| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၄. ပထဝိစလနပဉ္ဟော
4. Pathavicalanapañho
၄. ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ – ‘အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ 1, ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယာ’တိ။ အသေသဝစနံ ဣဒံ, နိသ္သေသဝစနံ ဣဒံ, နိပ္ပရိယာယဝစနံ ဣဒံ, နတ္ထညော နဝမော ဟေတု မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။ ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, အညော နဝမော ဟေတု ဘဝေယ္ယ မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ, တမ္ပိ ဟေတုံ ဘဂဝာ ကထေယ္ယ။ ယသ္မာ စ ခော, ဘန္တေ နာဂသေန, နတ္ထညော နဝမော ဟေတု မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ, တသ္မာ အနာစိက္ခိတော ဘဂဝတာ, အယဉ္စ နဝမော ဟေတု ဒိသ္သတိ မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ, ယံ ဝေသ္သန္တရေန ရညာ မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာတိ။ ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, အဋ္ဌေဝ ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ, တေန ဟိ ဝေသ္သန္တရေန ရညာ မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာတိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဝေသ္သန္တရေန ရညာ မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ, တေန ဟိ အဋ္ဌေဝ ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယာတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉ္ဟော သုခုမော ဒုန္နိဝေဌိယော အန္ဓကရဏော စေဝ ဂမ္ဘီရော စ, သော တဝာနုပ္ပတ္တော, နေသော အညေန ဣတ္တရပညေန သက္ကာ ဝိသဇ္ဇေတုံ အညတ္ရ တဝာဒိသေန ဗုဒ္ဓိမတာ’’တိ။
4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā – ‘aṭṭhime, bhikkhave 2, hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’ti. Asesavacanaṃ idaṃ, nissesavacanaṃ idaṃ, nippariyāyavacanaṃ idaṃ, natthañño navamo hetu mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. Yadi, bhante nāgasena, añño navamo hetu bhaveyya mahato bhūmicālassa pātubhāvāya, tampi hetuṃ bhagavā katheyya. Yasmā ca kho, bhante nāgasena, natthañño navamo hetu mahato bhūmicālassa pātubhāvāya, tasmā anācikkhito bhagavatā, ayañca navamo hetu dissati mahato bhūmicālassa pātubhāvāya, yaṃ vessantarena raññā mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitāti. Yadi, bhante nāgasena, aṭṭheva hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāya, tena hi vessantarena raññā mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitāti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi vessantarena raññā mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, tena hi aṭṭheva hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyāti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho sukhumo dunniveṭhiyo andhakaraṇo ceva gambhīro ca, so tavānuppatto, neso aññena ittarapaññena sakkā visajjetuṃ aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.
‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ – ‘အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယာ’တိ။ ယံ ဝေသ္သန္တရေန ရညာ မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ, တဉ္စ ပန အကာလိကံ ကဒာစုပ္ပတ္တိကံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ, တသ္မာ အဂဏိတံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ။
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘aṭṭhime, bhikkhave, hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’ti. Yaṃ vessantarena raññā mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, tañca pana akālikaṃ kadācuppattikaṃ aṭṭhahi hetūhi vippamuttaṃ, tasmā agaṇitaṃ aṭṭhahi hetūhi.
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, လောကေ တယော ယေဝ မေဃာ ဂဏီယန္တိ ဝသ္သိကော ဟေမန္တိကော ပာဝုသကောတိ။ ယဒိ တေ မုဉ္စိတ္ဝာ အညော မေဃော ပဝသ္သတိ, န သော မေဃော ဂဏီယတိ သမ္မတေဟိ မေဃေဟိ, အကာလမေဃောတ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဝေသ္သန္တရေန ရညာ မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ ယံ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ, အကာလိကံ ဧတံ ကဒာစုပ္ပတ္တိကံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ, န တံ ဂဏီယတိ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ။
‘‘Yathā, mahārāja, loke tayo yeva meghā gaṇīyanti vassiko hemantiko pāvusakoti. Yadi te muñcitvā añño megho pavassati, na so megho gaṇīyati sammatehi meghehi, akālameghotveva saṅkhaṃ gacchati. Evameva kho, mahārāja, vessantarena raññā mahādāne dīyamāne yaṃ sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, akālikaṃ etaṃ kadācuppattikaṃ aṭṭhahi hetūhi vippamuttaṃ, na taṃ gaṇīyati aṭṭhahi hetūhi.
‘‘ယထာ ဝာ ပန, မဟာရာဇ, ဟိမဝန္တာ ပဗ္ဗတာ ပဉ္စ နဒိသတာနိ သန္ဒန္တိ, တေသံ, မဟာရာဇ, ပဉ္စန္နံ နဒိသတာနံ ဒသေဝ နဒိယော နဒိဂဏနာယ ဂဏီယန္တိ။ သေယ္ယထီဒံ, ဂင္ဂာ ယမုနာ အစိရဝတီ သရဘူ မဟီ သိန္ဓု သရသ္သတီ ဝေတ္ရဝတီ ဝီတံသာ စန္ဒဘာဂာတိ, အဝသေသာ နဒိယော နဒိဂဏနာယ အဂဏိတာ။ ကိံ ကာရဏာ? န တာ နဒိယော ဓုဝသလိလာ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဝေသ္သန္တရေန ရညာ မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ ယံ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ, အကာလိကံ ဧတံ ကဒာစုပ္ပတ္တိကံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ, န တံ ဂဏီယတိ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ။
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, himavantā pabbatā pañca nadisatāni sandanti, tesaṃ, mahārāja, pañcannaṃ nadisatānaṃ daseva nadiyo nadigaṇanāya gaṇīyanti. Seyyathīdaṃ, gaṅgā yamunā aciravatī sarabhū mahī sindhu sarassatī vetravatī vītaṃsā candabhāgāti, avasesā nadiyo nadigaṇanāya agaṇitā. Kiṃ kāraṇā? Na tā nadiyo dhuvasalilā. Evameva kho, mahārāja, vessantarena raññā mahādāne dīyamāne yaṃ sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, akālikaṃ etaṃ kadācuppattikaṃ aṭṭhahi hetūhi vippamuttaṃ, na taṃ gaṇīyati aṭṭhahi hetūhi.
‘‘ယထာ ဝာ ပန, မဟာရာဇ, ရညော သတမ္ပိ ဒ္ဝိသတမ္ပိ တိသတမ္ပိ အမစ္စာ ဟောန္တိ, တေသံ ဆ ယေဝ ဇနာ အမစ္စဂဏနာယ ဂဏီယန္တိ။ သေယ္ယထီဒံ, သေနာပတိ ပုရောဟိတော အက္ခဒသ္သော ဘဏ္ဍာဂာရိကော ဆတ္တဂ္ဂာဟကော ခဂ္ဂဂ္ဂာဟကော။ ဧတေ ယေဝ အမစ္စဂဏနာယ ဂဏီယန္တိ။ ကိံ ကာရဏာ? ယုတ္တတ္တာ ရာဇဂုဏေဟိ, အဝသေသာ အဂဏိတာ, သဗ္ဗေ အမစ္စာတ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆန္တိ ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဝေသ္သန္တရေန ရညာ မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ ယံ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ, အကာလိကံ ဧတံ ကဒာစုပ္ပတ္တိကံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ, န တံ ဂဏီယတိ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ။
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, rañño satampi dvisatampi tisatampi amaccā honti, tesaṃ cha yeva janā amaccagaṇanāya gaṇīyanti. Seyyathīdaṃ, senāpati purohito akkhadasso bhaṇḍāgāriko chattaggāhako khaggaggāhako. Ete yeva amaccagaṇanāya gaṇīyanti. Kiṃ kāraṇā? Yuttattā rājaguṇehi, avasesā agaṇitā, sabbe amaccātveva saṅkhaṃ gacchanti . Evameva kho, mahārāja, vessantarena raññā mahādāne dīyamāne yaṃ sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā, akālikaṃ etaṃ kadācuppattikaṃ aṭṭhahi hetūhi vippamuttaṃ, na taṃ gaṇīyati aṭṭhahi hetūhi.
‘‘သုယ္ယတိ နု ခော, မဟာရာဇ, ဧတရဟိ ဇိနသာသနေ ကတာဓိကာရာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝေဒနီယကမ္မံ, ကိတ္တိ စ ယေသံ အဗ္ဘုဂ္ဂတာ ဒေဝမနုသ္သေသူ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, သုယ္ယတိ ဧတရဟိ ဇိနသာသနေ ကတာဓိကာရာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝေဒနီယကမ္မံ, ကိတ္တိ စ ယေသံ အဗ္ဘုဂ္ဂတာ ဒေဝမနုသ္သေသု သတ္တ ဇနာတိ’’။ ‘‘ကေ စ တေ, မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘သုမနော စ, ဘန္တေ, မာလာကာရော, ဧကသာဋကော စ ဗ္ရာဟ္မဏော, ပုဏ္ဏော စ ဘတကော, မလ္လိကာ စ ဒေဝီ, ဂောပာလမာတာ စ ဒေဝီ, သုပ္ပိယာ စ ဥပာသိကာ, ပုဏ္ဏာ စ ဒာသီတိ ဣမေ သတ္တ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝေဒနီယာ သတ္တာ, ကိတ္တိ စ ဣမေသံ အဗ္ဘုဂ္ဂတာ ဒေဝမနုသ္သေသူ’’တိ။
‘‘Suyyati nu kho, mahārāja, etarahi jinasāsane katādhikārānaṃ diṭṭhadhammasukhavedanīyakammaṃ, kitti ca yesaṃ abbhuggatā devamanussesū’’ti? ‘‘Āma, bhante, suyyati etarahi jinasāsane katādhikārānaṃ diṭṭhadhammasukhavedanīyakammaṃ, kitti ca yesaṃ abbhuggatā devamanussesu satta janāti’’. ‘‘Ke ca te, mahārājā’’ti? ‘‘Sumano ca, bhante, mālākāro, ekasāṭako ca brāhmaṇo, puṇṇo ca bhatako, mallikā ca devī, gopālamātā ca devī, suppiyā ca upāsikā, puṇṇā ca dāsīti ime satta diṭṭhadhammasukhavedanīyā sattā, kitti ca imesaṃ abbhuggatā devamanussesū’’ti.
‘‘အပရေပိ သုယ္ယန္တိ နု ခော အတီတေ မာနုသကေနေဝ သရီရဒေဟေန တိဒသဘဝနံ ဂတာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, သုယ္ယန္တီ’’တိ။ ‘‘ကေ စ တေ, မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘ဂုတ္တိလော စ ဂန္ဓဗ္ဗော, သာဓီနော စ ရာဇာ, နိမိ စ ရာဇာ, မန္ဓာတာ စ ရာဇာတိ ဣမေ စတုရော ဇနာ သုယ္ယန္တိ, တေနေဝ မာနုသကေန သရီရဒေဟေန တိဒသဘဝနံ ဂတာ’’တိ။ ‘‘သုစိရမ္ပိ ကတံ သုယ္ယတိ သုကတဒုက္ကဋန္တိ? သုတပုဗ္ဗံ ပန တယာ, မဟာရာဇ, အတီတေ ဝာ အဒ္ဓာနေ ဝတ္တမာနေ ဝာ အဒ္ဓာနေ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒာနေ ဒီယမာနေ သကိံ ဝာ ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ ဝာ တိက္ခတ္တုံ ဝာ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ မေ, မဟာရာဇ, အာဂမော အဓိဂမော ပရိယတ္တိ သဝနံ သိက္ခာဗလံ သုသ္သူသာ ပရိပုစ္ဆာ အာစရိယုပာသနံ, မယာပိ န သုတပုဗ္ဗံ ‘ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒာနေ ဒီယမာနေ သကိံ ဝာ ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ ဝာ တိက္ခတ္တုံ ဝာ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ’တိ ဌပေတ္ဝာ ဝေသ္သန္တရသ္သ ရာဇဝသဘသ္သ ဒာနဝရံ ။ ဘဂဝတော စ, မဟာရာဇ, ကသ္သပသ္သ, ဘဂဝတော စ သက္ယမုနိနောတိ ဒ္ဝိန္နံ ဗုဒ္ဓာနံ အန္တရေ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ ဝသ္သကောဋိယော အတိက္ကန္တာ, တတ္ထပိ မေ သဝနံ နတ္ထိ ‘ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒာနေ ဒီယမာနေ သကိံ ဝာ ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ ဝာ တိက္ခတ္တုံ ဝာ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ’တိ။ န, မဟာရာဇ, တာဝတကေန ဝီရိယေန တာဝတကေန ပရက္ကမေန မဟာပထဝီ ကမ္ပတိ, ဂုဏဘာရဘရိတာ, မဟာရာဇ, သဗ္ဗသောစေယ္ယကိရိယဂုဏဘာရဘရိတာ ဓာရေတုံ န ဝိသဟန္တီ မဟာပထဝီ စလတိ ကမ္ပတိ ပဝေဓတိ။
‘‘Aparepi suyyanti nu kho atīte mānusakeneva sarīradehena tidasabhavanaṃ gatā’’ti? ‘‘Āma, bhante, suyyantī’’ti. ‘‘Ke ca te, mahārājā’’ti? ‘‘Guttilo ca gandhabbo, sādhīno ca rājā, nimi ca rājā, mandhātā ca rājāti ime caturo janā suyyanti, teneva mānusakena sarīradehena tidasabhavanaṃ gatā’’ti. ‘‘Sucirampi kataṃ suyyati sukatadukkaṭanti? Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, atīte vā addhāne vattamāne vā addhāne itthannāmassa dāne dīyamāne sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā mahāpathavī kampitā’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Atthi me, mahārāja, āgamo adhigamo pariyatti savanaṃ sikkhābalaṃ sussūsā paripucchā ācariyupāsanaṃ, mayāpi na sutapubbaṃ ‘itthannāmassa dāne dīyamāne sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā mahāpathavī kampitā’ti ṭhapetvā vessantarassa rājavasabhassa dānavaraṃ . Bhagavato ca, mahārāja, kassapassa, bhagavato ca sakyamuninoti dvinnaṃ buddhānaṃ antare gaṇanapathaṃ vītivattā vassakoṭiyo atikkantā, tatthapi me savanaṃ natthi ‘itthannāmassa dāne dīyamāne sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā mahāpathavī kampitā’ti. Na, mahārāja, tāvatakena vīriyena tāvatakena parakkamena mahāpathavī kampati, guṇabhārabharitā, mahārāja, sabbasoceyyakiriyaguṇabhārabharitā dhāretuṃ na visahantī mahāpathavī calati kampati pavedhati.
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, သကဋသ္သ အတိဘာရဘရိတသ္သ နာဘိယော စ နေမိယော စ ဖလန္တိ အက္ခော ဘိဇ္ဇတိ, ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, သဗ္ဗသောစေယ္ယကိရိယဂုဏဘာရဘရိတာ မဟာပထဝီ ဓာရေတုံ န ဝိသဟန္တီ စလတိ ကမ္ပတိ ပဝေဓတိ။
‘‘Yathā, mahārāja, sakaṭassa atibhārabharitassa nābhiyo ca nemiyo ca phalanti akkho bhijjati, evameva kho, mahārāja, sabbasoceyyakiriyaguṇabhārabharitā mahāpathavī dhāretuṃ na visahantī calati kampati pavedhati.
‘‘ယထာ ဝာ ပန, မဟာရာဇ, ဂဂနံ အနိလဇလဝေဂသဉ္ဆာဒိတံ ဥသ္သန္နဇလဘာရဘရိတံ အတိဝာတေန ဖုဋိတတ္တာ နဒတိ ရဝတိ ဂဠဂဠာယတိ, ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, မဟာပထဝီ ရညော ဝေသ္သန္တရသ္သ ဒာနဗလဝိပုလဥသ္သန္နဘာရဘရိတာ ဓာရေတုံ န ဝိသဟန္တီ စလတိ ကမ္ပတိ ပဝေဓတိ။ န ဟိ, မဟာရာဇ, ရညော ဝေသ္သန္တရသ္သ စိတ္တံ ရာဂဝသေန ပဝတ္တတိ, န ဒောသဝသေန ပဝတ္တတိ, န မောဟဝသေန ပဝတ္တတိ, န မာနဝသေန ပဝတ္တတိ, န ဒိဋ္ဌိဝသေန ပဝတ္တတိ, န ကိလေသဝသေန ပဝတ္တတိ, န ဝိတက္ကဝသေန ပဝတ္တတိ, န အရတိဝသေန ပဝတ္တတိ, အထ ခော ဒာနဝသေန ဗဟုလံ ပဝတ္တတိ ‘ကိန္တိ အနာဂတာ ယာစကာ မမ သန္တိကေ အာဂစ္ဆေယ္ယုံ, အာဂတာ စ ယာစကာ ယထာကာမံ လဘိတ္ဝာ အတ္တမနာ ဘဝေယ္ယု’န္တိ သတတံ သမိတံ ဒာနံ ပတိ မာနသံ ဌပိတံ ဟောတိ။ ရညော, မဟာရာဇ, ဝေသ္သန္တရသ္သ သတတံ သမိတံ ဒသသု ဌာနေသု မာနသံ ဌပိတံ ဟောတိ ဒမေ သမေ ခန္တိယံ သံဝရေ ယမေ နိယမေ အက္ကောဓေ အဝိဟိံသာယံ သစ္စေ သောစေယ္ယေ။ ရညော, မဟာရာဇ, ဝေသ္သန္တရသ္သ ကာမေသနာ ပဟီနာ, ဘဝေသနာ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓာ, ဗ္ရဟ္မစရိယေသနာယ ယေဝ ဥသ္သုက္ကံ အာပန္နော, ရညော, မဟာရာဇ, ဝေသ္သန္တရသ္သ အတ္တရက္ခာ 3 ပဟီနာ, သဗ္ဗသတ္တရက္ခာယ ဥသ္သုက္ကံ အာပန္နော ‘ကိန္တိ ဣမေ သတ္တာ သမဂ္ဂာ အသ္သု အရောဂာ သဓနာ ဒီဃာယုကာ’တိ ဗဟုလံ ယေဝ မာနသံ ပဝတ္တတိ။ ဒဒမာနော စ, မဟာရာဇ, ဝေသ္သန္တရော ရာဇာ တံ ဒာနံ န ဘဝသမ္ပတ္တိဟေတု ဒေတိ, န ဓနဟေတု ဒေတိ, န ပဋိဒာနဟေတု ဒေတိ, န ဥပလာပနဟေတု ဒေတိ, န အာယုဟေတု ဒေတိ, န ဝဏ္ဏဟေတု ဒေတိ, န သုခဟေတု ဒေတိ, န ဗလဟေတု ဒေတိ, န ယသဟေတု ဒေတိ, န ပုတ္တဟေတု ဒေတိ, န ဓီတုဟေတု ဒေတိ, အထ ခော သဗ္ဗညုတဉာဏဟေတု သဗ္ဗညုတဉာဏရတနသ္သ ကာရဏာ ဧဝရူပေ အတုလဝိပုလာနုတ္တရေ ဒာနဝရေ အဒာသိ, သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော စ ဣမံ ဂာထံ အဘာသိ –
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, gaganaṃ anilajalavegasañchāditaṃ ussannajalabhārabharitaṃ ativātena phuṭitattā nadati ravati gaḷagaḷāyati, evameva kho, mahārāja, mahāpathavī rañño vessantarassa dānabalavipulaussannabhārabharitā dhāretuṃ na visahantī calati kampati pavedhati. Na hi, mahārāja, rañño vessantarassa cittaṃ rāgavasena pavattati, na dosavasena pavattati, na mohavasena pavattati, na mānavasena pavattati, na diṭṭhivasena pavattati, na kilesavasena pavattati, na vitakkavasena pavattati, na arativasena pavattati, atha kho dānavasena bahulaṃ pavattati ‘kinti anāgatā yācakā mama santike āgaccheyyuṃ, āgatā ca yācakā yathākāmaṃ labhitvā attamanā bhaveyyu’nti satataṃ samitaṃ dānaṃ pati mānasaṃ ṭhapitaṃ hoti. Rañño, mahārāja, vessantarassa satataṃ samitaṃ dasasu ṭhānesu mānasaṃ ṭhapitaṃ hoti dame same khantiyaṃ saṃvare yame niyame akkodhe avihiṃsāyaṃ sacce soceyye. Rañño, mahārāja, vessantarassa kāmesanā pahīnā, bhavesanā paṭippassaddhā, brahmacariyesanāya yeva ussukkaṃ āpanno, rañño, mahārāja, vessantarassa attarakkhā 4 pahīnā, sabbasattarakkhāya ussukkaṃ āpanno ‘kinti ime sattā samaggā assu arogā sadhanā dīghāyukā’ti bahulaṃ yeva mānasaṃ pavattati. Dadamāno ca, mahārāja, vessantaro rājā taṃ dānaṃ na bhavasampattihetu deti, na dhanahetu deti, na paṭidānahetu deti, na upalāpanahetu deti, na āyuhetu deti, na vaṇṇahetu deti, na sukhahetu deti, na balahetu deti, na yasahetu deti, na puttahetu deti, na dhītuhetu deti, atha kho sabbaññutañāṇahetu sabbaññutañāṇaratanassa kāraṇā evarūpe atulavipulānuttare dānavare adāsi, sabbaññutaṃ patto ca imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘‘ဇာလိံ ကဏ္ဟာဇိနံ ဓီတံ၊ မဒ္ဒိဒေဝိံ ပတိဗ္ဗတံ။
‘‘‘Jāliṃ kaṇhājinaṃ dhītaṃ, maddideviṃ patibbataṃ;
စဇမာနော န စိန္တေသိံ၊ ဗောဓိယာ ယေဝ ကာရဏာ’တိ။
Cajamāno na cintesiṃ, bodhiyā yeva kāraṇā’ti.
‘‘ဝေသ္သန္တရော, မဟာရာဇ, ရာဇာ အက္ကောဓေန ကောဓံ ဇိနာတိ, အသာဓုံ သာဓုနာ ဇိနာတိ, ကဒရိယံ ဒာနေန ဇိနာတိ, အလိကဝာဒိနံ သစ္စေန ဇိနာတိ, သဗ္ဗံ အကုသလံ ကုသလေန ဇိနာတိ။ တသ္သ ဧဝံ ဒဒမာနသ္သ ဓမ္မာနုဂတသ္သ ဓမ္မသီသကသ္သ 5 ဒာနနိသ္သန္ဒဗလဝ 6 ဝီရိယဝိပုလဝိပ္ဖာရေန ဟေဋ္ဌာ မဟာဝာတာ သဉ္စလန္တိ သဏိကံ သဏိကံ သကိံ သကိံ အာကုလာကုလာ ဝာယန္တိ ဩနမန္တိ ဥန္နမန္တိ ဝိနမန္တိ, ဆိန္နပတ္တပာဒပာ 7 ပပတန္တိ, ဂုမ္ဗံ ဂုမ္ဗံ ဝလာဟကာ ဂဂနေ သန္ဓာဝန္တိ, ရဇောသဉ္စိတာ ဝာတာ ဒာရုဏာ ဟောန္တိ, ဂဂနံ ဥပ္ပီဠိတာ ဝာတာ ဝာယန္တိ, သဟသာ ဓမဓမာယန္တိ, မဟာဘီမော သဒ္ဒော နိစ္ဆရတိ, တေသု ဝာတေသု ကုပိတေသု ဥဒကံ သဏိကံ သဏိကံ စလတိ, ဥဒကေ စလိတေ ခုဗ္ဘန္တိ မစ္ဆကစ္ဆပာ, ယမကယမကာ ဦမိယော ဇာယန္တိ, ဇလစရာ သတ္တာ တသန္တိ, ဇလဝီစိ ယုဂနဒ္ဓော ဝတ္တတိ, ဝီစိနာဒော ပဝတ္တတိ, ဃောရာ ဗုဗ္ဗုဠာ 8 ဥဋ္ဌဟန္တိ, ဖေဏမာလာ ဘဝန္တိ, ဥတ္တရတိ မဟာသမုဒ္ဒော, ဒိသာဝိဒိသံ ဓာဝတိ ဥဒကံ, ဥဒ္ဓံသောတပဋိသောတမုခာ သန္ဒန္တိ သလိလဓာရာ, တသန္တိ အသုရာ ဂရုဠာ နာဂာ ယက္ခာ, ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိ ‘ကိံ နု ခော, ကထံ နု ခော, သာဂရော ဝိပရိဝတ္တတီ’တိ, ဂမနပထမေသန္တိ ဘီတစိတ္တာ, ခုဘိတေ လုဠိတေ ဇလဓာရေ ပကမ္ပတိ မဟာပထဝီ သနဂာ သသာဂရာ , ပရိဝတ္တတိ သိနေရုဂိရိ ကူဋသေလသိခရော ဝိနမမာနော ဟောတိ, ဝိမနာ ဟောန္တိ အဟိနကုလဗိဠာရကောဋ္ဌုကသူကရမိဂပက္ခိနော, ရုဒန္တိ ယက္ခာ အပ္ပေသက္ခာ, ဟသန္တိ ယက္ခာ မဟေသက္ခာ ကမ္ပမာနာယ မဟာပထဝိယာ။
‘‘Vessantaro, mahārāja, rājā akkodhena kodhaṃ jināti, asādhuṃ sādhunā jināti, kadariyaṃ dānena jināti, alikavādinaṃ saccena jināti, sabbaṃ akusalaṃ kusalena jināti. Tassa evaṃ dadamānassa dhammānugatassa dhammasīsakassa 9 dānanissandabalava 10 vīriyavipulavipphārena heṭṭhā mahāvātā sañcalanti saṇikaṃ saṇikaṃ sakiṃ sakiṃ ākulākulā vāyanti onamanti unnamanti vinamanti, chinnapattapādapā 11 papatanti, gumbaṃ gumbaṃ valāhakā gagane sandhāvanti, rajosañcitā vātā dāruṇā honti, gaganaṃ uppīḷitā vātā vāyanti, sahasā dhamadhamāyanti, mahābhīmo saddo niccharati, tesu vātesu kupitesu udakaṃ saṇikaṃ saṇikaṃ calati, udake calite khubbhanti macchakacchapā, yamakayamakā ūmiyo jāyanti, jalacarā sattā tasanti, jalavīci yuganaddho vattati, vīcinādo pavattati, ghorā bubbuḷā 12 uṭṭhahanti, pheṇamālā bhavanti, uttarati mahāsamuddo, disāvidisaṃ dhāvati udakaṃ, uddhaṃsotapaṭisotamukhā sandanti saliladhārā, tasanti asurā garuḷā nāgā yakkhā, ubbijjanti ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho, sāgaro viparivattatī’ti, gamanapathamesanti bhītacittā, khubhite luḷite jaladhāre pakampati mahāpathavī sanagā sasāgarā , parivattati sinerugiri kūṭaselasikharo vinamamāno hoti, vimanā honti ahinakulabiḷārakoṭṭhukasūkaramigapakkhino, rudanti yakkhā appesakkhā, hasanti yakkhā mahesakkhā kampamānāya mahāpathaviyā.
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, မဟတိ မဟာပရိယောဂေ ဥဒ္ဓနဂတေ ဥဒကသမ္ပုဏ္ဏေ အာကိဏ္ဏတဏ္ဍုလေ ဟေဋ္ဌတော အဂ္ဂိ ဇလမာနော ပဌမံ တာဝ ပရိယောဂံ သန္တာပေတိ, ပရိယောဂော သန္တတ္တော ဥဒကံ သန္တာပေတိ, ဥဒကံ သန္တတ္တံ တဏ္ဍုလံ သန္တာပေတိ, တဏ္ဍုလံ သန္တတ္တံ ဥမ္မုဇ္ဇတိ နိမုဇ္ဇတိ, ဗုဗ္ဗုဠကဇာတံ ဟောတိ, ဖေဏမာလာ ဥတ္တရတိ; ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဝေသ္သန္တရော ရာဇာ ယံ လောကေ ဒုစ္စဇံ, တံ စဇိ, တသ္သ တံ ဒုစ္စဇံ စဇန္တသ္သ ဒာနသ္သ သဘာဝနိသ္သန္ဒေန ဟေဋ္ဌာ မဟာဝာတာ ဓာရေတုံ န ဝိသဟန္တာ ပရိကုပ္ပိံသု 13, မဟာဝာတေသု ပရိကုပိတေသု 14 ဥဒကံ ကမ္ပိ, ဥဒကေ ကမ္ပိတေ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ, ဣတိ တဒာ မဟာဝာတာ စ ဥဒကဉ္စ မဟာပထဝီ စာတိ ဣမေ တယော ဧကမနာ ဝိယ အဟေသုံ မဟာဒာနနိသ္သန္ဒေန ဝိပုလဗလဝီရိယေန နတ္ထေဒိသော, မဟာရာဇ, အညသ္သ ဒာနာနုဘာဝော, ယထာ ဝေသ္သန္တရသ္သ ရညော မဟာဒာနာနုဘာဝော။ ယထာ, မဟာရာဇ, မဟိယာ ဗဟုဝိဓာ မဏယော ဝိဇ္ဇန္တိ။ သေယ္ယထီဒံ, ဣန္ဒနီလော မဟာနီလော ဇောတိရသော ဝေဠုရိယော ဥမ္မာပုပ္ဖော သိရီသပုပ္ဖော မနောဟရော သူရိယကန္တော စန္ဒကန္တော ဝဇိရော ခဇ္ဇောပနကော ဖုသ္သရာဂော လောဟိတင္ဂော မသာရဂလ္လောတိ, ဧတေ သဗ္ဗေ အတိက္ကမ္မ စက္ကဝတ္တိမဏိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ, စက္ကဝတ္တိမဏိ, မဟာရာဇ, သမန္တာ ယောဇနံ ဩဘာသေတိ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ယံ ကိဉ္စိ မဟိယာ ဒာနံ ဝိဇ္ဇတိ အပိ အသဒိသဒာနံ ပရမံ, တံ သဗ္ဗံ အတိက္ကမ္မ ဝေသ္သန္တရသ္သ ရညော မဟာဒာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ, ဝေသ္သန္တရသ္သ, မဟာရာဇ, ရညော မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ’’တိ။
‘‘Yathā, mahārāja, mahati mahāpariyoge uddhanagate udakasampuṇṇe ākiṇṇataṇḍule heṭṭhato aggi jalamāno paṭhamaṃ tāva pariyogaṃ santāpeti, pariyogo santatto udakaṃ santāpeti, udakaṃ santattaṃ taṇḍulaṃ santāpeti, taṇḍulaṃ santattaṃ ummujjati nimujjati, bubbuḷakajātaṃ hoti, pheṇamālā uttarati; evameva kho, mahārāja, vessantaro rājā yaṃ loke duccajaṃ, taṃ caji, tassa taṃ duccajaṃ cajantassa dānassa sabhāvanissandena heṭṭhā mahāvātā dhāretuṃ na visahantā parikuppiṃsu 15, mahāvātesu parikupitesu 16 udakaṃ kampi, udake kampite mahāpathavī kampi, iti tadā mahāvātā ca udakañca mahāpathavī cāti ime tayo ekamanā viya ahesuṃ mahādānanissandena vipulabalavīriyena natthediso, mahārāja, aññassa dānānubhāvo, yathā vessantarassa rañño mahādānānubhāvo. Yathā, mahārāja, mahiyā bahuvidhā maṇayo vijjanti. Seyyathīdaṃ, indanīlo mahānīlo jotiraso veḷuriyo ummāpuppho sirīsapuppho manoharo sūriyakanto candakanto vajiro khajjopanako phussarāgo lohitaṅgo masāragalloti, ete sabbe atikkamma cakkavattimaṇi aggamakkhāyati, cakkavattimaṇi, mahārāja, samantā yojanaṃ obhāseti. Evameva kho, mahārāja, yaṃ kiñci mahiyā dānaṃ vijjati api asadisadānaṃ paramaṃ, taṃ sabbaṃ atikkamma vessantarassa rañño mahādānaṃ aggamakkhāyati, vessantarassa, mahārāja, rañño mahādāne dīyamāne sattakkhattuṃ mahāpathavī kampitā’’ti.
‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ဗုဒ္ဓာနံ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ဗုဒ္ဓာနံ, ယံ တထာဂတော ဗောဓိသတ္တော သမာနော အသမော လောကေန ဧဝံခန္တိ ဧဝံစိတ္တော ဧဝံအဓိမုတ္တိ ဧဝံအဓိပ္ပာယော, ဗောဓိသတ္တာနံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ပရက္ကမော ဒက္ခာပိတော, ပာရမီ စ ဇိနာနံ ဘိယ္ယော ဩဘာသိတာ, စရိယံ စရတောပိ တာဝ တထာဂတသ္သ သဒေဝကေ လောကေ သေဋ္ဌဘာဝော အနုဒသ္သိတော။ သာဓု, ဘန္တေ နာဂသေန, ထောမိတံ ဇိနသာသနံ, ဇောတိတာ ဇိနပာရမီ, ဆိန္နော တိတ္ထိယာနံ ဝာဒဂဏ္ဌိ, ဘိန္နော ပရာပဝာဒကုမ္ဘော 17, ပဉ္ဟော ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနီကတော, ဂဟနံ အဂဟနံ ကတံ, သမ္မာ လဒ္ဓံ ဇိနပုတ္တာနံ နိဗ္ဗာဟနံ 18, ဧဝမေတံ ဂဏိဝရပဝရ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမာ’’တိ။
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, buddhānaṃ, abbhutaṃ, bhante nāgasena, buddhānaṃ, yaṃ tathāgato bodhisatto samāno asamo lokena evaṃkhanti evaṃcitto evaṃadhimutti evaṃadhippāyo, bodhisattānaṃ, bhante nāgasena, parakkamo dakkhāpito, pāramī ca jinānaṃ bhiyyo obhāsitā, cariyaṃ caratopi tāva tathāgatassa sadevake loke seṭṭhabhāvo anudassito. Sādhu, bhante nāgasena, thomitaṃ jinasāsanaṃ, jotitā jinapāramī, chinno titthiyānaṃ vādagaṇṭhi, bhinno parāpavādakumbho 19, pañho gambhīro uttānīkato, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, sammā laddhaṃ jinaputtānaṃ nibbāhanaṃ 20, evametaṃ gaṇivarapavara tathā sampaṭicchāmā’’ti.
ပထဝိစလနပဉ္ဟော စတုတ္ထော။
Pathavicalanapañho catuttho.
Footnotes:
