| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
10. පථවීඛණනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
84-86. දසමෙ එකින්‌ද්‍රියන්‌ති ‘‘කායින්‌ද්‍රියං අත්‌ථී’’ති මඤ්‌ඤමානා වදන්‌ති. මුට්‌ඨිප්‌පමාණාති මුට්‌ඨිනා සඞ්‌ගහෙතබ්‌බප්‌පමාණා. එත්‌ථ කිඤ්‌චාපි යෙභුය්‍යපංසුං අප්‌පපංසුඤ්‌ච පථවිං වත්‌වා උපඩ්‌ඪපංසුකා පථවී න වුත්‌තා, තථාපි පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජසික්‌ඛාපදෙසු සාවසෙසපඤ්‌ඤත්‌තියාපි සම්‌භවතො උපඩ්‌ඪපංසුකායපි පථවියා පාචිත්‌තියමෙවාති ගහෙතබ්‌බං. කෙචි පන ‘‘සබ්‌බච්‌ඡන්‌නාදීසු උපඩ්‌ඪෙ දුක්‌කටස්‌ස වුත්‌තත්‌තා ඉධාපි දුක්‌කටං යුත්‌ත’’න්‌ති වදන්‌ති, තං න යුත්‌තං පාචිත්‌තියවත්‌ථුකඤ්‌ච අනාපත්‌තිවත්‌ථුකඤ්‌ච දුවිධං පථවිං ඨපෙත්‌වා අඤ්‌ඤිස්‌සා දුක්‌කටවත්‌ථුකාය තතියාය පථවියා අභාවතො. ද්‌වෙයෙව හි පථවියො වුත්‌තා ‘‘ජාතා ච පථවී අජාතා ච පථවී’’ති. තස්‌මා ද්‌වීසු අඤ්‌ඤතරාය පථවියා භවිතබ්‌බං, විනයවිනිච්‌ඡයෙ ච සම්‌පත්‌තෙ ගරුකෙයෙව ඨාතබ්‌බත්‌තා න සක්‌කා එත්‌ථ අනාපත්‌තියා භවිතුං. සබ්‌බච්‌ඡන්‌නාදීසු පන උපඩ්‌ඪෙ දුක්‌කටං යුත්‌තං තත්‌ථ තාදිසස්‌ස දුක්‌කටවත්‌ථුනො සබ්‌භාවා.
84-86. Dasame ekindriyanti ‘‘kāyindriyaṃ atthī’’ti maññamānā vadanti. Muṭṭhippamāṇāti muṭṭhinā saṅgahetabbappamāṇā. Ettha kiñcāpi yebhuyyapaṃsuṃ appapaṃsuñca pathaviṃ vatvā upaḍḍhapaṃsukā pathavī na vuttā, tathāpi paṇṇattivajjasikkhāpadesu sāvasesapaññattiyāpi sambhavato upaḍḍhapaṃsukāyapi pathaviyā pācittiyamevāti gahetabbaṃ. Keci pana ‘‘sabbacchannādīsu upaḍḍhe dukkaṭassa vuttattā idhāpi dukkaṭaṃ yutta’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ pācittiyavatthukañca anāpattivatthukañca duvidhaṃ pathaviṃ ṭhapetvā aññissā dukkaṭavatthukāya tatiyāya pathaviyā abhāvato. Dveyeva hi pathaviyo vuttā ‘‘jātā ca pathavī ajātā ca pathavī’’ti. Tasmā dvīsu aññatarāya pathaviyā bhavitabbaṃ, vinayavinicchaye ca sampatte garukeyeva ṭhātabbattā na sakkā ettha anāpattiyā bhavituṃ. Sabbacchannādīsu pana upaḍḍhe dukkaṭaṃ yuttaṃ tattha tādisassa dukkaṭavatthuno sabbhāvā.
‘‘පොක්‌ඛරණිං ඛණා’’ති වදති, වට්‌ටතීති ‘‘ඉමස්‌මිං ඔකාසෙ’’ති අනියමෙත්‌වා වුත්‌තත්‌තා වට්‌ටති. ‘‘ඉමං වල්‌ලිං ඛණා’’ති වුත්‌තෙපි පථවීඛණනං සන්‌ධාය පවත්‌තවොහාරත්‌තා ඉමිනාව සික්‌ඛාපදෙන ආපත්‌ති, න භූතගාමපාතබ්‍යතාය. කුටෙහීති ඝටෙහි. තනුකකද්‌දමොති උදකමිස්‌සකකද්‌දමො. සො ච උදකගතිකත්‌තා වට්‌ටති. ඔමකචාතුමාසන්‌ති ඌනචාතුමාසං. ඔවට්‌ඨන්‌ති දෙවෙන ඔවට්‌ඨං. අකතපබ්‌භාරෙති අවළඤ්‌ජනට්‌ඨානදස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං. තාදිසෙ හි වම්‌මිකස්‌ස සබ්‌භාවොති. මූසිකුක්‌කුරං නාම මූසිකාහි ඛණිත්‌වා බහි කතපංසුරාසි. එසෙව නයොති ඔමකචාතුමාසඔවට්‌ඨොයෙව වට්‌ටතීති අත්‌ථො.
