Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / दीघनिकाय • Dīghanikāya

॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

दीघनिकायो

Dīghanikāyo

पाथिकवग्गपाळि

Pāthikavaggapāḷi

१. पाथिकसुत्तं

1. Pāthikasuttaṃ

सुनक्खत्तवत्थु

Sunakkhattavatthu

१. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा मल्‍लेसु विहरति अनुपियं नाम ¹ मल्‍लानं निगमो। अथ खो भगवा पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय अनुपियं पिण्डाय पाविसि। अथ खो भगवतो एतदहोसि – ‘‘अतिप्पगो खो ताव अनुपियायं ² पिण्डाय चरितुं। यंनूनाहं येन भग्गवगोत्तस्स परिब्बाजकस्स आरामो, येन भग्गवगोत्तो परिब्बाजको तेनुपसङ्कमेय्य’’न्ति।

1. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā mallesu viharati anupiyaṃ nāma ³ mallānaṃ nigamo. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya anupiyaṃ piṇḍāya pāvisi. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atippago kho tāva anupiyāyaṃ ⁴ piṇḍāya carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ yena bhaggavagottassa paribbājakassa ārāmo, yena bhaggavagotto paribbājako tenupasaṅkameyya’’nti.

२. अथ खो भगवा येन भग्गवगोत्तस्स परिब्बाजकस्स आरामो, येन भग्गवगोत्तो परिब्बाजको तेनुपसङ्कमि। अथ खो भग्गवगोत्तो परिब्बाजको भगवन्तं एतदवोच – ‘‘एतु खो, भन्ते, भगवा। स्वागतं, भन्ते, भगवतो। चिरस्सं खो, भन्ते, भगवा इमं परियायमकासि यदिदं इधागमनाय। निसीदतु, भन्ते, भगवा, इदमासनं पञ्‍ञत्त’’न्ति। निसीदि भगवा पञ्‍ञत्ते आसने। भग्गवगोत्तोपि खो परिब्बाजको अञ्‍ञतरं नीचं आसनं गहेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो भग्गवगोत्तो परिब्बाजको भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पुरिमानि, भन्ते, दिवसानि पुरिमतरानि सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं एतदवोच – ‘पच्‍चक्खातो दानि मया, भग्गव, भगवा। न दानाहं भगवन्तं उद्दिस्स विहरामी’ति। कच्‍चेतं, भन्ते, तथेव, यथा सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो अवचा’’ति? ‘‘तथेव खो एतं, भग्गव, यथा सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो अवच’’।

2. Atha kho bhagavā yena bhaggavagottassa paribbājakassa ārāmo, yena bhaggavagotto paribbājako tenupasaṅkami. Atha kho bhaggavagotto paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etu kho, bhante, bhagavā. Svāgataṃ, bhante, bhagavato. Cirassaṃ kho, bhante, bhagavā imaṃ pariyāyamakāsi yadidaṃ idhāgamanāya. Nisīdatu, bhante, bhagavā, idamāsanaṃ paññatta’’nti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Bhaggavagottopi kho paribbājako aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho bhaggavagotto paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘purimāni, bhante, divasāni purimatarāni sunakkhatto licchaviputto yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ etadavoca – ‘paccakkhāto dāni mayā, bhaggava, bhagavā. Na dānāhaṃ bhagavantaṃ uddissa viharāmī’ti. Kaccetaṃ, bhante, tatheva, yathā sunakkhatto licchaviputto avacā’’ti? ‘‘Tatheva kho etaṃ, bhaggava, yathā sunakkhatto licchaviputto avaca’’.

३. पुरिमानि, भग्गव, दिवसानि पुरिमतरानि सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो मं एतदवोच – ‘पच्‍चक्खामि दानाहं, भन्ते, भगवन्तं। न दानाहं, भन्ते, भगवन्तं उद्दिस्स विहरिस्सामी’ति। ‘एवं वुत्ते, अहं, भग्गव, सुनक्खत्तं लिच्छविपुत्तं एतदवोचं – ‘अपि नु ताहं, सुनक्खत्त, एवं अवचं, एहि त्वं, सुनक्खत्त, ममं उद्दिस्स विहराही’ति? ‘नो हेतं, भन्ते’। ‘त्वं वा पन मं एवं अवच – अहं, भन्ते, भगवन्तं उद्दिस्स विहरिस्सामी’ति? ‘नो हेतं, भन्ते’। ‘इति किर, सुनक्खत्त, नेवाहं तं वदामि – एहि त्वं, सुनक्खत्त, ममं उद्दिस्स विहराहीति। नपि किर मं त्वं वदेसि – अहं, भन्ते, भगवन्तं उद्दिस्स विहरिस्सामीति। एवं सन्ते, मोघपुरिस, को सन्तो कं पच्‍चाचिक्खसि? पस्स, मोघपुरिस, यावञ्‍च ⁵ ते इदं अपरद्ध’न्ति।

3. Purimāni, bhaggava, divasāni purimatarāni sunakkhatto licchaviputto yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto maṃ etadavoca – ‘paccakkhāmi dānāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ. Na dānāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmī’ti. ‘Evaṃ vutte, ahaṃ, bhaggava, sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ etadavocaṃ – ‘api nu tāhaṃ, sunakkhatta, evaṃ avacaṃ, ehi tvaṃ, sunakkhatta, mamaṃ uddissa viharāhī’ti? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Tvaṃ vā pana maṃ evaṃ avaca – ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmī’ti? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Iti kira, sunakkhatta, nevāhaṃ taṃ vadāmi – ehi tvaṃ, sunakkhatta, mamaṃ uddissa viharāhīti. Napi kira maṃ tvaṃ vadesi – ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmīti. Evaṃ sante, moghapurisa, ko santo kaṃ paccācikkhasi? Passa, moghapurisa, yāvañca ⁶ te idaṃ aparaddha’nti.

४. ‘न हि पन मे, भन्ते, भगवा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करोती’ति। ‘अपि नु ताहं, सुनक्खत्त, एवं अवचं – एहि त्वं, सुनक्खत्त, ममं उद्दिस्स विहराहि, अहं ते उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सामी’ति? ‘नो हेतं, भन्ते’। ‘त्वं वा पन मं एवं अवच – अहं, भन्ते, भगवन्तं उद्दिस्स विहरिस्सामि, भगवा मे उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सती’ति? ‘नो हेतं, भन्ते’। ‘इति किर, सुनक्खत्त, नेवाहं तं वदामि – एहि त्वं, सुनक्खत्त, ममं उद्दिस्स विहराहि, अहं ते उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सामी’ति; नपि किर मं त्वं वदेसि – अहं, भन्ते, भगवन्तं उद्दिस्स विहरिस्सामि, भगवा मे उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सती’ति। एवं सन्ते, मोघपुरिस , को सन्तो कं पच्‍चाचिक्खसि? तं किं मञ्‍ञसि, सुनक्खत्त, कते वा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारिये अकते वा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारिये यस्सत्थाय मया धम्मो देसितो सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’ति? ‘कते वा, भन्ते, उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारिये अकते वा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारिये यस्सत्थाय भगवता धम्मो देसितो सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’ति। ‘इति किर, सुनक्खत्त, कते वा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारिये, अकते वा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारिये, यस्सत्थाय मया धम्मो देसितो, सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाय। तत्र, सुनक्खत्त, किं उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं कतं करिस्सति? पस्स, मोघपुरिस, यावञ्‍च ते इदं अपरद्ध’न्ति।

4. ‘Na hi pana me, bhante, bhagavā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karotī’ti. ‘Api nu tāhaṃ, sunakkhatta, evaṃ avacaṃ – ehi tvaṃ, sunakkhatta, mamaṃ uddissa viharāhi, ahaṃ te uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissāmī’ti? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Tvaṃ vā pana maṃ evaṃ avaca – ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmi, bhagavā me uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissatī’ti? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Iti kira, sunakkhatta, nevāhaṃ taṃ vadāmi – ehi tvaṃ, sunakkhatta, mamaṃ uddissa viharāhi, ahaṃ te uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissāmī’ti; napi kira maṃ tvaṃ vadesi – ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmi, bhagavā me uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissatī’ti. Evaṃ sante, moghapurisa , ko santo kaṃ paccācikkhasi? Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, kate vā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriye akate vā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriye yassatthāya mayā dhammo desito so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti? ‘Kate vā, bhante, uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriye akate vā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriye yassatthāya bhagavatā dhammo desito so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti. ‘Iti kira, sunakkhatta, kate vā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriye, akate vā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriye, yassatthāya mayā dhammo desito, so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya. Tatra, sunakkhatta, kiṃ uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ kataṃ karissati? Passa, moghapurisa, yāvañca te idaṃ aparaddha’nti.

५. ‘न हि पन मे, भन्ते, भगवा अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेती’ति ⁷? ‘अपि नु ताहं, सुनक्खत्त, एवं अवचं – एहि त्वं, सुनक्खत्त, ममं उद्दिस्स विहराहि, अहं ते अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेस्सामी’ति? ‘नो हेतं, भन्ते’। ‘त्वं वा पन मं एवं अवच – अहं, भन्ते, भगवन्तं उद्दिस्स विहरिस्सामि, भगवा मे अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेस्सती’ति? ‘नो हेतं, भन्ते’। ‘इति किर, सुनक्खत्त, नेवाहं तं वदामि – एहि त्वं, सुनक्खत्त, ममं उद्दिस्स विहराहि, अहं ते अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेस्सामीति। नपि किर मं त्वं वदेसि – अहं, भन्ते, भगवन्तं उद्दिस्स विहरिस्सामि, भगवा मे अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेस्सती’ति। एवं सन्ते, मोघपुरिस, को सन्तो कं पच्‍चाचिक्खसि? तं किं मञ्‍ञसि, सुनक्खत्त, पञ्‍ञत्ते वा अग्गञ्‍ञे, अपञ्‍ञत्ते वा अग्गञ्‍ञे, यस्सत्थाय मया धम्मो देसितो, सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’ति? ‘पञ्‍ञत्ते वा, भन्ते, अग्गञ्‍ञे, अपञ्‍ञत्ते वा अग्गञ्‍ञे, यस्सत्थाय भगवता धम्मो देसितो, सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’ति। ‘इति किर, सुनक्खत्त, पञ्‍ञत्ते वा अग्गञ्‍ञे, अपञ्‍ञत्ते वा अग्गञ्‍ञे, यस्सत्थाय मया धम्मो देसितो, सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाय। तत्र, सुनक्खत्त, किं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञत्तं करिस्सति? पस्स, मोघपुरिस, यावञ्‍च ते इदं अपरद्धं’।

5. ‘Na hi pana me, bhante, bhagavā aggaññaṃ paññapetī’ti ⁸? ‘Api nu tāhaṃ, sunakkhatta, evaṃ avacaṃ – ehi tvaṃ, sunakkhatta, mamaṃ uddissa viharāhi, ahaṃ te aggaññaṃ paññapessāmī’ti? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Tvaṃ vā pana maṃ evaṃ avaca – ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmi, bhagavā me aggaññaṃ paññapessatī’ti? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Iti kira, sunakkhatta, nevāhaṃ taṃ vadāmi – ehi tvaṃ, sunakkhatta, mamaṃ uddissa viharāhi, ahaṃ te aggaññaṃ paññapessāmīti. Napi kira maṃ tvaṃ vadesi – ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmi, bhagavā me aggaññaṃ paññapessatī’ti. Evaṃ sante, moghapurisa, ko santo kaṃ paccācikkhasi? Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, paññatte vā aggaññe, apaññatte vā aggaññe, yassatthāya mayā dhammo desito, so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti? ‘Paññatte vā, bhante, aggaññe, apaññatte vā aggaññe, yassatthāya bhagavatā dhammo desito, so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti. ‘Iti kira, sunakkhatta, paññatte vā aggaññe, apaññatte vā aggaññe, yassatthāya mayā dhammo desito, so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya. Tatra, sunakkhatta, kiṃ aggaññaṃ paññattaṃ karissati? Passa, moghapurisa, yāvañca te idaṃ aparaddhaṃ’.

६. ‘अनेकपरियायेन खो ते, सुनक्खत्त, मम वण्णो भासितो वज्‍जिगामे – इतिपि सो भगवा अरहं सम्मासम्बुद्धो विज्‍जाचरणसम्पन्‍नो सुगतो लोकविदू अनुत्तरो पुरिसदम्मसारथि सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। इति खो ते, सुनक्खत्त, अनेकपरियायेन मम वण्णो भासितो वज्‍जिगामे।

6. ‘Anekapariyāyena kho te, sunakkhatta, mama vaṇṇo bhāsito vajjigāme – itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. Iti kho te, sunakkhatta, anekapariyāyena mama vaṇṇo bhāsito vajjigāme.

‘अनेकपरियायेन खो ते, सुनक्खत्त, धम्मस्स वण्णो भासितो वज्‍जिगामे – स्वाक्खातो भगवता धम्मो सन्दिट्ठिको अकालिको एहिपस्सिको ओपनेय्यिको पच्‍चत्तं वेदितब्बो विञ्‍ञूहीति। इति खो ते, सुनक्खत्त, अनेकपरियायेन धम्मस्स वण्णो भासितो वज्‍जिगामे।

‘Anekapariyāyena kho te, sunakkhatta, dhammassa vaṇṇo bhāsito vajjigāme – svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhīti. Iti kho te, sunakkhatta, anekapariyāyena dhammassa vaṇṇo bhāsito vajjigāme.

‘अनेकपरियायेन खो ते, सुनक्खत्त, सङ्घस्स वण्णो भासितो वज्‍जिगामे – सुप्पटिपन्‍नो भगवतो सावकसङ्घो, उजुप्पटिपन्‍नो भगवतो सावकसङ्घो, ञायप्पटिपन्‍नो भगवतो सावकसङ्घो, सामीचिप्पटिपन्‍नो भगवतो सावकसङ्घो, यदिदं चत्तारि पुरिसयुगानि अट्ठ पुरिसपुग्गला, एस भगवतो सावकसङ्घो, आहुनेय्यो पाहुनेय्यो दक्खिणेय्यो अञ्‍जलिकरणीयो अनुत्तरं पुञ्‍ञक्खेत्तं लोकस्साति। इति खो ते, सुनक्खत्त, अनेकपरियायेन सङ्घस्स वण्णो भासितो वज्‍जिगामे।

‘Anekapariyāyena kho te, sunakkhatta, saṅghassa vaṇṇo bhāsito vajjigāme – suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ujuppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyappaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcippaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho, āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti. Iti kho te, sunakkhatta, anekapariyāyena saṅghassa vaṇṇo bhāsito vajjigāme.

‘आरोचयामि खो ते, सुनक्खत्त, पटिवेदयामि खो ते, सुनक्खत्त। भविस्सन्ति खो ते, सुनक्खत्त, वत्तारो, नो विसहि सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो समणे गोतमे ब्रह्मचरियं चरितुं, सो अविसहन्तो सिक्खं पच्‍चक्खाय हीनायावत्तोति। इति खो ते, सुनक्खत्त, भविस्सन्ति वत्तारो’ति।

‘Ārocayāmi kho te, sunakkhatta, paṭivedayāmi kho te, sunakkhatta. Bhavissanti kho te, sunakkhatta, vattāro, no visahi sunakkhatto licchaviputto samaṇe gotame brahmacariyaṃ carituṃ, so avisahanto sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattoti. Iti kho te, sunakkhatta, bhavissanti vattāro’ti.

एवं पि खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो मया वुच्‍चमानो अपक्‍कमेव इमस्मा धम्मविनया, यथा तं आपायिको नेरयिको।

Evaṃ pi kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto mayā vuccamāno apakkameva imasmā dhammavinayā, yathā taṃ āpāyiko nerayiko.

कोरक्खत्तियवत्थु

Korakkhattiyavatthu

७. ‘‘एकमिदाहं, भग्गव, समयं थूलूसु ⁹ विहरामि उत्तरका नाम थूलूनं निगमो। अथ ख्वाहं, भग्गव, पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय सुनक्खत्तेन लिच्छविपुत्तेन पच्छासमणेन उत्तरकं पिण्डाय पाविसिं। तेन खो पन समयेन अचेलो कोरक्खत्तियो कुक्‍कुरवतिको चतुक्‍कुण्डिको ¹⁰ छमानिकिण्णं भक्खसं मुखेनेव खादति, मुखेनेव भुञ्‍जति। अद्दसा खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो अचेलं कोरक्खत्तियं कुक्‍कुरवतिकं चतुक्‍कुण्डिकं छमानिकिण्णं भक्खसं मुखेनेव खादन्तं मुखेनेव भुञ्‍जन्तं। दिस्वानस्स एतदहोसि – ‘साधुरूपो वत, भो, अयं ¹¹ समणो चतुक्‍कुण्डिको छमानिकिण्णं भक्खसं मुखेनेव खादति, मुखेनेव भुञ्‍जती’ति।

7. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhaggava, samayaṃ thūlūsu ¹² viharāmi uttarakā nāma thūlūnaṃ nigamo. Atha khvāhaṃ, bhaggava, pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sunakkhattena licchaviputtena pacchāsamaṇena uttarakaṃ piṇḍāya pāvisiṃ. Tena kho pana samayena acelo korakkhattiyo kukkuravatiko catukkuṇḍiko ¹³ chamānikiṇṇaṃ bhakkhasaṃ mukheneva khādati, mukheneva bhuñjati. Addasā kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto acelaṃ korakkhattiyaṃ kukkuravatikaṃ catukkuṇḍikaṃ chamānikiṇṇaṃ bhakkhasaṃ mukheneva khādantaṃ mukheneva bhuñjantaṃ. Disvānassa etadahosi – ‘sādhurūpo vata, bho, ayaṃ ¹⁴ samaṇo catukkuṇḍiko chamānikiṇṇaṃ bhakkhasaṃ mukheneva khādati, mukheneva bhuñjatī’ti.

‘‘अथ ख्वाहं, भग्गव, सुनक्खत्तस्स लिच्छविपुत्तस्स चेतसा चेतोपरिवितक्‍कमञ्‍ञाय सुनक्खत्तं लिच्छविपुत्तं एतदवोचं – ‘त्वम्पि नाम, मोघपुरिस, समणो सक्यपुत्तियो ¹⁵ पटिजानिस्ससी’ति! ‘किं पन मं, भन्ते, भगवा एवमाह – ‘त्वम्पि नाम, मोघपुरिस, समणो सक्यपुत्तियो ¹⁶ पटिजानिस्ससी’ति? ‘ननु ते, सुनक्खत्त, इमं अचेलं कोरक्खत्तियं कुक्‍कुरवतिकं चतुक्‍कुण्डिकं छमानिकिण्णं भक्खसं मुखेनेव खादन्तं मुखेनेव भुञ्‍जन्तं दिस्वान एतदहोसि – साधुरूपो वत, भो, अयं समणो चतुक्‍कुण्डिको छमानिकिण्णं भक्खसं मुखेनेव खादति, मुखेनेव भुञ्‍जती’ति? ‘एवं, भन्ते। किं पन, भन्ते, भगवा अरहत्तस्स मच्छरायती’ति? ‘न खो अहं, मोघपुरिस, अरहत्तस्स मच्छरायामि। अपि च, तुय्हेवेतं पापकं दिट्ठिगतं उप्पन्‍नं, तं पजह। मा ते अहोसि दीघरत्तं अहिताय दुक्खाय। यं खो पनेतं, सुनक्खत्त, मञ्‍ञसि अचेलं कोरक्खत्तियं – साधुरूपो अयं समणोति ¹⁷। सो सत्तमं दिवसं अलसकेन कालङ्करिस्सति। कालङ्कतो ¹⁸ च कालकञ्‍चिका ¹⁹ नाम असुरा सब्बनिहीनो असुरकायो, तत्र उपपज्‍जिस्सति। कालङ्कतञ्‍च नं बीरणत्थम्बके सुसाने छड्डेस्सन्ति। आकङ्खमानो च त्वं, सुनक्खत्त, अचेलं कोरक्खत्तियं उपसङ्कमित्वा पुच्छेय्यासि – जानासि, आवुसो कोरक्खत्तिय ²⁰, अत्तनो गतिन्ति? ठानं खो पनेतं, सुनक्खत्त, विज्‍जति यं ते अचेलो कोरक्खत्तियो ब्याकरिस्सति – जानामि, आवुसो सुनक्खत्त, अत्तनो गतिं; कालकञ्‍चिका नाम असुरा सब्बनिहीनो असुरकायो, तत्राम्हि उपपन्‍नोति।

‘‘Atha khvāhaṃ, bhaggava, sunakkhattassa licchaviputtassa cetasā cetoparivitakkamaññāya sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ etadavocaṃ – ‘tvampi nāma, moghapurisa, samaṇo sakyaputtiyo ²¹ paṭijānissasī’ti! ‘Kiṃ pana maṃ, bhante, bhagavā evamāha – ‘tvampi nāma, moghapurisa, samaṇo sakyaputtiyo ²² paṭijānissasī’ti? ‘Nanu te, sunakkhatta, imaṃ acelaṃ korakkhattiyaṃ kukkuravatikaṃ catukkuṇḍikaṃ chamānikiṇṇaṃ bhakkhasaṃ mukheneva khādantaṃ mukheneva bhuñjantaṃ disvāna etadahosi – sādhurūpo vata, bho, ayaṃ samaṇo catukkuṇḍiko chamānikiṇṇaṃ bhakkhasaṃ mukheneva khādati, mukheneva bhuñjatī’ti? ‘Evaṃ, bhante. Kiṃ pana, bhante, bhagavā arahattassa maccharāyatī’ti? ‘Na kho ahaṃ, moghapurisa, arahattassa maccharāyāmi. Api ca, tuyhevetaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ, taṃ pajaha. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya. Yaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, maññasi acelaṃ korakkhattiyaṃ – sādhurūpo ayaṃ samaṇoti ²³. So sattamaṃ divasaṃ alasakena kālaṅkarissati. Kālaṅkato ²⁴ ca kālakañcikā ²⁵ nāma asurā sabbanihīno asurakāyo, tatra upapajjissati. Kālaṅkatañca naṃ bīraṇatthambake susāne chaḍḍessanti. Ākaṅkhamāno ca tvaṃ, sunakkhatta, acelaṃ korakkhattiyaṃ upasaṅkamitvā puccheyyāsi – jānāsi, āvuso korakkhattiya ²⁶, attano gatinti? Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ te acelo korakkhattiyo byākarissati – jānāmi, āvuso sunakkhatta, attano gatiṃ; kālakañcikā nāma asurā sabbanihīno asurakāyo, tatrāmhi upapannoti.

‘‘अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येन अचेलो कोरक्खत्तियो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा अचेलं कोरक्खत्तियं एतदवोच – ‘ब्याकतो खोसि, आवुसो कोरक्खत्तिय, समणेन गोतमेन – अचेलो कोरक्खत्तियो सत्तमं दिवसं अलसकेन कालङ्करिस्सति। कालङ्कतो च कालकञ्‍चिका नाम असुरा सब्बनिहीनो असुरकायो , तत्र उपपज्‍जिस्सति। कालङ्कतञ्‍च नं बीरणत्थम्बके सुसाने छड्डेस्सन्ती’ति। येन त्वं, आवुसो कोरक्खत्तिय, मत्तं मत्तञ्‍च भत्तं भुञ्‍जेय्यासि, मत्तं मत्तञ्‍च पानीयं पिवेय्यासि। यथा समणस्स गोतमस्स मिच्छा अस्स वचन’न्ति।

‘‘Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto yena acelo korakkhattiyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā acelaṃ korakkhattiyaṃ etadavoca – ‘byākato khosi, āvuso korakkhattiya, samaṇena gotamena – acelo korakkhattiyo sattamaṃ divasaṃ alasakena kālaṅkarissati. Kālaṅkato ca kālakañcikā nāma asurā sabbanihīno asurakāyo , tatra upapajjissati. Kālaṅkatañca naṃ bīraṇatthambake susāne chaḍḍessantī’ti. Yena tvaṃ, āvuso korakkhattiya, mattaṃ mattañca bhattaṃ bhuñjeyyāsi, mattaṃ mattañca pānīyaṃ piveyyāsi. Yathā samaṇassa gotamassa micchā assa vacana’nti.

८. ‘‘अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो एकद्वीहिकाय सत्तरत्तिन्दिवानि गणेसि, यथा तं तथागतस्स असद्दहमानो। अथ खो, भग्गव, अचेलो कोरक्खत्तियो सत्तमं दिवसं अलसकेन कालमकासि। कालङ्कतो च कालकञ्‍चिका नाम असुरा सब्बनिहीनो असुरकायो, तत्र उपपज्‍जि। कालङ्कतञ्‍च नं बीरणत्थम्बके सुसाने छड्डेसुं।

8. ‘‘Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto ekadvīhikāya sattarattindivāni gaṇesi, yathā taṃ tathāgatassa asaddahamāno. Atha kho, bhaggava, acelo korakkhattiyo sattamaṃ divasaṃ alasakena kālamakāsi. Kālaṅkato ca kālakañcikā nāma asurā sabbanihīno asurakāyo, tatra upapajji. Kālaṅkatañca naṃ bīraṇatthambake susāne chaḍḍesuṃ.

९. ‘‘अस्सोसि खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो – ‘अचेलो किर कोरक्खत्तियो अलसकेन कालङ्कतो बीरणत्थम्बके सुसाने छड्डितो’ति। अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येन बीरणत्थम्बकं सुसानं, येन अचेलो कोरक्खत्तियो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा अचेलं कोरक्खत्तियं तिक्खत्तुं पाणिना आकोटेसि – ‘जानासि, आवुसो कोरक्खत्तिय, अत्तनो गति’न्ति? अथ खो, भग्गव, अचेलो कोरक्खत्तियो पाणिना पिट्ठिं परिपुञ्छन्तो वुट्ठासि। ‘जानामि, आवुसो सुनक्खत्त, अत्तनो गतिं। कालकञ्‍चिका नाम असुरा सब्बनिहीनो असुरकायो, तत्राम्हि उपपन्‍नो’ति वत्वा तत्थेव उत्तानो पपति ²⁷।

9. ‘‘Assosi kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto – ‘acelo kira korakkhattiyo alasakena kālaṅkato bīraṇatthambake susāne chaḍḍito’ti. Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto yena bīraṇatthambakaṃ susānaṃ, yena acelo korakkhattiyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā acelaṃ korakkhattiyaṃ tikkhattuṃ pāṇinā ākoṭesi – ‘jānāsi, āvuso korakkhattiya, attano gati’nti? Atha kho, bhaggava, acelo korakkhattiyo pāṇinā piṭṭhiṃ paripuñchanto vuṭṭhāsi. ‘Jānāmi, āvuso sunakkhatta, attano gatiṃ. Kālakañcikā nāma asurā sabbanihīno asurakāyo, tatrāmhi upapanno’ti vatvā tattheva uttāno papati ²⁸.

१०. ‘‘अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नं खो अहं, भग्गव , सुनक्खत्तं लिच्छविपुत्तं एतदवोचं – ‘तं किं मञ्‍ञसि, सुनक्खत्त, यथेव ते अहं अचेलं कोरक्खत्तियं आरब्भ ब्याकासिं, तथेव तं विपाकं, अञ्‍ञथा वा’ति? ‘यथेव मे, भन्ते, भगवा अचेलं कोरक्खत्तियं आरब्भ ब्याकासि, तथेव तं विपाकं, नो अञ्‍ञथा’ति। ‘तं किं मञ्‍ञसि, सुनक्खत्त, यदि एवं सन्ते कतं वा होति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं, अकतं वाति? ‘अद्धा खो, भन्ते, एवं सन्ते कतं होति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं, नो अकत’न्ति। ‘एवम्पि खो मं त्वं, मोघपुरिस, उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करोन्तं एवं वदेसि – न हि पन मे, भन्ते, भगवा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करोतीति। पस्स, मोघपुरिस, यावञ्‍च ते इदं अपरद्ध’न्ति। ‘‘एवम्पि खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो मया वुच्‍चमानो अपक्‍कमेव इमस्मा धम्मविनया, यथा तं आपायिको नेरयिको।

10. ‘‘Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ahaṃ, bhaggava , sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ etadavocaṃ – ‘taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, yatheva te ahaṃ acelaṃ korakkhattiyaṃ ārabbha byākāsiṃ, tatheva taṃ vipākaṃ, aññathā vā’ti? ‘Yatheva me, bhante, bhagavā acelaṃ korakkhattiyaṃ ārabbha byākāsi, tatheva taṃ vipākaṃ, no aññathā’ti. ‘Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, yadi evaṃ sante kataṃ vā hoti uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ, akataṃ vāti? ‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante kataṃ hoti uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ, no akata’nti. ‘Evampi kho maṃ tvaṃ, moghapurisa, uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karontaṃ evaṃ vadesi – na hi pana me, bhante, bhagavā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karotīti. Passa, moghapurisa, yāvañca te idaṃ aparaddha’nti. ‘‘Evampi kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto mayā vuccamāno apakkameva imasmā dhammavinayā, yathā taṃ āpāyiko nerayiko.

अचेलकळारमट्टकवत्थु

Acelakaḷāramaṭṭakavatthu

११. ‘‘एकमिदाहं, भग्गव, समयं वेसालियं विहरामि महावने कूटागारसालायं। तेन खो पन समयेन अचेलो कळारमट्टको वेसालियं पटिवसति लाभग्गप्पत्तो चेव यसग्गप्पत्तो च वज्‍जिगामे। तस्स सत्तवतपदानि ²⁹ समत्तानि समादिन्‍नानि होन्ति – ‘यावजीवं अचेलको अस्सं, न वत्थं परिदहेय्यं, यावजीवं ब्रह्मचारी अस्सं, न मेथुनं धम्मं पटिसेवेय्यं, यावजीवं सुरामंसेनेव यापेय्यं, न ओदनकुम्मासं भुञ्‍जेय्यं। पुरत्थिमेन वेसालिं उदेनं नाम चेतियं, तं नातिक्‍कमेय्यं, दक्खिणेन वेसालिं गोतमकं नाम चेतियं, तं नातिक्‍कमेय्यं, पच्छिमेन वेसालिं सत्तम्बं नाम चेतियं, तं नातिक्‍कमेय्यं, उत्तरेन वेसालिं बहुपुत्तं नाम ³⁰ चेतियं तं नातिक्‍कमेय्य’न्ति। सो इमेसं सत्तन्‍नं वतपदानं समादानहेतु लाभग्गप्पत्तो चेव यसग्गप्पत्तो च वज्‍जिगामे।

11. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhaggava, samayaṃ vesāliyaṃ viharāmi mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Tena kho pana samayena acelo kaḷāramaṭṭako vesāliyaṃ paṭivasati lābhaggappatto ceva yasaggappatto ca vajjigāme. Tassa sattavatapadāni ³¹ samattāni samādinnāni honti – ‘yāvajīvaṃ acelako assaṃ, na vatthaṃ paridaheyyaṃ, yāvajīvaṃ brahmacārī assaṃ, na methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyaṃ, yāvajīvaṃ surāmaṃseneva yāpeyyaṃ, na odanakummāsaṃ bhuñjeyyaṃ. Puratthimena vesāliṃ udenaṃ nāma cetiyaṃ, taṃ nātikkameyyaṃ, dakkhiṇena vesāliṃ gotamakaṃ nāma cetiyaṃ, taṃ nātikkameyyaṃ, pacchimena vesāliṃ sattambaṃ nāma cetiyaṃ, taṃ nātikkameyyaṃ, uttarena vesāliṃ bahuputtaṃ nāma ³² cetiyaṃ taṃ nātikkameyya’nti. So imesaṃ sattannaṃ vatapadānaṃ samādānahetu lābhaggappatto ceva yasaggappatto ca vajjigāme.

१२. ‘‘अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येन अचेलो कळारमट्टको तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा अचेलं कळारमट्टकं पञ्हं अपुच्छि। तस्स अचेलो कळारमट्टको पञ्हं पुट्ठो न सम्पायासि। असम्पायन्तो कोपञ्‍च दोसञ्‍च अप्पच्‍चयञ्‍च पात्वाकासि। अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तस्स लिच्छविपुत्तस्स एतदहोसि – ‘साधुरूपं वत भो अरहन्तं समणं आसादिम्हसे ³³। मा वत नो अहोसि दीघरत्तं अहिताय दुक्खाया’ति।

12. ‘‘Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto yena acelo kaḷāramaṭṭako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā acelaṃ kaḷāramaṭṭakaṃ pañhaṃ apucchi. Tassa acelo kaḷāramaṭṭako pañhaṃ puṭṭho na sampāyāsi. Asampāyanto kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi. Atha kho, bhaggava, sunakkhattassa licchaviputtassa etadahosi – ‘sādhurūpaṃ vata bho arahantaṃ samaṇaṃ āsādimhase ³⁴. Mā vata no ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’ti.

