| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਨਯਸਙ੍ਗਹ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Vinayasaṅgaha-aṭṭhakathā |
੧੪. ਪਥવੀਖਣਨવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ
14. Pathavīkhaṇanavinicchayakathā
੭੨. ਪਥવੀਤਿ ਦ੍વੇ ਪਥવੀ ਜਾਤਾ ਚ ਪਥવੀ ਅਜਾਤਾ ਚ ਪਥવੀਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਾ ਨਾਮ ਪਥવੀ ਸੁਦ੍ਧਪਂਸੁਕਾ ਸੁਦ੍ਧਮਤ੍ਤਿਕਾ ਅਪ੍ਪਪਾਸਾਣਾ ਅਪ੍ਪਸਕ੍ਖਰਾ ਅਪ੍ਪਕਠਲਾ ਅਪ੍ਪਮਰੁਮ੍ਬਾ ਅਪ੍ਪવਾਲੁਕਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਪਂਸੁਕਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਮਤ੍ਤਿਕਾ, ਅਦਡ੍ਢਾਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਜਾਤਾ ਪਥવੀ’’ਤਿ। ਯੋਪਿ ਪਂਸੁਪੁਞ੍ਜੋ વਾ ਮਤ੍ਤਿਕਾਪੁਞ੍ਜੋ વਾ ਅਤਿਰੇਕਚਾਤੁਮਾਸਂ ਓવਟ੍ਠੋ, ਸੋਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਜਾਤਾ ਪਥવੀ’’ਤਿ। ਅਜਾਤਾ ਨਾਮ ਪਥવੀ ਸੁਦ੍ਧਪਾਸਾਣਾ ਸੁਦ੍ਧਸਕ੍ਖਰਾ ਸੁਦ੍ਧਕਠਲਾ ਸੁਦ੍ਧਮਰੁਮ੍ਬਾ ਸੁਦ੍ਧવਾਲੁਕਾ ਅਪ੍ਪਪਂਸੁਕਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਿਕਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਪਾਸਾਣਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਸਕ੍ਖਰਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਕਠਲਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਮਰੁਮ੍ਬਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨવਾਲੁਕਾ, ਦਡ੍ਢਾਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਅਜਾਤਾ ਪਥવੀ’’ਤਿ। ਯੋਪਿ ਪਂਸੁਪੁਞ੍ਜੋ વਾ ਮਤ੍ਤਿਕਾਪੁਞ੍ਜੋ વਾ ਓਮਕਚਾਤੁਮਾਸਂ ਓવਟ੍ਠੋ, ਸੋਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਅਜਾਤਾ ਪਥવੀ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੮੪-੮੬)।
72.Pathavīti dve pathavī jātā ca pathavī ajātā ca pathavīti. Tattha jātā nāma pathavī suddhapaṃsukā suddhamattikā appapāsāṇā appasakkharā appakaṭhalā appamarumbā appavālukā yebhuyyenapaṃsukā yebhuyyenamattikā, adaḍḍhāpi vuccati ‘‘jātā pathavī’’ti. Yopi paṃsupuñjo vā mattikāpuñjo vā atirekacātumāsaṃ ovaṭṭho, sopi vuccati ‘‘jātā pathavī’’ti. Ajātā nāma pathavī suddhapāsāṇā suddhasakkharā suddhakaṭhalā suddhamarumbā suddhavālukā appapaṃsukā appamattikā yebhuyyenapāsāṇā yebhuyyenasakkharā yebhuyyenakaṭhalā yebhuyyenamarumbā yebhuyyenavālukā, daḍḍhāpi vuccati ‘‘ajātā pathavī’’ti. Yopi paṃsupuñjo vā mattikāpuñjo vā omakacātumāsaṃ ovaṭṭho, sopi vuccati ‘‘ajātā pathavī’’ti (pāci. 84-86).
ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਪਥવਿਂ ਖਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਖਣਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੮੬) – ਸਚੇ ਸਯਂ ਖਣਤਿ, ਪਹਾਰੇ ਪਹਾਰੇ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ। ਸਚੇ ਅਞ੍ਞਂ ਆਣਾਪੇਤਿ, ਸਕਿਂ ਆਣਤ੍ਤੋ ਸਚੇਪਿ ਸਕਲਦਿવਸਂ ਖਣਤਿ, ਆਣਾਪਕਸ੍ਸ ਏਕਮੇવ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ। ਸਚੇ ਪਨ ਕੁਸੀਤੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਣਾਪੇਤਬ੍ਬੋ, ਤਂ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਖਣਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾਚਾਯ વਾਚਾਯ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ। ਸਚੇ ‘‘ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਖਣਾਹੀ’’ਤਿ વਦਤਿ, વਟ੍ਟਤਿ। ਖਤਾਯੇવ ਹਿ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਯਂ ਕਪ੍ਪਿਯવੋਹਾਰੋ। ਏਸ ਨਯੋ ‘‘વਾਪਿਂ ਤਲ਼ਾਕਂ ਆવਾਟਂ ਖਣਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ। ‘‘ਇਮਂ ਓਕਾਸਂ ਖਣ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸੇ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਖਣਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਪਨ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਕਨ੍ਦਂ ਖਣ, ਮੂਲਂ ਖਣਾ’’ਤਿ ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ‘‘ਇਮਂ વਲ੍ਲਿਂ ਖਣ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸੇ ਕਨ੍ਦਂ વਾ ਮੂਲਂ વਾ ਖਣਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ।
Tattha jātapathaviṃ khaṇantassa khaṇāpentassa vā pācittiyaṃ. Tatrāyaṃ vinicchayo (pāci. aṭṭha. 86) – sace sayaṃ khaṇati, pahāre pahāre pācittiyaṃ. Sace aññaṃ āṇāpeti, sakiṃ āṇatto sacepi sakaladivasaṃ khaṇati, āṇāpakassa ekameva pācittiyaṃ. Sace pana kusīto hoti, punappunaṃ āṇāpetabbo, taṃ āṇāpetvā khaṇāpentassa vācāya vācāya pācittiyaṃ. Sace ‘‘pokkharaṇiṃ khaṇāhī’’ti vadati, vaṭṭati. Khatāyeva hi pokkharaṇī nāma hoti. Tasmā ayaṃ kappiyavohāro. Esa nayo ‘‘vāpiṃ taḷākaṃ āvāṭaṃ khaṇā’’tiādīsupi. ‘‘Imaṃ okāsaṃ khaṇa, imasmiṃ okāse pokkharaṇiṃ khaṇā’’ti vattuṃ pana na vaṭṭati. ‘‘Kandaṃ khaṇa, mūlaṃ khaṇā’’ti aniyametvā vattuṃ vaṭṭati, ‘‘imaṃ valliṃ khaṇa, imasmiṃ okāse kandaṃ vā mūlaṃ vā khaṇā’’ti vattuṃ na vaṭṭati.
੭੩. ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਸੋਧੇਨ੍ਤੇਹਿ ਯੋ ਕੁਟੇਹਿ ਉਸ੍ਸਿਞ੍ਚਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ ਤਨੁਕਕਦ੍ਦਮੋ, ਤਂ ਅਪਨੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਬਹਲੋ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਆਤਪੇਨ ਸੁਕ੍ਖਕਦ੍ਦਮੋ ਫਲਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਯੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਥવਿਯਾ ਅਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ, ਤਮੇવ ਅਪਨੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਉਦਕੇਨ ਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਉਦਕਪਪ੍ਪਟਕੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, વਾਤਪਹਾਰੇਨ ਚਲਤਿ, ਤਂ ਅਪਨੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਪੋਕ੍ਖਰਣੀਆਦੀਨਂ ਤਟਂ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਦਕਸਾਮਨ੍ਤਾ ਪਤਤਿ। ਸਚੇ ਓਮਕਚਾਤੁਮਾਸਂ ਓવਟ੍ਠਂ, ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਾ વਟ੍ਟਤਿ, ਚਾਤੁਮਾਸਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਉਦਕੇਯੇવ ਪਤਤਿ, ਦੇવੇਨ ਅਤਿਰੇਕਚਾਤੁਮਾਸਂ ਓવਟ੍ਠੇਪਿ ਉਦਕੇਯੇવ ਉਦਕਸ੍ਸ ਪਤਿਤਤ੍ਤਾ વਟ੍ਟਤਿ।
73. Pokkharaṇiṃ sodhentehi yo kuṭehi ussiñcituṃ sakkā hoti tanukakaddamo, taṃ apanetuṃ vaṭṭati, bahalo na vaṭṭati. Ātapena sukkhakaddamo phalati, tatra yo heṭṭhā pathaviyā asambandho, tameva apanetuṃ vaṭṭati. Udakena gataṭṭhāne udakapappaṭako nāma hoti, vātapahārena calati, taṃ apanetuṃ vaṭṭati. Pokkharaṇīādīnaṃ taṭaṃ bhijjitvā udakasāmantā patati. Sace omakacātumāsaṃ ovaṭṭhaṃ, chindituṃ bhindituṃ vā vaṭṭati, cātumāsato uddhaṃ na vaṭṭati. Sace pana udakeyeva patati, devena atirekacātumāsaṃ ovaṭṭhepi udakeyeva udakassa patitattā vaṭṭati.
