| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๕-๗. ปฐมวิตฺถารสุตฺตาทิวณฺณนา
5-7. Paṭhamavitthārasuttādivaṇṇanā
๔๘๕-๔๘๗. วิปสฺสนาวเสน นิสฺสกฺกํ เวทิตพฺพํ, น มคฺคผลวเสน, อิมสฺมิํ สุเตฺต สพฺพโสว วิปสฺสนินฺทฺริยานํ เอว อธิเปฺปตตฺตาฯ อิทานิ ตมตฺถํ ปากฎํ กาตุํ ‘‘ปริปุณฺณานิ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อวิหาทีสุ ปญฺจสุ สุทฺธาวาเสสุ ตตฺถ ตตฺถ อายุเวมชฺฌํ อนติกฺกมิตฺวา อนฺตรา กิเลสปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพายนโต อนฺตราปรินิพฺพายี, อสงฺขาเรน อปฺปโยเคน สรสโตว ปรินิพฺพายนโต อสงฺขารปรินิพฺพายี, ตพฺพิปริยายโต สสงฺขารปรินิพฺพายี, อุทฺธํ วาหิภาเวน อุทฺธมสฺส ตณฺหาโสตํ วฎฺฎโสตํ วาติ อุทฺธํโสโต, อุทฺธํ วา คนฺตฺวา ปฎิลภิตพฺพโต อุทฺธมสฺส มคฺคโสตนฺติ อุทฺธํโสโต, อกนิฎฺฐภวํ คจฺฉตีติ อกนิฎฺฐคามีติ เอวเมตฺถ สทฺทโตฺถ ทฎฺฐโพฺพฯ
485-487.Vipassanāvasena nissakkaṃ veditabbaṃ, na maggaphalavasena, imasmiṃ sutte sabbasova vipassanindriyānaṃ eva adhippetattā. Idāni tamatthaṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘paripuṇṇāni hī’’tiādi vuttaṃ. Avihādīsu pañcasu suddhāvāsesu tattha tattha āyuvemajjhaṃ anatikkamitvā antarā kilesaparinibbānena parinibbāyanato antarāparinibbāyī, asaṅkhārena appayogena sarasatova parinibbāyanato asaṅkhāraparinibbāyī, tabbipariyāyato sasaṅkhāraparinibbāyī, uddhaṃ vāhibhāvena uddhamassa taṇhāsotaṃ vaṭṭasotaṃ vāti uddhaṃsoto, uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhamassa maggasotanti uddhaṃsoto, akaniṭṭhabhavaṃ gacchatīti akaniṭṭhagāmīti evamettha saddattho daṭṭhabbo.
อิมสฺมิํ ปน ฐาเนติ ‘‘วิปสฺสนาวเสน นิสฺสกฺก’’นฺติ วุตฺตฎฺฐาเนฯ อรหตฺตมเคฺคเยว ฐตฺวาติ อิมสฺมิํเยว ภเว อรหตฺตมเคฺคเยว, น วิปสฺสนาย จ ฐตฺวาฯ ปญฺจ นิสฺสกฺกานิ นีหริตพฺพานีติ ‘‘ตโต มุทุตเรหิ อนฺตราปรินิพฺพายี โหตี’’ติอาทีนิ ปญฺจ นิสฺสกฺกานิ นิทฺธาเรตฺวา กเถตพฺพานิฯ อิทานิ ตมตฺถํ วิวรโนฺต ‘‘อรหตฺตมคฺคสฺส หี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ อวิหาทีสุ อุปฺปชฺชิตฺวา อุปฺปนฺนสมนนฺตราย ปรินิพฺพายนโต ปฐมอนฺตราปรินิพฺพายีฯ ตตฺถ อายุปฺปมาณเวมชฺฌํ อปฺปตฺวาว ปรินิพฺพายนโต ทุติยอนฺตราปรินิพฺพายี, อายุเวมชฺฌํ ปตฺวา ปรินิพฺพายนโต ตโต ปรํ ตติยอนฺตราปรินิพฺพายี เวทิตโพฺพฯ ‘‘ปญฺจ นิสฺสกฺกานี’’ติ กสฺมา วุตฺตํ? นนุ อสงฺขารสสงฺขารปรินิพฺพายีติ วตฺตพฺพนฺติ? น วตฺตพฺพนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อสงฺขารปรินิพฺพายิสฺส สสงฺขารปรินิพฺพายิโนปิ เอเตว ปญฺจ ชนา’’ติฯ
Imasmiṃ pana ṭhāneti ‘‘vipassanāvasena nissakka’’nti vuttaṭṭhāne. Arahattamaggeyeva ṭhatvāti imasmiṃyeva bhave arahattamaggeyeva, na vipassanāya ca ṭhatvā. Pañca nissakkāni nīharitabbānīti ‘‘tato mudutarehi antarāparinibbāyī hotī’’tiādīni pañca nissakkāni niddhāretvā kathetabbāni. Idāni tamatthaṃ vivaranto ‘‘arahattamaggassa hī’’tiādimāha. Tattha avihādīsu uppajjitvā uppannasamanantarāya parinibbāyanato paṭhamaantarāparinibbāyī. Tattha āyuppamāṇavemajjhaṃ appatvāva parinibbāyanato dutiyaantarāparinibbāyī, āyuvemajjhaṃ patvā parinibbāyanato tato paraṃ tatiyaantarāparinibbāyī veditabbo. ‘‘Pañca nissakkānī’’ti kasmā vuttaṃ? Nanu asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyīti vattabbanti? Na vattabbanti dassento āha ‘‘asaṅkhāraparinibbāyissa sasaṅkhāraparinibbāyinopi eteva pañca janā’’ti.
ตีณิ นิสฺสกฺกานีติ ‘‘ตโต มุทุตเรหิ โสตาปโนฺน โหตี’’ติอาทีนิ ตีณิ นิสฺสกฺกปทานิฯ อิธ สกทาคามี น คหิโต, โส อนาคามิมเคฺค ฐตฺวา นีหริตโพฺพ, อนาคามิมคฺคสฺส วิปสฺสนินฺทฺริเยหิ มุทุตเรหิ สกทาคามี โหติฯ สกทา…เป.… มุทุตรานีติ อิทํ สกทาคามิมคฺคสฺส วิปสฺสนินฺทฺริเยหิ เอกพีชิสงฺขาตโสตาปนฺนวิปสฺสนินฺทฺริยานิ มุทุตรานิ โหนฺตีติ ตีณิ กตฺวา วุตฺตํฯ ธมฺมานุสารีติอาทิทฺวยํ โกลํโกลาทิทฺวเยน คหิตํ โหตีติฯ สกทาคามิมคฺคสฺส หีติอาทิ วุตฺตเสฺสว อตฺถสฺส วิวรณํฯ เสสํ เหฎฺฐา วุตฺตนยเมวฯ ฉฎฺฐสตฺตมานิ วุตฺตนยาเนวาติ ฉฎฺฐสตฺตมานิ สุตฺตานิ ทุติยตติเยสุ วุตฺตนยาเนวฯ ตตฺถ ปน มิสฺสกานิ อินฺทฺริยานิ กถิตานิ, อิธ ปุพฺพภาควิปสฺสนินฺทฺริยานิ กถิตานีติ อยเมว วิเสโสฯ
Tīṇi nissakkānīti ‘‘tato mudutarehi sotāpanno hotī’’tiādīni tīṇi nissakkapadāni. Idha sakadāgāmī na gahito, so anāgāmimagge ṭhatvā nīharitabbo, anāgāmimaggassa vipassanindriyehi mudutarehi sakadāgāmī hoti. Sakadā…pe… mudutarānīti idaṃ sakadāgāmimaggassa vipassanindriyehi ekabījisaṅkhātasotāpannavipassanindriyāni mudutarāni hontīti tīṇi katvā vuttaṃ. Dhammānusārītiādidvayaṃ kolaṃkolādidvayena gahitaṃ hotīti. Sakadāgāmimaggassa hītiādi vuttasseva atthassa vivaraṇaṃ. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Chaṭṭhasattamāni vuttanayānevāti chaṭṭhasattamāni suttāni dutiyatatiyesu vuttanayāneva. Tattha pana missakāni indriyāni kathitāni, idha pubbabhāgavipassanindriyāni kathitānīti ayameva viseso.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya
๕. ปฐมวิตฺถารสุตฺตํ • 5. Paṭhamavitthārasuttaṃ
๖. ทุติยวิตฺถารสุตฺตํ • 6. Dutiyavitthārasuttaṃ
๗. ตติยวิตฺถารสุตฺตํ • 7. Tatiyavitthārasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๕-๗. ปฐมวิตฺถารสุตฺตาทิวณฺณนา • 5-7. Paṭhamavitthārasuttādivaṇṇanā
