| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ-ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
೩೪. ಪಥವೀನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
34. Pathavīniddesavaṇṇanā
೨೪೨. ಜಾತಾಜಾತಾತಿ ದುವಿಧಾತಿ ಜಾತಾ ಪಥವೀ ಅಜಾತಾ ಪಥವೀತಿ ಪಥವೀ ದುವಿಧಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ಜಾತಪಥವಿಞ್ಚ ಅಜಾತಪಥವಿಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಾಸಂ ವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸುದ್ಧಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ಸುದ್ಧಮತ್ತಿಕಪಂಸುಕಾ ಚ ಅದಡ್ಢಾ ಚ ಬಹುಮತ್ತಿಕಪಂಸುಕಾ ಚ ಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಪಂಸುಮತ್ತಿಕರಾಸಿ ಚ ಜಾತಾ ಪಥವೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಮತ್ತಿಕಾ ಚ ಪಂಸು ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ। ಸುದ್ಧಾ ಅಪ್ಪಸಕ್ಖರಾದಿತಾಯ ಮತ್ತಿಕಾ ಪಂಸವೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಬಾಹಿರತ್ಥೋ। ಅದಡ್ಢಾತಿ ಉದ್ಧನಪಚನಾದಿವಸೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಅದಡ್ಢಾ। ಸಾ ಪನ ವಿಸುಂ ನತ್ಥಿ, ಸುದ್ಧಮತ್ತಿಕಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ, ತೇಹಿ ಸಹಿತೋ ಅತಿರೇಕೋ ಕಾಲೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಓವಟ್ಠೋತಿ ಸಮಾಸೋ। ಓವಟ್ಠೋತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉದಕೇನ ಓವಟ್ಠೋ। ಬುಧಾ ಪನ ‘‘ಆಕಾಸತೋ ವುಟ್ಠಉದಕೇನೇವ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪತಿತಬಿನ್ದುನಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ‘‘ಓವಟ್ಠೋ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಠಿತತನುಕದ್ದಮೋ ವಟ್ಟತಿ, ಬಹಲೋ ತು ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೮೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ‘‘ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಗರುಕೇ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿನಯಲಕ್ಖಣತೋ ಚ ನ ತಂ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ। ಪಂಸುಮತ್ತಿಕಾನಂ ರಾಸಿ ಪಂಸುಮತ್ತಿಕರಾಸಿ। ಚತು…ಪೇ॰… ವಟ್ಠೋ ಪಂಸುಮತ್ತಿಕರಾಸಿ ಯಸ್ಸಾತಿ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥೋ, ಕಮ್ಮಧಾರಯೋ ವಾ।
242.Jātājātātiduvidhāti jātā pathavī ajātā pathavīti pathavī duvidhāti attho. Iminā jātapathaviñca ajātapathaviñca dasseti. Tāsaṃ vibhāgaṃ dasseti ‘‘suddhā’’tiādinā. Suddhamattikapaṃsukā ca adaḍḍhā ca bahumattikapaṃsukā ca cātumāsādhikovaṭṭhapaṃsumattikarāsi ca jātā pathavīti sambandho. Mattikā ca paṃsu cāti dvando. Suddhā appasakkharāditāya mattikā paṃsavo yassāti bāhirattho. Adaḍḍhāti uddhanapacanādivasena tathā tathā adaḍḍhā. Sā pana visuṃ natthi, suddhamattikādīsu aññatarāva veditabbā. Cattāro māsā, tehi sahito atireko kālo, tasmiṃ ovaṭṭhoti samāso. Ovaṭṭhoti yena kenaci udakena ovaṭṭho. Budhā pana ‘‘ākāsato vuṭṭhaudakeneva, na aññattha paharitvā patitabindunā’’ti vadanti, ‘‘ovaṭṭho’’ti sāmaññena vuttattā ca ‘‘pokkharaṇiyā ṭhitatanukaddamo vaṭṭati, bahalo tu na vaṭṭatī’’ti (pāci. aṭṭha. 86) vuttattā ca ‘‘vinayavinicchaye sampatte garuke ṭhātabba’’nti vinayalakkhaṇato ca na taṃ yujjatīti amhākaṃ khanti. Paṃsumattikānaṃ rāsi paṃsumattikarāsi. Catu…pe… vaṭṭho paṃsumattikarāsi yassāti aññapadattho, kammadhārayo vā.