१३. ‘‘अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नं खो अहं, भग्गव, सुनक्खत्तं लिच्छविपुत्तं एतदवोचं – ‘त्वम्पि नाम, मोघपुरिस, समणो सक्यपुत्तियो पटिजानिस्ससी’ति! ‘किं पन मं, भन्ते, भगवा एवमाह – त्वम्पि नाम, मोघपुरिस, समणो सक्यपुत्तियो पटिजानिस्ससी’ति? ‘ननु त्वं, सुनक्खत्त, अचेलं कळारमट्टकं उपसङ्कमित्वा पञ्हं अपुच्छि। तस्स ते अचेलो कळारमट्टको पञ्हं पुट्ठो न सम्पायासि। असम्पायन्तो कोपञ्‍च दोसञ्‍च अप्पच्‍चयञ्‍च पात्वाकासि। तस्स ते एतदहोसि – ‘‘साधुरूपं वत, भो, अरहन्तं समणं आसादिम्हसे। मा वत नो अहोसि दीघरत्तं अहिताय दुक्खाया’ति। ‘एवं, भन्ते। किं पन, भन्ते, भगवा अरहत्तस्स मच्छरायती’ति? ‘न खो अहं, मोघपुरिस, अरहत्तस्स मच्छरायामि, अपि च तुय्हेवेतं पापकं दिट्ठिगतं उप्पन्‍नं, तं पजह। मा ते अहोसि दीघरत्तं अहिताय दुक्खाय। यं खो पनेतं, सुनक्खत्त, मञ्‍ञसि अचेलं कळारमट्टकं – साधुरूपो अयं ³⁵ समणोति, सो नचिरस्सेव परिहितो सानुचारिको विचरन्तो ओदनकुम्मासं भुञ्‍जमानो सब्बानेव वेसालियानि चेतियानि समतिक्‍कमित्वा यसा निहीनो ³⁶ कालं करिस्सती’ति।

13. ‘‘Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ahaṃ, bhaggava, sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ etadavocaṃ – ‘tvampi nāma, moghapurisa, samaṇo sakyaputtiyo paṭijānissasī’ti! ‘Kiṃ pana maṃ, bhante, bhagavā evamāha – tvampi nāma, moghapurisa, samaṇo sakyaputtiyo paṭijānissasī’ti? ‘Nanu tvaṃ, sunakkhatta, acelaṃ kaḷāramaṭṭakaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ apucchi. Tassa te acelo kaḷāramaṭṭako pañhaṃ puṭṭho na sampāyāsi. Asampāyanto kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi. Tassa te etadahosi – ‘‘sādhurūpaṃ vata, bho, arahantaṃ samaṇaṃ āsādimhase. Mā vata no ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’ti. ‘Evaṃ, bhante. Kiṃ pana, bhante, bhagavā arahattassa maccharāyatī’ti? ‘Na kho ahaṃ, moghapurisa, arahattassa maccharāyāmi, api ca tuyhevetaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ, taṃ pajaha. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya. Yaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, maññasi acelaṃ kaḷāramaṭṭakaṃ – sādhurūpo ayaṃ ³⁷ samaṇoti, so nacirasseva parihito sānucāriko vicaranto odanakummāsaṃ bhuñjamāno sabbāneva vesāliyāni cetiyāni samatikkamitvā yasā nihīno ³⁸ kālaṃ karissatī’ti.

‘‘‘अथ खो, भग्गव, अचेलो कळारमट्टको नचिरस्सेव परिहितो सानुचारिको विचरन्तो ओदनकुम्मासं भुञ्‍जमानो सब्बानेव वेसालियानि चेतियानि समतिक्‍कमित्वा यसा निहीनो कालमकासि।

‘‘‘Atha kho, bhaggava, acelo kaḷāramaṭṭako nacirasseva parihito sānucāriko vicaranto odanakummāsaṃ bhuñjamāno sabbāneva vesāliyāni cetiyāni samatikkamitvā yasā nihīno kālamakāsi.

१४. ‘‘अस्सोसि खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो – ‘अचेलो किर कळारमट्टको परिहितो सानुचारिको विचरन्तो ओदनकुम्मासं भुञ्‍जमानो सब्बानेव वेसालियानि चेतियानि समतिक्‍कमित्वा यसा निहीनो कालङ्कतो’ति। अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नं खो अहं, भग्गव, सुनक्खत्तं लिच्छविपुत्तं एतदवोचं – ‘तं किं मञ्‍ञसि, सुनक्खत्त, यथेव ते अहं अचेलं कळारमट्टकं आरब्भ ब्याकासिं, तथेव तं विपाकं, अञ्‍ञथा वा’ति? ‘यथेव मे, भन्ते, भगवा अचेलं कळारमट्टकं आरब्भ ब्याकासि, तथेव तं विपाकं, नो अञ्‍ञथा’ति। ‘तं किं मञ्‍ञसि, सुनक्खत्त, यदि एवं सन्ते कतं वा होति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं अकतं वा’ति? ‘अद्धा खो, भन्ते, एवं सन्ते कतं होति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं, नो अकत’न्ति। ‘एवम्पि खो मं त्वं, मोघपुरिस, उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करोन्तं एवं वदेसि – न हि पन मे, भन्ते, भगवा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करोती’’ति। पस्स, मोघपुरिस, यावञ्‍च ते इदं अपरद्ध’न्ति। ‘‘एव’म्पि खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो मया वुच्‍चमानो अपक्‍कमेव इमस्मा धम्मविनया, यथा तं आपायिको नेरयिको।

14. ‘‘Assosi kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto – ‘acelo kira kaḷāramaṭṭako parihito sānucāriko vicaranto odanakummāsaṃ bhuñjamāno sabbāneva vesāliyāni cetiyāni samatikkamitvā yasā nihīno kālaṅkato’ti. Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ahaṃ, bhaggava, sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ etadavocaṃ – ‘taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, yatheva te ahaṃ acelaṃ kaḷāramaṭṭakaṃ ārabbha byākāsiṃ, tatheva taṃ vipākaṃ, aññathā vā’ti? ‘Yatheva me, bhante, bhagavā acelaṃ kaḷāramaṭṭakaṃ ārabbha byākāsi, tatheva taṃ vipākaṃ, no aññathā’ti. ‘Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, yadi evaṃ sante kataṃ vā hoti uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ akataṃ vā’ti? ‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante kataṃ hoti uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ, no akata’nti. ‘Evampi kho maṃ tvaṃ, moghapurisa, uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karontaṃ evaṃ vadesi – na hi pana me, bhante, bhagavā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karotī’’ti. Passa, moghapurisa, yāvañca te idaṃ aparaddha’nti. ‘‘Eva’mpi kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto mayā vuccamāno apakkameva imasmā dhammavinayā, yathā taṃ āpāyiko nerayiko.

अचेलपाथिकपुत्तवत्थु

Acelapāthikaputtavatthu

१५. ‘‘एकमिदाहं, भग्गव, समयं तत्थेव वेसालियं विहरामि महावने कूटागारसालायं। तेन खो पन समयेन अचेलो पाथिकपुत्तो ³⁹ वेसालियं पटिवसति लाभग्गप्पत्तो चेव यसग्गप्पत्तो च वज्‍जिगामे। सो वेसालियं परिसति एवं वाचं भासति – ‘समणोपि गोतमो ञाणवादो, अहम्पि ञाणवादो। ञाणवादो खो पन ञाणवादेन अरहति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं दस्सेतुं। समणो गोतमो उपड्ढपथं आगच्छेय्य, अहम्पि उपड्ढपथं गच्छेय्यं। ते तत्थ उभोपि उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करेय्याम। एकं चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सति, द्वाहं करिस्सामि। द्वे चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियानि करिस्सति, चत्ताराहं करिस्सामि । चत्तारि चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियानि करिस्सति, अट्ठाहं करिस्सामि। इति यावतकं यावतकं समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सति, तद्दिगुणं तद्दिगुणाहं करिस्सामी’ति।

15. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhaggava, samayaṃ tattheva vesāliyaṃ viharāmi mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Tena kho pana samayena acelo pāthikaputto ⁴⁰ vesāliyaṃ paṭivasati lābhaggappatto ceva yasaggappatto ca vajjigāme. So vesāliyaṃ parisati evaṃ vācaṃ bhāsati – ‘samaṇopi gotamo ñāṇavādo, ahampi ñāṇavādo. Ñāṇavādo kho pana ñāṇavādena arahati uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassetuṃ. Samaṇo gotamo upaḍḍhapathaṃ āgaccheyya, ahampi upaḍḍhapathaṃ gaccheyyaṃ. Te tattha ubhopi uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ kareyyāma. Ekaṃ ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissati, dvāhaṃ karissāmi. Dve ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyāni karissati, cattārāhaṃ karissāmi . Cattāri ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyāni karissati, aṭṭhāhaṃ karissāmi. Iti yāvatakaṃ yāvatakaṃ samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissati, taddiguṇaṃ taddiguṇāhaṃ karissāmī’ti.

१६. ‘‘अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो मं एतदवोच – ‘अचेलो, भन्ते, पाथिकपुत्तो वेसालियं पटिवसति लाभग्गप्पत्तो चेव यसग्गप्पत्तो च वज्‍जिगामे। सो वेसालियं परिसति एवं वाचं भासति – समणोपि गोतमो ञाणवादो, अहम्पि ञाणवादो। ञाणवादो खो पन ञाणवादेन अरहति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं दस्सेतुं। समणो गोतमो उपड्ढपथं आगच्छेय्य, अहम्पि उपड्ढपथं गच्छेय्यं। ते तत्थ उभोपि उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करेय्याम। एकं चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सति, द्वाहं करिस्सामि। द्वे चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियानि करिस्सति, चत्ताराहं करिस्सामि। चत्तारि चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियानि करिस्सति, अट्ठाहं करिस्सामि। इति यावतकं यावतकं समणो गोतमो उत्तरि मनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सति, तद्दिगुणं तद्दिगुणाहं करिस्सामी’’ति।

16. ‘‘Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto maṃ etadavoca – ‘acelo, bhante, pāthikaputto vesāliyaṃ paṭivasati lābhaggappatto ceva yasaggappatto ca vajjigāme. So vesāliyaṃ parisati evaṃ vācaṃ bhāsati – samaṇopi gotamo ñāṇavādo, ahampi ñāṇavādo. Ñāṇavādo kho pana ñāṇavādena arahati uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassetuṃ. Samaṇo gotamo upaḍḍhapathaṃ āgaccheyya, ahampi upaḍḍhapathaṃ gaccheyyaṃ. Te tattha ubhopi uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ kareyyāma. Ekaṃ ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissati, dvāhaṃ karissāmi. Dve ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyāni karissati, cattārāhaṃ karissāmi. Cattāri ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyāni karissati, aṭṭhāhaṃ karissāmi. Iti yāvatakaṃ yāvatakaṃ samaṇo gotamo uttari manussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissati, taddiguṇaṃ taddiguṇāhaṃ karissāmī’’ti.

‘‘एवं वुत्ते, अहं, भग्गव, सुनक्खत्तं लिच्छविपुत्तं एतदवोचं – ‘अभब्बो खो, सुनक्खत्त, अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति।

‘‘Evaṃ vutte, ahaṃ, bhaggava, sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ etadavocaṃ – ‘abhabbo kho, sunakkhatta, acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti.

१७. ‘रक्खतेतं, भन्ते, भगवा वाचं, रक्खतेतं सुगतो वाच’न्ति। ‘किं पन मं त्वं, सुनक्खत्त, एवं वदेसि – रक्खतेतं, भन्ते, भगवा वाचं, रक्खतेतं सुगतो वाच’न्ति? ‘भगवता चस्स, भन्ते, एसा वाचा एकंसेन ओधारिता ⁴¹ – अभब्बो अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्याति। अचेलो च, भन्ते, पाथिकपुत्तो विरूपरूपेन भगवतो सम्मुखीभावं आगच्छेय्य, तदस्स भगवतो मुसा’ति।

17. ‘Rakkhatetaṃ, bhante, bhagavā vācaṃ, rakkhatetaṃ sugato vāca’nti. ‘Kiṃ pana maṃ tvaṃ, sunakkhatta, evaṃ vadesi – rakkhatetaṃ, bhante, bhagavā vācaṃ, rakkhatetaṃ sugato vāca’nti? ‘Bhagavatā cassa, bhante, esā vācā ekaṃsena odhāritā ⁴² – abhabbo acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyāti. Acelo ca, bhante, pāthikaputto virūparūpena bhagavato sammukhībhāvaṃ āgaccheyya, tadassa bhagavato musā’ti.

१८. ‘अपि नु, सुनक्खत्त, तथागतो तं वाचं भासेय्य या सा वाचा द्वयगामिनी’ति? ‘किं पन, भन्ते, भगवता अचेलो पाथिकपुत्तो चेतसा चेतो परिच्‍च विदितो – अभब्बो अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति?

18. ‘Api nu, sunakkhatta, tathāgato taṃ vācaṃ bhāseyya yā sā vācā dvayagāminī’ti? ‘Kiṃ pana, bhante, bhagavatā acelo pāthikaputto cetasā ceto paricca vidito – abhabbo acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti?

‘उदाहु , देवता भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं – अभब्बो, भन्ते, अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा भगवतो सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति?

‘Udāhu , devatā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ – abhabbo, bhante, acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā bhagavato sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti?

१९. ‘चेतसा चेतो परिच्‍च विदितो चेव मे, सुनक्खत्त , अचेलो पाथिकपुत्तो अभब्बो अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति।

19. ‘Cetasā ceto paricca vidito ceva me, sunakkhatta , acelo pāthikaputto abhabbo acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti.

‘देवतापि मे एतमत्थं आरोचेसुं – अभब्बो , भन्ते, अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा भगवतो सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति।

‘Devatāpi me etamatthaṃ ārocesuṃ – abhabbo , bhante, acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā bhagavato sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti.

‘अजितोपि नाम लिच्छवीनं सेनापति अधुना कालङ्कतो तावतिंसकायं उपपन्‍नो। सोपि मं उपसङ्कमित्वा एवमारोचेसि – अलज्‍जी, भन्ते, अचेलो पाथिकपुत्तो; मुसावादी, भन्ते, अचेलो पाथिकपुत्तो। मम्पि, भन्ते, अचेलो पाथिकपुत्तो ब्याकासि वज्‍जिगामे – अजितो लिच्छवीनं सेनापति महानिरयं उपपन्‍नोति। न खो पनाहं, भन्ते, महानिरयं उपपन्‍नो; तावतिंसकायम्हि उपपन्‍नो। अलज्‍जी, भन्ते, अचेलो पाथिकपुत्तो; मुसावादी, भन्ते, अचेलो पाथिकपुत्तो; अभब्बो च, भन्ते, अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा भगवतो सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति।

‘Ajitopi nāma licchavīnaṃ senāpati adhunā kālaṅkato tāvatiṃsakāyaṃ upapanno. Sopi maṃ upasaṅkamitvā evamārocesi – alajjī, bhante, acelo pāthikaputto; musāvādī, bhante, acelo pāthikaputto. Mampi, bhante, acelo pāthikaputto byākāsi vajjigāme – ajito licchavīnaṃ senāpati mahānirayaṃ upapannoti. Na kho panāhaṃ, bhante, mahānirayaṃ upapanno; tāvatiṃsakāyamhi upapanno. Alajjī, bhante, acelo pāthikaputto; musāvādī, bhante, acelo pāthikaputto; abhabbo ca, bhante, acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā bhagavato sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti.

‘इति खो, सुनक्खत्त, चेतसा चेतो परिच्‍च विदितो चेव मे अचेलो पाथिकपुत्तो अभब्बो अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्याति। देवतापि मे एतमत्थं आरोचेसुं – अभब्बो, भन्ते , अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा भगवतो सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति।

‘Iti kho, sunakkhatta, cetasā ceto paricca vidito ceva me acelo pāthikaputto abhabbo acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyāti. Devatāpi me etamatthaṃ ārocesuṃ – abhabbo, bhante , acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā bhagavato sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti.

‘सो खो पनाहं, सुनक्खत्त, वेसालियं पिण्डाय चरित्वा पच्छाभत्तं पिण्डपातप्पटिक्‍कन्तो येन अचेलस्स पाथिकपुत्तस्स आरामो तेनुपसङ्कमिस्सामि दिवाविहाराय। यस्सदानि त्वं, सुनक्खत्त, इच्छसि, तस्स आरोचेही’ति।

‘So kho panāhaṃ, sunakkhatta, vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto yena acelassa pāthikaputtassa ārāmo tenupasaṅkamissāmi divāvihārāya. Yassadāni tvaṃ, sunakkhatta, icchasi, tassa ārocehī’ti.

इद्धिपाटिहारियकथा

Iddhipāṭihāriyakathā

२०. ‘‘अथ ख्वाहं ⁴³, भग्गव, पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय वेसालिं पिण्डाय पाविसिं। वेसालियं पिण्डाय चरित्वा पच्छाभत्तं पिण्डपातप्पटिक्‍कन्तो येन अचेलस्स पाथिकपुत्तस्स आरामो तेनुपसङ्कमिं दिवाविहाराय। अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो तरमानरूपो वेसालिं पविसित्वा येन अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता लिच्छवी तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा अभिञ्‍ञाते अभिञ्‍ञाते लिच्छवी एतदवोच – ‘एसावुसो, भगवा वेसालियं पिण्डाय चरित्वा पच्छाभत्तं पिण्डपातप्पटिक्‍कन्तो येन अचेलस्स पाथिकपुत्तस्स आरामो तेनुपसङ्कमि दिवाविहाराय। अभिक्‍कमथायस्मन्तो अभिक्‍कमथायस्मन्तो, साधुरूपानं समणानं उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं भविस्सती’ति । अथ खो, भग्गव, अभिञ्‍ञातानं अभिञ्‍ञातानं लिच्छवीनं एतदहोसि – ‘साधुरूपानं किर, भो, समणानं उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं भविस्सति; हन्द वत, भो, गच्छामा’ति। येन च अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता ब्राह्मणमहासाला गहपतिनेचयिका नानातित्थिया ⁴⁴ समणब्राह्मणा तेनुपसङ्कमि। उपसङ्कमित्वा अभिञ्‍ञाते अभिञ्‍ञाते नानातित्थिये ⁴⁵ समणब्राह्मणे एतदवोच – ‘एसावुसो, भगवा वेसालियं पिण्डाय चरित्वा पच्छाभत्तं पिण्डपातप्पटिक्‍कन्तो येन अचेलस्स पाथिकपुत्तस्स आरामो तेनुपसङ्कमि दिवाविहाराय। अभिक्‍कमथायस्मन्तो अभिक्‍कमथायस्मन्तो, साधुरूपानं समणानं उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं भविस्सती’ति। अथ खो, भग्गव, अभिञ्‍ञातानं अभिञ्‍ञातानं नानातित्थियानं समणब्राह्मणानं एतदहोसि – ‘साधुरूपानं किर, भो, समणानं उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं भविस्सति; हन्द वत, भो, गच्छामा’ति।

20. ‘‘Atha khvāhaṃ ⁴⁶, bhaggava, pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisiṃ. Vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto yena acelassa pāthikaputtassa ārāmo tenupasaṅkamiṃ divāvihārāya. Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto taramānarūpo vesāliṃ pavisitvā yena abhiññātā abhiññātā licchavī tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā abhiññāte abhiññāte licchavī etadavoca – ‘esāvuso, bhagavā vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto yena acelassa pāthikaputtassa ārāmo tenupasaṅkami divāvihārāya. Abhikkamathāyasmanto abhikkamathāyasmanto, sādhurūpānaṃ samaṇānaṃ uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ bhavissatī’ti . Atha kho, bhaggava, abhiññātānaṃ abhiññātānaṃ licchavīnaṃ etadahosi – ‘sādhurūpānaṃ kira, bho, samaṇānaṃ uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ bhavissati; handa vata, bho, gacchāmā’ti. Yena ca abhiññātā abhiññātā brāhmaṇamahāsālā gahapatinecayikā nānātitthiyā ⁴⁷ samaṇabrāhmaṇā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā abhiññāte abhiññāte nānātitthiye ⁴⁸ samaṇabrāhmaṇe etadavoca – ‘esāvuso, bhagavā vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto yena acelassa pāthikaputtassa ārāmo tenupasaṅkami divāvihārāya. Abhikkamathāyasmanto abhikkamathāyasmanto, sādhurūpānaṃ samaṇānaṃ uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ bhavissatī’ti. Atha kho, bhaggava, abhiññātānaṃ abhiññātānaṃ nānātitthiyānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ etadahosi – ‘sādhurūpānaṃ kira, bho, samaṇānaṃ uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ bhavissati; handa vata, bho, gacchāmā’ti.

‘‘अथ खो, भग्गव, अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता लिच्छवी, अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता च ब्राह्मणमहासाला गहपतिनेचयिका नानातित्थिया समणब्राह्मणा येन अचेलस्स पाथिकपुत्तस्स आरामो तेनुपसङ्कमिंसु। सा एसा, भग्गव, परिसा महा होति ⁴⁹ अनेकसता अनेकसहस्सा।

‘‘Atha kho, bhaggava, abhiññātā abhiññātā licchavī, abhiññātā abhiññātā ca brāhmaṇamahāsālā gahapatinecayikā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā yena acelassa pāthikaputtassa ārāmo tenupasaṅkamiṃsu. Sā esā, bhaggava, parisā mahā hoti ⁵⁰ anekasatā anekasahassā.

२१. ‘‘अस्सोसि खो, भग्गव, अचेलो पाथिकपुत्तो – ‘अभिक्‍कन्ता किर अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता लिच्छवी, अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता च ब्राह्मणमहासाला गहपतिनेचयिका नानातित्थिया समणब्राह्मणा। समणोपि गोतमो मय्हं आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो’ति। सुत्वानस्स भयं छम्भितत्तं लोमहंसो उदपादि। अथ खो, भग्गव, अचेलो पाथिकपुत्तो भीतो संविग्गो लोमहट्ठजातो येन तिन्दुकखाणुपरिब्बाजकारामो तेनुपसङ्कमि।

21. ‘‘Assosi kho, bhaggava, acelo pāthikaputto – ‘abhikkantā kira abhiññātā abhiññātā licchavī, abhikkantā abhiññātā abhiññātā ca brāhmaṇamahāsālā gahapatinecayikā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā. Samaṇopi gotamo mayhaṃ ārāme divāvihāraṃ nisinno’ti. Sutvānassa bhayaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso udapādi. Atha kho, bhaggava, acelo pāthikaputto bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto yena tindukakhāṇuparibbājakārāmo tenupasaṅkami.

‘‘अस्सोसि खो, भग्गव, सा परिसा – ‘अचेलो किर पाथिकपुत्तो भीतो संविग्गो लोमहट्ठजातो येन तिन्दुकखाणुपरिब्बाजकारामो तेनुपसङ्कन्तो’ति ⁵¹। अथ खो, भग्गव, सा परिसा अञ्‍ञतरं पुरिसं आमन्तेसि –

‘‘Assosi kho, bhaggava, sā parisā – ‘acelo kira pāthikaputto bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto yena tindukakhāṇuparibbājakārāmo tenupasaṅkanto’ti ⁵². Atha kho, bhaggava, sā parisā aññataraṃ purisaṃ āmantesi –

‘एहि त्वं, भो पुरिस, येन तिन्दुकखाणुपरिब्बाजकारामो, येन अचेलो पाथिकपुत्तो तेनुपसङ्कम। उपसङ्कमित्वा अचेलं पाथिकपुत्तं एवं वदेहि – अभिक्‍कमावुसो, पाथिकपुत्त, अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता लिच्छवी, अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता च ब्राह्मणमहासाला गहपतिनेचयिका नानातित्थिया समणब्राह्मणा, समणोपि गोतमो आयस्मतो आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो; भासिता खो पन ते एसा, आवुसो पाथिकपुत्त, वेसालियं परिसति वाचा समणोपि गोतमो ञाणवादो, अहम्पि ञाणवादो। ञाणवादो खो पन ञाणवादेन अरहति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं दस्सेतुं। समणो गोतमो उपड्ढपथं आगच्छेय्य अहम्पि उपड्ढपथं गच्छेय्यं। ते तत्थ उभोपि उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करेय्याम। एकं चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सति, द्वाहं करिस्सामि। द्वे चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियानि करिस्सति, चत्ताराहं करिस्सामि। चत्तारि चे समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियानि करिस्सति , अट्ठाहं करिस्सामि। इति यावतकं यावतकं समणो गोतमो उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करिस्सति, तद्दिगुणं तद्दिगुणाहं करिस्सामी’ति अभिक्‍कमस्सेव ⁵³ खो; आवुसो पाथिकपुत्त, उपड्ढपथं। सब्बपठमंयेव आगन्त्वा समणो गोतमो आयस्मतो आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो’ति।

‘Ehi tvaṃ, bho purisa, yena tindukakhāṇuparibbājakārāmo, yena acelo pāthikaputto tenupasaṅkama. Upasaṅkamitvā acelaṃ pāthikaputtaṃ evaṃ vadehi – abhikkamāvuso, pāthikaputta, abhikkantā abhiññātā abhiññātā licchavī, abhikkantā abhiññātā abhiññātā ca brāhmaṇamahāsālā gahapatinecayikā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā, samaṇopi gotamo āyasmato ārāme divāvihāraṃ nisinno; bhāsitā kho pana te esā, āvuso pāthikaputta, vesāliyaṃ parisati vācā samaṇopi gotamo ñāṇavādo, ahampi ñāṇavādo. Ñāṇavādo kho pana ñāṇavādena arahati uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassetuṃ. Samaṇo gotamo upaḍḍhapathaṃ āgaccheyya ahampi upaḍḍhapathaṃ gaccheyyaṃ. Te tattha ubhopi uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ kareyyāma. Ekaṃ ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissati, dvāhaṃ karissāmi. Dve ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyāni karissati, cattārāhaṃ karissāmi. Cattāri ce samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyāni karissati , aṭṭhāhaṃ karissāmi. Iti yāvatakaṃ yāvatakaṃ samaṇo gotamo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karissati, taddiguṇaṃ taddiguṇāhaṃ karissāmī’ti abhikkamasseva ⁵⁴ kho; āvuso pāthikaputta, upaḍḍhapathaṃ. Sabbapaṭhamaṃyeva āgantvā samaṇo gotamo āyasmato ārāme divāvihāraṃ nisinno’ti.

२२. ‘‘एवं, भोति खो, भग्गव, सो पुरिसो तस्सा परिसाय पटिस्सुत्वा येन तिन्दुकखाणुपरिब्बाजकारामो, येन अचेलो पाथिकपुत्तो तेनुपसङ्कमि। उपसङ्कमित्वा अचेलं पाथिकपुत्तं एतदवोच – ‘अभिक्‍कमावुसो पाथिकपुत्त, अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता लिच्छवी, अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता च ब्राह्मणमहासाला गहपतिनेचयिका नानातित्थिया समणब्राह्मणा। समणोपि गोतमो आयस्मतो आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो। भासिता खो पन ते एसा, आवुसो पाथिकपुत्त, वेसालियं परिसति वाचा – समणोपि गोतमो ञाणवादो; अहम्पि ञाणवादो। ञाणवादो खो पन ञाणवादेन अरहति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं दस्सेतुं…पे॰… तद्दिगुणं तद्दिगुणाहं करिस्सामीति। अभिक्‍कमस्सेव खो, आवुसो पाथिकपुत्त, उपड्ढपथं। सब्बपठमंयेव आगन्त्वा समणो गोतमो आयस्मतो आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो’ति।

22. ‘‘Evaṃ, bhoti kho, bhaggava, so puriso tassā parisāya paṭissutvā yena tindukakhāṇuparibbājakārāmo, yena acelo pāthikaputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā acelaṃ pāthikaputtaṃ etadavoca – ‘abhikkamāvuso pāthikaputta, abhikkantā abhiññātā abhiññātā licchavī, abhikkantā abhiññātā abhiññātā ca brāhmaṇamahāsālā gahapatinecayikā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā. Samaṇopi gotamo āyasmato ārāme divāvihāraṃ nisinno. Bhāsitā kho pana te esā, āvuso pāthikaputta, vesāliyaṃ parisati vācā – samaṇopi gotamo ñāṇavādo; ahampi ñāṇavādo. Ñāṇavādo kho pana ñāṇavādena arahati uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassetuṃ…pe… taddiguṇaṃ taddiguṇāhaṃ karissāmīti. Abhikkamasseva kho, āvuso pāthikaputta, upaḍḍhapathaṃ. Sabbapaṭhamaṃyeva āgantvā samaṇo gotamo āyasmato ārāme divāvihāraṃ nisinno’ti.

‘‘एवं वुत्ते, भग्गव, अचेलो पाथिकपुत्तो ‘आयामि आवुसो, आयामि आवुसो’ति वत्वा तत्थेव संसप्पति ⁵⁵, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातुं। अथ खो सो, भग्गव, पुरिसो अचेलं पाथिकपुत्तं एतदवोच – ‘किं सु नाम ते, आवुसो पाथिकपुत्त, पावळा सु नाम ते पीठकस्मिं अल्‍लीना, पीठकं सु नाम ते पावळासु अल्‍लीनं? आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पसि, न सक्‍कोसि आसनापि वुट्ठातु’न्ति। एवम्पि खो, भग्गव, वुच्‍चमानो अचेलो पाथिकपुत्तो ‘आयामि आवुसो, आयामि आवुसो’ति वत्वा तत्थेव संसप्पति , न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातुं।

‘‘Evaṃ vutte, bhaggava, acelo pāthikaputto ‘āyāmi āvuso, āyāmi āvuso’ti vatvā tattheva saṃsappati ⁵⁶, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātuṃ. Atha kho so, bhaggava, puriso acelaṃ pāthikaputtaṃ etadavoca – ‘kiṃ su nāma te, āvuso pāthikaputta, pāvaḷā su nāma te pīṭhakasmiṃ allīnā, pīṭhakaṃ su nāma te pāvaḷāsu allīnaṃ? Āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappasi, na sakkosi āsanāpi vuṭṭhātu’nti. Evampi kho, bhaggava, vuccamāno acelo pāthikaputto ‘āyāmi āvuso, āyāmi āvuso’ti vatvā tattheva saṃsappati , na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātuṃ.

२३. ‘‘यदा खो सो, भग्गव, पुरिसो अञ्‍ञासि – ‘पराभूतरूपो अयं अचेलो पाथिकपुत्तो। आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातु’न्ति। अथ तं परिसं आगन्त्वा एवमारोचेसि – ‘पराभूतरूपो, भो ⁵⁷, अचेलो पाथिकपुत्तो। आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातु’न्ति। एवं वुत्ते, अहं, भग्गव, तं परिसं एतदवोचं – ‘अभब्बो खो, आवुसो, अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – ‘अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्य’न्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्याति।

23. ‘‘Yadā kho so, bhaggava, puriso aññāsi – ‘parābhūtarūpo ayaṃ acelo pāthikaputto. Āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātu’nti. Atha taṃ parisaṃ āgantvā evamārocesi – ‘parābhūtarūpo, bho ⁵⁸, acelo pāthikaputto. Āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātu’nti. Evaṃ vutte, ahaṃ, bhaggava, taṃ parisaṃ etadavocaṃ – ‘abhabbo kho, āvuso, acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ‘ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyya’nti, muddhāpi tassa vipateyyāti.

पठमभाणवारो निट्ठितो।

Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.

२४. ‘‘अथ खो, भग्गव, अञ्‍ञतरो लिच्छविमहामत्तो उट्ठायासना तं परिसं एतदवोच – ‘तेन हि, भो, मुहुत्तं ताव आगमेथ, यावाहं गच्छामि ⁵⁹। अप्पेव नाम अहम्पि सक्‍कुणेय्यं अचेलं पाथिकपुत्तं इमं परिसं आनेतु’न्ति।

24. ‘‘Atha kho, bhaggava, aññataro licchavimahāmatto uṭṭhāyāsanā taṃ parisaṃ etadavoca – ‘tena hi, bho, muhuttaṃ tāva āgametha, yāvāhaṃ gacchāmi ⁶⁰. Appeva nāma ahampi sakkuṇeyyaṃ acelaṃ pāthikaputtaṃ imaṃ parisaṃ ānetu’nti.

‘‘अथ खो सो, भग्गव, लिच्छविमहामत्तो येन तिन्दुकखाणुपरिब्बाजकारामो, येन अचेलो पाथिकपुत्तो तेनुपसङ्कमि। उपसङ्कमित्वा अचेलं पाथिकपुत्तं एतदवोच – ‘अभिक्‍कमावुसो पाथिकपुत्त, अभिक्‍कन्तं ते सेय्यो, अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता लिच्छवी, अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता च ब्राह्मणमहासाला गहपतिनेचयिका नानातित्थिया समणब्राह्मणा। समणोपि गोतमो आयस्मतो आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो। भासिता खो पन ते एसा, आवुसो पाथिकपुत्त, वेसालियं परिसति वाचा – समणोपि गोतमो ञाणवादो…पे॰… तद्दिगुणं तद्दिगुणाहं करिस्सामीति। अभिक्‍कमस्सेव खो, आवुसो पाथिकपुत्त, उपड्ढपथं। सब्बपठमंयेव आगन्त्वा समणो गोतमो आयस्मतो आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो। भासिता खो पनेसा, आवुसो पाथिकपुत्त, समणेन गोतमेन परिसति वाचा – अभब्बो खो अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्याति। अभिक्‍कमावुसो पाथिकपुत्त, अभिक्‍कमनेनेव ते जयं करिस्साम, समणस्स गोतमस्स पराजय’न्ति।

‘‘Atha kho so, bhaggava, licchavimahāmatto yena tindukakhāṇuparibbājakārāmo, yena acelo pāthikaputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā acelaṃ pāthikaputtaṃ etadavoca – ‘abhikkamāvuso pāthikaputta, abhikkantaṃ te seyyo, abhikkantā abhiññātā abhiññātā licchavī, abhikkantā abhiññātā abhiññātā ca brāhmaṇamahāsālā gahapatinecayikā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā. Samaṇopi gotamo āyasmato ārāme divāvihāraṃ nisinno. Bhāsitā kho pana te esā, āvuso pāthikaputta, vesāliyaṃ parisati vācā – samaṇopi gotamo ñāṇavādo…pe… taddiguṇaṃ taddiguṇāhaṃ karissāmīti. Abhikkamasseva kho, āvuso pāthikaputta, upaḍḍhapathaṃ. Sabbapaṭhamaṃyeva āgantvā samaṇo gotamo āyasmato ārāme divāvihāraṃ nisinno. Bhāsitā kho panesā, āvuso pāthikaputta, samaṇena gotamena parisati vācā – abhabbo kho acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyāti. Abhikkamāvuso pāthikaputta, abhikkamaneneva te jayaṃ karissāma, samaṇassa gotamassa parājaya’nti.

‘‘एवं वुत्ते, भग्गव, अचेलो पाथिकपुत्तो ‘आयामि आवुसो, आयामि आवुसो’ति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातुं। अथ खो सो, भग्गव, लिच्छविमहामत्तो अचेलं पाथिकपुत्तं एतदवोच – ‘किं सु नाम ते, आवुसो पाथिकपुत्त, पावळा सु नाम ते पीठकस्मिं अल्‍लीना, पीठकं सु नाम ते पावळासु अल्‍लीनं ? आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पसि, न सक्‍कोसि आसनापि वुट्ठातु’न्ति । एवम्पि खो, भग्गव, वुच्‍चमानो अचेलो पाथिकपुत्तो ‘आयामि आवुसो, आयामि आवुसो’ति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातुं।

‘‘Evaṃ vutte, bhaggava, acelo pāthikaputto ‘āyāmi āvuso, āyāmi āvuso’ti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātuṃ. Atha kho so, bhaggava, licchavimahāmatto acelaṃ pāthikaputtaṃ etadavoca – ‘kiṃ su nāma te, āvuso pāthikaputta, pāvaḷā su nāma te pīṭhakasmiṃ allīnā, pīṭhakaṃ su nāma te pāvaḷāsu allīnaṃ ? Āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappasi, na sakkosi āsanāpi vuṭṭhātu’nti . Evampi kho, bhaggava, vuccamāno acelo pāthikaputto ‘āyāmi āvuso, āyāmi āvuso’ti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātuṃ.

२५. ‘‘यदा खो सो, भग्गव, लिच्छविमहामत्तो अञ्‍ञासि – ‘पराभूतरूपो अयं अचेलो पाथिकपुत्तो आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातु’न्ति। अथ तं परिसं आगन्त्वा एवमारोचेसि – ‘पराभूतरूपो, भो ⁶¹, अचेलो पाथिकपुत्तो आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातु’न्ति। एवं वुत्ते, अहं, भग्गव, तं परिसं एतदवोचं – ‘अभब्बो खो, आवुसो, अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्य। सचे पायस्मन्तानं लिच्छवीनं एवमस्स – मयं अचेलं पाथिकपुत्तं वरत्ताहि ⁶² बन्धित्वा गोयुगेहि आविञ्छेय्यामाति ⁶³, ता वरत्ता छिज्‍जेय्युं पाथिकपुत्तो वा। अभब्बो पन अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति।

25. ‘‘Yadā kho so, bhaggava, licchavimahāmatto aññāsi – ‘parābhūtarūpo ayaṃ acelo pāthikaputto āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātu’nti. Atha taṃ parisaṃ āgantvā evamārocesi – ‘parābhūtarūpo, bho ⁶⁴, acelo pāthikaputto āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātu’nti. Evaṃ vutte, ahaṃ, bhaggava, taṃ parisaṃ etadavocaṃ – ‘abhabbo kho, āvuso, acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyya. Sace pāyasmantānaṃ licchavīnaṃ evamassa – mayaṃ acelaṃ pāthikaputtaṃ varattāhi ⁶⁵ bandhitvā goyugehi āviñcheyyāmāti ⁶⁶, tā varattā chijjeyyuṃ pāthikaputto vā. Abhabbo pana acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti.

२६. ‘‘अथ खो, भग्गव, जालियो दारुपत्तिकन्तेवासी उट्ठायासना तं परिसं एतदवोच – ‘तेन हि, भो, मुहुत्तं ताव आगमेथ, यावाहं गच्छामि; अप्पेव नाम अहम्पि सक्‍कुणेय्यं अचेलं पाथिकपुत्तं इमं परिसं आनेतु’’न्ति।

26. ‘‘Atha kho, bhaggava, jāliyo dārupattikantevāsī uṭṭhāyāsanā taṃ parisaṃ etadavoca – ‘tena hi, bho, muhuttaṃ tāva āgametha, yāvāhaṃ gacchāmi; appeva nāma ahampi sakkuṇeyyaṃ acelaṃ pāthikaputtaṃ imaṃ parisaṃ ānetu’’nti.

‘‘अथ खो, भग्गव, जालियो दारुपत्तिकन्तेवासी येन तिन्दुकखाणुपरिब्बाजकारामो, येन अचेलो पाथिकपुत्तो तेनुपसङ्कमि। उपसङ्कमित्वा अचेलं पाथिकपुत्तं एतदवोच – ‘अभिक्‍कमावुसो पाथिकपुत्त, अभिक्‍कन्तं ते सेय्यो। अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता लिच्छवी, अभिक्‍कन्ता अभिञ्‍ञाता अभिञ्‍ञाता च ब्राह्मणमहासाला गहपतिनेचयिका नानातित्थिया समणब्राह्मणा। समणोपि गोतमो आयस्मतो आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो। भासिता खो पन ते एसा, आवुसो पाथिकपुत्त, वेसालियं परिसति वाचा – समणोपि गोतमो ञाणवादो…पे॰… तद्दिगुणं तद्दिगुणाहं करिस्सामीति। अभिक्‍कमस्सेव, खो आवुसो पाथिकपुत्त, उपड्ढपथं। सब्बपठमंयेव आगन्त्वा समणो गोतमो आयस्मतो आरामे दिवाविहारं निसिन्‍नो। भासिता खो पनेसा, आवुसो पाथिकपुत्त, समणेन गोतमेन परिसति वाचा – अभब्बो अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्य। सचे पायस्मन्तानं लिच्छवीनं एवमस्स – मयं अचेलं पाथिकपुत्तं वरत्ताहि बन्धित्वा गोयुगेहि आविञ्छेय्यामाति। ता वरत्ता छिज्‍जेय्युं पाथिकपुत्तो वा। अभब्बो पन अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं आगच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्याति। अभिक्‍कमावुसो पाथिकपुत्त, अभिक्‍कमनेनेव ते जयं करिस्साम, समणस्स गोतमस्स पराजय’न्ति।

‘‘Atha kho, bhaggava, jāliyo dārupattikantevāsī yena tindukakhāṇuparibbājakārāmo, yena acelo pāthikaputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā acelaṃ pāthikaputtaṃ etadavoca – ‘abhikkamāvuso pāthikaputta, abhikkantaṃ te seyyo. Abhikkantā abhiññātā abhiññātā licchavī, abhikkantā abhiññātā abhiññātā ca brāhmaṇamahāsālā gahapatinecayikā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā. Samaṇopi gotamo āyasmato ārāme divāvihāraṃ nisinno. Bhāsitā kho pana te esā, āvuso pāthikaputta, vesāliyaṃ parisati vācā – samaṇopi gotamo ñāṇavādo…pe… taddiguṇaṃ taddiguṇāhaṃ karissāmīti. Abhikkamasseva, kho āvuso pāthikaputta, upaḍḍhapathaṃ. Sabbapaṭhamaṃyeva āgantvā samaṇo gotamo āyasmato ārāme divāvihāraṃ nisinno. Bhāsitā kho panesā, āvuso pāthikaputta, samaṇena gotamena parisati vācā – abhabbo acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyya. Sace pāyasmantānaṃ licchavīnaṃ evamassa – mayaṃ acelaṃ pāthikaputtaṃ varattāhi bandhitvā goyugehi āviñcheyyāmāti. Tā varattā chijjeyyuṃ pāthikaputto vā. Abhabbo pana acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ āgaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyāti. Abhikkamāvuso pāthikaputta, abhikkamaneneva te jayaṃ karissāma, samaṇassa gotamassa parājaya’nti.

‘‘एवं वुत्ते, भग्गव, अचेलो पाथिकपुत्तो ‘आयामि आवुसो, आयामि आवुसो’ति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातुं। अथ खो, भग्गव, जालियो दारुपत्तिकन्तेवासी अचेलं पाथिकपुत्तं एतदवोच – ‘किं सु नाम ते, आवुसो पाथिकपुत्त, पावळा सु नाम ते पीठकस्मिं अल्‍लीना, पीठकं सु नाम ते पावळासु अल्‍लीनं? आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पसि, न सक्‍कोसि आसनापि वुट्ठातु’न्ति। एवम्पि खो, भग्गव, वुच्‍चमानो अचेलो पाथिकपुत्तो ‘‘आयामि आवुसो, आयामि आवुसो’’ति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातुन्ति।

‘‘Evaṃ vutte, bhaggava, acelo pāthikaputto ‘āyāmi āvuso, āyāmi āvuso’ti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātuṃ. Atha kho, bhaggava, jāliyo dārupattikantevāsī acelaṃ pāthikaputtaṃ etadavoca – ‘kiṃ su nāma te, āvuso pāthikaputta, pāvaḷā su nāma te pīṭhakasmiṃ allīnā, pīṭhakaṃ su nāma te pāvaḷāsu allīnaṃ? Āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappasi, na sakkosi āsanāpi vuṭṭhātu’nti. Evampi kho, bhaggava, vuccamāno acelo pāthikaputto ‘‘āyāmi āvuso, āyāmi āvuso’’ti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātunti.

२७. ‘‘यदा खो, भग्गव, जालियो दारुपत्तिकन्तेवासी अञ्‍ञासि – ‘पराभूतरूपो अयं अचेलो पाथिकपुत्तो ‘आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातु’न्ति, अथ नं एतदवोच –

27. ‘‘Yadā kho, bhaggava, jāliyo dārupattikantevāsī aññāsi – ‘parābhūtarūpo ayaṃ acelo pāthikaputto ‘āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātu’nti, atha naṃ etadavoca –

‘भूतपुब्बं, आवुसो पाथिकपुत्त, सीहस्स मिगरञ्‍ञो एतदहोसि – यंनूनाहं अञ्‍ञतरं वनसण्डं निस्साय आसयं कप्पेय्यं। तत्रासयं कप्पेत्वा सायन्हसमयं आसया निक्खमेय्यं, आसया निक्खमित्वा विजम्भेय्यं, विजम्भित्वा समन्ता चतुद्दिसा अनुविलोकेय्यं, समन्ता चतुद्दिसा अनुविलोकेत्वा तिक्खत्तुं सीहनादं नदेय्यं, तिक्खत्तुं सीहनादं नदित्वा गोचराय पक्‍कमेय्यं। सो वरं वरं मिगसंघे ⁶⁷ वधित्वा मुदुमंसानि मुदुमंसानि भक्खयित्वा तमेव आसयं अज्झुपेय्य’न्ति।

‘Bhūtapubbaṃ, āvuso pāthikaputta, sīhassa migarañño etadahosi – yaṃnūnāhaṃ aññataraṃ vanasaṇḍaṃ nissāya āsayaṃ kappeyyaṃ. Tatrāsayaṃ kappetvā sāyanhasamayaṃ āsayā nikkhameyyaṃ, āsayā nikkhamitvā vijambheyyaṃ, vijambhitvā samantā catuddisā anuvilokeyyaṃ, samantā catuddisā anuviloketvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ nadeyyaṃ, tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkameyyaṃ. So varaṃ varaṃ migasaṃghe ⁶⁸ vadhitvā mudumaṃsāni mudumaṃsāni bhakkhayitvā tameva āsayaṃ ajjhupeyya’nti.

‘अथ खो, आवुसो, सो सीहो मिगराजा अञ्‍ञतरं वनसण्डं निस्साय आसयं कप्पेसि। तत्रासयं कप्पेत्वा सायन्हसमयं आसया निक्खमि, आसया निक्खमित्वा विजम्भि, विजम्भित्वा समन्ता चतुद्दिसा अनुविलोकेसि, समन्ता चतुद्दिसा अनुविलोकेत्वा तिक्खत्तुं सीहनादं नदि, तिक्खत्तुं सीहनादं नदित्वा गोचराय पक्‍कामि। सो वरं वरं मिगसङ्घे वधित्वा मुदुमंसानि मुदुमंसानि भक्खयित्वा तमेव आसयं अज्झुपेसि।

‘Atha kho, āvuso, so sīho migarājā aññataraṃ vanasaṇḍaṃ nissāya āsayaṃ kappesi. Tatrāsayaṃ kappetvā sāyanhasamayaṃ āsayā nikkhami, āsayā nikkhamitvā vijambhi, vijambhitvā samantā catuddisā anuvilokesi, samantā catuddisā anuviloketvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ nadi, tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkāmi. So varaṃ varaṃ migasaṅghe vadhitvā mudumaṃsāni mudumaṃsāni bhakkhayitvā tameva āsayaṃ ajjhupesi.

२८. ‘तस्सेव खो, आवुसो पाथिकपुत्त, सीहस्स मिगरञ्‍ञो विघाससंवड्ढो जरसिङ्गालो ⁶⁹ दित्तो चेव बलवा च। अथ खो, आवुसो, तस्स जरसिङ्गालस्स एतदहोसि – को चाहं, को सीहो मिगराजा। यंनूनाहम्पि अञ्‍ञतरं वनसण्डं निस्साय आसयं कप्पेय्यं। तत्रासयं कप्पेत्वा सायन्हसमयं आसया निक्खमेय्यं, आसया निक्खमित्वा विजम्भेय्यं, विजम्भित्वा समन्ता चतुद्दिसा अनुविलोकेय्यं, समन्ता चतुद्दिसा अनुविलोकेत्वा तिक्खत्तुं सीहनादं नदेय्यं, तिक्खत्तुं सीहनादं नदित्वा गोचराय पक्‍कमेय्यं। सो वरं वरं मिगसङ्घे वधित्वा मुदुमंसानि मुदुमंसानि भक्खयित्वा तमेव आसयं अज्झुपेय्य’न्ति।

28. ‘Tasseva kho, āvuso pāthikaputta, sīhassa migarañño vighāsasaṃvaḍḍho jarasiṅgālo ⁷⁰ ditto ceva balavā ca. Atha kho, āvuso, tassa jarasiṅgālassa etadahosi – ko cāhaṃ, ko sīho migarājā. Yaṃnūnāhampi aññataraṃ vanasaṇḍaṃ nissāya āsayaṃ kappeyyaṃ. Tatrāsayaṃ kappetvā sāyanhasamayaṃ āsayā nikkhameyyaṃ, āsayā nikkhamitvā vijambheyyaṃ, vijambhitvā samantā catuddisā anuvilokeyyaṃ, samantā catuddisā anuviloketvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ nadeyyaṃ, tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkameyyaṃ. So varaṃ varaṃ migasaṅghe vadhitvā mudumaṃsāni mudumaṃsāni bhakkhayitvā tameva āsayaṃ ajjhupeyya’nti.