‘‘Pokkharaṇiṃ khaṇā’’ti vadati, vaṭṭatīti ‘‘imasmiṃ okāse’’ti aniyametvā vuttattā vaṭṭati. ‘‘Imaṃ valliṃ khaṇā’’ti vuttepi pathavīkhaṇanaṃ sandhāya pavattavohārattā imināva sikkhāpadena āpatti, na bhūtagāmapātabyatāya. Kuṭehīti ghaṭehi. Tanukakaddamoti udakamissakakaddamo. So ca udakagatikattā vaṭṭati. Omakacātumāsanti ūnacātumāsaṃ. Ovaṭṭhanti devena ovaṭṭhaṃ. Akatapabbhāreti avaḷañjanaṭṭhānadassanatthaṃ vuttaṃ. Tādise hi vammikassa sabbhāvoti. Mūsikukkuraṃ nāma mūsikāhi khaṇitvā bahi katapaṃsurāsi. Eseva nayoti omakacātumāsaovaṭṭhoyeva vaṭṭatīti attho.
එකදිවසම්‌පි න වට්‌ටතීති ඔවට්‌ඨඑකදිවසාතික්‌කන්‌තොපි විකොපෙතුං න වට්‌ටති. ‘‘හෙට්‌ඨාභූමිසම්‌බන්‌ධෙපි ච ගොකණ්‌ටකෙ භූමිතො ඡින්‌දිත්‌වා උද්‌ධං ඨිතත්‌තා අච්‌චුග්‌ගතමත්‌ථකතො ඡින්‌දිත්‌වා ගහෙතුං වට්‌ටතී’’ති වදන්‌ති. සකට්‌ඨානෙ අතිට්‌ඨමානං කත්‌වා පාදෙහි මද්‌දිත්‌වා ඡින්‌දිත්‌වා ආලොළිතකද්‌දමම්‌පි ගහෙතුං වට්‌ටති. තතොති තතො පුරාණසෙනාසනතො. ඉට්‌ඨකං ගණ්‌හාමීතිආදි සුද්‌ධචිත්‌තං සන්‌ධාය වුත්‌තං. උදකෙනාති උජුකං ආකාසතොයෙව පතනකඋදකෙන. ‘‘සචෙ පන අඤ්‌ඤත්‌ථ පහරිත්‌වා පතිතෙන උදකෙන තෙමිතං හොති, වට්‌ටතී’’ති වදන්‌ති. උච්‌චාලෙත්‌වාති උක්‌ඛිපිත්‌වා. තෙන අපදෙසෙනාති තෙන ලෙසෙන.
Ekadivasampi na vaṭṭatīti ovaṭṭhaekadivasātikkantopi vikopetuṃ na vaṭṭati. ‘‘Heṭṭhābhūmisambandhepi ca gokaṇṭake bhūmito chinditvā uddhaṃ ṭhitattā accuggatamatthakato chinditvā gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Sakaṭṭhāne atiṭṭhamānaṃ katvā pādehi madditvā chinditvā āloḷitakaddamampi gahetuṃ vaṭṭati. Tatoti tato purāṇasenāsanato. Iṭṭhakaṃ gaṇhāmītiādi suddhacittaṃ sandhāya vuttaṃ. Udakenāti ujukaṃ ākāsatoyeva patanakaudakena. ‘‘Sace pana aññattha paharitvā patitena udakena temitaṃ hoti, vaṭṭatī’’ti vadanti. Uccāletvāti ukkhipitvā. Tena apadesenāti tena lesena.
87-88. අවිසයත්‌තා අනාපත්‌තීති එත්‌ථ සචෙපි නිබ්‌බාපෙතුං සක්‌කා හොති, පඨමං සුද්‌ධචිත්‌තෙන දින්‌නත්‌තා ‘‘දහතූ’’ති සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වාපි තිට්‌ඨති, අනාපත්‌ති. ඔවට්‌ඨං ඡන්‌නන්‌ති පඨමං ඔවට්‌ඨං පච්‌ඡා ඡන්‌නං. සෙසං උත්‌තානමෙව. ජාතපථවී, පථවීසඤ්‌ඤිතා, ඛණනඛණාපනානං අඤ්‌ඤතරන්‌ති ඉමානි පනෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි.
87-88.Avisayattāanāpattīti ettha sacepi nibbāpetuṃ sakkā hoti, paṭhamaṃ suddhacittena dinnattā ‘‘dahatū’’ti sallakkhetvāpi tiṭṭhati, anāpatti. Ovaṭṭhaṃ channanti paṭhamaṃ ovaṭṭhaṃ pacchā channaṃ. Sesaṃ uttānameva. Jātapathavī, pathavīsaññitā, khaṇanakhaṇāpanānaṃ aññataranti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
පථවීඛණනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
නිට්‌ඨිතො මුසාවාදවග්‌ගො පඨමො.
Niṭṭhito musāvādavaggo paṭhamo.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 1. මුසාවාදවග්‌ගො • 1. Musāvādavaggo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 10. පථවීඛණනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 10. පථවීඛණනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 10. පථවීඛණනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 10. පථවීඛණනසික්‌ඛාපදං • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadaṃ
