabbe na sajjati kule…pe… gaṇe… āvāse… lābhe… yase… pasaṃsāya… sukhe… cīvare… piṇḍapāte… senāsane… gilānapaccayabhesajjaparikkhāre… kāmadhātuyā… rūpadhātuyā… arūpadhātuyā… kāmabhave… rūpabhave… arūpabhave… saññābhave… asaññābhave… nevasaññānāsaññābhave… ekavokārabhave… catuvokārabhave… pañcavokārabhave… atīte… anāgate… paccuppanne… diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu na sajjati na gaṇhāti na bajjhati na palibajjhati na mucchati; nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – vaṃsakkaḷīrova asajjamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘വംസോ വിസാലോവ യഥാ വിസത്തോ, പുത്തേസു ദാരേസു ച യാ അപേക്ഖാ;

    ‘‘Vaṃso visālova yathā visatto, puttesu dāresu ca yā apekkhā;

    വംസക്കളീരോവ അസജ്ജമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Vaṃsakkaḷīrova asajjamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൨൫.

    125.

    മിഗോ അരഞ്ഞമ്ഹി യഥാ അബദ്ധോ 69, യേനിച്ഛകം ഗച്ഛതി ഗോചരായ;

    Migo araññamhi yathā abaddho70, yenicchakaṃ gacchati gocarāya;

    വിഞ്ഞൂ നരോ സേരിതം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Viññū naro seritaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo.

    മിഗോ അരഞ്ഞമ്ഹി യഥാ അബദ്ധോ, യേനിച്ഛകം ഗച്ഛതി ഗോചരായാതി. മിഗോതി ദ്വേ മിഗാ – ഏണിമിഗോ ച പസദമിഗോ ച. യഥാ ആരഞ്ഞികോ 71 മിഗോ അരഞ്ഞേ പവനേ ചരമാനോ 72 വിസ്സത്ഥോ ഗച്ഛതി വിസ്സത്ഥോ തിട്ഠതി വിസ്സത്ഥോ നിസീദതി വിസ്സത്ഥോ സേയ്യം കപ്പേതി.

    Migo araññamhi yathā abaddho, yenicchakaṃ gacchati gocarāyāti. Migoti dve migā – eṇimigo ca pasadamigo ca. Yathā āraññiko 73 migo araññe pavane caramāno 74 vissattho gacchati vissattho tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti.

    വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ – ‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, ആരഞ്ഞികോ മിഗോ അരഞ്ഞേ പവനേ ചരമാനോ വിസ്സത്ഥോ ഗച്ഛതി വിസ്സത്ഥോ തിട്ഠതി വിസ്സത്ഥോ നിസീദതി വിസ്സത്ഥോ സേയ്യം കപ്പേതി. തം കിസ്സ ഹേതു? അനാപാഥഗതോ, ഭിക്ഖവേ, ലുദ്ദസ്സ. ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി സവിതക്കം സവിചാരം വിവേകജം പീതിസുഖം പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അന്ധമകാസി മാരം, അപദം 75 വധിത്വാ മാരചക്ഖും അദസ്സനം ഗതോ പാപിമതോ’.

    Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, āraññiko migo araññe pavane caramāno vissattho gacchati vissattho tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti. Taṃ kissa hetu? Anāpāthagato, bhikkhave, luddassa. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ 76 vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ അജ്ഝത്തം സമ്പസാദനം ചേതസോ ഏകോദിഭാവം അവിതക്കം അവിചാരം സമാധിജം പീതിസുഖം ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി . അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അന്ധമകാസി മാരം, അപദം വധിത്വാ മാരചക്ഖും അദസ്സനം ഗതോ പാപിമതോ’.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati . Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പീതിയാ ച വിരാഗാ ഉപേക്ഖകോ ച വിഹരതി സതോ ച സമ്പജാനോ സുഖഞ്ച കായേന പടിസംവേദേതി, യം തം അരിയാ ആചിക്ഖന്തി ‘ഉപേക്ഖകോ സതിമാ സുഖവിഹാരീ’തി തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അന്ധമകാസി മാരം, അപദം വധിത്വാ മാരചക്ഖും അദസ്സനം ഗതോ പാപിമതോ’.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സാനം അത്ഥങ്ഗമാ അദുക്ഖമസുഖം ഉപേക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധിം ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അന്ധമകാസി മാരം, അപദം വധിത്വാ മാരചക്ഖും അദസ്സനം ഗതോ പാപിമതോ’.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സബ്ബസോ രൂപസഞ്ഞാനം സമതിക്കമാ പടിഘസഞ്ഞാനം അത്ഥങ്ഗമാ നാനത്തസഞ്ഞാനം അമനസികാരാ ‘അനന്തോ ആകാസോ’തി ആകാസാനഞ്ചായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അന്ധമകാസി മാരം, അപദം വധിത്വാ മാരചക്ഖും അദസ്സനം ഗതോ പാപിമതോ’.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ , ഭിക്ഖു സബ്ബസോ ആകാസാനഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘അനന്തം വിഞ്ഞാണ’ന്തി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰….

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave , bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബസോ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘നത്ഥി കിഞ്ചീ’തി ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰….

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰….

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബസോ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ സഞ്ഞാവേദയിതനിരോധം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ‘ഭിക്ഖു അന്ധമകാസി മാരം, അപദം വധിത്വാ മാരചക്ഖും അദസ്സനം ഗതോ പാപിമതോ’, തിണ്ണോ ലോകേ വിസത്തികം. സോ വിസ്സത്ഥോ ഗച്ഛതി വിസ്സത്ഥോ തിട്ഠതി വിസ്സത്ഥോ നിസീദതി വിസ്സത്ഥോ സേയ്യം കപ്പേതി. തം കിസ്സ ഹേതു? അനാപാഥഗതോ, ഭിക്ഖവേ, പാപിമതോ’’തി – മിഗോ അരഞ്ഞമ്ഹി യഥാ അബദ്ധോ, യേനിച്ഛകം ഗച്ഛതി ഗോചരായ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’, tiṇṇo loke visattikaṃ. So vissattho gacchati vissattho tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti. Taṃ kissa hetu? Anāpāthagato, bhikkhave, pāpimato’’ti – migo araññamhi yathā abaddho, yenicchakaṃ gacchati gocarāya.

    വിഞ്ഞൂ നരോ സേരിതം പേക്ഖമാനോതി. വിഞ്ഞൂതി പണ്ഡിതോ പഞ്ഞവാ ബുദ്ധിമാ ഞാണീ വിഭാവീ മേധാവീ. നരോതി സത്തോ മാണവോ പോസോ പുഗ്ഗലോ ജീവോ ജാഗു ജന്തു ഇന്ദഗു മനുജോ. സേരീതി ദ്വേ സേരീ – ധമ്മോപി സേരീ പുഗ്ഗലോപി സേരീ. കതമോ ധമ്മോ സേരീ? ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി പഞ്ച ബലാനി സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ – അയം ധമ്മോ സേരീ. കതമോ പുഗ്ഗലോ സേരീ? യോ ഇമിനാ സേരിനാ ധമ്മേന സമന്നാഗതോ, സോ വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ സേരീ. വിഞ്ഞൂ നരോ സേരിതം പേക്ഖമാനോതി വിഞ്ഞൂ നരോ സേരിതം ധമ്മം പേക്ഖമാനോ, ദക്ഖമാനോ ഓലോകയമാനോ നിജ്ഝായമാനോ ഉപപരിക്ഖമാനോതി – വിഞ്ഞൂ നരോ സേരിതം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Viññū naro seritaṃ pekkhamānoti. Viññūti paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī. Naroti satto māṇavo poso puggalo jīvo jāgu jantu indagu manujo. Serīti dve serī – dhammopi serī puggalopi serī. Katamo dhammo serī? Cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo – ayaṃ dhammo serī. Katamo puggalo serī? Yo iminā serinā dhammena samannāgato, so vuccati puggalo serī. Viññū naro seritaṃ pekkhamānoti viññū naro seritaṃ dhammaṃ pekkhamāno, dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – viññū naro seritaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘മിഗോ അരഞ്ഞമ്ഹി യഥാ അബദ്ധോ, യേനിച്ഛകം ഗച്ഛതി ഗോചരായ;

    ‘‘Migo araññamhi yathā abaddho, yenicchakaṃ gacchati gocarāya;

    വിഞ്ഞൂ നരോ സേരിതം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Viññū naro seritaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൨൬.