೨೪೩. ವಾಲುಕಾ ಚ ದಡ್ಢಾ ಚ ಯೇಭುಯ್ಯಸಕ್ಖರಾದಿಮಹೀಪಿ ಚ ಚಾತುಮಾಸೋಮವಟ್ಠಕೋ ವುತ್ತರಾಸಿ ಚ ದುತಿಯಾ ಭೂಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಸಕ್ಖರಾ ಚ ಪಾಸಾಣಾ ಚ ಮರುಮ್ಬಾ ಚ ಕಥಲಾ ಚ ವಾಲುಕಾ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ। ಸುದ್ಧಾ ಸಕ್ಖರ…ಪೇ॰… ವಾಲುಕಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ। ಹತ್ಥಮುಟ್ಠಿನಾ ಗಹೇತಬ್ಬಪ್ಪಮಾಣಾ ಸಕ್ಖರಾ, ತತೋ ಉಪರಿ ಪಾಸಾಣಾ, ಕಟಸಕ್ಖರಾ ಮರುಮ್ಬಾ, ಕಪಾಲಖಣ್ಡಾನಿ ಕಥಲಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ದುತಿಯಾತಿ ಅಜಾತಾ। ವುತ್ತರಾಸೀತಿ ವುತ್ತೋ ಮತ್ತಿಕಪಂಸುಸಿರಾ।
243. Vālukā ca daḍḍhā ca yebhuyyasakkharādimahīpi ca cātumāsomavaṭṭhako vuttarāsi ca dutiyā bhūmīti sambandho sakkharā ca pāsāṇā ca marumbā ca kathalā ca vālukā cāti dvando. Suddhā sakkhara…pe… vālukā yassāti viggaho. Hatthamuṭṭhinā gahetabbappamāṇā sakkharā, tato upari pāsāṇā, kaṭasakkharā marumbā, kapālakhaṇḍāni kathalāti veditabbā. Dutiyāti ajātā. Vuttarāsīti vutto mattikapaṃsusirā.
೨೪೪. ಕೀದಿಸೀ ಯೇಭುಯುಮತ್ತಿಕಾದೀತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇ ಭಾಗಾ’’ತಿಆದಿ। ಯಸ್ಸ ಭೂಮಿಯಾತಿ ಯಸ್ಸಾ ಭೂಮಿಯಾ। ಸೇಸೇಸುಪೀತಿ ಯೇಭುಯ್ಯಪಂಸುಯೇಭುಯ್ಯಸಕ್ಖರಯೇಭುಯ್ಯಪಾಸಾಣಾದೀಸು।
244. Kīdisī yebhuyumattikādīti āha ‘‘dve bhāgā’’tiādi. Yassa bhūmiyāti yassā bhūmiyā. Sesesupīti yebhuyyapaṃsuyebhuyyasakkharayebhuyyapāsāṇādīsu.
೨೪೫. ‘‘ಪಾಚಿತ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ತತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಜಾತೇ ಜಾತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಖಣನೇ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಜಾತೇತಿ ಜಾತೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ, ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ವಾ, ಜಾತಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಜಾತೇ ದ್ವೇಳ್ಹಸ್ಸ ವಿಮತಿಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಜಾತೇ ಅಜಾತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ತಥಾ ಆಣಾಪನೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಜಾತಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಅಜಾತಾತಿ ಸಞ್ಞಾ ಅಜಾತಸಞ್ಞಾ, ಸಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಜಾತಸಞ್ಞೀ, ತಸ್ಸ।
245.‘‘Pācittī’’tiādinā tattha vinicchayaṃ dasseti. Jāte jātasaññissa khaṇane pācittīti sambandho. Jāteti jāte bhūmibhāge, liṅgavipallāso vā, jātāyāti vuttaṃ hoti. Jāte dveḷhassa vimatissa dukkaṭanti sambandho. Jāte ajātasaññissa anāpatti. Tathā āṇāpane anāpattīti yojanā. Ajātasaññissāti ajātāti saññā ajātasaññā, sā assa atthīti ajātasaññī, tassa.
