| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ขุทฺทสิกฺขา-มูลสิกฺขา • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
๓๔. ปถวีนิเทฺทสวณฺณนา
34. Pathavīniddesavaṇṇanā
๒๔๒. ชาตา (ปาจิ. ๘๖; ปาจิ. อฎฺฐ. ๘๖-๘๘; กงฺขา. อฎฺฐ. ปถวีขณนสิกฺขาปทวณฺณนา) อชาตาติ ทุวิธา ปถวีติ อโตฺถฯ อิทานิ ตทุภยํ ทเสฺสตุํ ‘‘สุทฺธมตฺติกปํสุกา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ สุทฺธมตฺติกปํสุกา จ อทฑฺฒา จ พหุมตฺติกปํสุกา จ จาตุมาสาธิโกวฎฺฐปํสุมตฺติกราสิ จ ชาตปถวีติ สมฺพโนฺธฯ เอตฺถ ปน อทฑฺฒาติ อุทฺธนปจนกุมฺภการาวาปภาชนปจนาทิวเสน ตถา ตถา อทฑฺฒาฯ อยํ ปน วิสุํ นตฺถิ, สุทฺธปํสุอาทีสุ อญฺญตราว เวทิตพฺพาฯ สุทฺธปํสุ สุทฺธมตฺติกา เยภุเยฺยนปํสุ เยภุเยฺยนมตฺติกา อติเรกจาตุมาสาธิโกวฎฺฐมตฺติกาปํสุปุญฺชา จ อทฑฺฒา จาติ อยํ สพฺพาปิ ชาตปถวีติ เวทิตพฺพาฯ
242. Jātā (pāci. 86; pāci. aṭṭha. 86-88; kaṅkhā. aṭṭha. pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā) ajātāti duvidhā pathavīti attho. Idāni tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘suddhamattikapaṃsukā’’tiādimāha. Tattha suddhamattikapaṃsukā ca adaḍḍhā ca bahumattikapaṃsukā ca cātumāsādhikovaṭṭhapaṃsumattikarāsi ca jātapathavīti sambandho. Ettha pana adaḍḍhāti uddhanapacanakumbhakārāvāpabhājanapacanādivasena tathā tathā adaḍḍhā. Ayaṃ pana visuṃ natthi, suddhapaṃsuādīsu aññatarāva veditabbā. Suddhapaṃsu suddhamattikā yebhuyyenapaṃsu yebhuyyenamattikā atirekacātumāsādhikovaṭṭhamattikāpaṃsupuñjā ca adaḍḍhā cāti ayaṃ sabbāpi jātapathavīti veditabbā.
๒๔๓. ทุติยาติ อชาตปถวีติ อโตฺถฯ วุตฺตราสีติ มตฺติกราสิ จ ปํสุราสิ จ จาตุมาโสมวฎฺฐโก อชาตปถวีติ อโตฺถฯ
243.Dutiyāti ajātapathavīti attho. Vuttarāsīti mattikarāsi ca paṃsurāsi ca cātumāsomavaṭṭhako ajātapathavīti attho.
๒๔๔. อิทานิ เยภุเยฺยนมตฺติกา เยภุเยฺยนปํสุกา เยภุเยฺยนสกฺขราติ เอวํ วุตฺตาสุ กิตฺตาวตา เยภุยฺยตา โหตีติ ตํ ทเสฺสตุํ ‘‘เทฺว ภาคา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ตีสุ ภาเคสุ เทฺว ภาคา มตฺติกา ยสฺสา ภูมิยา, เอสา เยภุยฺยมตฺติกาติ สมฺพโนฺธฯ อุปฑฺฒปํสุอาทโยปิ กปฺปิยา เอว อกปฺปิยภาคสฺส อนติเรกโตฯ ‘‘เยภุเยฺยนมตฺติกา เยภุเยฺยนปํสุกา’’ติ (ปาจิ. ๘๖) หิ วุตฺตํ, น ‘‘อุปฑฺฒมตฺติกา, อุปฑฺฒปํสุกา’’ติฯ เสเสสุปีติ เยภุยฺยปํสุกาทีสุปิฯ
244. Idāni yebhuyyenamattikā yebhuyyenapaṃsukā yebhuyyenasakkharāti evaṃ vuttāsu kittāvatā yebhuyyatā hotīti taṃ dassetuṃ ‘‘dve bhāgā’’tiādimāha. Tattha tīsu bhāgesu dve bhāgā mattikā yassā bhūmiyā, esā yebhuyyamattikāti sambandho. Upaḍḍhapaṃsuādayopi kappiyā eva akappiyabhāgassa anatirekato. ‘‘Yebhuyyenamattikā yebhuyyenapaṃsukā’’ti (pāci. 86) hi vuttaṃ, na ‘‘upaḍḍhamattikā, upaḍḍhapaṃsukā’’ti. Sesesupīti yebhuyyapaṃsukādīsupi.
