| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
២. វិហារវគ្គោ
2. Vihāravaggo
១. បឋមវិហារសុត្តវណ្ណនា
1. Paṭhamavihārasuttavaṇṇanā
១១. អឌ្ឍមាសន្តិ អច្ចន្តសំយោគេ ឧបយោគវចនំ។ បដិសល្លីយិតុន្តិ យថាវុត្តំ កាលំ បដិ ទិវសេ ទិវសេ សមាបត្តិយំ ធម្មចិន្តាយំ ចិត្តំ និលីយិតុំ។ វិនេតព្ពោតិ សមុច្ឆេទវិនយេន វិនេតព្ពោ អរិយមគ្គាធិគន្តព្ពោ។ តន្តិ ទិដ្ឋានុគតិអាបជ្ជនំ។ អស្សាតិ ជនតាយ។ អបគច្ឆតីតិ សត្ថុ សន្តិកតោ អបេតិ។ សូតិ និបាតមត្តំ។
11.Aḍḍhamāsanti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Paṭisallīyitunti yathāvuttaṃ kālaṃ paṭi divase divase samāpattiyaṃ dhammacintāyaṃ cittaṃ nilīyituṃ. Vinetabboti samucchedavinayena vinetabbo ariyamaggādhigantabbo. Tanti diṭṭhānugatiāpajjanaṃ. Assāti janatāya. Apagacchatīti satthu santikato apeti. Sūti nipātamattaṃ.
បទេសេនាតិ ឯកទេសេន។ សហ បទេសេនាតិ សបទេសោ។ ស្វាយំ សបទេសោ យស្មា វេទនាវសេនេវ បាឡិយំ អាគតោ, តស្មា បរមត្ថធម្មកោដ្ឋាសេ វេទនា អនវសេសតោ លព្ភតិ, តេ គណ្ហន្តោ ‘‘ខន្ធបទេសោ’’តិអាទិមាហ។ តំ សព្ពន្តិ ខន្ធបទេសាទិកំ សព្ពម្បិ។ ‘‘សម្មសន្តោ’’តិ បទស្ស អត្ថទស្សនវសេន ‘‘បច្ចវេក្ខន្តោ’’តិ អាហ។ បច្ចវេក្ខណា ឥធ សម្មសនំ នាម, ន វិបស្សនា។ វិបស្សនាសម្មសនំ បន ភគវតោ វិសាខបុណ្ណមាយំ ឯវ និប្ផន្នំ, តស្មា ភគវតោ អញ្ញភូមិកាបិ វេទនា អញ្ញភូមិកានំ សត្តានំ វិរុទ្ធា ឧប្បជ្ជតេវាតិ វុត្តំ ‘‘យាវ ភវគ្គា បវត្តា សុខា វេទនា’’តិ។ សព្ពាការេនាតិ សរូបតោ សមុទយតោ អត្ថង្គមតោ អស្សាទាទិតោតិ សព្ពាការេន។ បរិគ្គណ្ហន្តោ ឧបបរិក្ខន្តោ។
Padesenāti ekadesena. Saha padesenāti sapadeso. Svāyaṃ sapadeso yasmā vedanāvaseneva pāḷiyaṃ āgato, tasmā paramatthadhammakoṭṭhāse vedanā anavasesato labbhati, te gaṇhanto ‘‘khandhapadeso’’tiādimāha. Taṃ sabbanti khandhapadesādikaṃ sabbampi. ‘‘Sammasanto’’ti padassa atthadassanavasena ‘‘paccavekkhanto’’ti āha. Paccavekkhaṇā idha sammasanaṃ nāma, na vipassanā. Vipassanāsammasanaṃ pana bhagavato visākhapuṇṇamāyaṃ eva nipphannaṃ, tasmā bhagavato aññabhūmikāpi vedanā aññabhūmikānaṃ sattānaṃ viruddhā uppajjatevāti vuttaṃ ‘‘yāva bhavaggā pavattā sukhā vedanā’’ti. Sabbākārenāti sarūpato samudayato atthaṅgamato assādāditoti sabbākārena. Pariggaṇhanto upaparikkhanto.
និប្បទេសានេវ អនវសេសានេវ។ ឥន្ទ្រិយសតិបដ្ឋានបទេសោ សុវិញ្ញេយ្យោតិ អនុទ្ធតោ។ អស្សាតិ ភគវតោ។ ឋានេតិ តស្មិំ តស្មិំ បច្ចវេក្ខិតព្ពសង្ខាតេ ឱកាសេ។ សា សា ច វិហារសមាបត្តីតិ ខន្ធវសេន អាយតនាទិវសេន ច បវត្តិត្វា តេសំ ឯកទេសភូតំ វេទនំយេវ បរិគ្គហេត្វា តំ សម្មសិត្វា អនុក្កមេន សមាបន្នា ឈានសមាបត្តិ ផលសមាបត្តិ ច។ ផលសមាបត្តិ ហិ តថា សម្មសិត្វា បុនប្បុនំ សមាបជ្ជនវសេន អត្ថតោ អភិន្នាបិ អធិដ្ឋានភូតធម្មភេទេន ភិន្នា វិយ វុច្ចតិ, យតោ ចតុវីសតិកោដិសតសហស្សភេទា ទេវសិកំ វឡញ្ជនសមាបត្តិយោ អដ្ឋកថាយំ វុត្តា។ កាមំ អញ្ញធម្មវសេនបិ ជាតា ឯវ, វេទនាវសេន បនេត្ថ អភិនិវេសោ កតោ វេទនានុភាវេន ជាតា។ កស្មា ឯវំ ជាតាតិ? ពុទ្ធានំ ញាណបទស្ស អន្តរវិភាគត្តា។ តថា ហិ ភគវា សកលម្បិ អឌ្ឍមាសំ វេទនាវសេនេវ សម្មសនំ បវត្តេតិ, តទនុសារេន ច តា វិហារសមាបត្តិយោ សមាបជ្ជិ។ តយិទំ អច្ឆរិយំ អនញ្ញសាធារណំ ភិក្ខូ បវេទេន្តោ សត្ថា – ‘‘យេន ស្វាហ’’ន្តិអាទិមវោច។
Nippadesāneva anavasesāneva. Indriyasatipaṭṭhānapadeso suviññeyyoti anuddhato. Assāti bhagavato. Ṭhāneti tasmiṃ tasmiṃ paccavekkhitabbasaṅkhāte okāse. Sā sā ca vihārasamāpattīti khandhavasena āyatanādivasena ca pavattitvā tesaṃ ekadesabhūtaṃ vedanaṃyeva pariggahetvā taṃ sammasitvā anukkamena samāpannā jhānasamāpatti phalasamāpatti ca. Phalasamāpatti hi tathā sammasitvā punappunaṃ samāpajjanavasena atthato abhinnāpi adhiṭṭhānabhūtadhammabhedena bhinnā viya vuccati, yato catuvīsatikoṭisatasahassabhedā devasikaṃ vaḷañjanasamāpattiyo aṭṭhakathāyaṃ vuttā. Kāmaṃ aññadhammavasenapi jātā eva, vedanāvasena panettha abhiniveso kato vedanānubhāvena jātā. Kasmā evaṃ jātāti? Buddhānaṃ ñāṇapadassa antaravibhāgattā. Tathā hi bhagavā sakalampi aḍḍhamāsaṃ vedanāvaseneva sammasanaṃ pavatteti, tadanusārena ca tā vihārasamāpattiyo samāpajji. Tayidaṃ acchariyaṃ anaññasādhāraṇaṃ bhikkhū pavedento satthā – ‘‘yena svāha’’ntiādimavoca.
អកុសលាវាតិ បាណាតិបាត-អទិន្នាទាន-កាមេសុមិច្ឆាចារ-មុសាវាទ-បិសុណវាចាសម្ផប្បលាប-អភិជ្ឈា-ព្យាបាទវសេន តំតំមិច្ឆាទស្សនវសេន ច អកុសលា វេទនា ឯវ ហោតិ។ ព្រហ្មលោកាទីសុ ឧប្បជ្ជិត្វា តត្ថ និច្ចា ធុវា ភវិស្សាមាតិ ឯវំ ទិដ្ឋិំ ឧបនិស្សាយាតិ យោជេតព្ពំ។ ទេវកុលាទីសុ ទេវបូជត្ថំ, សព្ពជនបរិភោគត្ថំ វា មាលាវច្ឆំ រោបេន្តិ។ វធពន្ធនាទីនីតិ អាទិ-សទ្ទេន អទិន្នាទាន-មិច្ឆាចារ-មុសាវាទ-បិសុណវាចា-សម្ផប្បលាបាទីនំ សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។ ទិដ្ឋធម្មវិបាកស្ស អបចុរត្តា អបាកដត្តា ច ‘‘ភវន្តរគតាន’’ន្តិ វុត្តំ។
Akusalāvāti pāṇātipāta-adinnādāna-kāmesumicchācāra-musāvāda-pisuṇavācāsamphappalāpa-abhijjhā-byāpādavasena taṃtaṃmicchādassanavasena ca akusalā vedanā eva hoti. Brahmalokādīsu uppajjitvā tattha niccā dhuvā bhavissāmāti evaṃ diṭṭhiṃ upanissāyāti yojetabbaṃ. Devakulādīsu devapūjatthaṃ, sabbajanaparibhogatthaṃ vā mālāvacchaṃ ropenti. Vadhabandhanādīnīti ādi-saddena adinnādāna-micchācāra-musāvāda-pisuṇavācā-samphappalāpādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Diṭṭhadhammavipākassa apacurattā apākaṭattā ca ‘‘bhavantaragatāna’’nti vuttaṃ.
ឥតិ នេសន្តិ ឯត្ថ ឥតិ-សទ្ទោ អាទិអត្ថោ, បការត្ថោ វា។ តេន យថា ផរុសវាចាវសេន, ឯវំ តទញ្ញេសម្បិ អកុសលកម្មានំ វសេន សម្មាទិដ្ឋិបច្ចយា អកុសលវេទនាប្បវត្តិ យថារហំ នីហរិត្វា វត្តព្ពា។ ឯសេវ នយោតិ ឥមិនា យថា មិច្ឆាទិដ្ឋិបច្ចយា សម្មាទិដ្ឋិបច្ចយា ច កុសលាកុសលវិបាកវេទនា សហជាតកោដិយា ឧបនិស្សយកោដិយា ច វសេន យថារហំ យោជេត្វា ទស្សិតា, ឯវំ មិច្ឆាសង្កប្បបច្ចយាទីសុបិ យថារហំ យោជេត្វា ទស្សេតព្ពាតិ ឥមមត្ថំ អតិទិសតិ។ ឆន្ទបច្ចយាតិ ឯត្ថ តណ្ហាឆន្ទសហិតោ កត្តុកាមតាឆន្ទោ អធិប្បេតោតិ អាហ ‘‘ឆន្ទបច្ចយាតិអាទីសុ បន ឆន្ទបច្ចយា អដ្ឋលោភសហគតចិត្តសម្បយុត្តា វេទនា វេទិតព្ពា’’តិ។ វិតក្កបច្ចយាតិ ឯត្ថ អប្បនាប្បត្តោវ វិតក្កោ អធិប្បេតោតិ វុត្តំ ‘‘វិតក្កបច្ចយា បឋមជ្ឈានវេទនាវា’’តិ។ វិតក្កបច្ចយា បឋមជ្ឈានវេទនាយ គហិតត្តា ‘‘ឋបេត្វា បឋមជ្ឈាន’’ន្តិ។ ឧបរិ តិស្សោ រូបាវចរា, ហេដ្ឋា តិស្សោ អរូបាវចរា ឯវំ សេសា ឆ សញ្ញាសមាបត្តិវេទនា។
Iti nesanti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā. Tena yathā pharusavācāvasena, evaṃ tadaññesampi akusalakammānaṃ vasena sammādiṭṭhipaccayā akusalavedanāppavatti yathārahaṃ nīharitvā vattabbā. Eseva nayoti iminā yathā micchādiṭṭhipaccayā sammādiṭṭhipaccayā ca kusalākusalavipākavedanā sahajātakoṭiyā upanissayakoṭiyā ca vasena yathārahaṃ yojetvā dassitā, evaṃ micchāsaṅkappapaccayādīsupi yathārahaṃ yojetvā dassetabbāti imamatthaṃ atidisati. Chandapaccayāti ettha taṇhāchandasahito kattukāmatāchando adhippetoti āha ‘‘chandapaccayātiādīsu pana chandapaccayā aṭṭhalobhasahagatacittasampayuttā vedanā veditabbā’’ti. Vitakkapaccayāti ettha appanāppattova vitakko adhippetoti vuttaṃ ‘‘vitakkapaccayā paṭhamajjhānavedanāvā’’ti. Vitakkapaccayā paṭhamajjhānavedanāya gahitattā ‘‘ṭhapetvā paṭhamajjhāna’’nti. Upari tisso rūpāvacarā, heṭṭhā tisso arūpāvacarā evaṃ sesā cha saññāsamāpattivedanā.
តិណ្ណន្តិ ឆន្ទវិតក្កសញ្ញានំ។ អវូបសមេតិ បដិបក្ខេន អវូបសមិតេ។ តិណ្ណញ្ហិ តេសំ សហភាវេន បច្ចយតា អដ្ឋលោភសហគតចិត្តេសុ ឯវ។ តត្ថ យំ វត្តព្ពំ តំ វុត្តមេវ។ ឆន្ទមត្តស្សាតិ តេសុ តីសុ ឆន្ទមត្តស្ស។ វូបសមេ បឋមជ្ឈានវេទនាវ អប្បនាប្បត្តស្ស អធិប្បេតត្តា។ ឆន្ទវិតក្កានំ វូបសមេ ទុតិយជ្ឈានាទិវេទនា អធិប្បេតា សញ្ញាយ អវូបសន្តត្តា។ ទុតិយជ្ឈានាទិវេទនាគហណេន ហិ សព្ពា សញ្ញាសមាបត្តិយោ ច គហិតាវ ហោន្តិ។ តិណ្ណម្បិ វូបសមេតិ ឆន្ទវិតក្កសញ្ញានំ វូបសមេ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនវេទនា អធិប្បេតា។ ភវគ្គប្បត្តសញ្ញា ហិ វូបសមន្តិ ឆន្ទសង្កប្បានំ អច្ចន្តសុខុមភាវប្បត្តិយា។ ហេដ្ឋា ‘‘សម្មាទិដ្ឋិបច្ចយា’’តិ ឯត្ថ សម្មាទិដ្ឋិគ្គហណេន ហេដ្ឋិមមគ្គសម្មាទិដ្ឋិបិ គហិតាវ ហោតីតិ អាហ – ‘‘អប្បត្តស្ស បត្តិយាតិ អរហត្តផលស្ស បត្តត្ថាយា’’តិ។ អថ វា ហេដ្ឋិមមគ្គាធិគមេន វិនា អគ្គមគ្គោ នត្ថីតិ ហេដ្ឋិមមគ្គាធិគមំ អត្ថាបន្នំ កត្វា ‘‘អរហត្តផលស្ស បត្តត្ថាយា’’តិ វុត្តំ។ អាយមេតិ ផលេន មិស្សិតោ ហោតិ ឯតេនាតិ អាយាមោ, សម្មាវាយាមោតិ អាហ ‘‘អត្ថិ អាយាមន្តិ អត្ថិ វីរិយ’’ន្តិ។ តស្ស វីរិយារម្ភស្សាតិ អញ្ញាធិគមការណស្ស សម្មាវាយាមស្ស វសេន។ បាឡិយំ ឋាន-សទ្ទោ ការណបរិយាយោតិ អាហ – ‘‘អរហត្តផលស្ស ការណេ’’តិ។ តប្បច្ចយាតិ ឯត្ថ តំ-សទ្ទេន ‘‘ឋានេ’’តិ វុត្តការណមេវ បច្ចាមដ្ឋន្តិ អាហ – ‘‘អរហត្តស្ស ឋានបច្ចយា’’តិ។ ចតុមគ្គសហជាតាតិ ឯតេន ‘‘អរហត្តផលស្ស បត្តត្ថាយា’’តិ ឯត្ថ ហេដ្ឋិមមគ្គានំ អត្ថាបត្តិវសេន គហិតភាវមេវ ជោតេតិ។ កេចិ បន ‘‘ចតុមគ្គសហជាតាតិ វត្វា និព្ពត្តិតលោកុត្តរវេទនាតិ ភូតកថនំ វិសេសនំ។ និព្ពត្តិតលោកុត្តរវេទនាតិ បឋមំ អបេក្ខិតព្ពំ, បច្ឆា ចតុមគ្គសហជាតា’’តិ វទន្តិ។
Tiṇṇanti chandavitakkasaññānaṃ. Avūpasameti paṭipakkhena avūpasamite. Tiṇṇañhi tesaṃ sahabhāvena paccayatā aṭṭhalobhasahagatacittesu eva. Tattha yaṃ vattabbaṃ taṃ vuttameva. Chandamattassāti tesu tīsu chandamattassa. Vūpasame paṭhamajjhānavedanāva appanāppattassa adhippetattā. Chandavitakkānaṃ vūpasame dutiyajjhānādivedanā adhippetā saññāya avūpasantattā. Dutiyajjhānādivedanāgahaṇena hi sabbā saññāsamāpattiyo ca gahitāva honti. Tiṇṇampi vūpasameti chandavitakkasaññānaṃ vūpasame nevasaññānāsaññāyatanavedanā adhippetā. Bhavaggappattasaññā hi vūpasamanti chandasaṅkappānaṃ accantasukhumabhāvappattiyā. Heṭṭhā ‘‘sammādiṭṭhipaccayā’’ti ettha sammādiṭṭhiggahaṇena heṭṭhimamaggasammādiṭṭhipi gahitāva hotīti āha – ‘‘appattassa pattiyāti arahattaphalassa pattatthāyā’’ti. Atha vā heṭṭhimamaggādhigamena vinā aggamaggo natthīti heṭṭhimamaggādhigamaṃ atthāpannaṃ katvā ‘‘arahattaphalassa pattatthāyā’’ti vuttaṃ. Āyameti phalena missito hoti etenāti āyāmo, sammāvāyāmoti āha ‘‘atthi āyāmanti atthi vīriya’’nti. Tassa vīriyārambhassāti aññādhigamakāraṇassa sammāvāyāmassa vasena. Pāḷiyaṃ ṭhāna-saddo kāraṇapariyāyoti āha – ‘‘arahattaphalassa kāraṇe’’ti. Tappaccayāti ettha taṃ-saddena ‘‘ṭhāne’’ti vuttakāraṇameva paccāmaṭṭhanti āha – ‘‘arahattassa ṭhānapaccayā’’ti. Catumaggasahajātāti etena ‘‘arahattaphalassa pattatthāyā’’ti ettha heṭṭhimamaggānaṃ atthāpattivasena gahitabhāvameva joteti. Keci pana ‘‘catumaggasahajātāti vatvā nibbattitalokuttaravedanāti bhūtakathanaṃ visesanaṃ. Nibbattitalokuttaravedanāti paṭhamaṃ apekkhitabbaṃ, pacchā catumaggasahajātā’’ti vadanti.
បឋមវិហារសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamavihārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១. បឋមវិហារសុត្តំ • 1. Paṭhamavihārasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ១. បឋមវិហារសុត្តវណ្ណនា • 1. Paṭhamavihārasuttavaṇṇanā