೨೪೬. ಏಕಾಯಾಣತ್ತಿಯಾ ಏಕಾತಿ ಸಚೇ ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತೋ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಖಣತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಏಕಾ ಏವ ಆಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಾಚಸೋ ಆಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವಾಚಸೋತಿ ವಿಚ್ಛಾಯಂ ಸೋ, ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
246.Ekāyāṇattiyā ekāti sace sakiṃ āṇatto divasampi khaṇati, āṇāpakassa ekā eva āpattīti attho. Vācaso āpattīti sambandho. Vācasoti vicchāyaṃ so, vācāya vācāyāti attho.
೨೪೭. ‘‘ಇಮಂ ಠಾನಂ ಖಣ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಏತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಹಿ ವಾ’’ತಿ ಯೋಜನಾ । ‘‘ವತ್ತು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕತ್ತುಪದವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಠಾನಂ ಖಣಾ’’ತಿಆದಿಪ್ಪಕಾರೋ ವಚನಾಯ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಯಮೇತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಆವಾಟಂ ಖಣ, ಕನ್ದಂ ಖಣಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ।
247. ‘‘Imaṃ ṭhānaṃ khaṇa vā’’tiādinā yojetabbaṃ. ‘‘Ettha aggiṃ jālehi vā’’ti yojanā . ‘‘Vattu’’nti idaṃ ‘‘na vaṭṭatī’’ti imassa kattupadavacananti attho. Atha vā ‘‘imaṃ ṭhānaṃ khaṇā’’tiādippakāro vacanāya na vaṭṭatīti attho. Niyametvāti iminā ‘‘āvāṭaṃ khaṇa, kandaṃ khaṇā’’tiādinā aniyametvā vattuṃ vaṭṭatīti dīpeti.
೨೪೮. ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಥಮ್ಭಸ್ಸ ಆವಾಟಂ ಜಾನ ವಾ, ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹಿ ವಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮತ್ತಿಕಂ ಜಾನ ವಾ, ಮತ್ತಿಕಂ ಆಹರ ವಾ, ಮತ್ತಿಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹಿ ವಾ’’ತಿ ಚ ಏದಿಸಂ ವಚನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಏದಿಸಂ, ಕಿಂ ತಂ? ‘‘ಮತ್ತಿಕಂ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಉಪಮೇಯ್ಯಂ। ‘‘ಮತ್ತಿಕಂ ಜಾನಾ’’ತಿಆದಿಕಂ ಪನ ಉಪಮಾನಂ, ತೇಸಂ ಉಪಮಾನೋಪಮೇಯ್ಯಾನಂ ಯಾ ಕಪ್ಪಿಯಸಙ್ಖಾತಾ ಸಮಾನಧಮ್ಮತಾ, ಸಾ ಉಪಮಾ। ತಥಾ ಚ ವುತ್ತಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸುಬೋಧಾಲಙ್ಕಾರೇ ‘‘ಉಪಮಾನೋಪಮೇಯ್ಯಾನಂ, ಸಧಮ್ಮತ್ತಂ ಸಿಯೋಪಮಾ’’ತಿ। ಅಞ್ಞಥಾ ಉಪಮಾನಭೂತಅಕ್ಖರಾವಳಿಸದಿಸೀಯೇವ, ಅಕ್ಖರಾವಳಿ ಉಪಮೇಯ್ಯಂ ಸಿಯಾ। ವಾಕ್ಯೇ ವಿಯ-ಸದ್ದೋಯೇವ ಪನ ಉಪಮಾನಂ ಜೋತೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
248. ‘‘Imassa thambhassa āvāṭaṃ jāna vā, kappiyaṃ karohi vā’’ti ca ‘‘mattikaṃ jāna vā, mattikaṃ āhara vā, mattikaṃ kappiyaṃ karohi vā’’ti ca edisaṃ vacanaṃ vaṭṭatīti sambandho. Etaṃ viya dissatīti edisaṃ, kiṃ taṃ? ‘‘Mattikaṃ dehī’’tiādikaṃ upameyyaṃ. ‘‘Mattikaṃ jānā’’tiādikaṃ pana upamānaṃ, tesaṃ upamānopameyyānaṃ yā kappiyasaṅkhātā samānadhammatā, sā upamā. Tathā ca vuttaṃ amhehi subodhālaṅkāre ‘‘upamānopameyyānaṃ, sadhammattaṃ siyopamā’’ti. Aññathā upamānabhūtaakkharāvaḷisadisīyeva, akkharāvaḷi upameyyaṃ siyā. Vākye viya-saddoyeva pana upamānaṃ jotetīti veditabbaṃ.
೨೪೯. ಪಥವಿಯಾ ಅಸಮ್ಬದ್ಧಂ ಸುಕ್ಖಕದ್ದಮಆದಿಕಞ್ಚ ತನುಕಂ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚನೀಯಕದ್ದಮಞ್ಚ ಕೋಪೇತುಂ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕದ್ದಮಆದಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಉದಕೇನ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಉದಕಪಪ್ಪಟಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಯಂ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಚಲತಿ, ತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಉಸ್ಸಿಞ್ಚನೀಯಕದ್ದಮನ್ತಿ ಘಟೇಹಿ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಕದ್ದಮಂ।
249. Pathaviyā asambaddhaṃ sukkhakaddamaādikañca tanukaṃ ussiñcanīyakaddamañca kopetuṃ labbhanti sambandho. Kaddamaādikanti ettha ādi-saddena udakena gataṭṭhāne udakapappaṭako nāma hoti, yaṃ vātappahārena calati, taṃ saṅgaṇhāti. Ussiñcanīyakaddamanti ghaṭehi ussiñcituṃ sakkuṇeyyakaddamaṃ.
೨೫೦. ‘‘ಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಂ ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಗಣ್ಡಂ ಪಥವಿಯಾ ಗಣ್ಡಸದಿಸಂ ಮತ್ತಿಕರಾಸಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೀತಿ ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದಾ। ಇಧ ಪನ ತೇಹಿ ಉಟ್ಠಾಪಿತೋ ಗೂಥೋ ‘‘ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದ’’ನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದೋ’’ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ। ತಂ ‘‘ನ ಕೋಪಯೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಮೂಸಿಕುಕ್ಕಿರನ್ತಿ ಮೂಸಿಕಾನಂ ಉಕ್ಕಿರೋ ಖಣಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಕತಂ ಪಂಸುರಾಸಿ ಮೂಸಿಕುಕ್ಕಿರೋತಿ। ಲೇಡ್ಡಾದಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಲೇಡ್ಡುನ್ತಿ ಕಸಿತಟ್ಠಾನೇ ನಙ್ಗಲಚ್ಛಿನ್ನಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಂ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗಾವೀನಂ ಖುರಚ್ಛಿನ್ನಂ ಕದ್ದಮಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
250. ‘‘Cātumāsādhikovaṭṭhaṃ gaṇḍuppāda’’ntiādinā sambandhitabbaṃ. Gaṇḍaṃ pathaviyā gaṇḍasadisaṃ mattikarāsiṃ uppādentīti gaṇḍuppādā. Idha pana tehi uṭṭhāpito gūtho ‘‘gaṇḍuppāda’’nti niddiṭṭho. Potthakesu pana ‘‘gaṇḍuppādo’’ti pāṭho dissati. Taṃ ‘‘na kopaye’’ti ettha kammena bhavitabbanti na yujjati. Mūsikukkiranti mūsikānaṃ ukkiro khaṇitvā bahi kataṃ paṃsurāsi mūsikukkiroti. Leḍḍādinti ettha leḍḍunti kasitaṭṭhāne naṅgalacchinnamattikāpiṇḍaṃ. Ādi-saddena gāvīnaṃ khuracchinnaṃ kaddamaṃ saṅgaṇhāti.
೨೫೧-೨. ಉದಕಸನ್ತಿಕೇ ಪತಿತೇ ವಾಪಿಆದೀನಂ ಕೂಲೇ ಚ ಪಾಸಾಣೇ ಲಗ್ಗೇ ರಜೇ ಚ ನವಸೋಣ್ಡಿಯಾ ಪತಿತೇ ರಜೇ ಚ ಅಬ್ಭೋಕಾಸುಟ್ಠಿತೇ ವಮ್ಮಿಕೇ ಚ ಮತ್ತಿಕಾಕುಟ್ಟೇ ಚ ತಥಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ಕೂಲಾದಿಕೇ ಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಂ ವಾ ಸಬ್ಬಂ ನ ಕೋಪಯೇತಿ ಇದಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ಇಟ್ಠಕಕುಟ್ಟಕೋ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಕಥಲಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಯೇಭುಯ್ಯಕಥಲಾ, ಭೂಮಿ , ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಠಾನಂ , ಯೇಭುಯ್ಯಕಥಲಾಯ ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ। ಇಟ್ಠಕಕುಟ್ಟಕೋ ಯೇಭುಯ್ಯಕಥಲಾ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕುಟ್ಟಕಂ ಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಇಟ್ಠಕಾಯ ಕತೋ ಕುಟ್ಟಕೋತಿ ಸಮಾಸೋ।
251-2. Udakasantike patite vāpiādīnaṃ kūle ca pāsāṇe lagge raje ca navasoṇḍiyā patite raje ca abbhokāsuṭṭhite vammike ca mattikākuṭṭe ca tathāti sambandho. Tathāti iminā kūlādike cātumāsādhikovaṭṭhaṃ vā sabbaṃ na kopayeti idaṃ atidisati. Iṭṭhakakuṭṭako vaṭṭatīti āha ‘‘yebhuyyā’’tiādi. Yebhuyyena kathalā etthāti yebhuyyakathalā, bhūmi , tiṭṭhati etthāti ṭhānaṃ, yebhuyyakathalāya ṭhānaṃ, tasmiṃ. Iṭṭhakakuṭṭako yebhuyyakathalā viya hotīti adhippāyo. Kuṭṭakaṃ kopentassa anāpattīti adhippāyo. Iṭṭhakāya kato kuṭṭakoti samāso.
೨೫೩-೫. ಸಞ್ಚಾಲೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಂ ವಿಕೋಪಯಂ ಥಮ್ಭಾದಿಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತತ್ಥ ವಿಕೋಪಯನ್ತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ವಿಕೋಪಯತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಥಾ ಕಥಮೇತ್ಥ ಪಠಮಾಪಸಙ್ಗೋ। ಪಠಮಾ ಹಿ ‘‘ಭವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಿಯಾ, ನ ಚ ‘‘ಗಣ್ಹಿತು’’ನ್ತಿಆದೀಸು ತುಂ-ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ವುತ್ತೋ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಯದಾ ಭಾವೇ ತುಂ-ಪಚ್ಚಯೋ, ತದಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ, ‘‘ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಪಧಾನಕಿರಿಯಾಯಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಕತ್ತಾ ಅಞ್ಞೋಯೇವಾತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ತತಿಯತ್ಥೇ ತು ಸತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಸಞ್ಚಾಲೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಂ ವಿಕೋಪಯತಾ ಥಮ್ಭಾದಿಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅತೀವ ಯುಜ್ಜತಿ। ಧಾರಾಯಾತಿ ಪಸ್ಸಾವಧಾರಾಯ। ವಿಸಮಂ ಸಮಂ ಕಾತುಂ ಸಮ್ಮುಞ್ಜನೀಹಿ ಘಂಸಿತುಂ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ವಿಸಮನ್ತಿ ವಿಸಮಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಪದಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭೂಮಿಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ಚಙ್ಕಮಿತುಂ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಭಿನ್ದನ್ತೋತಿ ಭಿನ್ದತಾ। ಕಣ್ಡುರೋಗೀ ವಾ ತಟಾದೀಸು ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಂ ಘಂಸಿತುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಕಣ್ಡುರೋಗೀತಿ ಕಣ್ಡುರೋಗಿನಾ। ಚ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ।
253-5. Sañcāletvā bhūmiṃ vikopayaṃ thambhādiṃ gaṇhituṃ vāti sambandho. Tattha vikopayanti karaṇatthe paccattavacanaṃ, vikopayatāti attho. Aññathā kathamettha paṭhamāpasaṅgo. Paṭhamā hi ‘‘bhava’’nti vutte siyā, na ca ‘‘gaṇhitu’’ntiādīsu tuṃ-paccayehi vutto koci atthi, yadā bhāve tuṃ-paccayo, tadā na kiñci vuttaṃ hotīti, ‘‘na kappatī’’ti padhānakiriyāyapi heṭṭhā vuttanayena kattā aññoyevāti evaṃ sabbattha. Tatiyatthe tu sati ito cito sañcāletvā bhūmiṃ vikopayatā thambhādiṃ gaṇhituṃ na kappatīti atīva yujjati. Dhārāyāti passāvadhārāya. Visamaṃ samaṃ kātuṃ sammuñjanīhi ghaṃsituṃ vāti yojanā. Visamanti visamaṭṭhānaṃ. ‘‘Padaṃ dassessāmī’’ti bhūmiṃ bhindanto caṅkamituṃ vāti sambandho. Bhindantoti bhindatā. Kaṇḍurogī vā taṭādīsu aṅgapaccaṅgaṃ ghaṃsitunti yojanā. Kaṇḍurogīti kaṇḍuroginā. Ca-saddo avadhāraṇe.
೨೫೬-೭. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಥವಿಭೇದಾಧಿಪ್ಪಾಯವಿರಹೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ।
256-7.Suddhacittassāti pathavibhedādhippāyavirahena parisuddhacittassa.
೨೫೮. ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ಅನುಪಾದಾನೇ ಕಪಾಲೇ ವಾ ಅನುಪಾದಾನಾಯ ಇಟ್ಠಕಾಯ ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪಾತೇತುಂ ವಾ ಅವಸೇ ಸತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇತುಂ ವಾ ಲಬ್ಭತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಉಪಾದಾನಂ ಇನ್ಧನಂ, ನ ಉಪಾದಾನಂ ಅನುಪಾದಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ। ವಸೋ ಪಭುತ್ತಂ। ‘‘ವಸೋ ಪಭುತ್ತೇ ಆಯತ್ತೇ’’ತಿ ಹಿ ನಿಘಣ್ಡು। ನ ವಸೋ ಅವಸೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಪಭುತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಉಪಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸುಕ್ಖಖಾಣುಕಸುಕ್ಖರುಕ್ಖಾದೀಸು ಚ ಅಗ್ಗಿಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಪಥವಿಂ ಅಪ್ಪತ್ತಮೇವ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದೇತಿ, ವಟ್ಟತಿ, ಪಚ್ಛಾ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅವಿಸಯತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ‘‘ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇಹೀ’’ತಿ ಏವಮ್ಪಿ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ।
258. Aggissa anupādāne kapāle vā anupādānāya iṭṭhakāya vā aggiṃ pātetuṃ vā avase sati bhūmiyaṃ pātetuṃ vā labbhateti sambandho. Upādānaṃ indhanaṃ, na upādānaṃ anupādānaṃ, tasmiṃ. Vaso pabhuttaṃ. ‘‘Vaso pabhutte āyatte’’ti hi nighaṇḍu. Na vaso avaso, tasmiṃ apabhutteti attho. Patitaṭṭhāneyeva upādānaṃ datvā aggiṃ kātuṃ vaṭṭati. Sukkhakhāṇukasukkharukkhādīsu ca aggiṃ dātuṃ na vaṭṭati. Sace pana ‘‘pathaviṃ appattameva nibbāpetvā gamissāmī’’ti deti, vaṭṭati, pacchā nibbāpetuṃ na sakkoti, avisayattā anāpatti. ‘‘Bhūmiyaṃ pātehī’’ti evampi vattuṃ na vaṭṭatīti.
ಪಥವೀನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pathavīniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