๒๔๕. ชาตสญฺญิสฺส ปาจิตฺตีติ สมฺพโนฺธฯ เทฺวฬฺหสฺส วิมติสฺส ทุกฺกฎํฯ ชาเต อชาตสญฺญิสฺส อนาปตฺติฯ
245. Jātasaññissa pācittīti sambandho. Dveḷhassa vimatissa dukkaṭaṃ. Jāte ajātasaññissa anāpatti.
๒๔๖. เอกายาณตฺติยา เอกาติ สเจ สกิํ อาณโตฺต ทิวสมฺปิ ขณติ, อาณาปกสฺส เอกา เอวาติ อโตฺถฯ วาจโสติ วาจาย วาจายาติ อโตฺถฯ
246.Ekāyāṇattiyā ekāti sace sakiṃ āṇatto divasampi khaṇati, āṇāpakassa ekā evāti attho. Vācasoti vācāya vācāyāti attho.
๒๔๗. เอตฺถ ‘‘ชาเลหิ อคฺคิ’’นฺติ วา วตฺตุํ น วฎฺฎติฯ อนิยเมตฺวา ปน ‘‘โปกฺขรณิํ ขณ, ปถวิํ ขณ, วาปิํ ขณ, อาวาฎํ ขณ, กนฺทํ ขณา’’ติ วตฺตุํ วฎฺฎติฯ
247. Ettha ‘‘jālehi aggi’’nti vā vattuṃ na vaṭṭati. Aniyametvā pana ‘‘pokkharaṇiṃ khaṇa, pathaviṃ khaṇa, vāpiṃ khaṇa, āvāṭaṃ khaṇa, kandaṃ khaṇā’’ti vattuṃ vaṭṭati.
๒๔๘. เอทิสนฺติ เอตฺถ อญฺญมฺปิ เอวรูปํ กปฺปิยโวหารวจนํ วฎฺฎตีติ อธิปฺปาโยฯ
248.Edisanti ettha aññampi evarūpaṃ kappiyavohāravacanaṃ vaṭṭatīti adhippāyo.
๒๔๙. โกเปตุํ ลพฺภนฺติ สมฺพโนฺธ, ฆฎาทีหิ คเหตุํ สกฺกุเณยฺยกํ อุสฺสิญฺจนียกทฺทมํฯ
249. Kopetuṃ labbhanti sambandho, ghaṭādīhi gahetuṃ sakkuṇeyyakaṃ ussiñcanīyakaddamaṃ.
๒๕๑-๒. อุทกสนฺติเก ปติเตติ สมฺพโนฺธฯ อุทเก ปติตํ ปน สพฺพกาลํ กปฺปิยเมว, ตสฺมา อกปฺปิยํ ทเสฺสตุํ ‘‘อุทกสนฺติเก’’ติ วุตฺตํฯ ปาสาเณ ลเคฺค รเช จ นวโสณฺฑิยา ปติเต รเช จาติ สมฺพโนฺธฯ อโพฺภกาสุฎฺฐิเต วมฺมิเก จ มตฺติกากุเฎฺฎ จาติ อโตฺถ, ตถา เอเตปิ สเพฺพ จาตุมาสาธิโกวฎฺฐา น โกเปตพฺพาติ อโตฺถฯ
251-2. Udakasantike patiteti sambandho. Udake patitaṃ pana sabbakālaṃ kappiyameva, tasmā akappiyaṃ dassetuṃ ‘‘udakasantike’’ti vuttaṃ. Pāsāṇe lagge raje ca navasoṇḍiyā patite raje cāti sambandho. Abbhokāsuṭṭhite vammike ca mattikākuṭṭe cāti attho, tathā etepi sabbe cātumāsādhikovaṭṭhā na kopetabbāti attho.
๒๕๓-๕. ภูมิํ วิโกปยํ ถมฺภาทิํ คณฺหิตุํ น จ กปฺปตีติ สมฺพโนฺธฯ ธารายาติ ปสฺสาวธารายฯ ปทํ ทเสฺสสฺสามีติ สมฺพโนฺธฯ
253-5. Bhūmiṃ vikopayaṃ thambhādiṃ gaṇhituṃ na ca kappatīti sambandho. Dhārāyāti passāvadhārāya. Padaṃ dassessāmīti sambandho.
๒๕๗. เสโกติ สิญฺจนํฯ ภูมิยา อลฺลหตฺถํ ฐเปตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ
257.Sekoti siñcanaṃ. Bhūmiyā allahatthaṃ ṭhapetvāti sambandho.
๒๕๘. อวเส สตีติ หตฺถทาหาทีสุ อาปทาสูติ อโตฺถฯ ปถวีวินิจฺฉโยฯ
258.Avase satīti hatthadāhādīsu āpadāsūti attho. Pathavīvinicchayo.
ปถวีนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pathavīniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