ਪਾਸਾਣਪਿਟ੍ਠਿਯਂ ਸੋਣ੍ਡਿਂ ਖਣਨ੍ਤਿ, ਸਚੇ ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਮੇવ ਸੁਖੁਮਰਜਂ ਪਤਤਿ, ਤਂ ਦੇવੇਨ ਓવਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ, ਚਾਤੁਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ ਅਕਪ੍ਪਿਯਪਥવੀਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਉਦਕੇ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨੇ ਸੋਣ੍ਡਿਂ ਸੋਧੇਨ੍ਤੇਹਿ વਿਕੋਪੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇ ਪਠਮਮੇવ ਉਦਕੇਨ ਪੂਰਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਰਜਂ ਪਤਤਿ, ਤਂ વਿਕੋਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਉਦਕੇਯੇવ ਉਦਕਂ ਪਤਤਿ। ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੇ ਸੁਖੁਮਰਜਂ ਹੋਤਿ, ਦੇવੇ ਫੁਸਾਯਨ੍ਤੇ ਅਲ੍ਲੀਯਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਚਾਤੁਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ વਿਕੋਪੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਕਤਪਬ੍ਭਾਰੇ વਮ੍ਮਿਕੋ ਉਟ੍ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਯਥਾਸੁਖਂ વਿਕੋਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਉਟ੍ਠਹਤਿ, ਓਮਕਚਾਤੁਮਾਸਂ ਓવਟ੍ਠੋਯੇવ વਟ੍ਟਤਿ। ਰੁਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਆਰੁਲ਼੍ਹਉਪਚਿਕਮਤ੍ਤਿਕਾਯਮ੍ਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਗਣ੍ਡੁਪ੍ਪਾਦਗੂਥਮੂਸਿਕੁਕ੍ਕਰਗੋਕਣ੍ਟਕਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਗੋਕਣ੍ਟਕੋ ਨਾਮ ਗਾવੀਨਂ ਖੁਰਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਦ੍ਦਮੋ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲੇਨ ਭੂਮਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਏਕਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਕਸਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਨਙ੍ਗਲਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮਤ੍ਤਿਕਾਪਿਣ੍ਡਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Pāsāṇapiṭṭhiyaṃ soṇḍiṃ khaṇanti, sace tattha paṭhamameva sukhumarajaṃ patati, taṃ devena ovaṭṭhaṃ hoti, cātumāsaccayena akappiyapathavīsaṅkhyaṃ gacchati. Udake pariyādinne soṇḍiṃ sodhentehi vikopetuṃ na vaṭṭati. Sace paṭhamameva udakena pūrati, pacchā rajaṃ patati, taṃ vikopetuṃ vaṭṭati. Tattha hi deve vassantepi udakeyeva udakaṃ patati. Piṭṭhipāsāṇe sukhumarajaṃ hoti, deve phusāyante allīyati, tampi cātumāsaccayena vikopetuṃ na vaṭṭati. Akatapabbhāre vammiko uṭṭhito hoti, yathāsukhaṃ vikopetuṃ vaṭṭati. Sace abbhokāse uṭṭhahati, omakacātumāsaṃ ovaṭṭhoyeva vaṭṭati. Rukkhādīsu āruḷhaupacikamattikāyampi eseva nayo. Gaṇḍuppādagūthamūsikukkaragokaṇṭakādīsupi eseva nayo. Gokaṇṭako nāma gāvīnaṃ khuracchinnakaddamo vuccati. Sace pana heṭṭhimatalena bhūmisambandho hoti, ekadivasampi na vaṭṭati. Kasitaṭṭhāne naṅgalacchinnamattikāpiṇḍaṃ gaṇhantassa eseva nayo.
ਪੁਰਾਣਸੇਨਾਸਨਂ ਹੋਤਿ ਅਚ੍ਛਦਨਂ વਾ વਿਨਟ੍ਠਚ੍ਛਦਨਂ વਾ ਅਤਿਰੇਕਚਾਤੁਮਾਸਂ ਓવਟ੍ਠਂ ਜਾਤਪਥવੀਸਙ੍ਖ੍ਯਮੇવ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਤੋ ਅવਸੇਸਂ ਛਦਨਿਟ੍ਠਕਂ વਾ ਗੋਪਾਨਸੀਆਦਿਕਂ ਉਪਕਰਣਂ વਾ ‘‘ਇਟ੍ਠਕਂ ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਗੋਪਾਨਸਿਂ ਭਿਤ੍ਤਿਪਾਦਂ ਪਦਰਤ੍ਥਰਣਂ ਪਾਸਾਦਤ੍ਥਮ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਾਮੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਪਤਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਭਿਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਿਕਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਆਪਤ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਯਾ ਯਾ ਅਤਿਨ੍ਤਾ, ਤਂ ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਅਨ੍ਤੋਗੇਹੇ ਮਤ੍ਤਿਕਾਪੁਞ੍ਜੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਏਕਦਿવਸਂ ਓવਟ੍ਠੇ ਗੇਹਂ ਛਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਸਬ੍ਬੋ ਤਿਨ੍ਤੋ, ਚਾਤੁਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ ਜਾਤਪਥવੀਯੇવ। ਅਥਸ੍ਸ ਉਪਰਿਭਾਗੋਯੇવ ਤਿਨ੍ਤੋ, ਅਨ੍ਤੋ ਅਤਿਨ੍ਤੋ, ਯਤ੍ਤਕਂ ਤਿਨ੍ਤਂ, ਤਂ ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕੇਹਿ ਕਪ੍ਪਿਯવੋਹਾਰੇਨ ਅਪਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸੇਸਂ ਯਥਾਸੁਖਂ વਲ਼ਞ੍ਜੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ ਉਦਕੇਨ ਤੇਮਿਤਤ੍ਤਾ। ਏਕਾਬਦ੍ਧਾਯੇવ ਹਿ ਜਾਤਪਥવੀ ਹੋਤਿ, ਨ ਇਤਰਾਤਿ। ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਮਤ੍ਤਿਕਾਪਾਕਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਅਤਿਰੇਕਚਾਤੁਮਾਸਂ ਓવਟ੍ਠੋ ਜਾਤਪਥવੀਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਲਗ੍ਗਪਂਸੁਂ ਪਨ ਅਲ੍ਲਹਤ੍ਥੇਨ ਛੁਪਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇ ਇਟ੍ਠਕਪਾਕਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਕਠਲਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਯਥਾਸੁਖਂ વਿਕੋਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਠਿਤਮਣ੍ਡਪਤ੍ਥਮ੍ਭਂ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਸਞ੍ਚਾਲੇਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ વਿਕੋਪੇਨ੍ਤੇਨ ਗਹੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਉਜੁਕਮੇવ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਸੁਕ੍ਖਰੁਕ੍ਖਂ ਸੁਕ੍ਖਖਾਣੁਕਂ વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Purāṇasenāsanaṃ hoti acchadanaṃ vā vinaṭṭhacchadanaṃ vā atirekacātumāsaṃ ovaṭṭhaṃ jātapathavīsaṅkhyameva gacchati, tato avasesaṃ chadaniṭṭhakaṃ vā gopānasīādikaṃ upakaraṇaṃ vā ‘‘iṭṭhakaṃ gaṇhāmi, gopānasiṃ bhittipādaṃ padarattharaṇaṃ pāsādatthambhaṃ gaṇhāmī’’ti saññāya gaṇhituṃ vaṭṭati, tena saddhiṃ mattikā patati, anāpatti, bhittimattikaṃ gaṇhantassa pana āpatti. Sace yā yā atintā, taṃ taṃ gaṇhāti, anāpatti. Antogehe mattikāpuñjo hoti, tasmiṃ ekadivasaṃ ovaṭṭhe gehaṃ chādenti. Sace sabbo tinto, cātumāsaccayena jātapathavīyeva. Athassa uparibhāgoyeva tinto, anto atinto, yattakaṃ tintaṃ, taṃ kappiyakārakehi kappiyavohārena apanāmetvā sesaṃ yathāsukhaṃ vaḷañjetuṃ vaṭṭati udakena temitattā. Ekābaddhāyeva hi jātapathavī hoti, na itarāti. Abbhokāse mattikāpākāro hoti, atirekacātumāsaṃ ovaṭṭho jātapathavīsaṅkhyaṃ gacchati, tattha laggapaṃsuṃ pana allahatthena chupitvā gahetuṃ vaṭṭati. Sace iṭṭhakapākāro hoti, yebhuyyenakaṭhalaṭṭhāne tiṭṭhati, yathāsukhaṃ vikopetuṃ vaṭṭati. Abbhokāse ṭhitamaṇḍapatthambhaṃ ito cito ca sañcāletvā pathaviṃ vikopentena gahetuṃ na vaṭṭati, ujukameva uddharituṃ vaṭṭati. Aññampi sukkharukkhaṃ sukkhakhāṇukaṃ vā gaṇhantassa eseva nayo.
੭੪. ਨવਕਮ੍ਮਤ੍ਥਂ ਥਮ੍ਭਂ વਾ ਪਾਸਾਣਂ વਾ ਰੁਕ੍ਖਂ વਾ ਦਣ੍ਡਕੇਹਿ ਉਚ੍ਚਾਲੇਤ੍વਾ ਪવਟ੍ਟੇਨ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ , ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਪਥવੀ ਭਿਜ੍ਜਤਿ, ਸਚੇ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ ਪવਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਅਥ ਪਨ ਤੇਨ ਅਪਦੇਸੇਨ ਪਥવਿਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤੁਕਾਮਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ। ਸਾਖਾਦੀਨਿ ਕਡ੍ਢਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪਥવਿਯਂ ਦਾਰੂਨਿ ਫਾਲੇਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਥવਿਯਂ ਅਟ੍ਠਿਸੂਚਿਕਣ੍ਟਕਾਦੀਸੁਪਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਆਕੋਟੇਤੁਂ વਾ ਪવੇਸੇਤੁਂ વਾ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ‘‘ਪਸ੍ਸਾવਧਾਰਾਯ વੇਗੇਨ ਪਥવਿਂ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਾવਮ੍ਪਿ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਜ੍ਜਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ, ‘‘વਿਸਮਭੂਮਿਂ ਸਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਿਯਾ ਘਂਸਿਤੁਮ੍ਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। વਤ੍ਤਸੀਸੇਨੇવ ਹਿ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਕੇਚਿ ਕਤ੍ਤਰਯਟ੍ਠਿਯਾ ਭੂਮਿਂ ਕੋਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ, ਪਾਦਙ੍ਗੁਟ੍ਠਕੇਨ વਿਲਿਖਨ੍ਤਿ, ‘‘ਚਙ੍ਕਮਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਭੂਮਿਂ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਾ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, વੀਰਿਯਸਮ੍ਪਗ੍ਗਹਤ੍ਥਂ ਪਨ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚਙ੍ਕਮਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਹਤ੍ਥਂ ਖੋવਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪਥવਿਯਂ ਘਂਸਨ੍ਤਿ, ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਘਂਸਨ੍ਤੇਨ ਪਨ ਅਲ੍ਲਹਤ੍ਥਂ ਪਥવਿਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਰਜਂ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।
74. Navakammatthaṃ thambhaṃ vā pāsāṇaṃ vā rukkhaṃ vā daṇḍakehi uccāletvā pavaṭṭentā gacchanti , tattha jātapathavī bhijjati, sace suddhacittā pavaṭṭenti, anāpatti. Atha pana tena apadesena pathaviṃ bhinditukāmāyeva honti, āpatti. Sākhādīni kaḍḍhantānampi pathaviyaṃ dārūni phālentānampi eseva nayo. Pathaviyaṃ aṭṭhisūcikaṇṭakādīsupi yaṃ kiñci ākoṭetuṃ vā pavesetuṃ vā na vaṭṭati, ‘‘passāvadhārāya vegena pathaviṃ bhindissāmī’’ti evaṃ passāvampi kātuṃ na vaṭṭati. Karontassa bhijjati, āpatti, ‘‘visamabhūmiṃ samaṃ karissāmī’’ti sammajjaniyā ghaṃsitumpi na vaṭṭati. Vattasīseneva hi sammajjitabbaṃ. Keci kattarayaṭṭhiyā bhūmiṃ koṭṭenti, pādaṅguṭṭhakena vilikhanti, ‘‘caṅkamitaṭṭhānaṃ dassessāmā’’ti punappunaṃ bhūmiṃ bhindantā caṅkamanti, sabbaṃ na vaṭṭati, vīriyasampaggahatthaṃ pana samaṇadhammaṃ karontena suddhacittena caṅkamituṃ vaṭṭati. ‘‘Hatthaṃ khovissāmā’’ti pathaviyaṃ ghaṃsanti, na vaṭṭati, aghaṃsantena pana allahatthaṃ pathaviyaṃ ṭhapetvā rajaṃ gahetuṃ vaṭṭati.
ਕੇਚਿ ਕਣ੍ਡੁਕਚ੍ਛੁਆਦੀਹਿ ਆਬਾਧਿਕਾ ਛਿਨ੍ਨਤਟਾਦੀਸੁ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਿ ਘਂਸਨ੍ਤਿ, ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਜਾਤਪਥવਿਂ ਦਹਤਿ વਾ ਦਹਾਪੇਤਿ વਾ, ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਪਚਨ੍ਤੋ ਯਤ੍ਤਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦੇਤਿ વਾ ਦਾਪੇਤਿ વਾ, ਤਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਤ੍ਤਂ ਪਚਨ੍ਤੇਨਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਕ੍ਕਟ੍ਠਾਨੇਯੇવ ਪਚਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਦਡ੍ਢਾਯ ਪਥવਿਯਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਠਪੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਪਤ੍ਤਪਚਨਕਪਾਲਸ੍ਸ ਪਨ ਉਪਰਿ ਅਗ੍ਗਿਂ ਠਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਦਾਰੂਨਂ ਉਪਰਿ ਠਪੇਤਿ, ਸੋ ਅਗ੍ਗਿ ਤਾਨਿ ਦਹਨ੍ਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ ਦਹਤਿ, ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਇਟ੍ਠਕਕਪਾਲਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਹਿ ਇਟ੍ਠਕਾਦੀਨਂਯੇવ ਉਪਰਿ ਠਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤੇਸਂ ਅਨੁਪਾਦਾਨਤ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ਤਾਨਿ ਅਗ੍ਗਿਸ੍ਸ ਉਪਾਦਾਨਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਸੁਕ੍ਖਖਾਣੁਸੁਕ੍ਖਰੁਕ੍ਖਾਦੀਸੁਪਿ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ‘‘ਪਥવਿਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤ੍વਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਦੇਤਿ, વਟ੍ਟਤਿ। ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਤਿਣੁਕ੍ਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥੇ ਡਯ੍ਹਮਾਨੇ ਭੂਮਿਯਂ ਪਾਤੇਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਪਤਿਤਟ੍ਠਾਨੇਯੇવ ਉਪਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਦਡ੍ਢਪਥવਿਯਾ ਚ ਯਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਉਸੁਮਾਯ ਅਨੁਗਤਂ, ਸਬ੍ਬਂ વਿਕੋਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।
Keci kaṇḍukacchuādīhi ābādhikā chinnataṭādīsu aṅgapaccaṅgāni ghaṃsanti, na vaṭṭati. Jātapathaviṃ dahati vā dahāpeti vā, pācittiyaṃ, antamaso pattampi pacanto yattakesu ṭhānesu aggiṃ deti vā dāpeti vā, tattakāni pācittiyāni, tasmā pattaṃ pacantenapi pubbe pakkaṭṭhāneyeva pacitabbo. Adaḍḍhāya pathaviyā aggiṃ ṭhapetuṃ na vaṭṭati, pattapacanakapālassa pana upari aggiṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati. Dārūnaṃ upari ṭhapeti, so aggi tāni dahanto gantvā pathaviṃ dahati, na vaṭṭati. Iṭṭhakakapālādīsupi eseva nayo. Tatrāpi hi iṭṭhakādīnaṃyeva upari ṭhapetuṃ vaṭṭati. Kasmā? Tesaṃ anupādānattā. Na hi tāni aggissa upādānasaṅkhyaṃ gacchanti, sukkhakhāṇusukkharukkhādīsupi aggiṃ dātuṃ na vaṭṭati. Sace pana ‘‘pathaviṃ appattameva nibbāpetvā gamissāmī’’ti deti, vaṭṭati. Pacchā nibbāpetuṃ na sakkoti, avisayattā anāpatti. Tiṇukkaṃ gahetvā gacchanto hatthe ḍayhamāne bhūmiyaṃ pāteti, anāpatti. Patitaṭṭhāneyeva upādānaṃ datvā aggiṃ kātuṃ vaṭṭati. Daḍḍhapathaviyā ca yattakaṃ ṭhānaṃ usumāya anugataṃ, sabbaṃ vikopetuṃ vaṭṭati.
ਯੋ ਪਨ ਅਜਾਨਨਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਣਿਸਹਿਤੇਨ ਅਗ੍ਗਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇਨ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ વਦਤਿ, ‘‘ਜਾਲੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਹਤ੍ਥੋ ਡਯ੍ਹਤੀ’’ਤਿ વਦਤਿ, ‘‘ਯਥਾ ਨ ਡਯ੍ਹਤਿ, ਤਥਾ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਭੂਮਿਯਂ ਪਾਤੇਹੀ’’ਤਿ ਪਨ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸਚੇ ਹਤ੍ਥੇ ਡਯ੍ਹਮਾਨੇ ਪਾਤੇਤਿ, ‘‘ਪਥવਿਂ ਦਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਪਾਤਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਪਤਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨ ਅਗ੍ਗਿਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਥਮ੍ਭਸ੍ਸ ਆવਾਟਂ ਜਾਨ, ਮਹਾਮਤ੍ਤਿਕਂ ਜਾਨ, ਥੁਸਮਤ੍ਤਿਕਂ ਜਾਨ, ਮਹਾਮਤ੍ਤਿਕਂ ਦੇਹਿ, ਥੁਸਮਤ੍ਤਿਕਂ ਦੇਹਿ, ਮਤ੍ਤਿਕਂ ਆਹਰ, ਪਂਸੁਂ ਆਹਰ, ਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਅਤ੍ਥੋ, ਪਂਸੁਨਾ ਅਤ੍ਥੋ , ਇਮਸ੍ਸ ਥਮ੍ਭਸ੍ਸ ਆવਾਟਂ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰੋਹਿ, ਇਮਂ ਮਤ੍ਤਿਕਂ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰੋਹਿ, ਇਮਂ ਪਂਸੁਂ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਪ੍ਪਿਯવੋਹਾਰੇਨ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਰਾਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤੋ ਕੇਨਚਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਪਾਦਙ੍ਗੁਟ੍ਠਕੇਨ ਕਤ੍ਤਰਯਟ੍ਠਿਯਾ વਾ ਪਥવਿਂ વਿਲਿਖਨ੍ਤੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਂ ਅਸਤਿਯਾ વਿਲਿਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ।
Yo pana ajānanako bhikkhu araṇisahitena aggiṃ nibbattetvā hatthena ukkhipitvā ‘‘kiṃ karomī’’ti vadati, ‘‘jālehī’’ti vattabbo. ‘‘Hattho ḍayhatī’’ti vadati, ‘‘yathā na ḍayhati, tathā karohī’’ti vattabbo. ‘‘Bhūmiyaṃ pātehī’’ti pana na vattabbo. Sace hatthe ḍayhamāne pāteti, ‘‘pathaviṃ dahissāmī’’ti apātitattā anāpatti, patitaṭṭhāne pana aggiṃ kātuṃ vaṭṭati. ‘‘Imassa thambhassa āvāṭaṃ jāna, mahāmattikaṃ jāna, thusamattikaṃ jāna, mahāmattikaṃ dehi, thusamattikaṃ dehi, mattikaṃ āhara, paṃsuṃ āhara, mattikāya attho, paṃsunā attho , imassa thambhassa āvāṭaṃ kappiyaṃ karohi, imaṃ mattikaṃ kappiyaṃ karohi, imaṃ paṃsuṃ kappiyaṃ karohī’’ti evaṃ kappiyavohārena yaṃ kiñci kārāpetuṃ vaṭṭati. Aññavihito kenaci saddhiṃ kiñci kathento pādaṅguṭṭhakena kattarayaṭṭhiyā vā pathaviṃ vilikhanto tiṭṭhati, evaṃ asatiyā vilikhantassa bhindantassa vā anāpatti.
ਇਤਿ ਪਾਲ਼ਿਮੁਤ੍ਤਕવਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯਸਙ੍ਗਹੇ
Iti pāḷimuttakavinayavinicchayasaṅgahe
ਪਥવੀਖਣਨવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Pathavīkhaṇanavinicchayakathā samattā.
