| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
५-७. पठमवित्थारसुत्तादिवण्णना
5-7. Paṭhamavitthārasuttādivaṇṇanā
४८५-४८७. विपस्सनावसेन निस्सक्कं वेदितब्बं, न मग्गफलवसेन, इमस्मिं सुत्ते सब्बसोव विपस्सनिन्द्रियानं एव अधिप्पेतत्ता। इदानि तमत्थं पाकटं कातुं ‘‘परिपुण्णानि ही’’तिआदि वुत्तं। अविहादीसु पञ्चसु सुद्धावासेसु तत्थ तत्थ आयुवेमज्झं अनतिक्कमित्वा अन्तरा किलेसपरिनिब्बानेन परिनिब्बायनतो अन्तरापरिनिब्बायी, असङ्खारेन अप्पयोगेन सरसतोव परिनिब्बायनतो असङ्खारपरिनिब्बायी, तब्बिपरियायतो ससङ्खारपरिनिब्बायी, उद्धं वाहिभावेन उद्धमस्स तण्हासोतं वट्टसोतं वाति उद्धंसोतो, उद्धं वा गन्त्वा पटिलभितब्बतो उद्धमस्स मग्गसोतन्ति उद्धंसोतो, अकनिट्ठभवं गच्छतीति अकनिट्ठगामीति एवमेत्थ सद्दत्थो दट्ठब्बो।
485-487.Vipassanāvasena nissakkaṃ veditabbaṃ, na maggaphalavasena, imasmiṃ sutte sabbasova vipassanindriyānaṃ eva adhippetattā. Idāni tamatthaṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘paripuṇṇāni hī’’tiādi vuttaṃ. Avihādīsu pañcasu suddhāvāsesu tattha tattha āyuvemajjhaṃ anatikkamitvā antarā kilesaparinibbānena parinibbāyanato antarāparinibbāyī, asaṅkhārena appayogena sarasatova parinibbāyanato asaṅkhāraparinibbāyī, tabbipariyāyato sasaṅkhāraparinibbāyī, uddhaṃ vāhibhāvena uddhamassa taṇhāsotaṃ vaṭṭasotaṃ vāti uddhaṃsoto, uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhamassa maggasotanti uddhaṃsoto, akaniṭṭhabhavaṃ gacchatīti akaniṭṭhagāmīti evamettha saddattho daṭṭhabbo.
इमस्मिं पन ठानेति ‘‘विपस्सनावसेन निस्सक्क’’न्ति वुत्तट्ठाने। अरहत्तमग्गेयेव ठत्वाति इमस्मिंयेव भवे अरहत्तमग्गेयेव, न विपस्सनाय च ठत्वा। पञ्च निस्सक्कानि नीहरितब्बानीति ‘‘ततो मुदुतरेहि अन्तरापरिनिब्बायी होती’’तिआदीनि पञ्च निस्सक्कानि निद्धारेत्वा कथेतब्बानि। इदानि तमत्थं विवरन्तो ‘‘अरहत्तमग्गस्स ही’’तिआदिमाह। तत्थ अविहादीसु उप्पज्जित्वा उप्पन्नसमनन्तराय परिनिब्बायनतो पठमअन्तरापरिनिब्बायी। तत्थ आयुप्पमाणवेमज्झं अप्पत्वाव परिनिब्बायनतो दुतियअन्तरापरिनिब्बायी, आयुवेमज्झं पत्वा परिनिब्बायनतो ततो परं ततियअन्तरापरिनिब्बायी वेदितब्बो। ‘‘पञ्च निस्सक्कानी’’ति कस्मा वुत्तं? ननु असङ्खारससङ्खारपरिनिब्बायीति वत्तब्बन्ति? न वत्तब्बन्ति दस्सेन्तो आह ‘‘असङ्खारपरिनिब्बायिस्स ससङ्खारपरिनिब्बायिनोपि एतेव पञ्च जना’’ति।
Imasmiṃ pana ṭhāneti ‘‘vipassanāvasena nissakka’’nti vuttaṭṭhāne. Arahattamaggeyeva ṭhatvāti imasmiṃyeva bhave arahattamaggeyeva, na vipassanāya ca ṭhatvā. Pañca nissakkāni nīharitabbānīti ‘‘tato mudutarehi antarāparinibbāyī hotī’’tiādīni pañca nissakkāni niddhāretvā kathetabbāni. Idāni tamatthaṃ vivaranto ‘‘arahattamaggassa hī’’tiādimāha. Tattha avihādīsu uppajjitvā uppannasamanantarāya parinibbāyanato paṭhamaantarāparinibbāyī. Tattha āyuppamāṇavemajjhaṃ appatvāva parinibbāyanato dutiyaantarāparinibbāyī, āyuvemajjhaṃ patvā parinibbāyanato tato paraṃ tatiyaantarāparinibbāyī veditabbo. ‘‘Pañca nissakkānī’’ti kasmā vuttaṃ? Nanu asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyīti vattabbanti? Na vattabbanti dassento āha ‘‘asaṅkhāraparinibbāyissa sasaṅkhāraparinibbāyinopi eteva pañca janā’’ti.
तीणि निस्सक्कानीति ‘‘ततो मुदुतरेहि सोतापन्नो होती’’तिआदीनि तीणि निस्सक्कपदानि। इध सकदागामी न गहितो, सो अनागामिमग्गे ठत्वा नीहरितब्बो, अनागामिमग्गस्स विपस्सनिन्द्रियेहि मुदुतरेहि सकदागामी होति। सकदा…पे॰… मुदुतरानीति इदं सकदागामिमग्गस्स विपस्सनिन्द्रियेहि एकबीजिसङ्खातसोतापन्नविपस्सनिन्द्रियानि मुदुतरानि होन्तीति तीणि कत्वा वुत्तं। धम्मानुसारीतिआदिद्वयं कोलंकोलादिद्वयेन गहितं होतीति। सकदागामिमग्गस्स हीतिआदि वुत्तस्सेव अत्थस्स विवरणं। सेसं हेट्ठा वुत्तनयमेव। छट्ठसत्तमानि वुत्तनयानेवाति छट्ठसत्तमानि सुत्तानि दुतियततियेसु वुत्तनयानेव। तत्थ पन मिस्सकानि इन्द्रियानि कथितानि, इध पुब्बभागविपस्सनिन्द्रियानि कथितानीति अयमेव विसेसो।
Tīṇi nissakkānīti ‘‘tato mudutarehi sotāpanno hotī’’tiādīni tīṇi nissakkapadāni. Idha sakadāgāmī na gahito, so anāgāmimagge ṭhatvā nīharitabbo, anāgāmimaggassa vipassanindriyehi mudutarehi sakadāgāmī hoti. Sakadā…pe… mudutarānīti idaṃ sakadāgāmimaggassa vipassanindriyehi ekabījisaṅkhātasotāpannavipassanindriyāni mudutarāni hontīti tīṇi katvā vuttaṃ. Dhammānusārītiādidvayaṃ kolaṃkolādidvayena gahitaṃ hotīti. Sakadāgāmimaggassa hītiādi vuttasseva atthassa vivaraṇaṃ. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Chaṭṭhasattamāni vuttanayānevāti chaṭṭhasattamāni suttāni dutiyatatiyesu vuttanayāneva. Tattha pana missakāni indriyāni kathitāni, idha pubbabhāgavipassanindriyāni kathitānīti ayameva viseso.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya
५. पठमवित्थारसुत्तं • 5. Paṭhamavitthārasuttaṃ
६. दुतियवित्थारसुत्तं • 6. Dutiyavitthārasuttaṃ
७. ततियवित्थारसुत्तं • 7. Tatiyavitthārasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५-७. पठमवित्थारसुत्तादिवण्णना • 5-7. Paṭhamavitthārasuttādivaṇṇanā