    126.

    ആമന്തനാ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, വാസേ ഠാനേ ഗമനേ ചാരികായ;

    Āmantanā hoti sahāyamajjhe,vāse ṭhāne gamane cārikāya;

    അനഭിജ്ഝിതം സേരിതം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Anabhijjhitaṃ seritaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo.

    ആമന്തനാ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, വാസേ ഠാനേ ഗമനേ ചാരികായാതി സഹായാ വുച്ചന്തി യേഹി സഹ ആഗമനം ഫാസു ഗമനം ഫാസു ഗമനാഗമനം ഫാസു ഠാനം ഫാസു നിസജ്ജനം ഫാസു സയനം ഫാസു ആലപനം ഫാസു സല്ലപനം ഫാസു ഉല്ലപനം ഫാസു സമുല്ലപനം ഫാസു. ആമന്തനാ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, വാസേ ഠാനേ ഗമനേ ചാരികായാതി സഹായമജ്ഝേ വാസേപി ഠാനേപി ഗമനേപി ചാരികായപി അത്തത്ഥമന്തനാ പരത്ഥമന്തനാ ഉഭയത്ഥമന്തനാ ദിട്ഠധമ്മികത്ഥമന്തനാ സമ്പരായികത്ഥമന്തനാ പരമത്ഥമന്തനാ 77 തി – ആമന്തനാ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, വാസേ ഠാനേ ഗമനേ ചാരികായ.

    Āmantanā hoti sahāyamajjhe, vāse ṭhāne gamane cārikāyāti sahāyā vuccanti yehi saha āgamanaṃ phāsu gamanaṃ phāsu gamanāgamanaṃ phāsu ṭhānaṃ phāsu nisajjanaṃ phāsu sayanaṃ phāsu ālapanaṃ phāsu sallapanaṃ phāsu ullapanaṃ phāsu samullapanaṃ phāsu. Āmantanā hoti sahāyamajjhe, vāse ṭhāne gamane cārikāyāti sahāyamajjhe vāsepi ṭhānepi gamanepi cārikāyapi attatthamantanā paratthamantanā ubhayatthamantanā diṭṭhadhammikatthamantanā samparāyikatthamantanā paramatthamantanā 78 ti – āmantanā hoti sahāyamajjhe, vāse ṭhāne gamane cārikāya.

    അനഭിജ്ഝിതം സേരിതം പേക്ഖമാനോതി അനഭിജ്ഝിതം ഏതം വത്ഥു ബാലാനം അസപ്പുരിസാനം തിത്ഥിയാനം തിത്ഥയസാവകാനം, യദിദം – ഭണ്ഡുകാസായവത്ഥവസനതാ. അഭിജ്ഝിതം ഏതം വത്ഥു പണ്ഡിതാനം സപ്പുരിസാനം ബുദ്ധസാവകാനം പച്ചേകബുദ്ധാനം, യദിദം – ഭണ്ഡുകാസായവത്ഥവസനതാ. സേരീതി ദ്വേ സേരീ – ധമ്മോപി സേരീ പുഗ്ഗലോപി സേരീ. കതമോ ധമ്മോ സേരീ? ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ …പേ॰… അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ – അയം ധമ്മോ സേരീ. കതമോ പുഗ്ഗലോ സേരീ? യോ ഇമിനാ സേരിനാ ധമ്മേന സമന്നാഗതോ, സോ വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ സേരീ. അനഭിജ്ഝിതം സേരിതം പേക്ഖമാനോതി സേരിതം ധമ്മം പേക്ഖമാനോ ദക്ഖമാനോ ഓലോകയമാനോ നിജ്ഝായമാനോ ഉപപരിക്ഖമാനോതി – അനഭിജ്ഝിതം സേരിതം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Anabhijjhitaṃ seritaṃ pekkhamānoti anabhijjhitaṃ etaṃ vatthu bālānaṃ asappurisānaṃ titthiyānaṃ titthayasāvakānaṃ, yadidaṃ – bhaṇḍukāsāyavatthavasanatā. Abhijjhitaṃ etaṃ vatthu paṇḍitānaṃ sappurisānaṃ buddhasāvakānaṃ paccekabuddhānaṃ, yadidaṃ – bhaṇḍukāsāyavatthavasanatā. Serīti dve serī – dhammopi serī puggalopi serī. Katamo dhammo serī? Cattāro satipaṭṭhānā …pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo – ayaṃ dhammo serī. Katamo puggalo serī? Yo iminā serinā dhammena samannāgato, so vuccati puggalo serī. Anabhijjhitaṃ seritaṃ pekkhamānoti seritaṃ dhammaṃ pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – anabhijjhitaṃ seritaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ആമന്തനാ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, വാസേ ഠാനേ ഗമനേ ചാരികായ;

    ‘‘Āmantanā hoti sahāyamajjhe, vāse ṭhāne gamane cārikāya;

    അനഭിജ്ഝിതം സേരിതം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Anabhijjhitaṃ seritaṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൨൭.

    127.

    ഖിഡ്ഡാ 79 രതീ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, പുത്തേസു ച വിപുലം ഹോതി പേമം;

    Khiḍḍā80ratī hoti sahāyamajjhe,puttesu ca vipulaṃ hoti pemaṃ;

    പിയവിപ്പയോഗം 81 വിജിഗുച്ഛമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Piyavippayogaṃ82vijigucchamāno, ekocare khaggavisāṇakappo.

    ഖിഡ്ഡാ രതീ ഹോതി സഹായമജ്ഝേതി. ഖിഡ്ഡാതി ദ്വേ ഖിഡ്ഡാ – കായികാ ച ഖിഡ്ഡാ വാചസികാ ച ഖിഡ്ഡാ. കതമാ കായികാ ഖിഡ്ഡാ? ഹത്ഥീഹിപി കീളന്തി, അസ്സേഹിപി കീളന്തി, രഥേഹിപി കീളന്തി, ധനൂഹിപി കീളന്തി, ഥരൂഹിപി കീളന്തി, അട്ഠപദേഹിപി കീളന്തി, ദസപദേഹിപി കീളന്തി, ആകാസേപി കീളന്തി, പരിഹാരപഥേപി കീളന്തി, സന്തികായപി കീളന്തി, ഖലികായപി കീളന്തി, ഘടികായപി കീളന്തി, സലാകഹത്ഥേനപി കീളന്തി, അക്ഖേനപി കീളന്തി, പങ്ഗചീരേനപി കീളന്തി, വങ്കകേനപി കീളന്തി, മോക്ഖചികായപി കീളന്തി, ചിങ്ഗുലകേനപി കീളന്തി, പത്താള്ഹകേനപി കീളന്തി, രഥകേനപി കീളന്തി, ധനുകേനപി കീളന്തി, അക്ഖരികായപി കീളന്തി, മനേസികായപി കീളന്തി, യഥാവജ്ജേനപി കീളന്തി. അയം കായികാ ഖിഡ്ഡാ.

    Khiḍḍā ratī hoti sahāyamajjheti. Khiḍḍāti dve khiḍḍā – kāyikā ca khiḍḍā vācasikā ca khiḍḍā. Katamā kāyikā khiḍḍā? Hatthīhipi kīḷanti, assehipi kīḷanti, rathehipi kīḷanti, dhanūhipi kīḷanti, tharūhipi kīḷanti, aṭṭhapadehipi kīḷanti, dasapadehipi kīḷanti, ākāsepi kīḷanti, parihārapathepi kīḷanti, santikāyapi kīḷanti, khalikāyapi kīḷanti, ghaṭikāyapi kīḷanti, salākahatthenapi kīḷanti, akkhenapi kīḷanti, paṅgacīrenapi kīḷanti, vaṅkakenapi kīḷanti, mokkhacikāyapi kīḷanti, ciṅgulakenapi kīḷanti, pattāḷhakenapi kīḷanti, rathakenapi kīḷanti, dhanukenapi kīḷanti, akkharikāyapi kīḷanti, manesikāyapi kīḷanti, yathāvajjenapi kīḷanti. Ayaṃ kāyikā khiḍḍā.