‘अथ खो सो, आवुसो, जरसिङ्गालो अञ्‍ञतरं वनसण्डं निस्साय आसयं कप्पेसि। तत्रासयं कप्पेत्वा सायन्हसमयं आसया निक्खमि, आसया निक्खमित्वा विजम्भि, विजम्भित्वा समन्ता चतुद्दिसा अनुविलोकेसि, समन्ता चतुद्दिसा अनुविलोकेत्वा तिक्खत्तुं सीहनादं नदिस्सामीति सिङ्गालकंयेव अनदि भेरण्डकंयेव ⁷¹ अनदि, के च छवे सिङ्गाले, के पन सीहनादेति ⁷²।

‘Atha kho so, āvuso, jarasiṅgālo aññataraṃ vanasaṇḍaṃ nissāya āsayaṃ kappesi. Tatrāsayaṃ kappetvā sāyanhasamayaṃ āsayā nikkhami, āsayā nikkhamitvā vijambhi, vijambhitvā samantā catuddisā anuvilokesi, samantā catuddisā anuviloketvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ nadissāmīti siṅgālakaṃyeva anadi bheraṇḍakaṃyeva ⁷³ anadi, ke ca chave siṅgāle, ke pana sīhanādeti ⁷⁴.

‘एवमेव खो त्वं, आवुसो पाथिकपुत्त, सुगतापदानेसु जीवमानो सुगतातिरित्तानि भुञ्‍जमानो तथागते अरहन्ते सम्मासम्बुद्धे आसादेतब्बं मञ्‍ञसि। के च छवे पाथिकपुत्ते, का च तथागतानं अरहन्तानं सम्मासम्बुद्धानं आसादना’ति।

‘Evameva kho tvaṃ, āvuso pāthikaputta, sugatāpadānesu jīvamāno sugatātirittāni bhuñjamāno tathāgate arahante sammāsambuddhe āsādetabbaṃ maññasi. Ke ca chave pāthikaputte, kā ca tathāgatānaṃ arahantānaṃ sammāsambuddhānaṃ āsādanā’ti.

२९. ‘‘यतो खो, भग्गव, जालियो दारुपत्तिकन्तेवासी इमिना ओपम्मेन नेव असक्खि अचेलं पाथिकपुत्तं तम्हा आसना चावेतुं। अथ नं एतदवोच –

29. ‘‘Yato kho, bhaggava, jāliyo dārupattikantevāsī iminā opammena neva asakkhi acelaṃ pāthikaputtaṃ tamhā āsanā cāvetuṃ. Atha naṃ etadavoca –

‘सीहोति अत्तानं समेक्खियान,

‘Sīhoti attānaṃ samekkhiyāna,

अमञ्‍ञि कोत्थु मिगराजाहमस्मि।

Amaññi kotthu migarājāhamasmi;

तथेव ⁷⁵ सो सिङ्गालकं अनदि,

Tatheva ⁷⁶ so siṅgālakaṃ anadi,

के च छवे सिङ्गाले के पन सीहनादे’ति॥

Ke ca chave siṅgāle ke pana sīhanāde’ti.

३०. ‘‘यतो खो, भग्गव, जालियो दारुपत्तिकन्तेवासी इमिनापि ओपम्मेन नेव असक्खि अचेलं पाथिकपुत्तं तम्हा आसना चावेतुं। अथ नं एतदवोच –

30. ‘‘Yato kho, bhaggava, jāliyo dārupattikantevāsī imināpi opammena neva asakkhi acelaṃ pāthikaputtaṃ tamhā āsanā cāvetuṃ. Atha naṃ etadavoca –

‘अञ्‍ञं अनुचङ्कमनं, अत्तानं विघासे समेक्खिय।

‘Aññaṃ anucaṅkamanaṃ, attānaṃ vighāse samekkhiya;

याव अत्तानं न पस्सति, कोत्थु ताव ब्यग्घोति मञ्‍ञति॥

Yāva attānaṃ na passati, kotthu tāva byagghoti maññati.

तथेव सो सिङ्गालकं अनदि।

Tatheva so siṅgālakaṃ anadi;

के च छवे सिङ्गाले के पन सीहनादे’ति॥

Ke ca chave siṅgāle ke pana sīhanāde’ti.

३१. ‘‘यतो खो, भग्गव, जालियो दारुपत्तिकन्तेवासी इमिनापि ओपम्मेन नेव असक्खि अचेलं पाथिकपुत्तं तम्हा आसना चावेतुं। अथ नं एतदवोच –

31. ‘‘Yato kho, bhaggava, jāliyo dārupattikantevāsī imināpi opammena neva asakkhi acelaṃ pāthikaputtaṃ tamhā āsanā cāvetuṃ. Atha naṃ etadavoca –

‘भुत्वान भेके ⁷⁷ खलमूसिकायो,

‘Bhutvāna bheke ⁷⁸ khalamūsikāyo,

कटसीसु खित्तानि च कोणपानि ⁷⁹।

Kaṭasīsu khittāni ca koṇapāni ⁸⁰;

महावने सुञ्‍ञवने विवड्ढो,

Mahāvane suññavane vivaḍḍho,

अमञ्‍ञि कोत्थु मिगराजाहमस्मि॥

Amaññi kotthu migarājāhamasmi.

तथेव सो सिङ्गालकं अनदि।

Tatheva so siṅgālakaṃ anadi;

के च छवे सिङ्गाले के पन सीहनादे’ति॥

Ke ca chave siṅgāle ke pana sīhanāde’ti.

३२. ‘‘यतो खो, भग्गव, जालियो दारुपत्तिकन्तेवासी इमिनापि ओपम्मेन नेव असक्खि अचेलं पाथिकपुत्तं तम्हा आसना चावेतुं। अथ तं परिसं आगन्त्वा एवमारोचेसि – ‘पराभूतरूपो, भो, अचेलो पाथिकपुत्तो आयामि आवुसो, आयामि आवुसोति वत्वा तत्थेव संसप्पति, न सक्‍कोति आसनापि वुट्ठातु’न्ति।

32. ‘‘Yato kho, bhaggava, jāliyo dārupattikantevāsī imināpi opammena neva asakkhi acelaṃ pāthikaputtaṃ tamhā āsanā cāvetuṃ. Atha taṃ parisaṃ āgantvā evamārocesi – ‘parābhūtarūpo, bho, acelo pāthikaputto āyāmi āvuso, āyāmi āvusoti vatvā tattheva saṃsappati, na sakkoti āsanāpi vuṭṭhātu’nti.

३३. ‘‘एवं वुत्ते, अहं, भग्गव, तं परिसं एतदवोचं – ‘अभब्बो खो, आवुसो, अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्य। सचेपायस्मन्तानं लिच्छवीनं एवमस्स – मयं अचेलं पाथिकपुत्तं वरत्ताहि बन्धित्वा नागेहि ⁸¹ आविञ्छेय्यामाति । ता वरत्ता छिज्‍जेय्युं पाथिकपुत्तो वा। अभब्बो पन अचेलो पाथिकपुत्तो तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा मम सम्मुखीभावं आगन्तुं। सचेपिस्स एवमस्स – अहं तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा समणस्स गोतमस्स सम्मुखीभावं गच्छेय्यन्ति, मुद्धापि तस्स विपतेय्या’ति।

33. ‘‘Evaṃ vutte, ahaṃ, bhaggava, taṃ parisaṃ etadavocaṃ – ‘abhabbo kho, āvuso, acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyya. Sacepāyasmantānaṃ licchavīnaṃ evamassa – mayaṃ acelaṃ pāthikaputtaṃ varattāhi bandhitvā nāgehi ⁸² āviñcheyyāmāti . Tā varattā chijjeyyuṃ pāthikaputto vā. Abhabbo pana acelo pāthikaputto taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā mama sammukhībhāvaṃ āgantuṃ. Sacepissa evamassa – ahaṃ taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā samaṇassa gotamassa sammukhībhāvaṃ gaccheyyanti, muddhāpi tassa vipateyyā’ti.

३४. ‘‘अथ ख्वाहं, भग्गव, तं परिसं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसिं समादपेसिं समुत्तेजेसिं सम्पहंसेसिं, तं परिसं धम्मिया कथाय सन्दस्सेत्वा समादपेत्वा समुत्तेजेत्वा सम्पहंसेत्वा महाबन्धना मोक्खं करित्वा चतुरासीतिपाणसहस्सानि महाविदुग्गा उद्धरित्वा तेजोधातुं समापज्‍जित्वा सत्ततालं वेहासं अब्भुग्गन्त्वा अञ्‍ञं सत्ततालम्पि अच्‍चिं ⁸³ अभिनिम्मिनित्वा पज्‍जलित्वा धूमायित्वा ⁸⁴ महावने कूटागारसालायं पच्‍चुट्ठासिं।

34. ‘‘Atha khvāhaṃ, bhaggava, taṃ parisaṃ dhammiyā kathāya sandassesiṃ samādapesiṃ samuttejesiṃ sampahaṃsesiṃ, taṃ parisaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā mahābandhanā mokkhaṃ karitvā caturāsītipāṇasahassāni mahāviduggā uddharitvā tejodhātuṃ samāpajjitvā sattatālaṃ vehāsaṃ abbhuggantvā aññaṃ sattatālampi acciṃ ⁸⁵ abhinimminitvā pajjalitvā dhūmāyitvā ⁸⁶ mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ paccuṭṭhāsiṃ.

३५. ‘‘अथ खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नं खो अहं, भग्गव, सुनक्खत्तं लिच्छविपुत्तं एतदवोचं – ‘तं किं मञ्‍ञसि, सुनक्खत्त, यथेव ते अहं अचेलं पाथिकपुत्तं आरब्भ ब्याकासिं, तथेव तं विपाकं अञ्‍ञथा वा’ति? ‘यथेव मे, भन्ते, भगवा अचेलं पाथिकपुत्तं आरब्भ ब्याकासि, तथेव तं विपाकं, नो अञ्‍ञथा’ति।

35. ‘‘Atha kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ahaṃ, bhaggava, sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ etadavocaṃ – ‘taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, yatheva te ahaṃ acelaṃ pāthikaputtaṃ ārabbha byākāsiṃ, tatheva taṃ vipākaṃ aññathā vā’ti? ‘Yatheva me, bhante, bhagavā acelaṃ pāthikaputtaṃ ārabbha byākāsi, tatheva taṃ vipākaṃ, no aññathā’ti.

‘तं किं मञ्‍ञसि, सुनक्खत्त, यदि एवं सन्ते कतं वा होति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं, अकतं वा’ति? ‘अद्धा खो, भन्ते, एवं सन्ते कतं होति उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं, नो अकत’न्ति। ‘एवम्पि खो मं त्वं, मोघपुरिस, उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करोन्तं एवं वदेसि – न हि पन मे, भन्ते, भगवा उत्तरिमनुस्सधम्मा इद्धिपाटिहारियं करोतीति। पस्स, मोघपुरिस, यावञ्‍च ते इदं अपरद्धं’ति।

‘Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, yadi evaṃ sante kataṃ vā hoti uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ, akataṃ vā’ti? ‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante kataṃ hoti uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ, no akata’nti. ‘Evampi kho maṃ tvaṃ, moghapurisa, uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karontaṃ evaṃ vadesi – na hi pana me, bhante, bhagavā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karotīti. Passa, moghapurisa, yāvañca te idaṃ aparaddhaṃ’ti.

‘‘एवम्पि खो, भग्गव, सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो मया वुच्‍चमानो अपक्‍कमेव इमस्मा धम्मविनया, यथा तं आपायिको नेरयिको।

‘‘Evampi kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto mayā vuccamāno apakkameva imasmā dhammavinayā, yathā taṃ āpāyiko nerayiko.

अग्गञ्‍ञपञ्‍ञत्तिकथा

Aggaññapaññattikathā

३६. ‘‘अग्गञ्‍ञञ्‍चाहं, भग्गव, पजानामि। तञ्‍च पजानामि ⁸⁷, ततो च उत्तरितरं पजानामि, तञ्‍च पजानं ⁸⁸ न परामसामि, अपरामसतो च मे पच्‍चत्तञ्‍ञेव निब्बुति विदिता, यदभिजानं तथागतो नो अनयं आपज्‍जति ।

36. ‘‘Aggaññañcāhaṃ, bhaggava, pajānāmi. Tañca pajānāmi ⁸⁹, tato ca uttaritaraṃ pajānāmi, tañca pajānaṃ ⁹⁰ na parāmasāmi, aparāmasato ca me paccattaññeva nibbuti viditā, yadabhijānaṃ tathāgato no anayaṃ āpajjati .

३७. ‘‘सन्ति, भग्गव, एके समणब्राह्मणा इस्सरकुत्तं ब्रह्मकुत्तं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेन्ति। त्याहं उपसङ्कमित्वा एवं वदामि – ‘सच्‍चं किर तुम्हे आयस्मन्तो इस्सरकुत्तं ब्रह्मकुत्तं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ते च मे एवं पुट्ठा, ‘आमो’ति ⁹¹ पटिजानन्ति। त्याहं एवं वदामि – ‘कथंविहितकं पन ⁹² तुम्हे आयस्मन्तो इस्सरकुत्तं ब्रह्मकुत्तं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ते मया पुट्ठा न सम्पायन्ति, असम्पायन्ता ममञ्‍ञेव पटिपुच्छन्ति। तेसाहं पुट्ठो ब्याकरोमि –

37. ‘‘Santi, bhaggava, eke samaṇabrāhmaṇā issarakuttaṃ brahmakuttaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapenti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto issarakuttaṃ brahmakuttaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? Te ca me evaṃ puṭṭhā, ‘āmo’ti ⁹³ paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘kathaṃvihitakaṃ pana ⁹⁴ tumhe āyasmanto issarakuttaṃ brahmakuttaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? Te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaññeva paṭipucchanti. Tesāhaṃ puṭṭho byākaromi –

३८. ‘होति खो सो, आवुसो, समयो यं कदाचि करहचि दीघस्स अद्धुनो अच्‍चयेन अयं लोको संवट्टति। संवट्टमाने लोके येभुय्येन सत्ता आभस्सरसंवत्तनिका होन्ति। ते तत्थ होन्ति मनोमया पीतिभक्खा सयंपभा अन्तलिक्खचरा सुभट्ठायिनो चिरं दीघमद्धानं तिट्ठन्ति।

38. ‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena ayaṃ loko saṃvaṭṭati. Saṃvaṭṭamāne loke yebhuyyena sattā ābhassarasaṃvattanikā honti. Te tattha honti manomayā pītibhakkhā sayaṃpabhā antalikkhacarā subhaṭṭhāyino ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti.

‘होति खो सो, आवुसो, समयो यं कदाचि करहचि दीघस्स अद्धुनो अच्‍चयेन अयं लोको विवट्टति। विवट्टमाने लोके सुञ्‍ञं ब्रह्मविमानं पातुभवति। अथ खो ⁹⁵ अञ्‍ञतरो सत्तो आयुक्खया वा पुञ्‍ञक्खया वा आभस्सरकाया चवित्वा सुञ्‍ञं ब्रह्मविमानं उपपज्‍जति । सो तत्थ होति मनोमयो पीतिभक्खो सयंपभो अन्तलिक्खचरो सुभट्ठायी, चिरं दीघमद्धानं तिट्ठति।

‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena ayaṃ loko vivaṭṭati. Vivaṭṭamāne loke suññaṃ brahmavimānaṃ pātubhavati. Atha kho ⁹⁶ aññataro satto āyukkhayā vā puññakkhayā vā ābhassarakāyā cavitvā suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjati . So tattha hoti manomayo pītibhakkho sayaṃpabho antalikkhacaro subhaṭṭhāyī, ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhati.

‘तस्स तत्थ एककस्स दीघरत्तं निवुसितत्ता अनभिरति परितस्सना उप्पज्‍जति – अहो वत अञ्‍ञेपि सत्ता इत्थत्तं आगच्छेय्युन्ति। अथ अञ्‍ञेपि सत्ता आयुक्खया वा पुञ्‍ञक्खया वा आभस्सरकाया चवित्वा ब्रह्मविमानं उपपज्‍जन्ति तस्स सत्तस्स सहब्यतं। तेपि तत्थ होन्ति मनोमया पीतिभक्खा सयंपभा अन्तलिक्खचरा सुभट्ठायिनो, चिरं दीघमद्धानं तिट्ठन्ति।

‘Tassa tattha ekakassa dīgharattaṃ nivusitattā anabhirati paritassanā uppajjati – aho vata aññepi sattā itthattaṃ āgaccheyyunti. Atha aññepi sattā āyukkhayā vā puññakkhayā vā ābhassarakāyā cavitvā brahmavimānaṃ upapajjanti tassa sattassa sahabyataṃ. Tepi tattha honti manomayā pītibhakkhā sayaṃpabhā antalikkhacarā subhaṭṭhāyino, ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti.

