| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
७. पथवीकम्मविपाकोतिकथावण्णना
7. Pathavīkammavipākotikathāvaṇṇanā
४९२. इदानि पथवी कम्मविपाकोतिकथा नाम होति। तत्थ यस्मा ‘‘अत्थि इस्सरियसंवत्तनियं कम्मं, आधिपच्चसंवत्तनियं कम्म’’न्ति एत्थ इस्सरानं भावो इस्सरियं नाम , अधिपतीनञ्च भावो आधिपच्चं नाम, पथविस्सरियआधिपच्चसंवत्तनिकञ्च कम्मं अत्थीति वुत्तं। तस्मा येसं ‘‘पथवी कम्मविपाको’’ति लद्धि, सेय्यथापि अन्धकानं; ते सन्धाय पथवीति पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स। सुखवेदनीयातिआदि कम्मविपाकसभावदस्सनवसेन वुत्तं। ‘‘फस्सो होती’’तिआदिना नयेन निद्दिट्ठेसु विपाकेसु फस्सो सुखवेदनीयादिभेदो होति। सो च सञ्ञादयो च सुखवेदनादीहि सम्पयुत्ता, वेदनादयो सञ्ञादीहि, सब्बेपि सारम्मणा, अत्थि च नेसं पुरेचारिकआवट्टनादिसङ्खातं आवज्जनं, कम्मपच्चयभूता चेतना, यो तत्थ इट्ठविपाको, तस्स पत्थना, पणिधानवसेन पवत्ता मूलतण्हा, किं ते एवरूपा पथवीति पुच्छति। इतरो पटिक्खिपति। पटिलोमपुच्छादीनि उत्तानत्थानेव।
492. Idāni pathavī kammavipākotikathā nāma hoti. Tattha yasmā ‘‘atthi issariyasaṃvattaniyaṃ kammaṃ, ādhipaccasaṃvattaniyaṃ kamma’’nti ettha issarānaṃ bhāvo issariyaṃ nāma , adhipatīnañca bhāvo ādhipaccaṃ nāma, pathavissariyaādhipaccasaṃvattanikañca kammaṃ atthīti vuttaṃ. Tasmā yesaṃ ‘‘pathavī kammavipāko’’ti laddhi, seyyathāpi andhakānaṃ; te sandhāya pathavīti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Sukhavedanīyātiādi kammavipākasabhāvadassanavasena vuttaṃ. ‘‘Phasso hotī’’tiādinā nayena niddiṭṭhesu vipākesu phasso sukhavedanīyādibhedo hoti. So ca saññādayo ca sukhavedanādīhi sampayuttā, vedanādayo saññādīhi, sabbepi sārammaṇā, atthi ca nesaṃ purecārikaāvaṭṭanādisaṅkhātaṃ āvajjanaṃ, kammapaccayabhūtā cetanā, yo tattha iṭṭhavipāko, tassa patthanā, paṇidhānavasena pavattā mūlataṇhā, kiṃ te evarūpā pathavīti pucchati. Itaro paṭikkhipati. Paṭilomapucchādīni uttānatthāneva.
४९३. कम्मविपाको परेसं साधारणोति पञ्हे फस्सादयो सन्धाय पटिक्खिपति, कम्मसमुट्ठानं रूपञ्च पथवीआदीनंयेव च साधारणभावं सन्धाय पटिजानाति। असाधारणमञ्ञेसन्ति सुत्तं परसमयतो आहरित्वा दस्सितं। सब्बे सत्ता पथविं परिभुञ्जन्तीति पञ्हे पथविं अनिस्सिते सन्धाय पटिक्खिपति, निस्सिते सन्धाय पटिजानाति। पथविं अपरिभुञ्जित्वा परिनिब्बायन्तीति पञ्हे आरुप्पे परिनिब्बायन्तानं वसेन पटिजानाति। कम्मविपाकं अखेपेत्वाति इदं परसमयवसेन वुत्तं। कम्मविपाकञ्हि खेपेत्वाव परिनिब्बायन्तीति तेसं लद्धि। सकसमये पन कतोकासस्स कम्मस्स उप्पन्नं विपाकं अखेपेत्वा परिनिब्बानं नत्थि। तेसञ्च लद्धिया पथवी साधारणविपाकत्ता उप्पन्नविपाकोयेव होति। तं विपाकभावेन ठितं अखेपेत्वा परिनिब्बानं न युज्जतीति चोदेतुं वट्टति। इतरो लद्धिवसेन पटिक्खिपति। चक्कवत्तिसत्तस्स कम्मविपाकन्ति पञ्हे असाधारणं फस्सादिं सन्धाय पटिक्खिपति, साधारणं सन्धाय पटिजानाति। पथवीसमुद्दसूरियचन्दिमादयो हि सब्बेसं साधारणकम्मविपाकोति तेसं लद्धि।
493. Kammavipāko paresaṃ sādhāraṇoti pañhe phassādayo sandhāya paṭikkhipati, kammasamuṭṭhānaṃ rūpañca pathavīādīnaṃyeva ca sādhāraṇabhāvaṃ sandhāya paṭijānāti. Asādhāraṇamaññesanti suttaṃ parasamayato āharitvā dassitaṃ. Sabbe sattā pathaviṃ paribhuñjantīti pañhe pathaviṃ anissite sandhāya paṭikkhipati, nissite sandhāya paṭijānāti. Pathaviṃ aparibhuñjitvā parinibbāyantīti pañhe āruppe parinibbāyantānaṃ vasena paṭijānāti. Kammavipākaṃ akhepetvāti idaṃ parasamayavasena vuttaṃ. Kammavipākañhi khepetvāva parinibbāyantīti tesaṃ laddhi. Sakasamaye pana katokāsassa kammassa uppannaṃ vipākaṃ akhepetvā parinibbānaṃ natthi. Tesañca laddhiyā pathavī sādhāraṇavipākattā uppannavipākoyeva hoti. Taṃ vipākabhāvena ṭhitaṃ akhepetvā parinibbānaṃ na yujjatīti codetuṃ vaṭṭati. Itaro laddhivasena paṭikkhipati. Cakkavattisattassa kammavipākanti pañhe asādhāraṇaṃ phassādiṃ sandhāya paṭikkhipati, sādhāraṇaṃ sandhāya paṭijānāti. Pathavīsamuddasūriyacandimādayo hi sabbesaṃ sādhāraṇakammavipākoti tesaṃ laddhi.
४९४. इस्सरियसंवत्तनियन्ति एत्थ इस्सरियं नाम बहुधनता। आधिपच्चं नाम सेसजने अत्तनो वसे वत्तेत्वा तेहि गरुकातब्बट्ठेन अधिपतिभावो। तत्थ कम्मं पटिलाभवसेन तंसंवत्तनिकं नाम होति, न जनकवसेन। तस्मा विपाकभावे असाधकमेतन्ति।
494. Issariyasaṃvattaniyanti ettha issariyaṃ nāma bahudhanatā. Ādhipaccaṃ nāma sesajane attano vase vattetvā tehi garukātabbaṭṭhena adhipatibhāvo. Tattha kammaṃ paṭilābhavasena taṃsaṃvattanikaṃ nāma hoti, na janakavasena. Tasmā vipākabhāve asādhakametanti.
पथवी कम्मविपाकोतिकथावण्णना।
Pathavī kammavipākotikathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (६९) ७. पथवी कम्मविपाकोतिकथा • (69) 7. Pathavī kammavipākotikathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ७. पथवीकम्मविपाकोतिकथावण्णना • 7. Pathavīkammavipākotikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ७. पथवीकम्मविपाकोतिकथावण्णना • 7. Pathavīkammavipākotikathāvaṇṇanā