    കതമാ വാചസികാ ഖിഡ്ഡാ? മുഖഭേരികം മുഖാലമ്ബരം മുഖഡിണ്ഡിമകം 83 മുഖചലിമകം മുഖകേരകം 84 മുഖദദ്ദരികം നാടകം ലാസം ഗീതം ദവകമ്മം. അയം വാചസികാ ഖിഡ്ഡാ.

    Katamā vācasikā khiḍḍā? Mukhabherikaṃ mukhālambaraṃ mukhaḍiṇḍimakaṃ 85 mukhacalimakaṃ mukhakerakaṃ 86 mukhadaddarikaṃ nāṭakaṃ lāsaṃ gītaṃ davakammaṃ. Ayaṃ vācasikā khiḍḍā.

    രതീതി അനുക്കണ്ഠിതാധിവചനമേതം രതീതി. സഹായാ വുച്ചന്തി യേഹി സഹ ആഗമനം ഫാസു ഗമനം ഫാസു ഗമനാഗമനം ഫാസു ഠാനം ഫാസു നിസജ്ജനം ഫാസു സയനം ഫാസു ആലപനം ഫാസു സല്ലപനം ഫാസു ഉല്ലപനം ഫാസു സമുല്ലപനം ഫാസു. ഖിഡ്ഡാ രതീ ഹോതി സഹായമജ്ഝേതി ഖിഡ്ഡാ ച രതി ച സഹായമജ്ഝേ ഹോതീതി – ഖിഡ്ഡാ രതീ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ.

    Ratīti anukkaṇṭhitādhivacanametaṃ ratīti. Sahāyā vuccanti yehi saha āgamanaṃ phāsu gamanaṃ phāsu gamanāgamanaṃ phāsu ṭhānaṃ phāsu nisajjanaṃ phāsu sayanaṃ phāsu ālapanaṃ phāsu sallapanaṃ phāsu ullapanaṃ phāsu samullapanaṃ phāsu. Khiḍḍā ratī hoti sahāyamajjheti khiḍḍā ca rati ca sahāyamajjhe hotīti – khiḍḍā ratī hoti sahāyamajjhe.

    പുത്തേസു ച വിപുലം ഹോതി പേമന്തി. പുത്താതി ചത്താരോ പുത്താ – അത്രജോ പുത്തോ, ഖേത്തജോ പുത്തോ , ദിന്നകോ പുത്തോ, അന്തേവാസികോ പുത്തോ. പുത്തേസു ച വിപുലം ഹോതിം പേമന്തി പുത്തേസു ച അധിമത്തം ഹോതി പേമന്തി – പുത്തേസു ച വിപുലം ഹോതി പേമം.

    Puttesuca vipulaṃ hoti pemanti. Puttāti cattāro puttā – atrajo putto, khettajo putto , dinnako putto, antevāsiko putto. Puttesu ca vipulaṃ hotiṃ pemanti puttesu ca adhimattaṃ hoti pemanti – puttesu ca vipulaṃ hoti pemaṃ.

    പിയവിപ്പയോഗം വിജിഗുച്ഛമാനോതി ദ്വേ പിയാ – സത്താ വാ സങ്ഖാരാ വാ. കതമേ സത്താ പിയാ? ഇധ യസ്സ തേ ഹോന്തി അത്ഥകാമാ ഹിതകാമാ ഫാസുകാമാ യോഗക്ഖേമകാമാ മാതാ വാ പിതാ വാ ഭാതാ വാ ഭഗിനീ വാ പുത്തോ വാ ധീതാ വാ മിത്താ വാ അമച്ചാ വാ ഞാതീ വാ സാലോഹിതാ വാ, ഇമേ സത്താ പിയാ.

    Piyavippayogaṃ vijigucchamānoti dve piyā – sattā vā saṅkhārā vā. Katame sattā piyā? Idha yassa te honti atthakāmā hitakāmā phāsukāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhaginī vā putto vā dhītā vā mittā vā amaccā vā ñātī vā sālohitā vā, ime sattā piyā.

    കതമേ സങ്ഖാരാ പിയാ? മനാപികാ രൂപാ മനാപികാ സദ്ദാ മനാപികാ ഗന്ധാ മനാപികാ രസാ മനാപികാ ഫോട്ഠബ്ബാ, ഇമേ സങ്ഖാരാ പിയാ. പിയവിപ്പയോഗം വിജിഗുച്ഛമാനോതി പിയാനം വിപ്പയോഗം വിജിഗുച്ഛമാനോ അട്ടിയമാനോ ഹരായമാനോതി – പിയവിപ്പയോഗം വിജിഗുച്ഛമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Katame saṅkhārā piyā? Manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā, ime saṅkhārā piyā. Piyavippayogaṃ vijigucchamānoti piyānaṃ vippayogaṃ vijigucchamāno aṭṭiyamāno harāyamānoti – piyavippayogaṃ vijigucchamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ഖിഡ്ഡാ രതീ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, പുത്തേസു ച വിപുലം ഹോതി പേമം;

    ‘‘Khiḍḍā ratī hoti sahāyamajjhe, puttesu ca vipulaṃ hoti pemaṃ;

    പിയവിപ്പയോഗം വിജിഗുച്ഛമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Piyavippayogaṃ vijigucchamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൨൮.

    128.

    ചാതുദ്ദിസോ അപ്പടിഘോ ച ഹോതി, സന്തുസ്സമാനോ ഇതരീതരേന;

    Cātuddisoappaṭigho ca hoti,santussamāno itarītarena;

    പരിസ്സയാനം സഹിതാ അഛമ്ഭീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Parissayānaṃ sahitā achambhī, eko care khaggavisāṇakappo.

    ചാതുദ്ദിസോ അപ്പടിഘോ ച ഹോതീതി. ചാതുദ്ദിസോതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ മേത്താസഹഗതേന ചേതസാ ഏകം ദിസം ഫരിത്വാ വിഹരതി, തഥാ ദുതിയം, തഥാ തതിയം, തഥാ ചതുത്ഥം. ഇതി ഉദ്ധമധോ തിരിയം സബ്ബധി സബ്ബത്തതായ സബ്ബാവന്തം ലോകം മേത്താസഹഗതേന ചേതസാ വിപുലേന മഹഗ്ഗതേന അപ്പമാണേന അവേരേന അബ്യാപജ്ജേന 87 ഫരിത്വാ വിഹരതി. കരുണാസഹഗതേന…പേ॰… മുദിതാസഹഗതേന…പേ॰… ഉപേക്ഖാസഹഗതേന ചേതസാ ഏകം ദിസം ഫരിത്വാ വിഹരതി, തഥാ ദുതിയം, തഥാ തതിയം…പേ॰… അബ്യാപജ്ജേന ഫരിത്വാ വിഹരതി. ചാതുദ്ദിസോ അപ്പടിഘോ ച ഹോതീതി മേത്തായ ഭാവിതത്താ യേ പുരത്ഥിമായ ദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ 88 ഹോന്തി, യേ ദക്ഖിണായ ദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി , യേ പച്ഛിമായ ദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി, യേ ഉത്തരായ ദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി, യേ പുരത്ഥിമായ അനുദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി, യേ ദക്ഖിണായ അനുദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി, യേ പച്ഛിമായ അനുദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി, യേ ഉത്തരായ അനുദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി, യേ ഹേട്ഠിമായ ദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി, യേ ഉപരിമായ ദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി, യേ ദിസാസു വിദിസാസു സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി; കരുണായ ഭാവിതത്താ മുദിതായ ഭാവിതത്താ ഉപേക്ഖായ ഭാവിതത്താ യേ പുരത്ഥിമായ ദിസായ സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തി…പേ॰… യേ ദിസാസു വിദിസാസു സത്താ തേ അപ്പടികൂലാ ഹോന്തീതി – ചാതുദ്ദിസോ അപ്പടിഘോ ച ഹോതി.

    Cātuddiso appaṭigho ca hotīti. Cātuddisoti so paccekasambuddho mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena 89 pharitvā viharati. Karuṇāsahagatena…pe… muditāsahagatena…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ…pe… abyāpajjena pharitvā viharati. Cātuddiso appaṭigho ca hotīti mettāya bhāvitattā ye puratthimāya disāya sattā te appaṭikūlā 90 honti, ye dakkhiṇāya disāya sattā te appaṭikūlā honti , ye pacchimāya disāya sattā te appaṭikūlā honti, ye uttarāya disāya sattā te appaṭikūlā honti, ye puratthimāya anudisāya sattā te appaṭikūlā honti, ye dakkhiṇāya anudisāya sattā te appaṭikūlā honti, ye pacchimāya anudisāya sattā te appaṭikūlā honti, ye uttarāya anudisāya sattā te appaṭikūlā honti, ye heṭṭhimāya disāya sattā te appaṭikūlā honti, ye uparimāya disāya sattā te appaṭikūlā honti, ye disāsu vidisāsu sattā te appaṭikūlā honti; karuṇāya bhāvitattā muditāya bhāvitattā upekkhāya bhāvitattā ye puratthimāya disāya sattā te appaṭikūlā honti…pe… ye disāsu vidisāsu sattā te appaṭikūlā hontīti – cātuddiso appaṭigho ca hoti.

    സന്തുസ്സമാനോ ഇതരീതരേനാതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ സന്തുട്ഠോ ഹോതി ഇതരീതരേന ചീവരേന, ഇതരീതരചീവരസന്തുട്ഠിയാ ച വണ്ണവാദീ, ന ച ചീവരഹേതു അനേസനം അപ്പതിരൂപം 91 ആപജ്ജതി. അലദ്ധാ ച ചീവരം ന പരിതസ്സതി, ലദ്ധാ ച ചീവരം അഗധിതോ അമുച്ഛിതോ അനജ്ഝാപസന്നോ 92 ആദീനവദസ്സാവീ നിസ്സരണപഞ്ഞോ പരിഭുഞ്ജതി. തായ ച പന ഇതരീതരചീവരസന്തുട്ഠിയാ നേവത്താനുക്കംസേതി ന പരം വമ്ഭേതി. യോ ഹി തത്ഥ ദക്ഖോ അനലസോ സമ്പജാനോ പതിസ്സതോ, അയം വുച്ചതി പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പോരാണേ അഗ്ഗഞ്ഞേ അരിയവംസേ ഠിതോ. സന്തുട്ഠോ ഹോതി ഇതരീതരേന പിണ്ഡപാതേന…പേ॰…

    Santussamānoitarītarenāti so paccekasambuddho santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī, na ca cīvarahetu anesanaṃ appatirūpaṃ 93 āpajjati. Aladdhā ca cīvaraṃ na paritassati, laddhā ca cīvaraṃ agadhito amucchito anajjhāpasanno 94 ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati. Tāya ca pana itarītaracīvarasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti. Yo hi tattha dakkho analaso sampajāno patissato, ayaṃ vuccati paccekasambuddho porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito. Santuṭṭho hoti itarītarena piṇḍapātena…pe…

    സന്തുട്ഠോ ഹോതി ഇതരീതരേന സേനാസനേന…പേ॰… സന്തുട്ഠോ ഹോതി ഇതരീതരേന ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന, ഇതരീതരഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരസന്തുട്ഠിയാ ച വണ്ണവാദീ, ന ച ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരഹേതു അനേസനം അപ്പതിരൂപം ആപജ്ജതി. അലദ്ധാ ച ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരാനം ന പരിതസ്സതി. ലദ്ധാ ച ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരം അഗധിതോ അമുച്ഛിതോ അനജ്ഝാപന്നോ ആദീനവദസ്സാവീ നിസ്സരണപഞ്ഞോ പരിഭുഞ്ജതി. തായ ച ഇതരീതരഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരസന്തുട്ഠിയാ നേവത്താനുക്കംസേതി ന പരം വമ്ഭേതി. യോ ഹി തത്ഥ ദക്ഖോ അനലസോ സമ്പജാനോ പതിസ്സതോ, അയം വുച്ചതി പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പോരാണേ അഗ്ഗഞ്ഞേ അരിയവംസേ ഠിതോതി – സന്തുസ്സമാനോ ഇതരീതരേന.

    Santuṭṭho hoti itarītarena senāsanena…pe… santuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, itarītaragilānapaccayabhesajjaparikkhārasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī, na ca gilānapaccayabhesajjaparikkhārahetu anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjati. Aladdhā ca gilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ na paritassati. Laddhā ca gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ agadhito amucchito anajjhāpanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati. Tāya ca itarītaragilānapaccayabhesajjaparikkhārasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti. Yo hi tattha dakkho analaso sampajāno patissato, ayaṃ vuccati paccekasambuddho porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhitoti – santussamāno itarītarena.

    പരിസ്സയാനം സഹിതാ അഛമ്ഭീതി. പരിസ്സയാതി ദ്വേ പരിസ്സയാ – പാകടപരിസ്സയാ ച പടിച്ഛന്നപരിസ്സയാ ച. കതമേ പാകടപരിസ്സയാ? സീഹാ ബ്യഗ്ഘാ ദീപീ അച്ഛാ തരച്ഛാ കോകാ മഹിംസാ 95 ഹത്ഥീ അഹീ വിച്ഛികാ സതപദീ, ചോരാ വാ അസ്സു മാനവാ വാ കതകമ്മാ വാ അകതകമ്മാ വാ, ചക്ഖുരോഗോ സോതരോഗോ ഘാനരോഗോ ജിവ്ഹാരോഗോ കായരോഗോ സീസരോഗോ കണ്ണരോഗോ മുഖരോഗോ ദന്തരോഗോ കാസോ സാസോ പിനാസോ ഡാഹോ ജരോ കുച്ഛിരോഗോ മുച്ഛാ പക്ഖന്ദികാ സൂലാ വിസൂചികാ കുട്ഠം ഗണ്ഡോ കിലാസോ സോസോ അപമാരോ ദദ്ദു കണ്ഡു കച്ഛു രഖസാ വിതച്ഛികാ ലോഹിതപിത്തം മധുമേഹോ അംസാ പിളകാ ഭഗന്ദലാ, പിത്തസമുട്ഠാനാ ആബാധാ സേമ്ഹസമുട്ഠാനാ ആബാധാ വാതസമുട്ഠാനാ ആബാധാ സന്നിപാതികാ ആബാധാ ഉതുപരിണാമജാ ആബാധാ വിസമപരിഹാരജാ ആബാധാ ഓപക്കമികാ ആബാധാ കമ്മവിപാകജാ ആബാധാ, സീതം ഉണ്ഹം ജിഘച്ഛാ പിപാസാ ഉച്ചാരോ പസ്സാവോ ഡംസമകസവാതാതപസരീസപസമ്ഫസ്സാ ഇതി വാ. ഇമേ വുച്ചന്തി പാകടപരിസ്സയാ.

    Parissayānaṃsahitā achambhīti. Parissayāti dve parissayā – pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca. Katame pākaṭaparissayā? Sīhā byagghā dīpī acchā taracchā kokā mahiṃsā 96 hatthī ahī vicchikā satapadī, corā vā assu mānavā vā katakammā vā akatakammā vā, cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo kāso sāso pināso ḍāho jaro kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro daddu kaṇḍu kacchu rakhasā vitacchikā lohitapittaṃ madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā, pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā, sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassā iti vā. Ime vuccanti pākaṭaparissayā.

    കതമേ പടിച്ഛന്നപരിസ്സയാ? കായദുച്ചരിതം വചീദുച്ചരിതം മനോദുച്ചരിതം കാമച്ഛന്ദനീവരണം ബ്യാപാദനീവരണം ഥിനമിദ്ധനീവരണം ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചനീവരണം വിചികിച്ഛാനീവരണം രാഗോ ദോസോ മോഹോ കോധോ ഉപനാഹോ മക്ഖോ പളാസോ ഇസ്സാ മച്ഛരിയം മായാ സാഠേയ്യം ഥമ്ഭോ സാരമ്ഭോ മാനോ അതിമാനോ മദോ പമാദോ, സബ്ബേ കിലേസാ സബ്ബേ ദുച്ചരിതാ സബ്ബേ ദരഥാ സബ്ബേ പരിളാഹാ സബ്ബേ സന്താപാ സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ. ഇമേ വുച്ചന്തി പടിച്ഛന്നപരിസ്സയാ.

    Katame paṭicchannaparissayā? Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇaṃ thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ rāgo doso moho kodho upanāho makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo, sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā. Ime vuccanti paṭicchannaparissayā.

    പരിസ്സയാതി കേനട്ഠേന പരിസ്സയാ? പരിസഹന്തീതി പരിസ്സയാ, പരിഹാനായ സംവത്തന്തീതി പരിസ്സയാ, തത്രാസയാതി പരിസ്സയാ. കഥം പരിസഹന്തീതി പരിസ്സയാ? തേ പരിസ്സയാ തം പുഗ്ഗലം സഹന്തി പരിസഹന്തി അഭിഭവന്തി അജ്ഝോത്ഥരന്തി പരിയാദിയന്തി മദ്ദന്തി. ഏവം പരിസഹന്തീതി – പരിസ്സയാ.

    Parissayāti kenaṭṭhena parissayā? Parisahantīti parissayā, parihānāya saṃvattantīti parissayā, tatrāsayāti parissayā. Kathaṃ parisahantīti parissayā? Te parissayā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddanti. Evaṃ parisahantīti – parissayā.

    കഥം പരിഹാനായ സംവത്തന്തീതി പരിസ്സയാ? തേ പരിസ്സയാ കുസലാനം ധമ്മാനം അന്തരായായ പരിഹാനായ സംവത്തന്തി. കതമേസം കുസലാനം ധമ്മാനം? സമ്മാപടിപദായ അനുലോമപടിപദായ അപച്ചനീകപടിപദായ അന്വത്ഥപടിപദായ ധമ്മാനുധമ്മപടിപദായ സീലേസു പരിപൂരകാരിതായ ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതായ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതായ ജാഗരിയാനുയോഗസ്സ സതിസമ്പജഞ്ഞസ്സ ചതുന്നം സതിപട്ഠാനാനം ഭാവനാനുയോഗസ്സ, ചതുന്നം സമ്മപ്പധാനാനം… ചതുന്നം ഇദ്ധിപാദാനം… പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം… പഞ്ചന്നം ബലാനം… സത്തന്നം ബോജ്ഝങ്ഗാനം… അരിയസ്സ അട്ഠങ്ഗികസ്സ മഗ്ഗസ്സ ഭാവനാനുയോഗസ്സ – ഇമേസം കുസലാനം ധമ്മാനം അന്തരായായ പരിഹാനായ സംവത്തന്തി. ഏവം പരിഹാനായ സംവത്തന്തീതി – പരിസ്സയാ.

    Kathaṃ parihānāya saṃvattantīti parissayā? Te parissayā kusalānaṃ dhammānaṃ antarāyāya parihānāya saṃvattanti. Katamesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ? Sammāpaṭipadāya anulomapaṭipadāya apaccanīkapaṭipadāya anvatthapaṭipadāya dhammānudhammapaṭipadāya sīlesu paripūrakāritāya indriyesu guttadvāratāya bhojane mattaññutāya jāgariyānuyogassa satisampajaññassa catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvanānuyogassa, catunnaṃ sammappadhānānaṃ… catunnaṃ iddhipādānaṃ… pañcannaṃ indriyānaṃ… pañcannaṃ balānaṃ… sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ… ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa bhāvanānuyogassa – imesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ antarāyāya parihānāya saṃvattanti. Evaṃ parihānāya saṃvattantīti – parissayā.

    കഥം തത്രാസയാതി പരിസ്സയാ? തത്ഥേതേ 97 പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ ഉപ്പജ്ജന്തി അത്തഭാവസന്നിസ്സയാ. യഥാ ബിലേ ബിലാസയാ പാണാ സയന്തി, ദകേ ദകാസയാ 98 പാണാ സയന്തി, വനേ വനാസയാ പാണാ സയന്തി , രുക്ഖേ രുക്ഖാസയാ പാണാ സയന്തി; ഏവമേവ തത്ഥേതേ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ ഉപ്പജ്ജന്തി അത്തഭാവസന്നിസ്സയാതി. ഏവമ്പി തത്രാസയാതി – പരിസ്സയാ.

    Kathaṃ tatrāsayāti parissayā? Tatthete 99 pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayā. Yathā bile bilāsayā pāṇā sayanti, dake dakāsayā 100 pāṇā sayanti, vane vanāsayā pāṇā sayanti , rukkhe rukkhāsayā pāṇā sayanti; evameva tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayāti. Evampi tatrāsayāti – parissayā.

    വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ – ‘‘സാന്തേവാസികോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സാചരിയകോ ദുക്ഖം ന ഫാസു വിഹരതി. കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സാന്തേവാസികോ സാചരിയകോ ദുക്ഖം ന ഫാസു വിഹരതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ ഉപ്പജ്ജന്തി യേ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ, സരസങ്കപ്പാ സംഞ്ഞോജനീയാ 101, ത്യസ്സ അന്തോ വസന്തി അന്വാസ്സവന്തി പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാതി. തസ്മാ സാന്തേവാസികോ വുച്ചതി. തേന സമുദാചരേന സമുദാചരന്തി നം പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാതി. തസ്മാ സാചരിയകോതി വുച്ചതി.

    Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘sāntevāsiko, bhikkhave, bhikkhu sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati. Kathañca, bhikkhave, bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjanti ye pāpakā akusalā dhammā, sarasaṅkappā saṃññojanīyā 102, tyassa anto vasanti anvāssavanti pāpakā akusalā dhammāti. Tasmā sāntevāsiko vuccati. Tena samudācarena samudācaranti naṃ pāpakā akusalā dhammāti. Tasmā sācariyakoti vuccati.

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ…പേ॰… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ…പേ॰… കായേന ഫോട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ ഉപ്പജ്ജന്തി യേ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ സരസങ്കപ്പാ സംയോജനീയാ, ത്യസ്സ അന്തോ വസന്തി അന്വാസ്സവന്തി പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാതി. തസ്മാ സാന്തേവാസികോതി വുച്ചതി. തേന സമുദാചരേന സമുദാചരന്തി നം പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാതി. തസ്മാ സാചരിയകോതി വുച്ചതി. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സാന്തേവാസികോ സാചരിയകോ ദുക്ഖം ന ഫാസു വിഹരതീ’’തി. ഏവമ്പി, തത്രാസയാതി – പരിസ്സയാ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya uppajjanti ye pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saṃyojanīyā, tyassa anto vasanti anvāssavanti pāpakā akusalā dhammāti. Tasmā sāntevāsikoti vuccati. Tena samudācarena samudācaranti naṃ pāpakā akusalā dhammāti. Tasmā sācariyakoti vuccati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharatī’’ti. Evampi, tatrāsayāti – parissayā.

    വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ – ‘‘തയോമേ, ഭിക്ഖവേ, അന്തരാമലാ അന്തരാഅമിത്താ അന്തരാസപത്താ അന്തരാവധകാ അന്തരാപച്ചത്ഥികാ. കതമേ തയോ ? ലോഭോ, ഭിക്ഖവേ, അന്തരാമലോ 103 അന്തരാഅമിത്തോ അന്തരാസപത്തോ അന്തരാവധകോ അന്തരാപച്ചത്ഥികോ, ദോസോ, ഭിക്ഖവേ…പേ॰… മോഹോ, ഭിക്ഖവേ, അന്തരാമലോ അന്തരാഅമിത്തോ അന്തരാസപത്തോ അന്തരാവധകോ അന്തരാപച്ചത്ഥികോ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തയോ അന്തരാമലാ അന്തരാഅമിത്താ അന്തരാസപത്താ അന്തരാവധകാ അന്തരാപച്ചത്ഥികാ’’തി.

    Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘tayome, bhikkhave, antarāmalā antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā. Katame tayo ? Lobho, bhikkhave, antarāmalo 104 antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko, doso, bhikkhave…pe… moho, bhikkhave, antarāmalo antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko. Ime kho, bhikkhave, tayo antarāmalā antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā’’ti.

    അനത്ഥജനനോ ലോഭോ, ലോഭോ ചിത്തപ്പകോപനോ;

    Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;

    ഭയമന്തരതോ ജാതം, തം ജനോ നാവബുജ്ഝതി.

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.

    ലുദ്ധോ അത്ഥം ന ജാനാതി, ലുദ്ധോ ധമ്മം ന പസ്സതി;

    Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;

    അന്ധതമം തദാ ഹോതി, യം ലോഭോ സഹതേ നരം.

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate naraṃ.

    അനത്ഥജനനോ ദോസോ, ദോസോ ചിത്തപ്പകോപനോ;

    Anatthajanano doso, doso cittappakopano;

    ഭയമന്തരതോ ജാതം, തം ജനോ നാവബുജ്ഝതി.

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.

    ദുട്ഠോ അത്ഥം ന ജാനാതി, ദുട്ഠോ ധമ്മം ന പസ്സതി;

    Duṭṭho atthaṃ na jānāti, duṭṭho dhammaṃ na passati;

    അന്ധതമം തദാ ഹോതി, യം ദോസോ സഹതേ നരം.

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ doso sahate naraṃ.

    അനത്ഥജനനോ മോഹോ, മോഹോ ചിത്തപ്പകോപനോ;

    Anatthajanano moho, moho cittappakopano;

    ഭയമന്തരതോ ജാതം, തം ജനോ നാവബുജ്ഝതി.

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.

    മൂള്ഹോ അത്ഥം ന ജാനാതി, മൂള്ഹോ ധമ്മം ന പസ്സതി;

    Mūḷho atthaṃ na jānāti, mūḷho dhammaṃ na passati;

    അന്ധതമം തദാ ഹോതി, യം മോഹോ സഹതേ നരന്തി.

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ moho sahate naranti.

    ഏവമ്പി, തത്രാസയാതി – പരിസ്സയാ.

    Evampi, tatrāsayāti – parissayā.

    വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ – ‘‘തയോ ഖോ, മഹാരാജ, പുരിസസ്സ ധമ്മാ അജ്ഝത്തം ഉപ്പജ്ജമാനാ ഉപ്പജ്ജന്തി അഹിതായ ദുക്ഖായ അഫാസുവിഹാരായ . കതമേ തയോ? ലോഭോ ഖോ, മഹാരാജ, പുരിസസ്സ ധമ്മോ അജ്ഝത്തം ഉപ്പജ്ജമാനോ ഉപ്പജ്ജതി അഹിതായ ദുക്ഖായ അഫാസുവിഹാരായ; ദോസോ ഖോ, മഹാരാജ…പേ॰… മോഹോ ഖോ, മഹാരാജ, പുരിസസ്സ ധമ്മോ അജ്ഝത്തം ഉപ്പജ്ജമാനോ ഉപ്പജ്ജതി അഹിതായ ദുക്ഖായ അഫാസുവിഹാരായ. ഇമേ ഖോ, മഹാരാജ, തയോ പുരിസസ്സ ധമ്മാ അജ്ഝത്തം ഉപ്പജ്ജമാനാ ഉപ്പജ്ജന്തി അഹിതായ ദുക്ഖായ അഫാസുവിഹാരായ.

    Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘tayo kho, mahārāja, purisassa dhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya . Katame tayo? Lobho kho, mahārāja, purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya; doso kho, mahārāja…pe… moho kho, mahārāja, purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya. Ime kho, mahārāja, tayo purisassa dhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya.

    ‘‘ലോഭോ ദോസോ ച മോഹോ ച, പുരിസം പാപചേതസം;

    ‘‘Lobho doso ca moho ca, purisaṃ pāpacetasaṃ;

    ഹിംസന്തി അത്തസമ്ഭൂതാ, തചസാരംവ സമ്ഫല’’ന്തി 105.

    Hiṃsanti attasambhūtā, tacasāraṃva samphala’’nti 106.

    ഏവമ്പി, തത്രാസയാതി – പരിസ്സയാ.

    Evampi, tatrāsayāti – parissayā.

    വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ –

    Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘രാഗോ ച ദോസോ ച ഇതോനിദാനാ, അരതീ രതീ ലോമഹംസോ ഇതോജാ;

    ‘‘Rāgo ca doso ca itonidānā, aratī ratī lomahaṃso itojā;

    ഇതോ സമുട്ഠായ മനോവിതക്കാ, കുമാരകാ ധങ്കമിവോസ്സജന്തീ’’തി 107.

    Ito samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajantī’’ti 108.

    ഏവമ്പി, തത്രാസയാതി – പരിസ്സയാ.

    Evampi, tatrāsayāti – parissayā.

    പരിസ്സയാനം സഹിതാതി പരിസ്സയേ സഹിതാ ആരാധിതാ അജ്ഝോത്ഥരിതാ പരിയാദിതാ പടിനിസ്സതാതി – പരിസ്സയാനം സഹിതാ. അഛമ്ഭീതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ അഭീരൂ അച്ഛമ്ഭീ അനുത്രാസീ അപലായീ പഹീനഭയഭേരവോ വിഗതലോമഹംസോ വിഹരതീതി – പരിസ്സയാനം സഹിതാ അച്ഛമ്ഭീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Parissayānaṃ sahitāti parissaye sahitā ārādhitā ajjhottharitā pariyāditā paṭinissatāti – parissayānaṃ sahitā. Achambhīti so paccekasambuddho abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃso viharatīti – parissayānaṃ sahitā acchambhī, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ചാതുദ്ദിസോ അപ്പടിഘോ ച ഹോതി, സന്തുസ്സമാനോ ഇതരീതരേന;

    ‘‘Cātuddiso appaṭigho ca hoti, santussamāno itarītarena;

    പരിസ്സയാനം സഹിതാ അഛമ്ഭീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Parissayānaṃ sahitā achambhī, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൨൯.

    129.

    ദുസ്സങ്ഗഹാ പബ്ബജിതാപി ഏകേ, അഥോ ഗഹട്ഠാ ഘരമാവസന്താ;

    Dussaṅgahāpabbajitāpi eke, atho gahaṭṭhā gharamāvasantā;

    അപ്പോസ്സുക്കോ പരപുത്തേസു ഹുത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Appossukko paraputtesu hutvā, eko care khaggavisāṇakappo.

    ദുസ്സങ്ഗഹാ പബ്ബജിതാപി ഏകേതി പബ്ബജിതാപി ഇധേകച്ചേ നിസ്സയേപി ദിയ്യമാനേ ഉദ്ദേസേപി ദിയ്യമാനേ പരിപുച്ഛായപി 109 ദിയ്യമാനേ ചീവരേപി ദിയ്യമാനേ പത്തേപി ദിയ്യമാനേ ലോഹഥാലകേപി ദിയ്യമാനേ ധമ്മകരണേപി 110 ദിയ്യമാനേ പരിസ്സാവനേപി ദിയ്യമാനേ ഥവികേപി ദിയ്യമാനേ ഉപാഹനേപി ദിയ്യമാനേ കായബന്ധനേപി ദിയ്യമാനേ ന സുണന്തി ന സോതം ഓദഹന്തി ന അഞ്ഞാചിത്തം ഉപട്ഠപേന്തി, അനസ്സവാ അവചനകരാ പടിലോമവുത്തിനോ അഞ്ഞേനേവ മുഖം കരോന്തീതി – ദുസ്സങ്ഗഹാ പബ്ബജിതാപി ഏകേ.

    Dussaṅgahā pabbajitāpi eketi pabbajitāpi idhekacce nissayepi diyyamāne uddesepi diyyamāne paripucchāyapi 111 diyyamāne cīvarepi diyyamāne pattepi diyyamāne lohathālakepi diyyamāne dhammakaraṇepi 112 diyyamāne parissāvanepi diyyamāne thavikepi diyyamāne upāhanepi diyyamāne kāyabandhanepi diyyamāne na suṇanti na sotaṃ odahanti na aññācittaṃ upaṭṭhapenti, anassavā avacanakarā paṭilomavuttino aññeneva mukhaṃ karontīti – dussaṅgahā pabbajitāpi eke.

    അഥോ ഗഹട്ഠാ ഘരമാവസന്താതി ഗഹട്ഠാപി ഇധേകച്ചേ ഹത്ഥിമ്ഹിപി ദിയ്യമാനേ…പേ॰… രഥേപി ഖേത്തേപി വത്ഥുമ്ഹിപി ഹിരഞ്ഞേപി സുവണ്ണേപി ദിയ്യമാനേ ഗാമേപി…പേ॰… നിഗമേപി നഗരേപി… രട്ഠേപി… ജനപദേപി ദിയ്യമാനേ ന സുണന്തി ന സോതം ഓദഹന്തി ന അഞ്ഞാചിത്തം ഉപട്ഠപേന്തി, അനസ്സവാ അവചനകരാ പടിലോമവുത്തിനോ അഞ്ഞേനേവ മുഖം കരോന്തീതി – അഥോ ഗഹട്ഠാ ഘരമാവസന്താ.

    Atho gahaṭṭhā gharamāvasantāti gahaṭṭhāpi idhekacce hatthimhipi diyyamāne…pe… rathepi khettepi vatthumhipi hiraññepi suvaṇṇepi diyyamāne gāmepi…pe… nigamepi nagarepi… raṭṭhepi… janapadepi diyyamāne na suṇanti na sotaṃ odahanti na aññācittaṃ upaṭṭhapenti, anassavā avacanakarā paṭilomavuttino aññeneva mukhaṃ karontīti – atho gahaṭṭhā gharamāvasantā.

    അപ്പോസ്സുക്കോ പരപുത്തേസു ഹുത്വാതി അത്താനം ഠപേത്വാ സബ്ബേ ഇമസ്മിം അത്ഥേ പരപുത്താ. തേസു പരപുത്തേസു അപ്പോസ്സുക്കോ ഹുത്വാ അബ്യാവടോ ഹുത്വാ അനപേക്ഖോ ഹുത്വാതി – അപ്പോസ്സുക്കോ പരപുത്തേസു ഹുത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Appossukko paraputtesu hutvāti attānaṃ ṭhapetvā sabbe imasmiṃ atthe paraputtā. Tesu paraputtesu appossukko hutvā abyāvaṭo hutvā anapekkho hutvāti – appossukko paraputtesu hutvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ദുസ്സങ്ഗഹാ പബ്ബജിതാപി ഏകേ, അഥോ ഗഹട്ഠാ ഘരമാവസന്താ;

    ‘‘Dussaṅgahā pabbajitāpi eke, atho gahaṭṭhā gharamāvasantā;

    അപ്പോസ്സുക്കോ പരപുത്തേസു ഹുത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Appossukko paraputtesu hutvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ൧൩൦.

    130.

    ഓരോപയിത്വാ 113 ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി, സഞ്ഛിന്നപത്തോ 114 യഥാ കോവിളാരോ;

    Oropayitvā115gihibyañjanāni,sañchinnapatto116yathā koviḷāro;

    ഛേത്വാന വീരോ ഗിഹിബന്ധനാനി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

    Chetvāna vīro gihibandhanāni, eko care khaggavisāṇakappo.

    ഓരോപയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനീതി ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി വുച്ചന്തി കേസാ ച മസ്സൂ ച മാലാ ച ഗന്ധഞ്ച വിലേപനഞ്ച ആഭരണഞ്ച പിലന്ധനഞ്ച വത്ഥഞ്ച പാരുപനഞ്ച വേഠനഞ്ച ഉച്ഛാദനം പരിമദ്ദനം ന്ഹാപനം 117 സമ്ബാഹനം ആദാസം അഞ്ജനം മാലാഗന്ധവിലേപനം മുഖചുണ്ണം മുഖലേപനം ഹത്ഥബന്ധം സിഖാബന്ധം ദണ്ഡം നാളികം 118 ഖഗ്ഗം ഛത്തം ചിത്രുപാഹനം ഉണ്ഹീസം മണിം വാളബീജനിം ഓദാതാനി വത്ഥാനി ദീഘദസാനി 119 ഇതി വാ. ഓരോപയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനീതി ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി ഓരോപയിത്വാ സമോരോപയിത്വാ നിക്ഖിപിത്വാ പടിപസ്സമ്ഭയിത്വാതി – ഓരോപയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി.

    Oropayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni vuccanti kesā ca massū ca mālā ca gandhañca vilepanañca ābharaṇañca pilandhanañca vatthañca pārupanañca veṭhanañca ucchādanaṃ parimaddanaṃ nhāpanaṃ 120 sambāhanaṃ ādāsaṃ añjanaṃ mālāgandhavilepanaṃ mukhacuṇṇaṃ mukhalepanaṃ hatthabandhaṃ sikhābandhaṃ daṇḍaṃ nāḷikaṃ 121 khaggaṃ chattaṃ citrupāhanaṃ uṇhīsaṃ maṇiṃ vāḷabījaniṃ odātāni vatthāni dīghadasāni 122 iti vā. Oropayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni oropayitvā samoropayitvā nikkhipitvā paṭipassambhayitvāti – oropayitvā gihibyañjanāni.

    സഞ്ഛിന്നപത്തോ യഥാ കോവിളാരോതി യഥാ കോവിളാരസ്സ പത്താനി ഛിന്നാനി സഞ്ഛിന്നാനി പതിതാനി പരിപതിതാനി, ഏവമേവ തസ്സ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധസ്സ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി ഛിന്നാനി സഞ്ഛിന്നാനി പതിതാനീതി – സഞ്ഛിന്നപത്തോ യഥാ കോവിളാരോ.

    Sañchinnapatto yathā koviḷāroti yathā koviḷārassa pattāni chinnāni sañchinnāni patitāni paripatitāni, evameva tassa paccekasambuddhassa gihibyañjanāni chinnāni sañchinnāni patitānīti – sañchinnapatto yathā koviḷāro.

    ഛേത്വാന വീരോ ഗിഹിബന്ധനാനീതി. വീരോതി വീരിയവാതി വീരോ, പഹൂതി വീരോ, വിസവീതി വീരോ, അലമത്തോതി വീരോ, സൂരോതി വീരോ, വിക്കന്തോ അഭീരൂ അച്ഛമ്ഭീ അനുത്രാസീ അപലായീ പഹീനഭയഭേരവോതി വീരോ, വിഗതലോമഹംസോതി വീരോ.

    Chetvāna vīro gihibandhanānīti. Vīroti vīriyavāti vīro, pahūti vīro, visavīti vīro, alamattoti vīro, sūroti vīro, vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravoti vīro, vigatalomahaṃsoti vīro.

    വിരതോ ഇധ 123 സബ്ബപാകേഹി, നിരയദുക്ഖം അതിച്ച വീരിയവാ സോ;

    Virato idha 124 sabbapākehi, nirayadukkhaṃ aticca vīriyavā so;

    സോ വീരിയവാ പധാനവാ, ധീരോ 125 താദി പവുച്ചതേ തഥത്താ.

    So vīriyavā padhānavā, dhīro 126 tādi pavuccate tathattā.

    ഗിഹിബന്ധനാനി വുച്ചന്തി പുത്താ ച ഭരിയാ ച ദാസാ ച ദാസീ ച അജേളകാ ച കുക്കുടസൂകരാ ച ഹത്ഥിഗവാസ്സവളവാ ച ഖേത്തഞ്ച വത്ഥു ച ഹിരഞ്ഞഞ്ച സുവണ്ണഞ്ച ഗാമനിഗമരാജധാനിയോ ച രട്ഠഞ്ച ജനപദോ ച കോസോ ച കോട്ഠാഗാരഞ്ച, യം കിഞ്ചി രജനീയവത്ഥു.

    Gihibandhanāni vuccanti puttā ca bhariyā ca dāsā ca dāsī ca ajeḷakā ca kukkuṭasūkarā ca hatthigavāssavaḷavā ca khettañca vatthu ca hiraññañca suvaṇṇañca gāmanigamarājadhāniyo ca raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca, yaṃ kiñci rajanīyavatthu.

    ഛേത്വാന വീരോ ഗിഹിബന്ധനാനീതി സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ വീരോ ഗിഹിബന്ധനാനി ഛിന്ദിത്വാ സമുച്ഛിന്ദിത്വാ ജഹിത്വാ വിനോദേത്വാ ബ്യന്തീകരിത്വാ അനഭാവം ഗമേത്വാതി – ഛേത്വാന വീരോ ഗിഹിബന്ധനാനി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. തേനാഹ സോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ –

    Chetvāna vīro gihibandhanānīti so paccekasambuddho vīro gihibandhanāni chinditvā samucchinditvā jahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – chetvāna vīro gihibandhanāni, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ഓരോപയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി, സഞ്ഛിന്നപത്തോ യഥാ കോവിളാരോ,

    ‘‘Oropayitvā gihibyañjanāni, sañchinnapatto yathā koviḷāro,

    ഛേത്വാന വീരോ ഗിഹിബന്ധനാനി;

    Chetvāna vīro gihibandhanāni;

    ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ’’തി.

    Eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    പഠമോ വഗ്ഗോ.

    Paṭhamo vaggo.







    Footnotes:
    1. അരുയാ (സ്യാ॰), അദ്ദുയാ (ക॰)
    2. aruyā (syā.), adduyā (ka.)
    3. നിപജ്ജനം (സ്യാ॰)
    4. ഇച്ഛിസ്സതി (സ്യാ॰) ഏവമീദിസേസു പദേസു അനാഗതവിഭത്തിയാ
    5. nipajjanaṃ (syā.)
    6. icchissati (syā.) evamīdisesu padesu anāgatavibhattiyā
    7. തണ്ഹാപഹാനട്ഠേന (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൧൯൧
    8. taṇhāpahānaṭṭhena (syā.) mahāni. 191
    9. സോഭണാ (സ്യാ॰)
    10. അനുസ്സരതി (ക॰)
    11. sobhaṇā (syā.)
    12. anussarati (ka.)
    13. സീമകതം മരിയാദികതം (സ്യാ॰)
    14. sīmakataṃ mariyādikataṃ (syā.)
    15. പതിട്ഠാഹോ (ക॰)
    16. patiṭṭhāho (ka.)
    17. വിലോപമ്പി (സ്യാ॰) പസ്സ മഹാനി॰ ൧൭൦
    18. ദുക്ഖദോമനസ്സം (സ്യാ॰)
    19. vilopampi (syā.) passa mahāni. 170
    20. dukkhadomanassaṃ (syā.)
    21. തസ്സ (സ്യാ॰)
    22. tassa (syā.)
    23. വിവിധാനി കമ്മകരണാനി (ക॰)
    24. ഏരകവട്ടികമ്പി (സ്യാ॰ ക॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൧.൧൬൯
    25. ഖാരാപടിച്ഛികമ്പി (ക॰)
    26. vividhāni kammakaraṇāni (ka.)
    27. erakavaṭṭikampi (syā. ka.) passa ma. ni. 1.169
    28. khārāpaṭicchikampi (ka.)
    29. കാരേന്തി (സ്യാ॰ ക॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൩.൨൬൭
    30. തിപ്പാ (സ്യാ॰)
    31. kārenti (syā. ka.) passa ma. ni. 3.267
    32. tippā (syā.)
    33. സംവേസിത്വാ (സ്യാ॰ ക॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൩.൨൬൭
    34. കുധാരീഹി (സ്യാ॰ ക॰)
    35. സഞ്ജോതിഭൂതായ (സ്യാ॰)
    36. saṃvesitvā (syā. ka.) passa ma. ni. 3.267
    37. kudhārīhi (syā. ka.)
    38. sañjotibhūtāya (syā.)
    39. കദരിയാ താപനാ (ക॰) മഹാനി॰ ൧൭൦
    40. kadariyā tāpanā (ka.) mahāni. 170
    41. മീയരേ (ക॰)
    42. mīyare (ka.)
    43. പടിബന്ധചിത്തോ (ക॰)
    44. paṭibandhacitto (ka.)
    45. സന്ധവേ (ക॰)
    46. sandhave (ka.)
    47. പബ്ബജിതമിത്തോ (ക॰) ഏവമുപരിപി
    48. പരിഗുയ്ഹതി (സ്യാ॰ ക॰)
    49. pabbajitamitto (ka.) evamuparipi
    50. pariguyhati (syā. ka.)
    51. നിസജ്ജാ (ക॰)
    52. പരിസജ്ജേതി (സ്യാ॰)
    53. nisajjā (ka.)
    54. parisajjeti (syā.)
    55. യേപി (ക॰) ഏവം ചൂളനി॰ ഖഗ്ഗവിസാണസുത്തനിദ്ദേസ ൧൫൧
    56. yepi (ka.) evaṃ cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 151
    57. പരിച്ചജിത്വാ (സ്യാ॰)
    58. pariccajitvā (syā.)
    59. സുംസുമാരഭയം (സ്യാ॰)
    60. suṃsumārabhayaṃ (syā.)
    61. വംസേ കളീരോവ (ക॰)
    62. vaṃse kaḷīrova (ka.)
    63. വേളുഗുമ്ബസ്മിം കണ്ടകാ ജടിതാ സംസിബ്ബിതാ (സ്യാ॰)
    64. veḷugumbasmiṃ kaṇṭakā jaṭitā saṃsibbitā (syā.)
    65. തരുണകളീരാ (സ്യാ॰)
    66. അപലിവേട്ഠിതാ (സ്യാ॰)
    67. taruṇakaḷīrā (syā.)
    68. apaliveṭṭhitā (syā.)
    69. അബന്ധോ (സ്യാ॰ ക॰)
    70. abandho (syā. ka.)
    71. ആരഞ്ഞകോ (സ്യാ॰ ക॰)
    72. അരഞ്ഞേ വസമാനോ (സ്യാ॰)
    73. āraññako (syā. ka.)
    74. araññe vasamāno (syā.)
    75. പരം (ക॰) മ॰ നി॰ ൧.൨൭൧
    76. paraṃ (ka.) ma. ni. 1.271
    77. ഉഭയത്ഥമന്തനാ (ക॰)
    78. ubhayatthamantanā (ka.)
    79. ഖിട്ടാ (ക॰)
    80. khiṭṭā (ka.)
    81. വിപ്പയോഗമ്പി (ക॰)
    82. vippayogampi (ka.)
    83. മുഖദേണ്ഡിമകം (സ്യാ॰), മുഖദിന്ദിമകം (ക॰)
    84. മുഖഭേരുകം (സ്യാ॰)
    85. mukhadeṇḍimakaṃ (syā.), mukhadindimakaṃ (ka.)
    86. mukhabherukaṃ (syā.)
    87. അബ്യാപജ്ഝേന (സ്യാ॰) പസ്സ ദീ॰ നി॰ ൩.൩൦൮
    88. അപ്പടികുലാ (ബഹൂസു)
    89. abyāpajjhena (syā.) passa dī. ni. 3.308
    90. appaṭikulā (bahūsu)
    91. അപ്പടിരൂപം (സ്യാ॰)
    92. അനജ്ഝോപന്നോ (സ്യാ॰)
    93. appaṭirūpaṃ (syā.)
    94. anajjhopanno (syā.)
    95. ഗോമഹിസാ (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൫
    96. gomahisā (syā.) mahāni. 5
    97. തത്ര തേ (ക॰)
    98. ഉദകേ ഉദകാസയാ (സ്യാ॰)
    99. tatra te (ka.)
    100. udake udakāsayā (syā.)
    101. സഞ്ഞോജനികാ (ക॰)
    102. saññojanikā (ka.)
    103. അന്തരാമലം (സ്യാ॰ ക॰) പസ്സ ഇതിവു॰ ൮൮
    104. antarāmalaṃ (syā. ka.) passa itivu. 88
    105. സഫലന്തി (ക॰) പസ്സ ഇതിവു॰ ൫൦
    106. saphalanti (ka.) passa itivu. 50
    107. ചങ്കമിവോസ്സജ്ജന്തീതി (സ്യാ॰ ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൨൭൩-൨൭൪
    108. caṅkamivossajjantīti (syā. ka.) passa su. ni. 273-274
    109. പരിപുച്ഛേപി (ക॰)
    110. ധമ്മകരകേപി (സ്യാ॰)
    111. paripucchepi (ka.)
    112. dhammakarakepi (syā.)
    113. വോരോപയിത്വാ (സ്യാ॰)
    114. സംസീനപത്തോ (സീ॰ അട്ഠ॰)
    115. voropayitvā (syā.)
    116. saṃsīnapatto (sī. aṭṭha.)
    117. നഹാപനം (സ്യാ॰)
    118. നാലികം (ക॰) പസ്സ ദീ॰ നി॰ ൧.൧൬
    119. ദീഘരസ്സാനി (സ്യാ॰)
    120. nahāpanaṃ (syā.)
    121. nālikaṃ (ka.) passa dī. ni. 1.16
    122. dīgharassāni (syā.)
    123. ആരതോ ഇധേവ (സ്യാ॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൫൩൬
    124. ārato idheva (syā.) passa su. ni. 536
    125. വീരോ (സ്യാ॰ ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൫൩൬
    126. vīro (syā. ka.) passa su. ni. 536



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ചൂളനിദ്ദേസ-അട്ഠകഥാ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ൧. പഠമവഗ്ഗവണ്ണനാ • 1. Paṭhamavaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact