| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
७. पठमवेरसुत्तवण्णना
7. Paṭhamaverasuttavaṇṇanā
२७. सत्तमे (सं॰ नि॰ टी॰ २.२४१) यतोति यस्मिं काले। अयञ्हि तो-सद्दो दा-सद्दो विय इध कालविसयो, यदाति वुत्तं होति। भयानि वेरानीति भीयते भयं, भयेन योगा, भायितब्बेन वा भयं एव वेरप्पसवट्ठेन वेरन्ति च लद्धनामा चेतनादयो। पाणातिपातादयो हि यस्स पवत्तन्ति, यञ्च उद्दिस्स पवत्तीयन्ति, उभयेसञ्च वेरावहा, ततो एव चेते भायितब्बा वेरसञ्जनका नामाति। सोतस्स अरियमग्गस्स आदितो पज्जनं पटिपत्ति अधिगमो सोतापत्ति। तदत्थाय तत्थ पतिट्ठितस्स च अङ्गानि सोतापत्तियङ्गानि। दुविधञ्हि (सं॰ नि॰ अट्ठ॰ २.२.४१) सोतापत्तियङ्गं सोतापत्तिअत्थाय च अङ्गं कारणं, यं सोतापत्तिमग्गप्पटिलाभतो पुब्बभागे सोतापत्तिप्पटिलाभाय संवत्तति, ‘‘सप्पुरिससंसेवो सद्धम्मस्सवनं योनिसोमनसिकारो धम्मानुधम्मपटिपत्ती’’ति (दी॰ नि॰ ३.३११) एवं आगतं। पटिलद्धगुणस्स च सोतापत्तिं पत्वा ठितस्स अङ्गं, यं ‘‘सोतापन्नस्स अङ्ग’’न्तिपि वुच्चति ‘‘सोतापन्नो अङ्गीयति ञायति एतेना’’ति कत्वा, बुद्धे अवेच्चप्पसादादीनं एतं अधिवचनं। इदमिधाधिप्पेतं।
27. Sattame (saṃ. ni. ṭī. 2.241) yatoti yasmiṃ kāle. Ayañhi to-saddo dā-saddo viya idha kālavisayo, yadāti vuttaṃ hoti. Bhayāni verānīti bhīyate bhayaṃ, bhayena yogā, bhāyitabbena vā bhayaṃ eva verappasavaṭṭhena veranti ca laddhanāmā cetanādayo. Pāṇātipātādayo hi yassa pavattanti, yañca uddissa pavattīyanti, ubhayesañca verāvahā, tato eva cete bhāyitabbā verasañjanakā nāmāti. Sotassa ariyamaggassa ādito pajjanaṃ paṭipatti adhigamo sotāpatti. Tadatthāya tattha patiṭṭhitassa ca aṅgāni sotāpattiyaṅgāni. Duvidhañhi (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.41) sotāpattiyaṅgaṃ sotāpattiatthāya ca aṅgaṃ kāraṇaṃ, yaṃ sotāpattimaggappaṭilābhato pubbabhāge sotāpattippaṭilābhāya saṃvattati, ‘‘sappurisasaṃsevo saddhammassavanaṃ yonisomanasikāro dhammānudhammapaṭipattī’’ti (dī. ni. 3.311) evaṃ āgataṃ. Paṭiladdhaguṇassa ca sotāpattiṃ patvā ṭhitassa aṅgaṃ, yaṃ ‘‘sotāpannassa aṅga’’ntipi vuccati ‘‘sotāpanno aṅgīyati ñāyati etenā’’ti katvā, buddhe aveccappasādādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Idamidhādhippetaṃ.
खीणनिरयोतिआदीसु आयतिं तत्थ अनुप्पज्जनताय खीणो निरयो मय्हति, सो अहं खीणनिरयो। एस नयो सब्बत्थ। सोतापन्नोति मग्गसोतं आपन्नो। अविनिपातधम्मोति न विनिपातसभावो। नियतोति पठममग्गसङ्खातेन सम्मत्तनियामेन नियतो। सम्बोधिपरायणोति उपरिमग्गत्तयसङ्खातो सम्बोधि परं अयनं मय्हन्ति सोहं सम्बोधिपरायणो, सम्बोधिं अवस्सं अभिसम्बुज्झनकोति अत्थो।
Khīṇanirayotiādīsu āyatiṃ tattha anuppajjanatāya khīṇo nirayo mayhati, so ahaṃ khīṇanirayo. Esa nayo sabbattha. Sotāpannoti maggasotaṃ āpanno. Avinipātadhammoti na vinipātasabhāvo. Niyatoti paṭhamamaggasaṅkhātena sammattaniyāmena niyato. Sambodhiparāyaṇoti uparimaggattayasaṅkhāto sambodhi paraṃ ayanaṃ mayhanti sohaṃ sambodhiparāyaṇo, sambodhiṃ avassaṃ abhisambujjhanakoti attho.
पाणातिपातपच्चयाति पाणातिपातकम्मस्स करणहेतु। भयं वेरन्ति अत्थतो एकं। वेरं वुच्चति विरोधो, तदेव भायितब्बतो ‘‘भय’’न्ति वुच्चति। तञ्च पनेतं दुविधं होति – बाहिरं, अज्झत्तिकन्ति। एकेन हि एकस्स पिता मारितो होति। सो चिन्तेति ‘‘एतेन किर मे पिता मारितो, अहम्पि तंयेव मारेस्सामी’’ति निसितं सत्थं आदाय चरति। या तस्स अब्भन्तरे उप्पन्ना वेरचेतना, इदं बाहिरं वेरं नाम तस्स वेरस्स मूलभूततो वेरकारकपुग्गलतो बहिभावत्ता। या पन इतरस्स ‘‘अयं किर मं मारेस्सामीति चरति, अहमेव नं पठमतरं मारेस्सामी’’ति चेतना उप्पज्जति, इदं अज्झत्तिकं वेरं नाम। इदं ताव उभयम्पि दिट्ठधम्मिकमेव। या पन तं निरये उप्पन्नं दिस्वा ‘‘एतं पहरिस्सामी’’ति जलितं अयमुग्गरं गण्हन्तस्स निरयपालस्स चेतना उप्पज्जति, इदमस्स सम्परायिकं बाहिरं वेरं। या चस्स ‘‘अयं निद्दोसं मं पहरिस्सामीति आगच्छति, अहमेव नं पठमतरं पहरिस्सामी’’ति चेतना उप्पज्जति, इदमस्स सम्परायिकं अज्झत्तं वेरं। यं पनेतं बाहिरं वेरं, तं अट्ठकथासु ‘‘पुग्गलवेर’’न्ति वुच्चति। दुक्खं दोमनस्सन्ति अत्थतो एकमेव। यथा चेत्थ, एवं सेसेसुपि ‘‘इमिना मम भण्डं हटं, मय्हं दारेसु चारित्तं आपन्नं, मुसा वत्वा अत्थो भग्गो, सुरामदमत्तेन इदं नाम कत’’न्तिआदिना नयेन वेरप्पवत्ति वेदितब्बा।
Pāṇātipātapaccayāti pāṇātipātakammassa karaṇahetu. Bhayaṃ veranti atthato ekaṃ. Veraṃ vuccati virodho, tadeva bhāyitabbato ‘‘bhaya’’nti vuccati. Tañca panetaṃ duvidhaṃ hoti – bāhiraṃ, ajjhattikanti. Ekena hi ekassa pitā mārito hoti. So cinteti ‘‘etena kira me pitā mārito, ahampi taṃyeva māressāmī’’ti nisitaṃ satthaṃ ādāya carati. Yā tassa abbhantare uppannā veracetanā, idaṃ bāhiraṃ veraṃ nāma tassa verassa mūlabhūtato verakārakapuggalato bahibhāvattā. Yā pana itarassa ‘‘ayaṃ kira maṃ māressāmīti carati, ahameva naṃ paṭhamataraṃ māressāmī’’ti cetanā uppajjati, idaṃ ajjhattikaṃ veraṃ nāma. Idaṃ tāva ubhayampi diṭṭhadhammikameva. Yā pana taṃ niraye uppannaṃ disvā ‘‘etaṃ paharissāmī’’ti jalitaṃ ayamuggaraṃ gaṇhantassa nirayapālassa cetanā uppajjati, idamassa samparāyikaṃ bāhiraṃ veraṃ. Yā cassa ‘‘ayaṃ niddosaṃ maṃ paharissāmīti āgacchati, ahameva naṃ paṭhamataraṃ paharissāmī’’ti cetanā uppajjati, idamassa samparāyikaṃ ajjhattaṃ veraṃ. Yaṃ panetaṃ bāhiraṃ veraṃ, taṃ aṭṭhakathāsu ‘‘puggalavera’’nti vuccati. Dukkhaṃ domanassanti atthato ekameva. Yathā cettha, evaṃ sesesupi ‘‘iminā mama bhaṇḍaṃ haṭaṃ, mayhaṃ dāresu cārittaṃ āpannaṃ, musā vatvā attho bhaggo, surāmadamattena idaṃ nāma kata’’ntiādinā nayena verappavatti veditabbā.
अवेच्चप्पसादेनाति अधिगतेन अचलप्पसादेन। अरियकन्तेहीति पञ्चहि सीलेहि। तानि हि अरियानं कन्तानि पियानि भवन्ति, भवन्तरगतापि अरिया तानि न विजहन्ति, तस्मा ‘‘अरियकन्तानी’’ति वुच्चन्ति। सेसमेत्थ यं वत्तब्बं सिया, तं सब्बं विसुद्धिमग्गे अनुस्सतिनिद्देसे वुत्तन्ति वेदितब्बं।
Aveccappasādenāti adhigatena acalappasādena. Ariyakantehīti pañcahi sīlehi. Tāni hi ariyānaṃ kantāni piyāni bhavanti, bhavantaragatāpi ariyā tāni na vijahanti, tasmā ‘‘ariyakantānī’’ti vuccanti. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge anussatiniddese vuttanti veditabbaṃ.
पठमवेरसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamaverasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ७. पठमवेरसुत्तं • 7. Paṭhamaverasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ७-८. वेरसुत्तद्वयवण्णना • 7-8. Verasuttadvayavaṇṇanā