३९. ‘तत्रावुसो, यो सो सत्तो पठमं उपपन्‍नो, तस्स एवं होति – अहमस्मि ब्रह्मा महाब्रह्मा अभिभू अनभिभूतो अञ्‍ञदत्थुदसो वसवत्ती इस्सरो कत्ता निम्माता सेट्ठो सजिता ⁹⁷ वसी पिता भूतभब्यानं, मया इमे सत्ता निम्मिता। तं किस्स हेतु? ममञ्हि पुब्बे एतदहोसि – अहो वत अञ्‍ञेपि सत्ता इत्थत्तं आगच्छेय्युन्ति; इति मम च मनोपणिधि। इमे च सत्ता इत्थत्तं आगताति।

39. ‘Tatrāvuso, yo so satto paṭhamaṃ upapanno, tassa evaṃ hoti – ahamasmi brahmā mahābrahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī issaro kattā nimmātā seṭṭho sajitā ⁹⁸ vasī pitā bhūtabhabyānaṃ, mayā ime sattā nimmitā. Taṃ kissa hetu? Mamañhi pubbe etadahosi – aho vata aññepi sattā itthattaṃ āgaccheyyunti; iti mama ca manopaṇidhi. Ime ca sattā itthattaṃ āgatāti.

‘येपि ते सत्ता पच्छा उपपन्‍ना, तेसम्पि एवं होति – अयं खो भवं ब्रह्मा महाब्रह्मा अभिभू अनभिभूतो अञ्‍ञदत्थुदसो वसवत्ती इस्सरो कत्ता निम्माता सेट्ठो सजिता वसी पिता भूतभब्यानं; इमिना मयं भोता ब्रह्मुना निम्मिता। तं किस्स हेतु? इमञ्हि मयं अद्दसाम इध पठमं उपपन्‍नं; मयं पनाम्ह पच्छा उपपन्‍नाति।

‘Yepi te sattā pacchā upapannā, tesampi evaṃ hoti – ayaṃ kho bhavaṃ brahmā mahābrahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī issaro kattā nimmātā seṭṭho sajitā vasī pitā bhūtabhabyānaṃ; iminā mayaṃ bhotā brahmunā nimmitā. Taṃ kissa hetu? Imañhi mayaṃ addasāma idha paṭhamaṃ upapannaṃ; mayaṃ panāmha pacchā upapannāti.

४०. ‘तत्रावुसो , यो सो सत्तो पठमं उपपन्‍नो, सो दीघायुकतरो च होति वण्णवन्ततरो च महेसक्खतरो च। ये पन ते सत्ता पच्छा उपपन्‍ना, ते अप्पायुकतरा च होन्ति दुब्बण्णतरा च अप्पेसक्खतरा च।

40. ‘Tatrāvuso , yo so satto paṭhamaṃ upapanno, so dīghāyukataro ca hoti vaṇṇavantataro ca mahesakkhataro ca. Ye pana te sattā pacchā upapannā, te appāyukatarā ca honti dubbaṇṇatarā ca appesakkhatarā ca.

‘ठानं खो पनेतं, आवुसो, विज्‍जति, यं अञ्‍ञतरो सत्तो तम्हा काया चवित्वा इत्थत्तं आगच्छति। इत्थत्तं आगतो समानो अगारस्मा अनगारियं पब्बजति। अगारस्मा अनगारियं पब्बजितो समानो आतप्पमन्वाय पधानमन्वाय अनुयोगमन्वाय अप्पमादमन्वाय सम्मामनसिकारमन्वाय तथारूपं चेतोसमाधिं फुसति, यथासमाहिते चित्ते तं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति; ततो परं नानुस्सरति।

‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ aññataro satto tamhā kāyā cavitvā itthattaṃ āgacchati. Itthattaṃ āgato samāno agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte taṃ pubbenivāsaṃ anussarati; tato paraṃ nānussarati.

‘सो एवमाह – यो खो सो भवं ब्रह्मा महाब्रह्मा अभिभू अनभिभूतो अञ्‍ञदत्थुदसो वसवत्ती इस्सरो कत्ता निम्माता सेट्ठो सजिता वसी पिता भूतभब्यानं, येन मयं भोता ब्रह्मुना निम्मिता। सो निच्‍चो धुवो ⁹⁹ सस्सतो अविपरिणामधम्मो सस्सतिसमं तथेव ठस्सति। ये पन मयं अहुम्हा तेन भोता ब्रह्मुना निम्मिता, ते मयं अनिच्‍चा अद्धुवा ¹⁰⁰ अप्पायुका चवनधम्मा इत्थत्तं आगता’ति। एवंविहितकं नो तुम्हे आयस्मन्तो इस्सरकुत्तं ब्रह्मकुत्तं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथाति। ‘ते एवमाहंसु – एवं खो नो, आवुसो गोतम, सुतं, यथेवायस्मा गोतमो आहा’ति। ‘‘अग्गञ्‍ञञ्‍चाहं, भग्गव, पजानामि। तञ्‍च पजानामि, ततो च उत्तरितरं पजानामि, तञ्‍च पजानं न परामसामि, अपरामसतो च मे पच्‍चत्तञ्‍ञेव निब्बुति विदिता। यदभिजानं तथागतो नो अनयं आपज्‍जति।

‘So evamāha – yo kho so bhavaṃ brahmā mahābrahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī issaro kattā nimmātā seṭṭho sajitā vasī pitā bhūtabhabyānaṃ, yena mayaṃ bhotā brahmunā nimmitā. So nicco dhuvo ¹⁰¹ sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassati. Ye pana mayaṃ ahumhā tena bhotā brahmunā nimmitā, te mayaṃ aniccā addhuvā ¹⁰² appāyukā cavanadhammā itthattaṃ āgatā’ti. Evaṃvihitakaṃ no tumhe āyasmanto issarakuttaṃ brahmakuttaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethāti. ‘Te evamāhaṃsu – evaṃ kho no, āvuso gotama, sutaṃ, yathevāyasmā gotamo āhā’ti. ‘‘Aggaññañcāhaṃ, bhaggava, pajānāmi. Tañca pajānāmi, tato ca uttaritaraṃ pajānāmi, tañca pajānaṃ na parāmasāmi, aparāmasato ca me paccattaññeva nibbuti viditā. Yadabhijānaṃ tathāgato no anayaṃ āpajjati.

४१. ‘‘सन्ति, भग्गव, एके समणब्राह्मणा खिड्डापदोसिकं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेन्ति। त्याहं उपसङ्कमित्वा एवं वदामि – ‘सच्‍चं किर तुम्हे आयस्मन्तो खिड्डापदोसिकं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ते च मे एवं पुट्ठा ‘आमो’ति पटिजानन्ति। त्याहं एवं वदामि – ‘कथंविहितकं पन तुम्हे आयस्मन्तो खिड्डापदोसिकं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ते मया पुट्ठा न सम्पायन्ति, असम्पायन्ता ममञ्‍ञेव पटिपुच्छन्ति, तेसाहं पुट्ठो ब्याकरोमि –

41. ‘‘Santi, bhaggava, eke samaṇabrāhmaṇā khiḍḍāpadosikaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapenti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto khiḍḍāpadosikaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? Te ca me evaṃ puṭṭhā ‘āmo’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘kathaṃvihitakaṃ pana tumhe āyasmanto khiḍḍāpadosikaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? Te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaññeva paṭipucchanti, tesāhaṃ puṭṭho byākaromi –

४२. ‘सन्तावुसो, खिड्डापदोसिका नाम देवा। ते अतिवेलं हस्सखिड्डारतिधम्मसमापन्‍ना ¹⁰³ विहरन्ति। तेसं अतिवेलं हस्सखिड्डारतिधम्मसमापन्‍नानं विहरतं सति सम्मुस्सति, सतिया सम्मोसा ¹⁰⁴ ते देवा तम्हा काया चवन्ति।

42. ‘Santāvuso, khiḍḍāpadosikā nāma devā. Te ativelaṃ hassakhiḍḍāratidhammasamāpannā ¹⁰⁵ viharanti. Tesaṃ ativelaṃ hassakhiḍḍāratidhammasamāpannānaṃ viharataṃ sati sammussati, satiyā sammosā ¹⁰⁶ te devā tamhā kāyā cavanti.

‘ठानं खो पनेतं, आवुसो, विज्‍जति, यं अञ्‍ञतरो सत्तो तम्हा काया चवित्वा इत्थत्तं आगच्छति, इत्थत्तं आगतो समानो अगारस्मा अनगारियं पब्बजति, अगारस्मा अनगारियं पब्बजितो समानो आतप्पमन्वाय पधानमन्वाय अनुयोगमन्वाय अप्पमादमन्वाय सम्मामनसिकारमन्वाय तथारूपं चेतोसमाधिं फुसति, यथासमाहिते चित्ते तं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति; ततो परं नानुस्सरति।

‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ aññataro satto tamhā kāyā cavitvā itthattaṃ āgacchati, itthattaṃ āgato samāno agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte taṃ pubbenivāsaṃ anussarati; tato paraṃ nānussarati.

‘सो एवमाह – ये खो ते भोन्तो देवा न खिड्डापदोसिका ते न अतिवेलं हस्सखिड्डारतिधम्मसमापन्‍ना विहरन्ति। तेसं नातिवेलं हस्सखिड्डारतिधम्मसमापन्‍नानं विहरतं सति न सम्मुस्सति, सतिया असम्मोसा ते देवा तम्हा काया न चवन्ति, निच्‍चा धुवा सस्सता अविपरिणामधम्मा सस्सतिसमं तथेव ठस्सन्ति। ये पन मयं अहुम्हा खिड्डापदोसिका ते मयं अतिवेलं हस्सखिड्डारतिधम्मसमापन्‍ना विहरिम्हा, तेसं नो अतिवेलं हस्सखिड्डारतिधम्मसमापन्‍नानं विहरतं सति सम्मुस्सति, सतिया सम्मोसा एवं ¹⁰⁷ मयं तम्हा काया चुता, अनिच्‍चा अद्धुवा अप्पायुका चवनधम्मा इत्थत्तं आगताति। एवंविहितकं नो तुम्हे आयस्मन्तो खिड्डापदोसिकं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति। ‘ते एवमाहंसु – एवं खो नो, आवुसो गोतम, सुतं, यथेवायस्मा गोतमो आहा’ति। ‘‘अग्गञ्‍ञञ्‍चाहं, भग्गव, पजानामि…पे॰… यदभिजानं तथागतो नो अनयं आपज्‍जति।

‘So evamāha – ye kho te bhonto devā na khiḍḍāpadosikā te na ativelaṃ hassakhiḍḍāratidhammasamāpannā viharanti. Tesaṃ nātivelaṃ hassakhiḍḍāratidhammasamāpannānaṃ viharataṃ sati na sammussati, satiyā asammosā te devā tamhā kāyā na cavanti, niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassanti. Ye pana mayaṃ ahumhā khiḍḍāpadosikā te mayaṃ ativelaṃ hassakhiḍḍāratidhammasamāpannā viharimhā, tesaṃ no ativelaṃ hassakhiḍḍāratidhammasamāpannānaṃ viharataṃ sati sammussati, satiyā sammosā evaṃ ¹⁰⁸ mayaṃ tamhā kāyā cutā, aniccā addhuvā appāyukā cavanadhammā itthattaṃ āgatāti. Evaṃvihitakaṃ no tumhe āyasmanto khiḍḍāpadosikaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti. ‘Te evamāhaṃsu – evaṃ kho no, āvuso gotama, sutaṃ, yathevāyasmā gotamo āhā’ti. ‘‘Aggaññañcāhaṃ, bhaggava, pajānāmi…pe… yadabhijānaṃ tathāgato no anayaṃ āpajjati.

४३. ‘‘सन्ति, भग्गव, एके समणब्राह्मणा मनोपदोसिकं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेन्ति। त्याहं उपसङ्कमित्वा एवं वदामि – ‘सच्‍चं किर तुम्हे आयस्मन्तो मनोपदोसिकं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ते च मे एवं पुट्ठा ‘आमो’ति पटिजानन्ति। त्याहं एवं वदामि – ‘कथंविहितकं पन तुम्हे आयस्मन्तो मनोपदोसिकं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ते मया पुट्ठा न सम्पायन्ति, असम्पायन्ता ममञ्‍ञेव पटिपुच्छन्ति। तेसाहं पुट्ठो ब्याकरोमि –

43. ‘‘Santi, bhaggava, eke samaṇabrāhmaṇā manopadosikaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapenti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto manopadosikaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? Te ca me evaṃ puṭṭhā ‘āmo’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘kathaṃvihitakaṃ pana tumhe āyasmanto manopadosikaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? Te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaññeva paṭipucchanti. Tesāhaṃ puṭṭho byākaromi –

४४. ‘सन्तावुसो, मनोपदोसिका नाम देवा। ते अतिवेलं अञ्‍ञमञ्‍ञं उपनिज्झायन्ति। ते अतिवेलं अञ्‍ञमञ्‍ञं उपनिज्झायन्ता अञ्‍ञमञ्‍ञम्हि चित्तानि पदूसेन्ति। ते अञ्‍ञमञ्‍ञं पदुट्ठचित्ता किलन्तकाया किलन्तचित्ता। ते देवा तम्हा काया चवन्ति।

44. ‘Santāvuso, manopadosikā nāma devā. Te ativelaṃ aññamaññaṃ upanijjhāyanti. Te ativelaṃ aññamaññaṃ upanijjhāyantā aññamaññamhi cittāni padūsenti. Te aññamaññaṃ paduṭṭhacittā kilantakāyā kilantacittā. Te devā tamhā kāyā cavanti.

‘ठानं खो पनेतं, आवुसो, विज्‍जति, यं अञ्‍ञतरो सत्तो तम्हा काया चवित्वा इत्थत्तं आगच्छति। इत्थत्तं आगतो समानो अगारस्मा अनगारियं पब्बजति। अगारस्मा अनगारियं पब्बजितो समानो आतप्पमन्वाय पधानमन्वाय अनुयोगमन्वाय अप्पमादमन्वाय सम्मामनसिकारमन्वाय तथारूपं चेतोसमाधिं फुसति, यथासमाहिते चित्ते तं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति, ततो परं नानुस्सरति।

‘सो एवमाह – ये खो ते भोन्तो देवा न मनोपदोसिका ते नातिवेलं अञ्‍ञमञ्‍ञं उपनिज्झायन्ति। ते नातिवेलं अञ्‍ञमञ्‍ञं उपनिज्झायन्ता अञ्‍ञमञ्‍ञम्हि चित्तानि नप्पदूसेन्ति। ते अञ्‍ञमञ्‍ञं अप्पदुट्ठचित्ता अकिलन्तकाया अकिलन्तचित्ता। ते देवा तम्हा ¹⁰⁹ काया न चवन्ति, निच्‍चा धुवा सस्सता अविपरिणामधम्मा सस्सतिसमं तथेव ठस्सन्ति। ये पन मयं अहुम्हा मनोपदोसिका, ते मयं अतिवेलं अञ्‍ञमञ्‍ञं उपनिज्झायिम्हा। ते मयं अतिवेलं अञ्‍ञमञ्‍ञं उपनिज्झायन्ता अञ्‍ञमञ्‍ञम्हि चित्तानि पदूसिम्हा ¹¹⁰। ते मयं अञ्‍ञमञ्‍ञं पदुट्ठचित्ता किलन्तकाया किलन्तचित्ता। एवं मयं ¹¹¹ तम्हा काया चुता, अनिच्‍चा अद्धुवा अप्पायुका चवनधम्मा इत्थत्तं आगताति। एवंविहितकं नो तुम्हे आयस्मन्तो मनोपदोसिकं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति। ‘ते एवमाहंसु – एवं खो नो, आवुसो गोतम, सुतं, यथेवायस्मा गोतमो आहा’ति। ‘‘अग्गञ्‍ञञ्‍चाहं, भग्गव, पजानामि…पे॰… यदभिजानं तथागतो नो अनयं आपज्‍जति।

‘So evamāha – ye kho te bhonto devā na manopadosikā te nātivelaṃ aññamaññaṃ upanijjhāyanti. Te nātivelaṃ aññamaññaṃ upanijjhāyantā aññamaññamhi cittāni nappadūsenti. Te aññamaññaṃ appaduṭṭhacittā akilantakāyā akilantacittā. Te devā tamhā ¹¹² kāyā na cavanti, niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassanti. Ye pana mayaṃ ahumhā manopadosikā, te mayaṃ ativelaṃ aññamaññaṃ upanijjhāyimhā. Te mayaṃ ativelaṃ aññamaññaṃ upanijjhāyantā aññamaññamhi cittāni padūsimhā ¹¹³. Te mayaṃ aññamaññaṃ paduṭṭhacittā kilantakāyā kilantacittā. Evaṃ mayaṃ ¹¹⁴ tamhā kāyā cutā, aniccā addhuvā appāyukā cavanadhammā itthattaṃ āgatāti. Evaṃvihitakaṃ no tumhe āyasmanto manopadosikaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti. ‘Te evamāhaṃsu – evaṃ kho no, āvuso gotama, sutaṃ, yathevāyasmā gotamo āhā’ti. ‘‘Aggaññañcāhaṃ, bhaggava, pajānāmi…pe… yadabhijānaṃ tathāgato no anayaṃ āpajjati.

४५. ‘‘सन्ति, भग्गव, एके समणब्राह्मणा अधिच्‍चसमुप्पन्‍नं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेन्ति। त्याहं उपसङ्कमित्वा एवं वदामि – ‘सच्‍चं किर तुम्हे आयस्मन्तो अधिच्‍चसमुप्पन्‍नं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ते च मे एवं पुट्ठा ‘आमो’ति पटिजानन्ति। त्याहं एवं वदामि – ‘कथंविहितकं पन तुम्हे आयस्मन्तो अधिच्‍चसमुप्पन्‍नं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ते मया पुट्ठा न सम्पायन्ति, असम्पायन्ता ममञ्‍ञेव पटिपुच्छन्ति। तेसाहं पुट्ठो ब्याकरोमि –

45. ‘‘Santi, bhaggava, eke samaṇabrāhmaṇā adhiccasamuppannaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapenti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto adhiccasamuppannaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? Te ca me evaṃ puṭṭhā ‘āmo’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘kathaṃvihitakaṃ pana tumhe āyasmanto adhiccasamuppannaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? Te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaññeva paṭipucchanti. Tesāhaṃ puṭṭho byākaromi –

४६. ‘सन्तावुसो, असञ्‍ञसत्ता नाम देवा। सञ्‍ञुप्पादा च पन ते देवा तम्हा काया चवन्ति।

46. ‘Santāvuso, asaññasattā nāma devā. Saññuppādā ca pana te devā tamhā kāyā cavanti.

‘ठानं खो पनेतं, आवुसो, विज्‍जति। यं अञ्‍ञतरो सत्तो तम्हा काया चवित्वा इत्थत्तं आगच्छति। इत्थत्तं आगतो समानो अगारस्मा अनगारियं पब्बजति। अगारस्मा अनगारियं पब्बजितो समानो आतप्पमन्वाय पधानमन्वाय अनुयोगमन्वाय अप्पमादमन्वाय सम्मामनसिकारमन्वाय तथारूपं चेतोसमाधिं फुसति, यथासमाहिते चित्ते तं ¹¹⁵ सञ्‍ञुप्पादं अनुस्सरति, ततो परं नानुस्सरति।

‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, āvuso, vijjati. Yaṃ aññataro satto tamhā kāyā cavitvā itthattaṃ āgacchati. Itthattaṃ āgato samāno agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte taṃ ¹¹⁶ saññuppādaṃ anussarati, tato paraṃ nānussarati.

‘सो एवमाह – अधिच्‍चसमुप्पन्‍नो अत्ता च लोको च। तं किस्स हेतु? अहञ्हि पुब्बे नाहोसिं, सोम्हि एतरहि अहुत्वा सन्तताय ¹¹⁷ परिणतोति। एवंविहितकं नो तुम्हे आयस्मन्तो अधिच्‍चसमुप्पन्‍नं आचरियकं अग्गञ्‍ञं पञ्‍ञपेथा’ति? ‘ते एवमाहंसु – एवं खो नो, आवुसो गोतम, सुतं यथेवायस्मा गोतमो आहा’ति। ‘‘अग्गञ्‍ञञ्‍चाहं, भग्गव, पजानामि तञ्‍च पजानामि, ततो च उत्तरितरं पजानामि, तञ्‍च पजानं न परामसामि, अपरामसतो च मे पच्‍चत्तञ्‍ञेव निब्बुति विदिता। यदभिजानं तथागतो नो अनयं आपज्‍जति।

‘So evamāha – adhiccasamuppanno attā ca loko ca. Taṃ kissa hetu? Ahañhi pubbe nāhosiṃ, somhi etarahi ahutvā santatāya ¹¹⁸ pariṇatoti. Evaṃvihitakaṃ no tumhe āyasmanto adhiccasamuppannaṃ ācariyakaṃ aggaññaṃ paññapethā’ti? ‘Te evamāhaṃsu – evaṃ kho no, āvuso gotama, sutaṃ yathevāyasmā gotamo āhā’ti. ‘‘Aggaññañcāhaṃ, bhaggava, pajānāmi tañca pajānāmi, tato ca uttaritaraṃ pajānāmi, tañca pajānaṃ na parāmasāmi, aparāmasato ca me paccattaññeva nibbuti viditā. Yadabhijānaṃ tathāgato no anayaṃ āpajjati.

४७. ‘‘एवंवादिं खो मं, भग्गव, एवमक्खायिं एके समणब्राह्मणा असता तुच्छा मुसा अभूतेन अब्भाचिक्खन्ति – ‘विपरीतो समणो गोतमो भिक्खवो च। समणो गोतमो एवमाह – यस्मिं समये सुभं विमोक्खं उपसम्पज्‍ज विहरति, सब्बं तस्मिं समये असुभन्त्वेव ¹¹⁹ पजानाती’ति ¹²⁰। न खो पनाहं, भग्गव, एवं वदामि – ‘यस्मिं समये सुभं विमोक्खं उपसम्पज्‍ज विहरति, सब्बं तस्मिं समये असुभन्त्वेव पजानाती’ति। एवञ्‍च ख्वाहं, भग्गव, वदामि – ‘यस्मिं समये सुभं विमोक्खं उपसम्पज्‍ज विहरति, सुभन्त्वेव तस्मिं समये पजानाती’ति।

47. ‘‘Evaṃvādiṃ kho maṃ, bhaggava, evamakkhāyiṃ eke samaṇabrāhmaṇā asatā tucchā musā abhūtena abbhācikkhanti – ‘viparīto samaṇo gotamo bhikkhavo ca. Samaṇo gotamo evamāha – yasmiṃ samaye subhaṃ vimokkhaṃ upasampajja viharati, sabbaṃ tasmiṃ samaye asubhantveva ¹²¹ pajānātī’ti ¹²². Na kho panāhaṃ, bhaggava, evaṃ vadāmi – ‘yasmiṃ samaye subhaṃ vimokkhaṃ upasampajja viharati, sabbaṃ tasmiṃ samaye asubhantveva pajānātī’ti. Evañca khvāhaṃ, bhaggava, vadāmi – ‘yasmiṃ samaye subhaṃ vimokkhaṃ upasampajja viharati, subhantveva tasmiṃ samaye pajānātī’ti.

‘‘ते च, भन्ते, विपरीता, ये भगवन्तं विपरीततो दहन्ति भिक्खवो च। एवंपसन्‍नो अहं, भन्ते, भगवति। पहोति मे भगवा तथा धम्मं देसेतुं, यथा अहं सुभं विमोक्खं उपसम्पज्‍ज विहरेय्य’’न्ति।

‘‘Te ca, bhante, viparītā, ye bhagavantaṃ viparītato dahanti bhikkhavo ca. Evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati. Pahoti me bhagavā tathā dhammaṃ desetuṃ, yathā ahaṃ subhaṃ vimokkhaṃ upasampajja vihareyya’’nti.

४८. ‘‘दुक्‍करं खो एतं, भग्गव, तया अञ्‍ञदिट्ठिकेन अञ्‍ञखन्तिकेन अञ्‍ञरुचिकेन अञ्‍ञत्रायोगेन अञ्‍ञत्राचरियकेन सुभं विमोक्खं उपसम्पज्‍ज विहरितुं। इङ्घ त्वं, भग्गव, यो च ते अयं मयि पसादो, तमेव त्वं साधुकमनुरक्खा’’ति। ‘‘सचे तं, भन्ते, मया दुक्‍करं अञ्‍ञदिट्ठिकेन अञ्‍ञखन्तिकेन अञ्‍ञरुचिकेन अञ्‍ञत्रायोगेन अञ्‍ञत्राचरियकेन सुभं विमोक्खं उपसम्पज्‍ज विहरितुं। यो च मे अयं, भन्ते, भगवति पसादो, तमेवाहं साधुकमनुरक्खिस्सामी’’ति। इदमवोच भगवा। अत्तमनो भग्गवगोत्तो परिब्बाजको भगवतो भासितं अभिनन्दीति।

48. ‘‘Dukkaraṃ kho etaṃ, bhaggava, tayā aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena subhaṃ vimokkhaṃ upasampajja viharituṃ. Iṅgha tvaṃ, bhaggava, yo ca te ayaṃ mayi pasādo, tameva tvaṃ sādhukamanurakkhā’’ti. ‘‘Sace taṃ, bhante, mayā dukkaraṃ aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena subhaṃ vimokkhaṃ upasampajja viharituṃ. Yo ca me ayaṃ, bhante, bhagavati pasādo, tamevāhaṃ sādhukamanurakkhissāmī’’ti. Idamavoca bhagavā. Attamano bhaggavagotto paribbājako bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.

पाथिकसुत्तं ¹²³ निट्ठितं पठमं।

Pāthikasuttaṃ ¹²⁴ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.

Next: २. उदुम्बरिकसुत्तं • 2. Udumbarikasuttaṃ

Footnotes:

1. अनुप्पियं नाम (स्या॰)

2. अनुपियं (क॰)

3. anuppiyaṃ nāma (syā.)

4. anupiyaṃ (ka.)

5. याव च (क॰)

6. yāva ca (ka.)

7. पञ्‍ञापेतीति (पी॰)

8. paññāpetīti (pī.)

9. बुमूसु (सी॰ पी॰)

10. चतुकुण्डिको (सी॰ पी॰) चतुकोण्डिको (स्या॰ क॰)

11. अरहं (सी॰ स्या॰ पी॰)

12. bumūsu (sī. pī.)

13. catukuṇḍiko (sī. pī.) catukoṇḍiko (syā. ka.)

14. arahaṃ (sī. syā. pī.)

15. मोघपुरिस सक्यपुत्तियो (सी॰ स्या॰ पी॰)

16. मोघपुरिस सक्यपुत्तियो (सी॰ स्या॰ पी॰)

17. मञ्‍ञसि ‘‘अचेलो कोरखत्तियो साधुरूपो अरहं समणोति’’ (स्या॰)

18. कालकतो (सी॰ स्या॰ पी॰)

19. कालकञ्‍जा (सी॰ पी॰), कालकञ्‍जिका (स्या॰)

20. अचेल कोरखत्तिय (क॰)

21. moghapurisa sakyaputtiyo (sī. syā. pī.)

22. moghapurisa sakyaputtiyo (sī. syā. pī.)

23. maññasi ‘‘acelo korakhattiyo sādhurūpo arahaṃ samaṇoti’’ (syā.)

24. kālakato (sī. syā. pī.)

25. kālakañjā (sī. pī.), kālakañjikā (syā.)

26. acela korakhattiya (ka.)

27. परिपति (स्या॰ क॰)

28. paripati (syā. ka.)

29. सत्तवत्तपदानि (स्या॰ पी॰)

30. बहुपुत्तकं नाम (स्या॰)

31. sattavattapadāni (syā. pī.)

32. bahuputtakaṃ nāma (syā.)

33. असादियिम्हसे (स्या॰)

34. asādiyimhase (syā.)

35. अरहं (स्या॰)

36. यसानिकिण्णो (क॰)

37. arahaṃ (syā.)

38. yasānikiṇṇo (ka.)

39. पाटिकपुत्तो (सी॰ स्या॰ पी॰)

40. pāṭikaputto (sī. syā. pī.)

41. ओवादिता (क॰)

42. ovāditā (ka.)

43. अथ खो स्वाहं (स्या॰)

44. नानातित्थिय (स्या॰)

45. नानातित्थिय (स्या॰)

46. atha kho svāhaṃ (syā.)

47. nānātitthiya (syā.)

48. nānātitthiya (syā.)

49. परिसा होति (सी॰ स्या॰ पी॰)

50. parisā hoti (sī. syā. pī.)

51. तेनुपसङ्कमन्तो (सी॰ पी॰ क॰)

52. tenupasaṅkamanto (sī. pī. ka.)

53. अभिक्‍कमयेव (सी॰ स्या॰ पी॰)

54. abhikkamayeva (sī. syā. pī.)

55. संसब्बति (क॰)

56. saṃsabbati (ka.)

57. पराभूतरूपो भो अयं (स्या॰ क॰), पराभूतरूपो (सी॰ पी॰)

58. parābhūtarūpo bho ayaṃ (syā. ka.), parābhūtarūpo (sī. pī.)

59. पच्‍चागच्छामि (?)

60. paccāgacchāmi (?)

61. पराभूतरूपो (सी॰ पी॰), पराभूतरूपो अयं (स्या॰)

62. याहि वरत्ताहि (स्या॰ क॰)

63. आविञ्‍जेय्यामाति (स्या॰), आविज्झेय्यामाति (सी॰ पी॰)

64. parābhūtarūpo (sī. pī.), parābhūtarūpo ayaṃ (syā.)

65. yāhi varattāhi (syā. ka.)

66. āviñjeyyāmāti (syā.), āvijjheyyāmāti (sī. pī.)

67. मिगसंघं (स्या॰ क॰)

68. migasaṃghaṃ (syā. ka.)

69. जरसिगालो (सी॰ स्या॰ पी॰)

70. jarasigālo (sī. syā. pī.)

71. भेदण्डकंयेव (क॰)

72. सीहनादे (?)

73. bhedaṇḍakaṃyeva (ka.)

74. sīhanāde (?)

75. तमेव (स्या॰)

76. tameva (syā.)

77. भिङ्गे (क॰)

78. bhiṅge (ka.)

79. कूणपानि (स्या॰)

80. kūṇapāni (syā.)

81. गोयुगेहि (सब्बत्थ) अट्ठकथा पस्सितब्बा

82. goyugehi (sabbattha) aṭṭhakathā passitabbā

83. अग्गिं (स्या॰)

84. धूपायित्वा (सी॰ पी॰)

85. aggiṃ (syā.)

86. dhūpāyitvā (sī. pī.)

87. ‘‘तञ्‍चपजानामी’’ति इदं स्यापोत्थकेनत्थि

88. पजाननं (स्या॰ क॰) अट्ठकथासंवण्णना पस्सितब्बा

89. ‘‘tañcapajānāmī’’ti idaṃ syāpotthakenatthi

90. pajānanaṃ (syā. ka.) aṭṭhakathāsaṃvaṇṇanā passitabbā

91. आमाति (स्या॰)

92. कथं विहितकंनो पन (क॰)

93. āmāti (syā.)

94. kathaṃ vihitakaṃno pana (ka.)

95. अथ (सी॰ स्या॰ पी॰)

96. atha (sī. syā. pī.)

97. सञ्‍जिता (सी॰ पी॰), सज्‍जिता (स्या॰ कं॰)

98. sañjitā (sī. pī.), sajjitā (syā. kaṃ.)

99. सस्सतो दीघायुको (स्या॰ क॰)

100. अद्धुवा असस्सता (स्या॰ क॰)

101. sassato dīghāyuko (syā. ka.)

102. addhuvā asassatā (syā. ka.)

103. हसखिड्डारतिधम्मसमापन्‍ना (क॰)

104. सतिया सम्मोसाय (स्या॰)

105. hasakhiḍḍāratidhammasamāpannā (ka.)

106. satiyā sammosāya (syā.)

107. सम्मोसा एव (सी॰ पी॰) सम्मोसा ते (स्या॰ क॰)

108. sammosā eva (sī. pī.) sammosā te (syā. ka.)

109. अकिलन्तचित्ता तम्हा (क॰)

110. पदोसियिम्हा (स्या॰), पदूसयिम्हा (?)

111. किलन्तचित्ताएव मयं (सी॰ पी॰), किलन्तचित्ता (क॰)

112. akilantacittā tamhā (ka.)

113. padosiyimhā (syā.), padūsayimhā (?)

114. kilantacittāeva mayaṃ (sī. pī.), kilantacittā (ka.)

115. इदं पदं ब्रह्मजालसुत्ते न दिस्सति। एवं (पी॰ क॰)

116. idaṃ padaṃ brahmajālasutte na dissati. evaṃ (pī. ka.)

117. सत्तकाय (सी॰ पी॰), सत्ताय (क॰ सी॰)

118. sattakāya (sī. pī.), sattāya (ka. sī.)

119. असुभन्तेव (सी॰ स्या॰ पी॰)

120. सञ्‍जानातीति (सी॰ पी॰)

121. asubhanteva (sī. syā. pī.)

122. sañjānātīti (sī. pī.)

123. पाटिकसुत्तन्तं (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)

124. pāṭikasuttantaṃ (sī. syā. kaṃ. pī.)

Related texts:

अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / दीघ निकाय (अट्ठकथा) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / १. पाथिकसुत्तवण्णना • 1. Pāthikasuttavaṇṇanā

टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / दीघनिकाय (टीका) • Dīghanikāya (ṭīkā) / १. पाथिकसुत्तवण्णना • 1. Pāthikasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact